അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ സം​ഭാ​ഷ​ണം ഇണ​ക്ക​ത്തോ​ടു​കൂ​ടി​യ​തും നേരം പോ​ക്കു​ള്ള​തു​മാ​യി​രു​ന്നു. തന്നേ​യും അദ്ദേ​ഹം വള​രെ​ക്കാ​ല​മാ​യി ഒരു​മി​ച്ചു താ​മ​സി​ക്കു​ന്ന ആ രണ്ടു വൃദ്ധ സ്ത്രീ​ക​ളു​ടെ കൂ​ട്ട​ത്തി​ലാ​ക്കി​യി​രി​ക്കു​ന്നു. അദ്ദേ​ഹം ചി​രി​ക്കു​മ്പോൾ ഒരു സ്കൂൾ​കു​ട്ടി​യു​ടെ ചി​രി​യാ​ണെ​ന്നു തോ​ന്നും. മദാം മഗ്ല്വാർ അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ മഹാ​ത്മാ​വെ​ന്നാ​ണ് വി​ളി​ക്കാ​റ്. ഒരു ദിവസം തന്റെ ചാ​രു​ക​സാ​ല​യിൽ​നി​ന്നെ​ണീ​റ്റ് ഒരു പു​സ്ത​ക​മെ​ടു​ക്കാൻ അദ്ദേ​ഹം വാ​യ​ന​ശാ​ല​യി​ലേ​ക്കു പോയി. അത് ഒരു മു​കൾ​ത്ത​ട്ടി​ലാ​യി​രു​ന്നു. മെ​ത്രാൻ ഏതാ​ണ്ട് ഉയരം കു​റ​ഞ്ഞാ​ളാ​യ​തു​കൊ​ണ്ട്, അതെ​ടു​ക്കാൻ കഴി​ഞ്ഞി​ല്ല. ‘മദാം മഗ്ല്വാർ,’ അദ്ദേ​ഹം പറ​ഞ്ഞു. ‘ഒരു കസാല ഇങ്ങോ​ട്ടെ​ടു​ക്കൂ. എന്റെ മഹാ​ത്മത ആ പു​സ്ത​ക​ത്ത​ട്ടി​ലോ​ളം എത്തു​ന്നി​ല്ല.’

അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ഒര​ക​ന്ന ചാർ​ച്ച​ക്കാ​രി​യായ ലാ കോം​തെ​സ്സ്’ [7] ദ് ലോ തന്റെ മൂ​ന്നാൺ​മ​ക്കൾ​ക്കു വരാ​നി​രി​ക്കു​ന്ന ഭാ​ഗ്യ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ മുൻ​പിൽ​വെ​ച്ചു സൗ​ക​ര്യം കി​ട്ടു​മ്പോ​ഴെ​ല്ലാം ഒന്നു കണ​ക്കി​ട്ടു നോ​ക്കാ​തെ വി​ടാ​റി​ല്ല. ആ കോം​തെ​സ്സി​നു പലരും ചർ​ച്ച​ക്കാ​രു​ണ്ട്; എല്ലാ​വ​രും വളരെ വയ​സ്സാ​യി, ഏതാ​ണ്ടു മരി​ക്കാ​ന​ടു​ത്തി​രി​ക്കു​ന്നു. അവർ​ക്കെ​ല്ലാ​വർ​ക്കും ന്യാ​യ​പ്ര​കാ​ര​മു​ള്ള അവ​കാ​ശി​ക​ളാ​ണ് ലാ കോം​തെ​റെ മൂ​ന്നു മക്കൾ. ആ മൂ​ന്നാൺ​മ​ക്ക​ളിൽ ഒടു​വി​ല​ത്തെ ആൾ​ക്ക് ഒരു മൂ​ത്ത​മ്മാ​യി​യു​ടെ വക ഒരു ലക്ഷം ഫ്രാ​ങ്കു് വര​വു​ള്ള സ്വ​ത്തു കി​ട്ടാ​നു​ണ്ട്; നടു​വി​ല​ത്തെ മകൻ, അയാ​ളു​ടെ അമ്മാ​മ​ന്റെ മര​ണാ​ന​ന്ത​രം ഒരു ഡ്യൂ​ക്കാ​വാൻ നി​ല്ക്കു​ക​യാ​ണ് [8] എല്ലാ​റ്റി​ലും​വെ​ച്ചു മൂത്ത മകൻ അയാ​ളു​ടെ മു​ത്ത​ച്ഛ​ന്നു​ള്ള പ്ര​ഭു​പ​ട്ട​ത്തി​ന് ഉറ്റ​വ​കാ​ശി​യ​ത്രേ. അമ്മ​മാർ​ക്കു സാ​ധാ​ര​ണ​മാ​യി പറ​യാ​നു​ള്ള നിർ​ദ്ദോ​ഷ​ങ്ങ​ളും ക്ഷ​ന്ത​വ്യ​ങ്ങ​ളു​മായ ഈ മേ​നി​വാ​ക്കു​ക​ളെ​ല്ലാം മെ​ത്രാൻ മി​ണ്ടാ​തി​രു​ന്നു കേൾ​ക്ക​യാ​ണ് പതിവ്. ഒരു ദിവസം അദ്ദേ​ഹം എന്തോ എന്ന​റി​ഞ്ഞി​ല്ല, പതി​വി​ല​ധി​കം വി​ചാ​ര​മ​ഗ്ന​നാ​യി കാ​ണ​പ്പെ​ട്ടു. ലാ കോം​തെ​സ്സ് ഈവക അവ​കാ​ശ​ങ്ങ​ളെ​പ്പ​റ്റി​യും ഭാ​വി​ഭാ​ഗ്യ​ങ്ങ​ളെ​പ്പ​റ്റി​യും ഒരി​ക്കൽ​ക്കൂ​ടി വി​സ്ത​രി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. പെ​ട്ടെ​ന്ന് അക്ഷ​മ​യോ​ടു​കൂ​ടി ആ സ്ത്രീ ചോ​ദി​ച്ചു: ‘ഈശ്വ​രാ, എന്താ നി​ങ്ങൾ ഇങ്ങ​നെ​യി​രു​ന്നാ​ലോ​ചി​ക്കു​ന്ന​ത്?’

‘ഞാൻ ആലോ​ചി​ക്കു​ക​യാ​ണ്.’ മെ​ത്രാൻ പറ​ഞ്ഞു. ‘വേ​ദ​പു​സ്ത​ക​ത്തിൽ പറ​ഞ്ഞി​ട്ടു​ള്ള ഈ വാചകം’ എത്ര അർഥവത്ത്-​ ‘നി​ങ്ങൾ​ക്ക് അവ​കാ​ശം​വ​ഴി​ക്കു യാ​തൊ​ന്നും കി​ട്ടാ​നി​ല്ലാ​ത്ത​ത് ആരിൽ​നി​ന്നോ അയാ​ളിൽ നി​ങ്ങ​ളു​ടെ ആഗ്ര​ഹ​ങ്ങ​ളെ​യെ​ല്ലാം സമർ​പ്പി​ക്കുക.’

മറ്റൊ​രി​ക്കൽ നാ​ട്ടു​പു​റ​ത്തു​ള്ള ഒരു മാ​ന്യൻ മരി​ച്ചി​ട്ടു​ള്ള അറി​യി​പ്പു വന്നു; അതിൽ ആ മരി​ച്ചാ​ളു​ടെ പദവി വലു​പ്പ​ങ്ങ​ളെ മാ​ത്ര​മ​ല്ല, അയാൾ​ക്കു​ള്ള ചാർ​ച്ച​ക്കാ​രു​ടെ സ്ഥാ​ന​മാ​ന​ങ്ങ​ളേ​യും ഗു​ണ​വി​ശേ​ഷ​ങ്ങ​ളെ​യും കൂടി ഒരു ഭാഗം നിറയെ വി​വ​രി​ച്ചി​രു​ന്നു. അതു കണ്ട് അദ്ദേ​ഹം പറ​ഞ്ഞു: ‘എത്ര കരു​ത്തു​ള്ള ഒരു മു​തു​കാ​ണ് മര​ണ​ത്തി​ന്റേ​ത്. അത് അസാ​ധാ​ര​ണ​മായ എന്തൊ​രു സ്ഥാ​ന​മാ​ന​ച്ചു​മ​ടി​നെ തൃ​ണ​പ്രാ​യം കട​ന്നേ​റ്റി​ക്ക​ള​ഞ്ഞു; എന്ന​ല്ല, ശവ​ക്ക​ല്ല​റ​യെ​ക്കൂ​ടി ദു​ര​ഭി​മാ​ന​ത്തി​ന്റെ ചൊ​ല്പ​ടി​യിൽ കൊ​ണ്ടു​നിർ​ത്ത​ണ​മെ​ങ്കിൽ മനു​ഷ്യർ​ക്ക് എത്ര മനോ​ധർ​മം വേണം!’

