ഞങ്ങൾ പറ​ഞ്ഞ​തു​പോ​ലെ, അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ വാ​സ​സ്ഥ​ല​ത്തി​ന് ഒരു കീ​ഴ്‌​നി​ല​യും ഒരു മു​കൾ​നി​ല​യു​മാ​ണു​ള്ള​ത്; ചു​വ​ട്ടി​ലെ നി​ല​യിൽ മൂ​ന്നു മു​റി​യും മേലേ നി​ല​യിൽ മൂ​ന്ന​ക​ങ്ങ​ളും എല്ലാ​റ്റി​നും മു​ക​ളിൽ ഒരു തട്ടിൻ​പു​റ​വു​മു​ണ്ടു്. വീ​ട്ടി​ന്റെ പിൻ​ഭാ​ഗ​ത്തു് ഒരു കാൽ ഏക്കർ വി​സ്താ​ര​മു​ള്ള തോ​ട്ട​മാ​ണ്. മു​ക​ളി​ല​ത്തെ നില ആ രണ്ടു സ്ത്രീ​ക​ളും, ചു​വ​ട്ടി​ല​ത്തേ​തു മെ​ത്രാ​നും ഉപ​യോ​ഗി​ച്ചു​വ​ന്നു. തെ​രു​വി​ലേ​ക്ക​ഭി​മു​ഖ​മാ​യി ഒന്നാ​മ​ത്തെ മുറി മെ​ത്രാ​ന്റെ ഭക്ഷ​ണ​സ്ഥ​ല​വും, രണ്ടാ​മ​ത്തേ​ത് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ കി​ട​പ്പ​റ​യും, മൂ​ന്നാ​മ​ത്തേ​ത് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ഈശ്വ​ര​വ​ന്ദ​ന​സ്ഥ​ല​വു​മാ​ണ്. ഈ വന്ദ​ന​മു​റി​യിൽ​നി​ന്നു കി​ട​പ്പ​റ​യി​ലൂ​ടെ​യും ആ കി​ട​പ്പ​റ​യിൽ നി​ന്നു് ഭക്ഷ​ണ​മു​റി​യി​ലൂ​ടെ​യു​മ​ല്ലാ​തെ പു​റ​ത്തേ​ക്കു വേറെ മാർ​ഗ​മി​ല്ല. ആ മു​ന്ന​റ​ക​ളു​ടേ​യും അറ്റ​ത്തു വന്ദ​ന​മു​റി​യിൽ, കട്ടി​ലു​ള്ള ഒരകം വേറെ തി​രി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ട്. അതു അതി​ഥി​ക​ളാ​രെ​ങ്കി​ലും വന്നാൽ അവ​രു​ടെ ഉപ​യോ​ഗ​ത്തി​ന്നു​ള്ള​താ​ണ്. വല്ല സ്വ​ന്തം കാ​ര്യ​ത്തി​നോ വല്ല പള്ളി​വക ആവ​ശ്യ​ങ്ങൾ​ക്കോ വരു​ന്ന നാ​ട്ടു​പു​റ​ത്തെ സഭാ​ബോ​ധ​ക​ന്മാർ​ക്ക് ആ സ്ഥ​ല​മാ​ണ് കൊ​ടു​ക്കാ​റ്. വീ​ടു​മാ​യി പി​ന്നീ​ട് കൂ​ട്ടി​ച്ചേർ​ത്ത​തും, തോ​ട്ട​ത്തി​ലേ​ക്ക് ഉന്തി​നി​ല്ക്കു​ന്ന​തു​മായ ആസ്പ​ത്രി​വക മരു​ന്നു​ശാല ഇപ്പോൾ അടു​ക്ക​ള​യും കല​വ​റ​യു​മാ​യി ഉപ​യോ​ഗി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടു​വ​രു​ന്നു. ഇതിനു പുറമെ, ആസ്പ​ത്രി വക അടു​ക്ക​ള​യാ​യി​രു​ന്ന തോ​ട്ട​ത്തി​ലെ സ്ഥ​ലം​കൊ​ണ്ട് ഒരു തൊ​ഴു​ത്തും ഉണ്ടാ​ക്കി​യി​ട്ടു​ണ്ട്; അതിൽ മെ​ത്രാൻ രണ്ടു പശു​ക്ക​ളെ നിർ​ത്തി​യി​രു​ന്നു. അവ​യിൽ​നി​ന്നു കറ​ന്നു​കി​ട്ടിയ പാൽ, എത്ര​യാ​യാ​ലും ശരി, പകുതി അദ്ദേ​ഹം ദി​വ​സം​തോ​റും രാ​വി​ലെ ആസ്പ​ത്രി​യിൽ കി​ട​ക്കു​ന്ന ദീ​ന​ക്കാർ​ക്കു കൊ​ടു​ത്ത​യ​യ്ക്കും. അദ്ദേ​ഹം പറയും: ഞാന്‍ എന്റെ വരി കൊ​ടു​ക്കു​ന്നു.

അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ കി​ട​പ്പറ സാ​മാ​ന്യം വലി​യ​താ​ണ്; മഴ​ക്കാ​ല​ത്തു ചൂ​ടു​പി​ടി​പ്പി​ക്കു​വാൻ കു​റ​ച്ചു ഞെ​രു​ക്ക​മു​ള്ള​തു​മാ​ണ്. ഡി.യിൽ വി​റ​കി​ന്നു വലിയ വി​ല​യാ​യ​തു​കൊ​ണ്ട് തൊ​ഴു​ത്തിൽ പല​ക​യ​ടി​ച്ച് ഒരു സ്ഥലം ഉണ്ടാ​ക്കി​ക്ക​ള​യാ​മെ​ന്ന് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നൊ​രു യു​ക്തി തോ​ന്നി. വളരെ തണു​പ്പു​ള്ള കാ​ല​ങ്ങ​ളിൽ അദ്ദേ​ഹം വൈ​കു​ന്നേ​ര​മെ​ല്ലാം അവിടെ കൂടും; അതിനെ തന്റെ വർ​ഷ​കാ​ല​കേ​ളീ​ഗൃ​ഹം എന്നാ​ണ് അദ്ദേ​ഹം വി​ളി​ക്കാ​റ്.