സന്ദർ​ഭം​പോ​ലെ ആളു​ക​ളെ പതു​ക്കെ കളി​യാ​ക്കു​ന്ന​തി​ന്നും അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു സവി​ശേ​ഷ​മായ സാ​മർ​ഥ്യ​മു​ണ്ട്. അതി​ലെ​ല്ലാം മി​ക്ക​പ്പോ​ഴും ഒരു ഗൗ​ര​വ​പ്പെ​ട്ട അർഥം ഒളി​ച്ചു​കി​ട​ക്കു​ന്നു​ണ്ടാ​വും; ഒരു നോൽ​മ്പു​കാ​ല​ത്തു ചെ​റു​പ്പ​ക്കാ​ര​നായ ഒരു​പ​ബോ​ധ​കൻ ഡി.യിൽ വന്നു വലിയ പള്ളി​യിൽ​വെ​ച്ചു പ്ര​സം​ഗി​ച്ചു. അയാൾ ഒരു​മാ​തി​രി വാ​ഗ്മി​യാ​ണ്. അയാ​ളു​ടെ മത​പ്ര​സം​ഗ​ത്തി​ന്റെ വിഷയം ധർ​മ​ശീ​ല​മാ​യി​രു​ന്നു. നരകം കൂ​ടാ​തെ കഴി​ക്കു​ന്ന​തി​നും–അതയാൾ കഴി​യു​ന്ന​തും ഭയ​ങ്ക​ര​മാ​ക്കി വർ​ണി​ച്ചു –സ്വർ​ഗം സമ്പാ​ദി​ക്കു​ന്ന​തി​നു​മാ​യി–അതയാൾ അത്ര​മേൽ ചന്ത​മു​ള്ള​തും കൊതി തോ​ന്നി​ക്കു​ന്ന​തു​മാ​ക്കി കാ​ണി​ച്ചു–സാ​ധു​ക്കൾ​ക്ക് ‘ധർമം’ കൊ​ടു​ക്ക​ണ​മെ​ന്ന് അയാൾ ധന​വാൻ​മാ​രോ​ടു നിർ​ബ​ന്ധി​ച്ചു. അന്ന​ത്തെ ശ്രോ​താ​ക്ക​ളു​ടെ കൂ​ട്ട​ത്തിൽ മൊ​സ്ത്യു ഗെ​ബൊ​റാ​ങ് എന്നു പേ​രാ​യി, തൽ​ക്കാ​ലം കച്ച​വ​ടം അവ​സാ​നി​പ്പി​ച്ചാ​ളും ഏതാ​ണ്ട് അതി​പ​ലി​ശ​ക്കാ​ര​നു​മായ ഒരു ധനി​ക​നു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു; പരു​ക്കൻ​തു​ണി​യും ചക​ലാ​സ്സും രോ​മം​കൊ​ണ്ടു​ള്ള നാ​ട​ക​ളും ഉണ്ടാ​ക്കി വി​റ്റ് ഏക​ദേ​ശം ഇരു​പ​തു ലക്ഷ​ത്തോ​ളം അയാൾ സമ്പാ​ദി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ട്. പാ​വ​മായ ഏതൊരു യാ​ച​ക​ന്നും മൊ​സ്സ്യു ഗെ​ബൊ​റാ​ങ് ജീ​വ​കാ​ല​ത്തി​നു​ള്ളിൽ ഒരു കാശു കൊ​ടു​ത്തി​ട്ടി​ല്ല. ആ മത​പ്ര​സം​ഗം കഴി​ഞ്ഞ​തി​നു​ശേ​ഷം അയാൾ ഞാ​യ​റാ​ഴ്ച​തോ​റും​വ​ലിയ പള്ളി​യി​ലെ ഗോ​പു​ര​ത്തിൽ​വെ​ച്ച് സാ​ധു​ക്ക​ളും വൃ​ദ്ധ​ക​ളു​മായ യാചക സ്ത്രീ​കൾ​ക്ക് ഓരോ സൂ​നാ​ണ്യം [9] കൊ​ടു​ക്കു​ന്ന​താ​യി കണ്ടു​തു​ട​ങ്ങി. അതു മേ​ടി​ക്കാൻ ആറു​പേ​രു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. ഒരു ദിവസം അയാൾ ധർമം ചെ​യ്യു​ന്ന​തു മെ​ത്രാൻ കണ്ടു​മു​ട്ടി. അദ്ദേ​ഹം ഒരു പു​ഞ്ചി​രി​യോ​ടു​കൂ​ടി സഹോ​ദ​രി​യോ​ടു പറ​ഞ്ഞും: ‘അതാ. മൊ​സ്സ്യു​ഗെ​ബൊ​റാ​ങ് ഓരോ സു​നാ​ണ്യ​ത്തി​നു​ള്ള സ്വർ​ഗം മേ​ടി​ക്കു​ന്നു.’

ധർമം ആവ​ശ്യ​പ്പെ​ടു​മ്പോൾ, ഇല്ലെ​ന്നു കേ​ട്ടാൽ​ക്കൂ​ടി അദ്ദേ​ഹം കൂ​സാ​റി​ല്ല; അങ്ങ​നെ​യു​ള്ള സന്ദർ​ഭ​ങ്ങ​ളിൽ അദ്ദേ​ഹം ആളു​ക​ളെ ഇരു​ത്തി​യാ​ലോ​ചി​പ്പി​ക്കു​ന്ന സമാ​ധാ​നം പറയും. ഒരു ദിവസം പട്ട​ണ​ത്തി​ലെ ഒരി​രി​പ്പു​മു​റി​യിൽ​വെ​ച്ച് അദ്ദേ​ഹം പാ​വ​ങ്ങൾ​ക്കു കൊ​ടു​പ്പാൻ പണം യാ​ചി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. ആ കൂ​ട്ട​ത്തിൽ ധന​വാ​നും പി​ശു​ക്ക​നു​മായ മാർ​ക്കി [10] ദ് ഷാം​പ്തെർ​സി​യെ എന്ന ഒരു വയ​സ്സ​നു​മു​ണ്ട്. അയാൾ​ക്ക് ഒരേ​സ​മ​യ​ത്ത് എണ്ണം​പ​റ​ഞ്ഞ രാ​ജ്യ​ഭ​ക്ത​നും എണ്ണം​പ​റ​ഞ്ഞ രാ​ജ്യ​ദ്രോ​ഹി​യു​മാ​വാൻ കഴി​യും. അത്ത​ര​ത്തി​ലു​ള്ള മനു​ഷ്യ​രും ഭൂ​മി​യിൽ ജീ​വി​ച്ചി​രി​പ്പു​ണ്ട്. മെ​ത്രാൻ അയാ​ളു​ടെ അടു​ത്തെ​ത്തി​യ​പ്പോൾ കൈ​യി​ന്മേൽ തൊ​ട്ടു​പ​റ​ഞ്ഞു, മൊ​സ്സ്യു മാർ​ക്കി, നി​ങ്ങൾ എന്തെ​ങ്കി​ലും എനി​ക്കു തരണം.’ മാർ​ക്കി അങ്ങോ​ട്ടു തി​രി​ഞ്ഞു നീ​ര​സ​ത്തിൽ പറ​ഞ്ഞു, ‘എനി​ക്കു​മു​ണ്ട് എന്റെ സ്വ​ന്ത​മാ​യി ചില സാ​ധു​ക്കൾ. മോൺ​സി​ന്യേർ.’

‘അവരെ എനി​ക്കു തന്നേ​ക്കു,’ മെ​ത്രാൻ മറു​പ​ടി പറ​ഞ്ഞു.

ഒരു ദിവസം അദ്ദേ​ഹം വലിയ പള്ളി​യിൽ​വെ​ച്ച് ഇങ്ങ​നെ ഒരു മത​പ്ര​സം​ഗം ചെ​യ്തു. ‘എന്റെ ഏറ്റ​വും പ്രി​യ​പ്പെ​ട്ട സഹോ​ദ​ര​ന്മാ​രേ, നല്ല​വ​രായ എന്റെ സു​ഹൃ​ജ്ജ​ന​ങ്ങ​ളേ, ഫ്രാൻ​സു​രാ​ജ്യ​ത്തു പു​റ​ത്തേ​ക്കു മു​മ്മൂ​ന്നു പഴു​തു​കൾ മാ​ത്ര​മു​ള്ള പതി​മൂ​ന്നു​ല​ക്ഷ​ത്തി​രു​പ​തി​നാ​യി​രം കൃ​ഷീ​വ​ല​ഗൃ​ഹ​ങ്ങ​ളു​ണ്ട്; ഒരു വാ​തി​ലും ഒരു കി​ളി​വാ​തി​ലു​മാ​യി രണ്ടു പഴു​തു​കൾ മാ​ത്ര​മു​ള്ള പതി​നെ​ട്ടു ലക്ഷ​ത്തി​പ്പ​തി​നേ​ഴാ​യി​രം ചെ​റ്റ​ക്കു​ടി​ക​ളു​ണ്ട്; ഇവ​യ്ക്കു പുറമേ, വാതിൽ എന്ന ഒരേ ഒരു പഴു​തു​മാ​ത്ര​മു​ള്ള മൂ​ന്നു​ല​ക്ഷ​ത്തി നാ​ല്പ​ത്താ​റാ​യി​രം വഞ്ചി​ക്കൂ​ടു​ക​ളു​ണ്ട്. വയ​സ്സായ തള്ള​മാ​രും ചെറിയ കു​ട്ടി​ക​ളു​മു​ള്ള സാ​ധു​കു​ടും​ബ​ങ്ങ​ളെ ഈവക സ്ഥ​ല​ങ്ങ​ളിൽ ഒന്നു പി​ടി​ച്ചി​ടുക; പനി​ക​ളും പകർ​ച്ച​രോ​ഗ​ങ്ങ​ളും വന്നു​കൂ​ടു​ന്ന​തു കാണാം. കഷ്ടം! ഈശ്വ​രൻ മനു​ഷ്യർ​ക്കാ​യി ശു​ദ്ധ​വാ​യു തരു​ന്നു; നിയമം അതിനെ അവർ​ക്കു വി​ല​യ്ക്കു​വി​ല്ക്കു​ന്നു. ഞാൻ നി​യ​മ​ത്തെ ദു​ഷി​ക്കു​ക​യ​ല്ല; ഈശ്വ​ര​നെ സ്തു​തി​ക്കു​ക​യാ​ണ്. ഇസി​യേ​റി​ലും വാ​റി​ലും ആൽ​പ്സ് പർ​വ​ത​ത്തി​ന്റെ താഴെ, മീതെ എന്ന രണ്ടു ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളി​ലു​മു​ള്ള പാ​വ​ങ്ങ​ളായ കൃ​ഷി​ക്കാർ​ക്ക് ഒറ്റ​ച്ച​ക്ര​ക്കൈ​വ​ണ്ടി​കൾ കൂടി ഇല്ല; അവർ നി​ല​ത്തി​ലേ​ക്കു​ള്ള വളം മനു​ഷ്യ​രു​ടെ മു​തു​ക​ത്തേ​റ്റി​ക്കൊ​ണ്ടു പോ​കു​ന്നു; അവർ​ക്കു മെ​ഴു​തി​രി​യി​ല്ല; അവർ കു​റ​യു​ള്ള മര​ക്കൊ​ള്ളി​ക​ളും കീലിൽ മു​ക്കിയ കയ​റ്റു​ക​ഷ്ണ​ങ്ങ​ളും കത്തി​ക്കു​ന്നു, ദോ​ഫി​നെ​യി​ലെ കു​ന്നിൻ​പു​റ​ങ്ങ​ളിൽ ഏതി​ട​ത്തു​മു​ള്ള സ്ഥി​തി ഇതാണ്. അവർ ആറു​മാ​സ​ത്തേ​ക്കു​ള്ള അപ്പം ഒരി​ക്കൽ ചു​ട്ടു​വെ​ക്കു​ന്നു; ചാ​ണ​ക​വ​ര​ടി​കൊ​ണ്ടാ​ണ് അവരതു വേ​വി​ച്ചെ​ടു​ക്കു​ന്ന​ത്. മഴ​ക്കാ​ല​ങ്ങ​ളിൽ അവർ അപ്പം മഴു​കൊ​ണ്ടു മു​റി​ക്കു​ന്നു. എന്നി​ട്ടു തി​ന്നാ​വു​ന്ന​വി​ധം പതം​വ​ന്നു​കി​ട്ടു​വാൻ ഇരു​പ​ത്തി​നാ​ലു മണി​ക്കു​റു​നേ​രം അതു വെ​ള്ള​ത്തി​ലി​ടു​ന്നു. എന്റെ സഹോ​ദ​ര​ന്മാ​രേ, നി​ങ്ങൾ ദയ വി​ചാ​രി​ക്കു​വിൻ! നി​ങ്ങ​ളു​ടെ നാ​ലു​ഭാ​ഗ​ത്തും കഴി​യു​ന്ന കഷ്ട​പ്പാ​ടു​കൾ വി​ചാ​രി​ച്ചു നോ​ക്കു​വിൻ!

അദ്ദേ​ഹം അതാ​തു​ദി​ക്കിൽ നട​പ്പു​ള്ള ഭാ​ഷ​ക​ളെ​ല്ലാം എളു​പ്പ​ത്തിൽ മന​സ്സി​ലാ​ക്കി. ഇതു​കാ​ര​ണം, ആളു​കൾ​ക്കെ​ല്ലാം അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ മേൽ അത്യ​ന്തം സന്തോ​ഷം തോ​ന്നി. എല്ലാ​വ​രോ​ടും അടു​ത്തു പെ​രു​മാ​റു​വാൻ ഇത​ദ്ദേ​ഹ​ത്തെ കു​റ​ച്ചൊ​ന്നു​മ​ല്ല സഹാ​യി​ച്ച​ത്. പുൽ​മേ​ഞ്ഞ കു​ടി​ലു​ക​ളും മലം​പ്ര​ദേ​ശ​ങ്ങ​ളും എല്ലാം അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു വീ​ടു​പോ​ലെ​യാ​ണ്. ഏറ്റ​വും ആഭാ​സ​മായ ഭാ​ഷാ​ശൈ​ലി​യിൽ ഏറ്റ​വും ഉത്കൃ​ഷ്ട​ങ്ങ​ളായ തത്ത്വ​ങ്ങൾ പറ​ഞ്ഞു​കൊ​ടു​ക്കേ​ണ്ട​തെ​ങ്ങ​നെ​യെ​ന്ന് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന​റി​യാം. എല്ലാ ഭാ​ഷ​യി​ലും സം​സാ​രി​ക്കാ​മാ​യി​രു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ട്, എല്ലാ​വ​രു​ടെ മന​സ്സി​ലും അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു ചെ​ല്ലാൻ കഴി​ഞ്ഞു.

എന്ന​ല്ല, പരി​ഷ്കൃ​തർ​ക്കും താ​ഴ്‌​ന്ന​വർ​ഗ​ക്കാർ​ക്കും അദ്ദേ​ഹം ഒരു​ത​ര​ത്തി​ലാ​യി​രു​ന്നു. ഒന്നി​നേ​യും അദ്ദേ​ഹം വേ​ഗ​ത്തിൽ–അതാ​യ​ത് അതി​നെ​സ്സം​ബ​ന്ധി​ച്ചു​ള്ള എല്ലാ വി​വ​ര​വും മന​സ്സി​ലാ​ക്കാ​തെ–കട​ന്നു കു​റ്റ​പ്പെ​ടു​ത്തു​ക​യി​ല്ല. അദ്ദേ​ഹം പറയും, ‘തെ​റ്റു​കൾ നട​ന്നു​പോയ വഴി പരീ​ക്ഷി​ക്ക​ണം.’

ഒരു പു​ഞ്ചി​രി​യോ​ടു​കൂ​ടി താൻ​ത​ന്നെ പറ​യാ​റു​ള്ള​തു​പോ​ലെ, അദ്ദേ​ഹം ഒരു രാ​ജി​വെ​ച്ച പാ​പി​യാ​യ​തു​കൊ​ണ്ടു, തപോ​നി​ഷ്ഠ​യ്ക്ക് കാ​ണാ​റു​ള്ള ചീ​റ്റ​ലു​ക​ളൊ​ന്നും അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്നി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു. എല്ലാം ധാ​രാ​ളം വ്യ​ക്ത​ത​യോ​ടു​കൂ​ടി​യും, സദ്വൃ​ത്ത​ന്മാ​രു​ടെ ആ ഒരു ഭയ​ങ്ക​ര​മായ കണ്ണു​രു​ട്ട​ലി​ല്ലാ​തെ​യും അദ്ദേ​ഹം പറ​യാ​റു​ള്ള ഒരു തത്ത്വ​സി​ദ്ധാ​ന്ത​ത്തി​ന്റെ ചു​രു​ക്കം ഇതാണ്:

‘മനു​ഷ്യ​ന് അവ​ന്റെ മേൽ അവ​ന്റെ ദേ​ഹ​വു​മു​ണ്ട്. അത് അവ​ന്നു​ള്ള ഭാ​ര​വും അവ​ന്റെ പ്ര​ലോ​ഭ​ന​സാ​ധ​ന​വു​മാ​ണ്. അതിനെ അവൻ കൂടെ വലി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു​പോ​കു​ന്നു; അതി​ന്റെ ആവ​ശ്യ​ങ്ങൾ​ക്ക് അവൻ വഴ​ങ്ങി​ക്കൊ​ടു​ക്കു​ന്നു. അവ​ന്ന് അതിനെ കാ​ക്ക​ണം; കീഴിൽ നിർ​ത്ത​ണം; ശി​ക്ഷി​ക്ക​ണം; ഒടു​വി​ല​ത്തെ കൈ​യാ​യി​മാ​ത്രംം. അവ​ന്ന​തി​നെ അനു​സ​രി​ക്ക​ണം. ഈ അനു​സ​ര​ണ​ത്തിൽ​ക്കൂ​ടി​യും എന്തെ​ങ്കി​ലും തെ​റ്റു​ണ്ടാ​യി​രി​ക്കാം; പക്ഷേ, ആ ചെ​യ്യ​പ്പെ​ടു​ന്ന തെ​റ്റു​ക്ഷ​മി​ക്ക​ത്ത​ക്ക​താ​ണ്. അതൊരു വീ​ഴ്ച​ത​ന്നെ; പക്ഷേ ആ വീഴ്ച കാൽ​മു​ട്ടി​ന്മേ​ല​ത്രേ–അത് ഈശ്വര വന്ദ​ന​ത്തിൽ ചെ​ന്ന​വ​സാ​നി​ക്കാം.