ഈ വർ​ഷ​കാ​ല​കേ​ളീ​ഗൃ​ഹ​ത്തിൽ, ഭക്ഷ​ണ​ശാ​ല​യി​ലെ​ന്ന​പോ​ലെ വെ​ള്ള​മ​രം കൊ​ണ്ടു​ള്ള ഒരു ചതു​ര​മേ​ശ​യും വയ്ക്കോൽ​മെ​ട​ച്ചി​ലു​ള്ള നാലു കസാ​ല​ക​ളു​മ​ല്ലാ​തെ വേറെ സാ​മാ​ന​ങ്ങ​ളി​ല്ല. ഇവ​യ്ക്കു​പു​റ​മേ, ഇളം​ചു​വ​പ്പു നി​റ​ത്തി​ലു​ള്ള നീർ​ച്ചാ​യം തേച്ച ഒരു മേ​ശ​ത്ത​ട്ടു​കൂ​ടി ഭക്ഷ​ണ​മു​റി​യെ അല​ങ്ക​രി​ക്കു​ന്നു​ണ്ട്. അതേ​വി​ധം വെ​ളു​ത്ത വി​രി​പ്പു​കൊ​ണ്ടും കൃ​ത്രി​മ​ക്ക​സ​വു​നാ​ട​കൊ​ണ്ടും വേ​ണ്ട​വി​ധം ഭം​ഗി​പി​ടി​പ്പി​ച്ച മേ​ശ​ത്ത​ട്ടി​നാൽ മെ​ത്രാൻ ഒരു ‘തി​രു​വ​ത്താ​ഴ​മേശ’ ഉണ്ടാ​ക്കി​ത്തീർ​ത്ത​തു വന്ദ​ന​മു​റി​യേ​യും സവി​ശേ​ഷം മോ​ടി​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്നു.

പാ​പ​ബോ​ധം വന്ന ഡി.യിലെ ധന​വാ​ന്മാ​രും ഭക്ത​ക​ളായ സ്ത്രീ​ക​ളും​കൂ​ടി മെ​ത്രാ​ന്റെ വന്ദ​ന​മു​റി​യി​ലേ​ക്ക് ഒരു പുതിയ തി​രു​വ​ത്താ​ഴ​മേശ ഉണ്ടാ​ക്കി​ക്കു​വാൻ ഒന്നി​ല​ധി​കം പ്രാ​വ​ശ്യം പണം പി​രി​ച്ചു; ആ ഓരോ സമ​യ​ത്തും പി​രി​ഞ്ഞു​കി​ട്ടിയ തുക വാ​ങ്ങി അദ്ദേ​ഹം സാ​ധു​ക്കൾ​ക്കു ദാനം ചെ​യ്തു. അദ്ദേ​ഹം പറയും: ‘സമാ​ധാ​നം വന്ന് ഈശ്വ​ര​നെ സ്തു​തി​ക്കു​ന്ന ഒരു പാ​വ​ത്തി​ന്റെ ആത്മാ​വാ​ണ് ഏറ്റ​വു​മ​ധി​കം ഭം​ഗി​യു​ള്ള തി​രു​വ​ത്താ​ഴ​മേശ.’

വന്ദ​ന​മു​റി​യിൽ വയ്ക്കോൽ​മെ​ട​ച്ചി​ലു​ള്ള രണ്ടു പീ​ഠ​മു​ണ്ട്; അതു​പോ​ലെ വയ്ക്കോൽ​കൊ​ണ്ടു​ള്ള ഒരു ചാ​രു​ക​സാല കി​ട​പ്പ​റ​യി​ലു​മു​ണ്ട്. സം​ഗ​തി​വ​ശാൽ ചി​ല​പ്പോൾ പൊ​ല്ലീ​സ്സു​മേ​ല​ധി​കാ​രി​യോ, പട്ടാള മേ​ല​ധ്യ​ക്ഷ​നോ പട്ടാ​ള​ത്തി​ലെ മറ്റു​യർ​ന്ന ഉദ്യോ​ഗ​സ്ഥ​ന്മാ​രോ, അടു​ത്തു​ള്ള വേ​ദാ​ധ്യ​യ​ന​ശാ​ല​യി​ലെ അധ്യേ​താ​ക്ക​ളോ ആയി ഏഴോ എട്ടോ പേർ ഒന്നി​ച്ച് അതി​ഥി​ക​ളാ​യി വന്നാൽ, വർ​ഷ​കാ​ല​കേ​ളീ​ഗൃ​ഹ​ത്തി​ലു​ള്ള കസാ​ല​ക​ളും, വന്ദ​ന​മു​റി​യി​ലു​ള്ള പീ​ഠ​ങ്ങ​ളും, കി​ട​പ്പ​റ​യി​ലെ ചാ​രു​ക​സാ​ല​യും എല്ലാം അവി​ട​വി​ടെ​നി​ന്ന് എടു​ത്തു​കൊ​ണ്ടു​വ​ര​ണം. അങ്ങ​നെ അതി​ഥി​ക​ളു​ടെ ആവ​ശ്യ​ത്തി​നു പതി​നൊ​ന്നോ​ളം ഇരി​പ്പി​ട​ങ്ങൾ എല്ലാം​കൂ​ടി ഉണ്ടാ​ക്കി​ത്തീർ​ക്കാം. ഓരോ പുതിയ വി​രു​ന്നു​കാ​ര​നു​വേ​ണ്ടി ഓരോ മുറി ഒഴി​ക്കും.