‘ഒരു ഋഷി​യാ​വുക എന്ന​ത് വ്യ​ത്യ​സ്ത​ത​യാ​ണ്; ഒരു സത്യ​വാ​നാ​വു​ക​യാ​ണ് നിയമം. തെ​റ്റു പ്ര​വർ​ത്തി​ക്കുക, അധഃ​പ​തി​ക്കുക, വേ​ണ​മെ​ങ്കിൽ പാപം ചെ​യ്യുക; പക്ഷേ, നി​ങ്ങൾ സത്യ​വാ​നാ​യി​രി​ക്ക​ണം.’

‘കഴി​യു​ന്ന​തും കു​റ​ച്ചു പാപം ചെ​യ്യുക–ഇതാണ് മനു​ഷ്യ​ന്നു​ള്ള നിയമം. പാപം തന്നെ ചെ​യ്യി​ല്ല എന്നു​ള്ള​തു ദേ​വ​ന്മാ​രു​ടെ മനോ​രാ​ജ്യ​മാ​കു​ന്നു. ഭൗ​തി​ക​മായ സക​ല​വും പാ​പ​ത്തി​ന്ന​ധീ​ന​മാ​ണ്. പാപം എന്ന​ത് ഒരു കേ​ന്ദ്രാ​കർ​ഷ​ണ​മ​ത്രേ.’

ഓരോ​രു​ത്ത​നും ഉറ​ക്കെ കട​ന്നു സം​സാ​രി​ച്ചു ലഹ​ള​യു​ണ്ടാ​ക്കു​ക​യും വേ​ഗ​ത്തിൽ ശു​ണ്ഠി​യെ​ടു​ത്തു കല​ശൽ​കൂ​ട്ടു​ക​യും ചെ​യ്യു​ന്ന​തു​ക​ണ്ടാൽ, ‘ഹോ! ഹോ!’ അദ്ദേ​ഹം ഒരു പു​ഞ്ചി​രി​യോ​ടു​കൂ​ടി പറയും; ’നോ​ക്കു​മ്പോൾ, ഇതാണ് ലോകം മു​ഴു​വ​നും പ്ര​വർ​ത്തി​ക്കു​ന്ന ഒരു വലിയ അപ​രാ​ധം. ഇവ​യെ​ല്ലാം പേ​ടി​ച്ചു ഭ്രാ​ന്തു​പി​ടി​ച്ചു​പോയ ഓരോ കള്ള​നാ​ട്യ​ങ്ങ​ളാ​ണ്; വലിയ ബദ്ധ​പ്പാ​ടോ​ടു​കൂ​ടി എന്തോ ചിലതു പറ​ഞ്ഞു നോ​ക്കി​ക്കൊ​ണ്ട് അവ കട​ന്നു രക്ഷ​പ്പെ​ടാൻ ശ്ര​മി​ക്കു​ന്നു.’

മനു​ഷ്യ​സ​മു​ദാ​യ​ത്തി​ന്റെ എല്ലാ ചു​മ​ത​ല​യും തങ്ങി​നിൽ​ക്കു​ന്ന സ്ത്രീ​ക​ളി​ലും സാ​ധു​ക്ക​ളി​ലും അദ്ദേ​ഹം ക്ഷ​മാ​ശീ​ല​നാ​ണ്. അദ്ദേ​ഹം ഒരി​ക്കൽ പറ​ഞ്ഞും: ‘സ്ത്രീ​ക​ളു​ടേ​യും കു​ട്ടി​ക​ളു​ടേ​യും ശക്തി​യി​ല്ലാ​ത്ത​വ​രു​ടേ​യും ദരി​ദ്ര​രു​ടേ​യും അക്ഷ​ര​ജ്ഞാ​ന​മി​ല്ലാ​ത്ത​വ​രു​ടേ​യും തെ​റ്റു​കൾ വാ​സ്ത​വ​ത്തിൽ, ഭർ​ത്താ​ക്ക​ന്മാർ​ക്കും അച്ഛ​ന്മാർ​ക്കും എജ​മാ​ന​ന്മാർ​ക്കും ശക്ത​ന്മാർ​ക്കും ധന​വാ​ന്മാർ​ക്കും അറി​വു​ള്ള​വർ​ക്കു​മു​ള്ള തെ​റ്റു​ക​ളാ​ണ്.’

പി​ന്നേ​യും അദ്ദേ​ഹം പറ​ഞ്ഞു: ‘അറി​വി​ല്ലാ​ത്ത​വ​രെ കഴി​യു​ന്നേ​ട​ത്തോ​ളം കാ​ര്യ​ങ്ങൾ ഗ്ര​ഹി​പ്പി​ക്കുക: പ്ര​തി​ഫ​ല​മി​ല്ലാ​തെ പഠി​പ്പി​ച്ചു​കൊ​ടു​ക്കാ​ത്ത​തു സമു​ദാ​യ​ത്തി​ന്റെ പക്കൽ തെ​റ്റാ​ണ്. അതു​ണ്ടാ​ക്കി​വെ​ക്കു​ന്ന അന്ധ​കാ​ര​ത്തി​ന് അതു​ത​ന്നെ​യാ​ണ് ഉത്ത​ര​വാ​ദി. ജീ​വാ​ത്മാ​വു തി​ക​ച്ചും നി​ഴ​ലു​ക​ളാൽ നി​റ​യ​പ്പെ​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്നു; അതു​കൊ​ണ്ട് അതു പാപം ചെ​യ്തു​പോ​കു​ന്നു. പാപം ചെ​യ്ത​വ​ന​ല്ല തെ​റ്റു​കാ​രൻ; ആ നി​ഴ​ലു​ണ്ടാ​ക്കി​യ​വ​നാ​ണ്.’

അതാതു സം​ഗ​തി​ക​ളെ പരീ​ക്ഷ​ണം ചെ​യ്തു തീർ​ച്ച​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്ന​തിൽ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന് ഒരു സവി​ശേ​ഷ​സ​മ്പ്ര​ദാ​യം ഉള്ള​താ​യി​ക്കാ​ണാം; അദ്ദേ​ഹം അതു വേ​ദ​പു​സ്ത​ക​ത്തിൽ​നി​ന്നു മന​സ്സി​ലാ​ക്കി​യ​ത​ല്ലേ എന്നു ഞാൻ സം​ശ​യി​ക്കു​ന്നു.

തെ​ളി​വു​ക​ളെ​ല്ലാം ശേ​ഖ​രി​ച്ചു​ക​ഴി​ഞ്ഞു വി​ചാ​ര​ണ​യ്ക്കു വരാ​ന​ടു​ത്ത ഒരു ക്രി​മി​നൽ​ക്കേ​സ്സി​നെ​പ്പ​റ്റി ഒരു ദിവസം പട്ട​ണ​ത്തി​ലെ ഒരി​രി​പ്പു​മു​റി​യിൽ​വെ​ച്ചു സം​സാ​രി​ക്കു​ന്ന​ത് അദ്ദേ​ഹം കേ​ട്ടു. ഒരു ഗതി​കെ​ട്ട മനു​ഷ്യൻ, കഴി​ഞ്ഞു​കൂ​ടു​വാൻ ഒരു മാർ​ഗ​വു​മി​ല്ലെ​ന്നാ​യ​പ്പോൾ, ഒരു സ്ത്രീ​യു​ടെ മേലും അവളിൽ അയാൾ​ക്കു​ണ്ടാ​യി​ട്ടു​ള്ള ഒരു കു​ട്ടി​യു​ടെ മേ​ലു​മു​ള്ള പ്രേ​മം കാരണം, കള്ള​നാ​ണ്യ​മു​ണ്ടാ​ക്കാൻ ശ്ര​മി​ച്ചു. അക്കാ​ല​ത്തും കള്ള​നാ​ണ്യ​മു​ണ്ടാ​ക്കി​യാ​ല​ത്തെ ശിക്ഷ മര​ണ​മാ​യി​രു​ന്നു. അയാൾ ഉണ്ടാ​ക്കിയ ഒന്നാ​മ​ത്തെ നാ​ണ്യം ചെ​ല​വാ​ക്കാൻ നോ​ക്കു​ന്നേ​ട​ത്തു​വെ​ച്ച് ആ സ്ത്രീ​യെ പൊ​ല്ലീ​സ്സു​കാർ പി​ടി​കൂ​ടി, അവൾ പി​ടി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടു. എന്നാൽ യാ​തൊ​രു തെ​ളി​വും അവ​ളിൽ​നി​ന്നു​ണ്ടാ​യി​ല്ല. അവൾ​ക്കു മാ​ത്ര​മേ അവ​ളു​ടെ കാ​മു​ക​നെ കു​റ്റ​പ്പെ​ടു​ത്താൻ സാ​ധി​ക്കൂ. അവ​ളു​ടെ സമ്മ​തം​കൊ​ണ്ടു മാ​ത്ര​മേ; അയാൾ കൊ​ല്ല​പ്പെ​ടു​ക​യു​ള്ളൂ. അവൾ അതു ചെ​യ്തി​ല്ല; പൊ​ല്ലീ​സ്സു​കാർ നിർ​ബ​ന്ധി​ച്ചു. എന്താ​യി​ട്ടും അവൾ ഇല്ലെ​ന്നു ശാ​ഠ്യം​പി​ടി​ച്ചു​നി​ന്നു. അപ്പോൾ ഗവൺ​മെ​ന്റു​വ​ക്കീ​ലി​ന് ഒരു സൂ​ത്രം തോ​ന്നി. ആ കാ​മു​കൻ അവ​ളു​ടെ നേരേ എന്തോ വി​ശ്വാ​സ​പാ​ത​കം പ്ര​വർ​ത്തി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടെ​ന്ന് അയാൾ ഒരു കഥ കെ​ട്ടി​യു​ണ്ടാ​ക്കി. അങ്ങ​നെ ഉപാ​യ​ത്തിൽ ഉണ്ടാ​ക്കി​ത്തീർ​ത്ത ചില എഴു​ത്തു​ക​ളു​ടെ കഷ്ണം കാ​ണി​ച്ചു​കൊ​ടു​ത്ത്, അവൾ​ക്ക് ഒരെ​തി​രാ​ളി​യു​ണ്ടെ​ന്നും ആ കാ​മു​കൻ അവളെ വഞ്ചി​ക്കു​ക​യാ​ണ് അതേ​വ​രെ ചെ​യ്തി​രു​ന്ന​തെ​ന്നും ആ സ്ത്രീ​യെ അയാൾ ഒരു​വി​ധം ബോ​ധ​പ്പെ​ടു​ത്തി. ഉടനെ സാ​പ​ത്ന്യം​കൊ​ണ്ടു ശു​ണ്ഠി​യെ​ടു​ത്ത് അവൾ തന്റെ കാ​മു​ക​നെ കു​റ്റ​പ്പെ​ടു​ത്തി: വാ​സ്ത​വ​മെ​ല്ലാം പു​റ​ത്താ​ക്കി; സക​ല​വും തെ​ളി​യി​ച്ചു കൊ​ടു​ത്തു.

ആ മനു​ഷ്യൻ കു​ടു​ങ്ങി. അയാ​ളു​ടേ​യും അയാ​ളു​ടെ കൂ​ട്ടു​കാ​രി​യു​ടേ​യും കാ​ര്യം താ​മ​സി​യാ​തെ വി​ചാ​ര​ണ​യ്ക്കു വരും. അവിടെ കൂ​ടി​യി​ട്ടു​ള്ള​വർ ഈ കഥ പറ​യു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. ഓരോ​രു​ത്ത​നും ആ വക്കീ​ലി​ന്റെ സാ​മർ​ഥ്യം അഭി​ന​ന്ദി​ച്ചു. സപ​ത്നീ മത്സ​രം ഉണ്ടാ​ക്കി​ത്തീർ​ത്ത്, അതു​കൊ​ണ്ടു​ണ്ടായ ദേ​ഷ്യ​ത്തിൽ വാ​സ്ത​വം പു​റ​ത്തു വരു​ത്തി, നീ​തി​ന്യാ​യ​ത്തെ അയാൾ രക്ഷി​ച്ചു. മെ​ത്രാൻ ഈ സം​സാ​ര​മെ​ല്ലാം മി​ണ്ടാ​തി​രു​ന്നു കേ​ട്ടു. അവർ അവ​സാ​നി​പ്പി​ച്ച​പ്പോൾ അദ്ദേ​ഹം ചോ​ദി​ച്ചു, ‘എവി​ടെ​യാ​ണ് അയാ​ളേ​യും ആ സ്ത്രീ​യേ​യും വി​ചാ​ര​ണ​ചെ​യ്യു​ന്ന​ത്?’

‘സെ​ഷ്യൻ​കോ​ട​തി​യിൽ.’

അദ്ദേ​ഹം തു​ടർ​ന്നു പറ​ഞ്ഞു: ‘ആട്ടെ; ആ ഗവർ​മെ​ണ്ടു​വ​ക്കീ​ലി​നെ​യോ, എവിടെ വി​ചാ​ര​ണ​ചെ​യ്യും?’

ഡി.യിൽ ഒരു വ്യ​സ​ന​ക​ര​മായ സംഭവം നട​ന്നു. ഒരു​ത്ത​നെ കൊ​ല​പാ​ത​ക​ക്കു​റ്റ​ത്തി​നു മര​ണ​ശി​ക്ഷ​യ്ക്കു വി​ധി​ച്ചു. അയാൾ ഒരു സാ​ധു​വാ​ണ്; ശരി​ക്കു പഠി​പ്പു​ള്ള​വ​ന​ല്ല, തീരെ പഠി​പ്പി​ല്ലാ​ത്ത​വ​നു​മ​ല്ല; ചന്ത​സ്ഥ​ല​ങ്ങ​ളിൽ കോ​മാ​ളി​വേ​ഷം കെ​ട്ടു​ക​യും, ഓരോ ചി​ല്ല​റ​പ്പു​സ്ത​ക​ങ്ങൾ എഴുതി വി​ല്ക്കു​ക​യു​മാ​ണ് പ്ര​വൃ​ത്തി. അയാ​ളു​ടെ കേ​സ്സു​വി​ചാ​രണ രാ​ജ്യ​ത്തെ​ല്ലാം വലിയ ഒച്ച​പ്പാ​ടു​ണ്ടാ​ക്കി. ആ മനു​ഷ്യൻ മര​ണ​ശി​ക്ഷ അനു​ഭ​വി​ക്കേ​ണ്ട ദിവസം വൈ​കു​ന്നേ​രം ജയി​ലി​ലെ പതിവു മത​പ്ര​ബോ​ധ​കൻ ദീ​ന​ത്തി​ലാ​യി. ആ കു​റ്റ​ക്കാ​ര​നെ തു​ക്കി​ക്കൊ​ല്ലു​ന്ന​തി​നു മുൻപ് അയാൾ​ക്കു വേണ്ട ഉപ​ദേ​ശം കൊ​ടു​ക്കാൻ ഒരു മതാ​ചാ​ര്യൻ വേണം.

സഭാ​ബോ​ധ​ക​നോ​ടാ​വ​ശ്യ​പ്പെ​ട്ടു. അയാൾ ചെ​ല്ലാൻ കൂ​ട്ടാ​ക്കി​യി​ല്ല. ഇങ്ങ​നെ മറു​പ​ടി പറ​ഞ്ഞ​യ​ച്ചു എന്നു തോ​ന്നു​ന്നു; ‘എന്റെ പ്ര​വൃ​ത്തി അതല്ല. ആ രസ​മി​ല്ലാ​ത്ത കാ​ര്യ​ത്തിൽ എനി​ക്കൊ​ന്നും ചെ​യ്യാ​നി​ല്ല. ആ കോ​മാ​ളി​വേ​ഷ​ക്കാ​ര​നെ എനി​ക്കു കാ​ണേ​ണ്ട​തി​ല്ല; എനി​ക്കും നല്ല സു​ഖ​മി​ല്ല; എന്ന​ല്ല, അതെ​ന്റെ പ്ര​വൃ​ത്തി​യ​ല്ല.’ ഈ വിവരം മെ​ത്രാ​ന്ന​റി​വു കൊ​ടു​ത്തു. അദ്ദേ​ഹം പറ​ഞ്ഞു: സഭാ​ബോ​ധ​ക​ന​വർ​കൾ പറ​യു​ന്ന​തു ശരി​യാ​ണ്; അത് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ പ്ര​വൃ​ത്തി​യ​ല്ല; എന്റെ പ്ര​വൃ​ത്തി​യാ​ണ്.