ചില സമ​യ​ത്തു പന്ത്ര​ണ്ടു പേ​രു​ണ്ടാ​യി എന്നു വരാം; എന്നാൽ മഴ​ക്കാ​ല​മാ​ണെ​ങ്കിൽ പു​ക​ക്കു​ഴ​ലി​ന്ന​രി​കെ ചെ​ന്നു​നി​ന്നും, വേ​ന​ല്ക്കാ​ല​മാ​ണെ​ങ്കിൽ തോ​ട്ട​ത്തിൽ ലാ​ത്തി​യും, മെ​ത്രാൻ തത്ക്കാ​ല​ത്തെ കു​ഴ​പ്പം കൂ​ടാ​തെ കഴി​ക്കും.

വന്ദ​ന​മു​റി​യു​ടെ ഒര​റ്റം തി​രി​ച്ചു​ണ്ടാ​ക്കിയ അറയിൽ ഒരു കസാ​ല​കൂ​ടി ഇനി​യു​ണ്ട്. അതി​ന്റെ വയ്ക്കോൽ​മെ​ട​ച്ചിൽ പകുതി പോ​യി​രി​ക്കു​ന്നു; എന്ന​ല്ല, അതി​ന്നു​കാൽ മൂ​ന്നേ ഉള്ളു; അതു​കൊ​ണ്ട് ചു​മ​രി​നോ​ടു ചേർ​ത്തി​ട്ടാൽ മാ​ത്ര​മേ അതു​പ​യോ​ഗി​ക്കാ​റാ​വൂ. മദാം​വ്വ​സേ​ല്ല് ബപ്തി​സ്തീ​ന്റെ മു​റി​യി​ലും മരം​കൊ​ണ്ടു​ള്ള ഒരു കൂ​റ്റൻ ചാ​രു​ക​സാല കി​ട​പ്പു​ണ്ട്. അതു പണ്ടു തങ്ക​പ്പൂ​ച്ചു​ള്ള​തും പു​റം​പ​ട്ടി​നാൽ പൊ​തി​യ​പ്പെ​ട്ട​തു​മാ​യി​രു​ന്നു. എന്നാൽ കോ​ണി​പ്പ​ഴു​തു വളരെ ഇടു​ങ്ങി​യ​താ​ക​യാൽ, ജനാ​ല​യി​ലൂ​ടെ കട​ത്തി​യി​ട്ടു വേ​ണ്ടി​വ​ന്നു അതു മു​ക​ളി​ലെ മു​റി​യി​ലെ​ത്തി​ക്കു​വാൻ; അതു​കൊ​ണ്ടു അതിനെ ആവ​ശ്യ​ത്തി​ന് അങ്ങു​മി​ങ്ങും കൊ​ണ്ടു​ചെ​ല്ലാ​വു​ന്ന വീ​ട്ടു​സാ​മാ​ന​ങ്ങ​ളു​ടെ കൂ​ട്ട​ത്തിൽ ഉൾ​പ്പെ​ടു​ത്തി​ക്കൂ​ടാ.