ഉടനെ അദ്ദേ​ഹം ജയി​ലി​ലേ​ക്കു പോയി; ആ ‘കോ​മാ​ളി​വേ​ഷ​ക്കാ​രൻ’ ഇരി​ക്കു​ന്ന തു​റു​ങ്കി​ലേ​ക്കു കട​ന്നു; അയാളെ വി​ളി​ച്ചു; അയാ​ളു​ടെ കൈ പി​ടി​ച്ചു; അയാ​ളോ​ടു സം​സാ​രി​ച്ചു. അന്ന​ത്തെ ദിവസം മു​ഴു​വ​നും, ഊണും ഉറ​ക്ക​വും മറ​ന്നു് ആ ശി​ക്ഷി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​വ​ന്റെ ആത്മാ​വി​നു​വേ​ണ്ടി ഈശ്വ​ര​നോ​ടു പ്രാർ​ഥി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടും, അദ്ദേ​ഹം അവിടെ ഇരു​ന്നു. ഏറ്റ​വും വി​ല​പ്പെ​ട്ട​വ​യും അതി​നാൽ എളു​പ്പ​ത്തിൽ മന​സ്സി​ലാ​ക്കാ​വു​ന്ന​വ​യു​മായ തത്ത്വ​ങ്ങൾ അദ്ദേ​ഹം അയാൾ​ക്കു പറ​ഞ്ഞു​കൊ​ടു​ത്തു. അദ്ദേ​ഹം ആ മനു​ഷ്യ​ന്റെ അച്ഛ​നും സഹോ​ദ​ര​നും സു​ഹൃ​ത്തു​മാ​യി; അനു​ഗ്ര​ഹി​ക്കാൻ വേ​ണ്ടി മാ​ത്രം മെ​ത്രാ​നു​മാ​യി. അദ്ദേ​ഹം അയാളെ സക​ല​വും പഠി​പ്പി​ച്ചു; അയാളെ ധൈ​ര്യ​പ്പെ​ടു​ത്തു​ക​യും സമാ​ധാ​നി​പ്പി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്തു, അയാൾ നി​രാ​ശ​ത​കൊ​ണ്ടു മര​ണ​ത്തി​ന്റെ വക്കോ​ളം എത്തി​യി​രു​ന്നു. മരണം എന്ന​ത് അത്യ​ഗാ​ധ​മായ ഒര​ന്ധ​കാ​ര​കു​ണ്ഡ​മാ​യി അയാൾ​ക്കു തോ​ന്നി. അതി​ന്റെ ദുഃ​ഖ​ക​ര​മായ വക്ക​ത്തു വി​റ​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു ചെ​ന്നു​നി​ന്ന​പ്പോൾ അയാൾ ഭയ​പ്പെ​ട്ടു പിൻ​വാ​ങ്ങി. അതിനെ തീരെ അവ​ഗ​ണി​ക്കാ​തി​രി​ക്കാൻ വേ​ണ്ടി​ട​ത്തോ​ളം അറി​വി​ല്ലാ​യ്മ അയാൾ​ക്കി​ല്ല. അയാൾ​ക്കു​ണ്ടായ മരണ ശി​ക്ഷാ​വി​ധി–അത് അയാൾ​ക്കു സഹി​ക്കാൻ വയ്യാ​യി​രു​ന്നു–നാം ജീ​വി​ത​മെ​ന്നു വി​ളി​ക്കു​ന്ന ആ എന്തോ ചി​ല​തു​കൊ​ണ്ടു​ള്ള ചു​മ​രി​ന്മേൽ അവി​ട​വി​ടെ ചില തുളകൾ തു​ള​ച്ചു. ആ അപകടം പി​ടി​ച്ച പഴു​തു​ക​ളി​ലൂ​ടേ അയാൾ പര​ലോ​ക​ത്തേ​ക്കു ഇട​വി​ടാ​തെ സൂ​ക്ഷി​ച്ചു​നോ​ക്കി; വെറും ഇരു​ട്ടു​മാ​ത്ര​മേ കണ്ടു​ള്ളു. മെ​ത്രാൻ അയാൾ​ക്കു വെ​ളി​ച്ചം കാ​ണി​ച്ചു​കൊ​ടു​ത്തു.

പി​റ്റേ ദിവസം ആളുകൾ ആ ഭാ​ഗ്യം​കെ​ട്ട മനു​ഷ്യ​നെ കൂ​ട്ടി​ക്കൊ​ണ്ടു​പോ​വാൻ വന്ന​പ്പോ​ഴും മെ​ത്രാൻ അവിടെ ഉണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. അദ്ദേ​ഹം അയാളെ പിൻ​തു​ടർ​ന്നു; ചങ്ങ​ല​കൊ​ണ്ടു കെ​ട്ട​പ്പെ​ട്ട ആ തട​വു​പു​ള്ളി​യോ​ടു തൊ​ട്ട​ടു​ത്തു, തന്റെ നി​ല​യ​ങ്കി​യോ​ടും ചു​മ​ലിൽ സ്ഥാ​ന​ചി​ഹ്ന​മായ കു​രി​ശോ​ടും​കൂ​ടി അദ്ദേ​ഹം അവി​ടെ​യു​ള്ള ആൾ​ക്കൂ​ട്ട​ത്തിൽ കാ​ണ​പ്പെ​ട്ടു.

അദ്ദേ​ഹ​വും ആ കൊ​ല​പാ​ത​കി​യു​ടെ കൂടെ കട്ട​വ​ണ്ടി കയറി; അവർ രണ്ടു പേരും ഒരു​മി​ച്ചു ശി​ര​ച്ഛേ​ദ​ന​യ​ന്ത്ര​ത്തിൽ കയറി. തലേ ദിവസം അത്ര​യും മുഖം കരി​ഞ്ഞും ഉശി​രു​കെ​ട്ടു​മി​രു​ന്ന ആ പാവം അന്നു കാ​ഴ്ച​യിൽ സു​പ്ര​സ​ന്ന​നാ​യി​രു​ന്നു. തന്റെ ആത്മാ​വി​ന്നു മാ​പ്പു​കി​ട്ടി എന്ന് അയാൾ​ക്കു ബോധം വന്നു. അയാൾ എല്ലാ ആശ​ക​ളും ഈശ്വ​ര​നിൽ സമർ​പ്പി​ച്ചു. മെ​ത്രാൻ അയാളെ ആലിം​ഗ​നം ചെ​യ്തു; പിൻ​ക​ഴു​ത്തിൽ കത്തി വീ​ഴു​ന്ന സമ​യ​ത്ത് അദ്ദേ​ഹം ഇങ്ങ​നെ പറ​ഞ്ഞു: ‘മനു​ഷ്യൻ കൊ​ല്ലു​ന്ന​താ​രെ​യോ അവനെ ഈശ്വ​രൻ ജീ​വി​പ്പി​ക്കു​ന്നു; സ്വ​ന്തം സഹോ​ദ​ര​ന്മാർ ആരെ ഉപേ​ക്ഷി​ക്കു​ന്നു​വോ, അവൻ ഒരി​ക്കൽ​ക്കൂ​ടി തന്റെ അച്ഛ​നെ കാ​ണു​ന്നു. ഈശ്വ​ര​നെ ധ്യാ​നി​ക്കുക; നി​ന്തി​രു​വ​ടി​യെ വി​ശ്വ​സി​ക്കുക; ജീ​വി​ത​ത്തിൽ പ്ര​വേ​ശി​ക്കുക; അച്ഛൻ അവി​ടെ​യു​ണ്ട്.’ അദ്ദേ​ഹം ആ വധ​സ്ഥ​ല​ത്തു​നി​ന്നു താഴെ ഇറ​ങ്ങി​യ​പ്പോൾ, കാ​ണു​ന്ന​വർ ചൂ​ളി​ക്കൊ​ണ്ടു വഴി മാ​റ​ത്ത​ക്ക​വി​ധം, അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ മു​ഖ​ത്ത് എന്തോ ഒരു ഭാ​വ​ഭേ​ദ​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. അതി​ലു​ള്ള നി​റ​ക്കു​റ​വോ അതോ പ്ര​ശാ​ന്ത​ത​യോ ഏതാ​ണ​ധി​കം ബഹു​മാ​നി​ക്കേ​ണ്ട​തെ​ന്ന് അവർ​ക്കു നി​ശ്ച​യ​മി​ല്ലാ​താ​യി. ഒരു പു​ഞ്ചി​രി​യോ​ടു​കൂ​ടി എന്റെ അരമന എന്നു വി​ളി​ക്കാ​റു​ള്ള ആ ചെ​റു​വീ​ട്ടിൽ മട​ങ്ങി​യെ​ത്തി, അദ്ദേ​ഹം സഹോ​ദ​രി​യോ​ടു പറ​ഞ്ഞു: ഞാന്‍ ഇന്നു മെ​ത്രാ​ന്റെ കർമം നട​ത്തി.

ഏറ്റ​വും വൈ​ശി​ഷ്ട്യ​മു​ള്ള​താ​ണ് മന​സ്സി​ലാ​ക്കു​വാൻ ഏറ്റ​വും പ്ര​യാ​സ​മാ​യി​ട്ടു​ള്ള​ത്; മെ​ത്രാ​ന്റെ ഈ പ്ര​വൃ​ത്തി​യെ​പ്പ​റ്റി സം​സാ​രി​ക്കു​മ്പോൾ, ‘ഇതെ​ല്ലാം നാ​ട്യ​മാ​ണ്’ എന്ന​ഭി​പ്രാ​യ​പ്പെ​ടു​വാൻ ചില പരി​ഷ്കാ​രി​ക​ളു​ണ്ടാ​യി.

ഏതാ​യാ​ലും ഈ ഒര​ഭി​പ്രാ​യം പട്ട​ണ​ത്തി​ലെ ഇരി​പ്പു​മു​റി​ക​ളിൽ​മാ​ത്രം കി​ട​ന്നു തി​രി​ഞ്ഞ​തേ ഉള്ളു. ദൈ​വി​ക​ങ്ങ​ളായ കർ​മ​ങ്ങ​ളിൽ യാ​തൊ​രു തമാ​ശ​യും കാ​ണാ​റി​ല്ലാ​ത്ത പൊ​തു​ജ​ന​ങ്ങൾ​ക്ക് അതു​ള്ളിൽ​ക്കൊ​ള്ളു​ക​യും അവർ അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ വാ​സ്ത​വ​മാ​യി ബഹു​മാ​നി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്തു.

മെ​ത്രാ​നാ​ണെ​ങ്കിൽ, ആ ശി​ര​ച്ഛേ​ദ​ന​യ​ന്ത്രം കണ്ട​തു മന​സ്സിൽ വല്ലാ​തെ​ത​ട്ടി; ആ വ്രണം അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന് ആശ്വാ​സ​പ്പെ​ട്ടു​കി​ട്ടു​വാൻ വള​രെ​ക്കാ​ലം കഴി​യേ​ണ്ടി​വ​ന്നു.

വാ​സ്ത​വ​ത്തിൽ, അതാതു ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളെ​ല്ലാം എടു​ത്തു ഘടി​പ്പി​ച്ചു ശരി​യാ​ക്കിയ ഒരു ശി​ര​ച്ഛേ​ദ​ന​യ​ന്ത്ര​ത്തിൽ, തി​ക​ച്ചും തല ചു​റ്റി​ക്കു​ന്ന എന്തോ ഒന്നു​ണ്ട്. സ്വ​ന്തം കണ്ണു​കൊ​ണ്ട് അങ്ങ​നെ​യൊ​രു സാധനം കാ​ണു​ന്ന​തു​വ​രെ, മരണ ശി​ക്ഷ​യെ ഒരു​വി​ധം തു​ച്ഛ​മാ​യി കരു​തു​ന്ന​വ​രു​ണ്ടാ​വാം; വേ​ണ​മെ​ന്നോ വേ​ണ്ടെ​ന്നോ​വി​ധി കൽ​പി​ക്കു​വാൻ സം​ശ​യി​ക്കു​ന്ന ആളും ഉണ്ടാ​യേ​ക്കും. പക്ഷേ, അതൊ​രാൾ കണ്ടെ​ത്തി​പ്പോ​യാൽ അപ്പോ​ഴ​ത്തെ ക്ഷോ​ഭം ചി​ല്ല​റ​യ​ല്ല; രണ്ടി​ലൊ​ന്നു തീർ​ച്ച​പ്പെ​ടു​ത്തു​വാൻ–അത് വേ​ണ്ട​താ​ണെ​ന്നോ വേ​ണ്ടാ​ത്ത​താ​ണെ​ന്നോ തീർ​ച്ച​പ്പെ​ടു​ത്തു​വാൻ–അയാൾ മയി​സ്ത​റെ [11] പ്പോ​ലെ നിർ​ബ​ദ്ധ​നാ​യി​പ്പോ​കു​ന്നു. ചിലർ അതിനെ കൊ​ണ്ടാ​ടു​ന്നു, മറ്റു​ള്ള​വർ ബി​ക്കാ​റി​യ​യെ​പ്പോ​ലെ അതിനെ ശപി​ക്കു​ന്നു. ശി​ര​ച്ഛേ​ദ​ന​യ​ന്ത്രം ശി​ക്ഷാ​നി​യ​മ​ത്തി​ന്റെ ഉറച്ച കട്ടി​യാ​ണ്. അതിനെ പ്ര​തി​ക്രിയ എന്നു പറ​യു​ന്നു. നി​ഷ്പ​ക്ഷ​മായ നില അതി​ന്നി​ല്ല; അതു നി​ങ്ങ​ളേ​യും നി​ഷ്പ​ക്ഷ​മാ​യി നി​ല്ക്കാൻ സമ്മ​തി​ക്കി​ല്ല. അതു കാ​ണു​ന്ന മനു​ഷ്യ​ന്ന് അത്ര​മേൽ അപൂർ​വ​വും അസാ​ധാ​ര​ണ​വു​മായ ഒരു വിറ വന്നു​പോ​കു​ന്നു. ഈ തല ചെ​ത്തു​ന്ന കത്തി​യു​ടെ ചു​റ്റു​മാ​യി എല്ലാ സാ​മു​ദാ​യി​ക​സം​ശ​യ​ങ്ങ​ളും തങ്ങ​ളു​ടെ ചോ​ദ്യ​ചി​ഹ്ന​ത്തെ കു​ഴി​ച്ചു​നാ​ട്ടു​ന്നു. തൂ​ക്കു​മ​രം ഒരു ഭൂ​ത​മാ​ണ്. തൂ​ക്കു​മ​രം ഒരു​ക​ഷ്ണം ആശാ​രി​പ്പ​ണി​യ​ല്ല; തൂ​ക്കു​മ​രം ഒരു യന്ത്ര​മ​ല്ല; മരം​കൊ​ണ്ടും ഇരി​മ്പു​കൊ​ണ്ടും ചങ്ങ​ല​കൊ​ണ്ടും കെ​ട്ടി​യു​ണ്ടാ​ക്കിയ ഒരു ചൈ​ത​ന്യ​മ​റ്റ യന്ത്ര​ക്ക​ഷ്ണ​മ​ല്ല തൂ​ക്കു​മ​രം.

അതൊരു ജീ​വ​നു​ള്ള സത്ത്വ​മാ​ണെ​ന്നു തോ​ന്നു​ന്നു–എന്താ​ണ് അതി​ന്റെ നീ​ര​സ​മായ പ്ര​വൃ​ത്തി എന്നെ​നി​ക്ക​റി​ഞ്ഞു​കൂ​ടാ; ആ ആശാരി പണി​ക്ക​ഷ്ണം നോ​ക്കി​ക്കാ​ണു​ന്നു​ണ്ടെ​ന്ന്–അതേ, ആ യന്ത്രം കേൾ​ക്കു​ന്നു​ണ്ടെ​ന്ന്–ആ സൂ​ത്ര​പ്പ​ണി കാ​ര്യ​ങ്ങ​ളെ മന​സ്സി​ലാ​ക്കു​ന്നു​ണ്ടെ​ന്ന്–ആ മര​ക്ക​ഷ്ണ​ത്തി​ന്ന്, ആ ഇരു​മ്പിൻ​തു​ണ്ട​ത്തി​ന്ന്. ആ ചങ്ങ​ല​ക്കൂ​ട്ട​ത്തി​ന്ന് ബു​ദ്ധി​യു​ണ്ടെ​ന്ന്–വേ​ണ​മെ​ങ്കിൽ പറയാം. അതി​ന്റെ സന്നി​ധാ​നം ആത്മാ​വി​നു​ണ്ടാ​ക്കി​ത്തീർ​ക്കു​ന്ന ഭയ​ങ്ക​ര​മായ മനോ​രാ​ജ്യ​ത്തിൽ തൂ​ക്കു​മ​രം ഒരു ഘോ​ര​വേ​ഷ​മാ​യി കാ​ണ​പ്പെ​ടു​ന്നു; അവിടെ നട​ക്കു​ന്ന സം​ഗ​തി​ക​ളിൽ അതു പങ്കു​കൊ​ള്ളു​ന്ന​പോ​ലെ തോ​ന്നും; മര​ണ​ശി​ക്ഷ നട​ത്തു​ന്ന​വ​ന്റെ കൂ​ട്ടു​കാ​ര​നാ​ണ് തു​ക്കു​മ​രം; അതു വി​ഴു​ങ്ങു​ന്നു, അതു മാംസം കടി​ച്ചു തി​ന്നു​ന്നു. അതു രക്തം വാ​റ്റി​ക്കു​ടി​ക്കു​ന്നു. വി​ധി​കർ​ത്താ​വും ആശാ​രി​യും​കൂ​ടി കെ​ട്ടി​യു​ണ്ടാ​ക്കിയ ഒരു രാ​ക്ഷ​സ​നാ​ണ് തൂ​ക്കു​മ​രം–അതേൽ​പി​ച്ചു​വി​ട്ട ദുർ​മൃ​തി​കൾ മു​ഴു​വ​നും​കൊ​ണ്ടു നി​റ​ഞ്ഞ ഒരു ഭയ​ങ്കര ചൈ​ത​ന്യ​ത്തോ​ടു​കൂ​ടി ഉയിർ​ക്കൊ​ള്ളു​ന്ന​തു​പോ​ലു​ള്ള ഒരു പ്രേ​ത​രൂ​പം.