പനി​നീർ​ച്ചെ​ടി​കൊ​ണ്ടു​ള്ള ചി​ത്ര​പ്പ​ണി​ക​ളാൽ മോ​ടി​പ്പി​ടി​പ്പി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​തും മഞ്ഞ​നി​റ​ത്തി​ലു​ള്ള മേ​ത്ത​രം പട്ടു​കൊ​ണ്ടു​ണ്ടാ​ക്കി​യ​തും അര​യ​ന്ന​ക്ക​ഴു​ത്തി​ന്റെ ഛാ​യ​യിൽ ചേ​ല​വീ​ട്ടി​കൊ​ണ്ടു കട​യ​പ്പെ​ട്ട​തു​മായ ഒരു കൂ​ട്ട് ഇരി​പ്പു​മു​റി​സ്സാ​മാ​ന​ങ്ങ​ളും ഒരു സോ​ഫ​യും മേ​ടി​ക്ക​ണ​മെ​ന്നാ​യി​രു​ന്നു മദാം​വ്വ​സേ​ല്ല് ബപ്തി​സ്തീ​ന്റെ ഒരു വലിയ ആഗ്ര​ഹം. പക്ഷേ, അതിനു ചു​രു​ങ്ങി​യ​ത് ഒര​ഞ്ഞൂ​റ് ഫ്രാ​ങ്ക്: വേണം. അഞ്ചു​കൊ​ല്ലം കരു​തി​പ്പി​ടി​ച്ചു നോ​ക്കി​യി​ട്ട് ഈ ആവ​ശ്യ​ത്തി​ലേ​ക്കു നാ​ല്പ​ത്തി​ര​ണ്ടു ഫ്രാ​ങ്കും പത്തു സൂവും മാ​ത്ര​മേ ഉണ്ടാ​ക്കാൻ കഴി​ഞ്ഞു​ള്ളു എന്നു കണ്ട​പ്പോൾ, ആ ഉദ്ദേ​ശ്യം വേ​ണ്ടെ​ന്നു​വെ​ച്ചു കാ​ര്യം അവ​സാ​നി​പ്പി​ച്ചു. അല്ലെ​ങ്കിൽ ആർ​ക്കാ​ണ് തന്റെ മനോ​രാ​ജ്യം മു​ഴു​വ​നും സാ​ധി​ച്ചി​ട്ടു​ള്ള​ത്? മെ​ത്രാ​ന്റെ കി​ട​പ്പറ വി​വ​രി​ക്കു​ന്ന​തു​പോ​ലെ എളു​പ്പ​മു​ള്ള പണി വേ​റെ​യി​ല്ല. തോ​ട്ട​ത്തി​ലേ​ക്ക​ഭി​മു​ഖ​മാ​യി ഒരു ചി​ല്ലു​വാ​തി​ലു​ണ്ട്. അതി​ന്റെ എതിർ​ഭാ​ഗ​ത്താ​യി​ട്ടാ​ണ് കട്ടിൽ –പച്ച​ച്ച​ക​ലാ​സ്സു​കൊ​ണ്ടു മേൽ​ക്കെ​ട്ടി​യു​ള്ള ഒരാ​സ്പ​ത്രി​ക്ക​ട്ടിൽ; ആ കട്ടി​ലി​ന്റെ അടു​ക്കൽ, ഒരു മറ​ശ്ശീ​ല​യ്ക്കു പി​ന്നി​ലാ​യി, ചമ​യൽ​സ്സാ​മാ​ന​ങ്ങൾ വെ​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു –ഒരു പരി​ഷ്കാ​രി​യു​ടെ മോ​ടി​യും അന്ത​സ്സു​മു​ള്ള സമ്പ്ര​ദാ​യം മു​ഴു​വ​നും വി​ട്ടു​പോ​യി​ട്ടി​ല്ലെ​ന്ന് അവ സൂ​ചി​പ്പി​ച്ചു​ക​ള​യു​ന്നു. അവി​ടെ​നി​ന്നു പു​ക​ക്കു​ഴ​ലി​ന്ന​ടു​ത്താ​യി ഒരു വാതിൽ വന്ദ​ന​മു​റി​യി​ലേ​ക്കും ബു​ക്ക​ള​മാ​റി​യു​ടെ അടു​ത്താ​യി മറ്റൊ​രു വാതിൽ ഭക്ഷ​ണ​മു​റി​യി​ലേ​ക്കു​മു​ണ്ട്. ആ അള​മാ​റി, പു​സ്ത​ക​ങ്ങൾ​നി​റ​ഞ്ഞു ചി​ല്ലു​വാ​തി​ലു​ള്ള ഒരു വലിയ ചു​മർ​ക്കൂ​ടാ​ണ്; പു​ക​ക്കു​ഴൽ മരം​കൊ​ണ്ടു​ണ്ടാ​ക്കി​യ​തും വെ​ണ്ണ​ക്ക​ല്ലാ​ണെ​ന്നു തോ​ന്നി​ക്കു​ന്ന​വി​ധം ചാ​യ​മി​ട്ടി​ട്ടു​ള്ള​തു​മാ​ണ്–അതിൽ ഏതു​സ​മ​യ​ത്തും തീ​യ്യി​ല്ലാ​തി​രി​ക്ക​യാ​ണ് പതിവ്. പു​ക​ക്കു​ഴ​ലിൽ പു​ഷ്പ​ങ്ങൾ ചൂടിയ രണ്ടു പു​ഷ്പ​ക​ല​ശ​ങ്ങ​ളാൽ അലം​കൃ​ത​ങ്ങ​ളും മുൻ​കാ​ല​ത്തു വെ​ള്ളി​ത്ത​കി​ടു​ക​ളാൽ പൊ​തി​യ​പ്പെ​ട്ട​വ​യു​മായ കു​ഴൽ​പ്പ​ണി​ക​ളോ​ടു​കു​ടിയ രണ്ട് ഇരു​മ്പു​വി​റ​കു​താ​ങ്ങി​ക​ളു​ണ്ട്–ഒരു​ത​രം സഭാ​ധ്യ​ക്ഷ​സം​ബ​ന്ധി​യായ ധാടി. ആ പു​ക​ക്കു​ഴ​ലി​നു​മീ​തെ, ചാ​യം​പൊ​യ്പോയ ഒരു മര​ച്ച​ട്ട​ക്കൂ​ട്ടി​നു​ള്ളിൽ, പി​ഞ്ഞിയ കറു​പ്പു വി​ല്ലീ​സ്സിൽ പതി​ച്ച​തും വെ​ള്ളി​പ്പ​ണി തേ​ഞ്ഞു​പോ​യ​തു​മായ ഒരു ചെ​മ്പു​കു​രി​ശു തൂ​ക്കി​യി​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്നു; ചി​ല്ലു​വാ​തി​ലി​ന്ന​ടു​ത്താ​യി പാ​റി​പ്പ​ര​ത്തി​യി​ട്ട പലേ കട​ലാ​സ്സു​ക​ളേ​യും ഒന്നി​ല​ധി​കം കൂ​റ്റൻ പു​സ്ത​ക​ങ്ങ​ളേ​യും ചു​മ​ന്നു​നിൽ​ക്കു​ന്ന ഒരു വലിയ മേ​ശ​യും അതി​ന്മേൽ ഒരു മഷി​ക്കു​പ്പി​യു​മു​ണ്ട്; ആ മേ​ശ​യ്ക്കു​മു​മ്പിൽ ഒരു വയ്ക്കോൽ​ച്ചാ​രു​ക​സാല കി​ട​ക്കു​ന്നു; കട്ടി​ലി​നു മുൻ​വ​ശ​ത്തു വന്ദ​ന​മു​റി​യിൽ​നി​ന്നു​ക​ടം​വാ​ങ്ങി​ച്ച ഒരു പീ​ഠ​വു​മു​ണ്ട്.

കട്ടി​ലി​ന്റെ രണ്ടു ഭാ​ഗ​ത്തു​മാ​യി അണ്ഡാ​കൃ​തി​യിൽ ചട്ട​ക്കൂ​ടു​ക​ളോ​ടു​കൂ​ടിയ രണ്ടു ഛാ​യാ​പ​ട​ങ്ങൾ തൂ​ക്കി​യി​രി​ക്കു​ന്നു. ആ രൂ​പ​ങ്ങ​ളു​ടെ പാർ​ശ്വ​ഭാ​ഗ​ത്ത് ഒരു പു​ള്ളി​ക്കു​ത്തു​മി​ല്ലാ​ത്ത തു​ണി​യി​ന്മേൽ തങ്ക​മ​ഷി​കൊ​ണ്ടു ചെ​റു​താ​യി എഴു​തി​യി​ട്ടു​ള്ള പേ​രു​കൾ​കൊ​ണ്ട്, അവയിൽ ഒരു ഛായ സാങ് ക്ലോ​ദി​ലെ മെ​ത്രാ​നായ ഷാ​ലി​യോ മഠാ​ധി​പ​തി​യു​ടെ​യും മറ്റേ​ത് ഷാർ​ത്ര് ഇട​വ​ക​യിൽ​പ്പെ​ട്ട സീ​ത്തി​യോ ആശ്ര​മ​ത്തി​ലെ ഗ്രാ​ങ്ഷാ​ങ് മഠാ​ധി​പ​തി​യും ആഗ്ദി​ലെ ഉപാ​ധ്യ​ക്ഷ​നു​മായ തൂ​ത്തോ മഠാ​ധി​പ​ന്റേ​യു​മാ​ണെ​ന്നു കാണാം. ആസ്പ​ത്രി​യി​ലെ രോ​ഗി​കൾ പോയി. മെ​ത്രാൻ ആ മു​റി​യിൽ ആദ്യ​മാ​യി വന്ന​പ്പോൾ, ഈ രണ്ടു ചി​ത്ര​ങ്ങ​ളും അവിടെ ഉണ്ട്; അദ്ദേ​ഹം അവയെ അന​ക്കി​യി​ല്ല. അവർ മതാ​ചാ​ര്യ​ന്മാ​രാ​ണ്; ഒരു​സ​മ​യം, അവർ ആസ്പ​ത്രി​സ്ഥാ​പ​ന​ത്തിൽ ധന​സ​ഹാ​യം ചെ​യ്ത​വ​രു​മാ​യി​രി​ക്കാം–അവരെ ബഹു​മാ​നി​ക്കു​വാ​നു​ള്ള രണ്ടു കാ​ര​ണ​ങ്ങൾ. ഈ രണ്ടു പേ​രെ​ക്കു​റി​ച്ചും അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്നു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന അറിവ് ഇത്ര​മാ​ത്രം–ഇവരെ ഒരേ ദിവസം 1785 ഏപ്രിൽ 27-ാംനു യാണ് രാ​ജാ​വ് അതാ​തു​ദ്യോ​ഗ​ത്തിൽ നി​യ​മി​ച്ച​ത്. പൊടി തു​ട​യ്ക്കു​വാൻ​വേ​ണ്ടി മദാം മഗ്ല്വാർ ഈ രണ്ടു ഛാ​യാ​പ​ട​ങ്ങ​ളും താ​ഴ​ത്തേ​ക്കെ​ടു​ത്ത​പ്പോൾ, ഗ്രാ​ങ്–ഷാങ് മഠാ​ധി​പ​തി​യു​ടെ ഛാ​യാ​പ​ട​ത്തി​നു പി​ന്നിൽ, നാലു പറ്റി​ട്ടു​റ​പ്പി​ച്ചി​ട്ടു​ള്ള​തും പഴ​ക്കം കൊ​ണ്ട് മഞ്ഞ​നി​റം കയ​റി​യ​തു​മായ ഒരു ചതു​ര​ക്ക​ട​ലാ​സ്സു​ക​ഷ്ണ​ത്തിൽ വെ​ളു​ത്ത മഷി​കൊ​ണ്ടു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന എഴു​ത്തിൽ​നി​ന്നാ​ണ് മെ​ത്രാൻ ഈ വി​വ​ര​ങ്ങൾ കണ്ടു​പി​ടി​ച്ച​ത്.

അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ജനാ​ല​യ്ക്കൽ പരു​ത്തു രോ​മ​ത്തു​ണി​കൊ​ണ്ടു​ള്ള ഒരു പഴ​യ​ത​രം മറ​യു​ണ്ട്; ഒടു​വിൽ അത് അത്ര​യും പഴ​യ​താ​യി; പു​തി​യ​തൊ​ന്നു മേ​ടി​ക്കാ​തെ കഴി​ക്കാൻ​വേ​ണ്ടി മദാം മഗ്ല്വാ​റി​ന് അതി​ന്റെ ഒത്ത​ന​ടു​വിൽ ഒരു ചേർ​പ്പു​ണ്ടാ​ക്കേ​ണ്ടി​വ​ന്നു. ഈ ചേർ​പ്പ് ഒരു കു​രി​ശി​ന്റെ ആകൃ​തി​യി​ലാ​യി​ത്തീർ​ന്നു. മെ​ത്രാൻ പല​പ്പോ​ഴും അതി​നെ​പ്പ​റ്റി പറയും, ‘എന്തു ഭം​ഗി​യു​ള്ള ഒന്ന്!’