അതി​നാൽ അതു കണ്ട​തു​കൊ​ണ്ടു​ള്ള ക്ഷോ​ഭം കഠി​ന​വും ഭയ​ങ്ക​ര​വു​മാ​യി​രു​ന്നു; മര​ണ​ശി​ക്ഷ നട​ന്ന​തി​ന്റെ പി​റ്റേ ദി​വ​സ​വും തു​ടർ​ന്നു കുറേ അധിക ദി​വ​സ​ത്തോ​ള​വും മെ​ത്രാൻ ഒരു മൃ​ത​ശ​രീ​രം​പോ​ലെ കാ​ണ​പ്പെ​ട്ടു. ശവ​സം​സ്കാ​രാ​വ​സ​ര​ത്തി​ലെ ആ ഏതാ​ണ്ടു കല​ശ​ലായ ശാ​ന്തത മാറി; സാ​മു​ദാ​യി​ക​മായ നീ​തി​ന്യാ​യ​ത്തി​ന്റെ പ്രേ​തം അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ കഷ്ട​പ്പെ​ടു​ത്തി. എല്ലാ പ്ര​വൃ​ത്തി​ക​ളും കഴി​ഞ്ഞു, സം​തൃ​പ്തി​മ​യ​മായ പ്ര​സ​ന്ന​ത​യോ​ടു​കു​ടി മട​ങ്ങി​വ​രാ​റു​ള്ള അദ്ദേ​ഹം, തന്നെ​ത്ത​ന്നെ അധി​ക്ഷേ​പി​ക്കു​ന്ന​തു​പോ​ലെ തോ​ന്ന​പ്പെ​ട്ടു. ചി​ല​പ്പോൾ അദ്ദേ​ഹം തന്നോ​ടു​ത​ന്നെ സം​സാ​രി​ക്കും; ദുഃ​ഖ​മ​യ​ങ്ങ​ളായ ആത്മ​ഗ​ത​ങ്ങ​ളെ അദ്ദേ​ഹം താ​ഴ്‌​ന്ന സ്വ​ര​ത്തിൽ വി​ക്കി​വി​ക്കി​പ്പ​റ​യും. അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ സഹോ​ദ​രി ഒരു ദിവസം വൈ​കു​ന്നേ​രം കേ​ട്ട​തും ഓർ​മ​വെ​ച്ചു​തു​മായ അതിലെ ഒരു ഭാഗം ഇതാണ്: ‘അത് അത്ര​യും പൈ​ശാ​ചി​ക​മായ ഒന്നാ​ണെ​ന്നു ഞാൻ വി​ചാ​രി​ച്ചി​ല്ല. മാ​നു​ഷി​ക​നി​യ​മ​ങ്ങ​ളെ കാ​ണാ​താ​ക​ത്ത​ക്ക​വി​ധം ദൈ​വി​ക​നി​യ​മ​ത്തിൽ മു​ങ്ങി​പ്പോ​കു​ന്ന​ത് തെ​റ്റാ​ണ്. മരണം ഈശ്വ​ര​നു മാ​ത്രം അവ​കാ​ശ​പ്പെ​ട്ട​താ​കു​ന്നു. ആ അജ്ഞാ​ത​മായ സാ​ധ​ന​ത്തിൽ മനു​ഷ്യർ എന്ത​ധി​കാ​ര​ത്തി​ന്മേൽ ചെ​ന്നു കൈ​വെ​ക്കു​ന്നു?’

കാ​ല​ക്ര​മം​കൊ​ണ്ട് ഈ ധാ​ര​ണ​കൾ​ക്കു ശക്തി കു​റ​ഞ്ഞു; ഒരു സമയം അവ പോ​യ്പോ​ക​ത​ന്നെ ചെ​യ്തു; ഏതാ​യാ​ലും അതിൽ​പ്പി​ന്നെ വധ​സ്ഥ​ല​ങ്ങ​ളി​ലൂ​ടെ പോ​വാ​തി​രി​ക്കാൻ മെ​ത്രാൻ കരു​തു​ന്ന​താ​യി കാ​ണ​പ്പെ​ട്ടു.

ദീ​ന​ത്തിൽ കി​ട​ക്കു​ന്ന​വ​രു​ടേ​യും മരി​ക്കാ​ന​ടു​ത്ത​വ​രു​ടേ​യും അടു​ക്ക​ലേ​ക്ക് ഏതർ​ദ്ധ​രാ​ത്രി​ക്കാ​യാ​ലും മെ​ത്രാ​നെ വി​ളി​ക്കാം. തന്റെ ഏറ്റ​വും മു​ഖ്യ​മായ ചു​മ​ത​ല​യും തനി​ക്കു​ള്ള ഏറ്റ​വും മഹ​ത്തായ പ്ര​വൃ​ത്തി​യും അവി​ടെ​യാ​ണെ​ന്നു​ള്ള വാ​സ്ത​വം അദ്ദേ​ഹം വി​സ്മ​രി​ച്ചി​ല്ല. വൈ​ധ​വ്യം വന്നും അഗാ​ധ​ത​യിൽ​പ്പെ​ട്ടു​മു​ള്ള കു​ടും​ബ​ങ്ങൾ അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ വി​ളി​ക്കേ​ണ്ട; സ്വ​ന്തം മന​സ്സാ​ലേ അദ്ദേ​ഹം അവിടെ ചെ​ല്ലും. പ്രേ​മ​ഭാ​ജ​ന​മായ ഭാര്യ മരി​ച്ചു​പോയ ഗൃ​ഹ​സ്ഥ​ന്റേ​യും കു​ട്ടി കഴി​ഞ്ഞു കര​യു​ന്ന അമ്മ​യു​ടേ​യും അരികെ എത്ര നേ​ര​മെ​ങ്കി​ലും ഒര​ക്ഷ​രം​പോ​ലും മി​ണ്ടാ​തി​രി​ക്കേ​ണ്ട​തെ​ങ്ങ​നെ​യെ​ന്ന് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന​റി​യാം. അങ്ങ​നെ സം​സാ​രി​ക്കാ​തി​രി​ക്കേ​ണ്ട​ത് എപ്പോൾ എന്ന​റി​യാ​വു​ന്ന​തു​പോ​ലെ, സം​സാ​രി​ക്കേ​ണ്ട​തെ​പ്പോൾ എന്നും അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന​റി​യാം. ഹാ! സമാ​ധാ​ന​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്ന​തിൽ എന്തു സമർഥൻ! വി​സ്മൃ​തി​കൊ​ണ്ടു ദുഃ​ഖ​ത്തെ മറ​യ്ക്കു​വാ​ന​ല്ല അദ്ദേ​ഹം നോ​ക്കാ​റ്; അതിനെ പ്ര​ത്യാ​ശ​കൊ​ണ്ടു വലു​താ​ക്കി ഗൗ​ര​വ​പ്പെ​ടു​ത്താ​നാ​യി​രു​ന്നു അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ശ്രമം. അദ്ദേ​ഹം പറ​യു​ന്നു; ‘മരി​ച്ച​വ​രെ​പ്പ​റ്റി വി​ചാ​രി​ക്കു​ന്ന​തിൽ നി​ങ്ങൾ മന​സ്സി​രു​ത്ത​ണം. നശി​ച്ചു​പോ​കു​ന്ന ഭാ​ഗ​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചു ചി​ന്തി​ക്ക​രു​ത്. ഇട​വി​ടാ​തെ സൂ​ക്ഷി​ച്ചു​നോ​ക്കുക. മരി​ച്ചു​പോയ പ്രേ​മ​ഭാ​ജ​ന​ങ്ങൾ​ക്കു​ള്ള ശാ​ശ്വ​ത​മായ തേ​ജ​സ്സി​നെ സ്വർ​ഗ​ത്തി​ന്റെ അന്തർ​ഭാ​ഗ​ത്തു നി​ങ്ങൾ കണ്ടെ​ത്തും’ വി​ശ്വാ​സം ഗു​ണ​ക​ര​മാ​ണെ​ന്ന് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്ന​റി​യാം. അദ്ദേ​ഹം സു​ഖ​പ​രി​ത്യാ​ഗി​യെ ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ണി​ച്ചു നി​രാ​ശ​യിൽ​പ്പെ​ട്ട മനു​ഷ്യ​നെ സമാ​ധാ​നി​പ്പി​ച്ചാ​ശ്വ​സി​പ്പി​ക്കു​വാൻ നോ​ക്കും; ആകാ​ശ​ത്തേ​ക്കു സൂ​ക്ഷി​ച്ചു​നോ​ക്കു​ന്ന ദുഃ​ഖ​ത്തെ കാ​ണി​ച്ചു​കൊ​ടു​ത്തു ശവ​ക്ക​ല്ല​റ​യി​ലേ​ക്കു താ​ഴ്‌​ന്നു സു​ക്ഷി​ച്ചു​നോ​ക്കു​ന്ന ദുഃ​ഖ​ത്തെ മാ​റ്റാൻ ശ്ര​മി​ക്കും.