ആ വീ​ട്ടി​ലു​ള്ള എല്ലാ അക​ങ്ങ​ളും, കീ​ഴ്‌​നി​ല​യി​ലു​ള്ള​വ​യും മുകൾ നി​ല​യി​ലു​ള്ള​വ​യും ഒരു​പോ​ലെ, കു​മ്മാ​യ​മി​ട്ട​വ​യാ​ണ്–പാ​ള​യ​ങ്ങ​ളി​ലും ആസ്പ​ത്രി​ക​ളി​ലു​മു​ള്ള ഒരു പരി​ഷ്കാ​ര​മാ​ണ​ത്.

ഏതാ​യാ​ലും കു​റേ​ക്കാ​ലം കഴി​ഞ്ഞ​തി​നു​ശേ​ഷം, മദാം​വ്വ​സേ​ല്ല ബപ്തി​സ്തീ​ന്റെ മു​റി​യിൽ, ചളി​ക​ള​ഞ്ഞ കട​ലാ​സ്സി​ന്റെ അടി​യിൽ, ചില ചി​ത്ര​ങ്ങ​ളു​ള്ള​താ​യി–അതിനി നമു​ക്കു വഴിയേ കാണാം–മദാ​മ​ഗ്ല്വേർ കണ്ടു​പി​ടി​ച്ചു. ആസ്പ​ത്രി​യാ​വു​ന്ന​തി​നും മു​മ്പ് ഈ സ്ഥലം നഗ​ര​വാ​സി​ക​ളു​ടെ ആലോ​ച​നാ​സ​ഭ​യാ​യി​രു​ന്നു. അന്ന​ത്തെ​യാ​ണ് ആ അല​ങ്കാ​ര​ങ്ങൾ. അറ​ക​ളിൽ നി​ല​ത്തെ​ല്ലാം ചു​ക​ന്ന ഇഷ്ടിക പതി​പ്പി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടു്; ആഴ്ച​യിൽ ഒരു തവണ അതു കഴുകി വെ​ടു​പ്പാ​ക്കും; എല്ലാ കട്ടി​ള​ക​ളു​ടേ​യും മു​മ്പിൽ വയ്ക്കോൽ​പ്പാ​യ​യു​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. ആക​പ്പാ​ടെ ആ രണ്ടു സ്ത്രീ​ക​ളു​ടെ മേൽ​നോ​ട്ട​ത്തി​ലു​ള്ള ആ സ്ഥലം, തറ​മു​തൽ മോ​ന്താ​ഴം​വ​രെ, ഒരു​പോ​ലെ വൃ​ത്തി​യിൽ കി​ട​ന്നി​രു​ന്നു. ഈ ഒരു മോടി മാ​ത്ര​മേ മെ​ത്രാൻ സമ്മ​തി​ച്ചി​രു​ന്നു​ള്ളു. അദ്ദേ​ഹം പറയും,‘ഇതു​കൊ​ണ്ടു സാ​ധു​ക്കൾ​ക്ക് നഷ്ട​മി​ല്ല.’

ഏതാ​യാ​ലും തന്റെ പഴയ സ്വ​ത്തു​ക്ക​ളിൽ​നി​ന്നും ആറു വെ​ള്ളി​ക്ക​ത്തി​ക​ളും മു​ള്ളു​ക​ളും ഒരു സൂ​പ്പു​ക​യി​ലും അദ്ദേ​ഹം സൂ​ക്ഷി​ച്ചു വച്ചി​രു​ന്നു എന്നു സമ്മ​തി​ക്കാ​തെ നി​വൃ​ത്തി​യി​ല്ല. പരു​പ​രു​ത്ത വെ​ള്ള​മേ​ശ​ത്തു​ണി​യു​ടെ മു​ക​ളിൽ കി​ട​ന്നു തി​ള​ങ്ങു​മ്പോൾ മദാം മഗ്ല്വാർ ദി​വ​സം​പ്ര​തി അവയെ ആഹ്ലാ​ദ​പൂർ​വം നോ​ക്കി​ക്കാ​ണും. ഡി.യിലെ മെ​ത്രാ​നെ ഞങ്ങൾ ശരി​യാ​യി വി​വ​രി​ച്ചു​കാ​ണി​ക്കു​ക​യാ​യ​തു​കൊ​ണ്ടു്, അദ്ദേ​ഹം ഒന്നി​ല​ധി​കം പ്രാ​വ​ശ്യം ഇങ്ങ​നെ പറ​ഞ്ഞി​ട്ടു​ള്ള​തു ഇവിടെ ചേർ​ക്കേ​ണ്ടി​യി​രി​ക്കു​ന്നു– ’വെ​ള്ളി​ത്ത​ളി​ക​യിൽ​നി​ന്നു ഭക്ഷ​ണം കഴി​ക്കു​ന്ന​ത് ഉപേ​ക്ഷി​ക്കാൻ പ്ര​യാ​സ​മാ​യി​ക്കാ​ണു​ന്നു.’

ഈ വെ​ള്ളി​പ്പാ​ത്ര​ങ്ങ​ളു​ടെ കൂ​ട്ട​ത്തിൽ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന് ഒരു മൂ​ത്ത​മ്മാ​യി​യു​ടെ വക​യാ​യി കി​ട്ടി​യ​തും കട്ടി​വെ​ള്ളി​യു​മായ രണ്ടു വലിയ മെ​ഴു​തി​രി​ക്കാൽ​കൂ​ടി ചേർ​ക്കേ​ണ്ട​തു​ണ്ട്. ഈ മെ​ഴു​തി​രി​ക്കാ​ലു​കൾ ഓരോ​ന്നി​ലും ഈര​ണ്ടു മെ​ഴു​തി​രി​കൾ വെ​ക്കാം; സാ​ധാ​ര​ണ​യാ​യി മെ​ത്രാ​ന്റെ പു​ക​ക്കു​ഴൽ​ത്ത​ട്ടി​ന്മേൽ അവ​യു​ണ്ടാ​യി​രി​ക്കും; ഭക്ഷ​ണ​ത്തി​നു വേറെ ആരെ​ങ്കി​ലു​മു​ള്ള ദിവസം മദാം മഗ്ല്വാർ ആ മെ​ഴു​തി​രി​ക്കാ​ലു​കൾ രണ്ടും ഈര​ണ്ടു മെ​ഴു​തി​രി​യും കൊ​ളു​ത്തി മേ​ശ​പ്പു​റ​ത്തു വെ​ക്കും.

മെ​ത്രാ​ന്റെ സ്വ​ന്തം കി​ട​പ്പ​റ​യിൽ, കട്ടി​ലി​ന്റെ തല​യ്ക്ക​ലാ​യി, ഒരു ചെറിയ ചു​മർ​ക്കൂ​ടു​ണ്ട്; ആറു വെ​ള്ളി​ക്ക​ത്തി​ക​ളും മു​ള്ളു​ക​ളും വലിയ സൂ​പ്പു​ക​യി​ലും. മദാം മഗ്ണ്രാർ ദി​വ​സം​പ്ര​തി രാ​ത്രി ആ ചു​മർ​ക്കൂ​ട്ടിൽ വെ​ച്ചു പൂ​ട്ടും. പക്ഷേ, ഒന്നു​കൂ​ടി പറ​യേ​ണ്ട​തു​ണ്ട്– താ​ക്കോൽ അതിൽ​നി​ന്നൂ​രാ​റി​ല്ല.

ഞങ്ങൾ മുൻപേ പറഞ്ഞ ആ വൃ​ത്തി​യി​ല്ലാ​ത്ത എടു​പ്പു​ക​ളാൽ ഏതാ​ണ്ടു വൈ​കൃ​ത​പ്പെ​ട്ട തോ​ട്ട​ത്തിൽ ഒരു കു​ള​ത്തി​ന്റെ കര​യിൽ​നി​ന്നു പു​റ​പ്പെ​ട്ട നാലു നട​വ​ഴി​കൾ കു​രി​ശിൻ ഛാ​യ​യി​ലാ​യി കാണാം. മറ്റൊ​രു വഴി വെ​ളു​ത്ത മതി​ലി​ന്റെ ഒരു കര​പോ​ലെ തോ​ട്ട​ത്തി​ന്റെ നാലു പു​റ​ത്തേ​ക്കും ചെ​ല്ലു​ന്നു. ഈ നട​വ​ഴി​ക​ളു​ടെ പി​ന്നി​ലാ​യി നാലു വക്ക​ത്തും കല്പ​ട​വു​ക​ളു​ള്ള നാലു ചതു​ര​ക്ക​ള്ളി​ക​ളു​ണ്ട്; മൂ​ന്നി​ലും മദാം മഗ്ല്വാർ ഓരോ കാ​യ്ക​നി​കൾ കു​ത്തി​യി​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്നു; നാ​ലാ​മ​ത്തേ​തിൽ മെ​ത്രാൻ കുറെ പൂ​ച്ചെ​ടി​ക​ളും നട്ടി​ട്ടു​ണ്ട്; അവി​ട​വി​ടെ ചില ഫല​വൃ​ക്ഷ​ങ്ങ​ളും നി​ല്ക്കു​ന്നു, ഒരു​മാ​തി​രി മൃ​ദു​ല​മായ ഈർ​ഷ്യ​യോ​ടു​കൂ​ടി മദാം മഗ്ല്വാർ ഒരി​ക്കൽ അഭി​പ്രാ​യ​പ്പെ​ട്ടു; ‘എന്തും ഒരാ​വ​ശ്യ​ത്തി​ലേ​ക്കാ​ക്ക​ണ​മെ​ന്നു നിർ​ബ​ന്ധ​മു​ള്ള ഇവി​ടു​ന്ന് ഏതാ​യാ​ലും ഉപ​യോ​ഗ​മി​ല്ലാ​ത്ത ഒരു സ്ഥ​ലം​വെ​ച്ചു​വ​രു​ന്നു​ണ്ട്. പൂ​ച്ചെ​ണ്ടു​ക​ളു​ണ്ടാ​ക്കു​ന്ന​തി​നേ​ക്കാൾ നല്ല​തു പച്ച​ടി​ക്കു​ള്ള സാധനം വെ​ച്ചു​പി​ടി​പ്പി​ക്കു​ക​യാ​ണ്.’

‘മദാം മഗ്ല്വാർ,’ മെ​ത്രാൻ മറു​പ​ടി പറ​ഞ്ഞു, ‘നി​ങ്ങൾ​ക്കു തെ​റ്റി​പ്പോ​യി. ഉപ​യോ​ഗ​മു​ള്ള​വ​യെ​ക്കൊ​ണ്ടെ​ന്ന​പോ​ലെ ഭം​ഗി​യു​ള്ള​വ​യെ​ക്കൊ​ണ്ടും ഉപ​യോ​ഗ​മു​ണ്ട്.’ കു​റ​ച്ചു കഴി​ഞ്ഞ് അദ്ദേ​ഹം തു​ടർ​ന്നു പറ​ഞ്ഞു: ‘ഒരു സമയം അതി​ല​ധി​ക​മു​ണ്ട്.’

മൂ​ന്നോ നാലോ തട​ങ്ങ​ളു​ള്ള ഈ സ്ഥ​ല​ത്തു, പു​സ്ത​ക​ങ്ങ​ളു​ടെ ഇട​യി​ലെ​ന്ന​പോ​ലെ; മെ​ത്രാൻ മി​ക്ക​സ​മ​യ​ത്തും ഉണ്ടാ​യി​രി​ക്കും. കത്തി​രി​ച്ചും കയ്ക്കോ​ട്ടു​കി​ള​ച്ചും, അവി​ട​വി​ടെ ചെറിയ കു​ഴി​കൾ തോ​ണ്ടി അവയിൽ ഓരോ വി​ത്തു​ക​ളി​ട്ടും അദ്ദേ​ഹം ഒന്നോ രണ്ടോ മണി​ക്കൂർ ചെ​ല​വ​ഴി​ക്കും. ഒരു തോ​ട്ട​പ്പ​ണി​ക്കാ​രൻ ഗ്ര​ഹി​ച്ചേ​ക്കാ​വു​ന്ന വിധം, അദ്ദേ​ഹം ചെ​റു​പ്രാ​ണി​ക​ളോ​ടു വി​രോ​ധം കാ​ണി​ക്കാ​റി​ല്ല. എന്ന​ല്ല, സസ്യ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തിൽ തനി​ക്കു വലിയ അറി​വു​ണ്ടെ​ന്ന് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന് അഭി​മാ​ന​മി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു; വർ​ഗ​ങ്ങ​ളു​ടെ കാ​ര്യ​ത്തി​ലും യോ​ജി​പ്പു​ക​ളു​ടെ കാ​ര്യ​ത്തി​ലും അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു ശ്ര​ദ്ധ​യി​ല്ല. തൂർ​ങ്ങി​ഫോ​റി​ന്റെ [20] സമ്പ്ര​ദാ​യ​വും സാ​ധാ​രണ നാ​ട്ടു​ന​ട​പ്പു​മാ​വു​മ്പോൾ നല്ല​തേ​താ​ണെ​ന്നു തീർ​ച്ച​പ്പെ​ടു​ത്താൻ അദ്ദേ​ഹം. യാ​തൊ​രു ശ്ര​മ​വും ചെ​യ്തി​ട്ടി​ല്ല; മു​ള​ക​ളും വി​ത്തു​ക​ളു​മാ​യു​ള്ള ശണ്ഠ​യിൽ അദ്ദേ​ഹം ഒരു ചേ​രി​യും പി​ടി​ച്ചി​ട്ടി​ല്ല. എന്ന​ല്ല ഴൂ​സ്സി​യോ​വും [21] ലി​ന്നേ​റ​വു [22] മാ​യു​ള്ള തർ​ക്ക​ത്തി​ലും അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു പക്ഷ​മി​ല്ല. അദ്ദേ​ഹം ചെ​ടി​ക​ളെ​പ്പ​റ്റി പഠി​ച്ചി​ല്ല; പു​ഷ്പ​ങ്ങ​ളെ സ്നേ​ഹി​ച്ചു. അറി​വു​ള്ള​വ​രിൽ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു വളരെ ബഹു​മാ​ന​മു​ണ്ട്, അറി​വി​ല്ലാ​ത്ത​വ​രിൽ അതി​ലേ​റെ ബഹു​മാ​ന​മാ​ണ്; ഈ രണ്ടു ബഹു​മാ​ന​ത്തി​നും കു​റ​വു​വ​രു​ത്താ​തെ. അദ്ദേ​ഹം, തക​രം​കൊ​ണ്ടു​ണ്ടാ​ക്കി പച്ച​ച്ചാ​യ​മി​ട്ടി​ട്ടു​ള്ള നന​പ്പാ​ത്ര​ത്തിൽ വെ​ള്ള​മെ​ടു​ത്തു, വേ​ന​ല​ക്കാ​ല​ത്തു ദി​വ​സം​പ്ര​തി വൈ​കു​ന്നേ​രം തന്റെ പൂ​ച്ചെ​ടി​ത്ത​ട​ങ്ങൾ നിറയെ നന​യ്ക്കും.

വീ​ട്ടി​ലാ​കെ പൂ​ട്ടാ​വു​ന്ന ഒരു വാ​തി​ലി​ല്ല. ഞങ്ങൾ പറ​ഞ്ഞ​പോ​ലെ, പള്ളി​മു​റ്റ​ത്തേ​ക്ക​ഭി​മു​ഖ​മാ​യു​ള്ള ഭക്ഷ​ണ​മു​റി​യി​ലെ വാതിൽ ഒരു ജയിൽ​വാ​തിൽ​പോ​ലെ, പൂ​ട്ടു​കൾ​കൊ​ണ്ടും സാ​ക്ഷ​കൾ​കൊ​ണ്ടും അലം​കൃ​ത​മാ​യി​രു​ന്നു. മെ​ത്രാൻ ആ ഇരു​മ്പു​പ​ണി​ക​ളെ​ല്ലാം പൊ​ളി​ച്ചു​ക​ള​ഞ്ഞു. രാ​ത്രി​യാ​വ​ട്ടേ പക​ലാ​വ​ട്ടേ, ഒരു നീ​ക്കി​ടു​ന്ന​തു കൂ​ടാ​തെ, ഈ വാതിൽ ഒരി​ക്ക​ലും പൂ​ട്ടാ​റി​ല്ല. വഴി​യി​ലൂ​ടെ പോ​കു​ന്ന ഏതൊ​രാൾ​ക്കും, ഏതു സമ​യ​ത്തും അതൊ​ന്ന് ഉന്തു​ക​യേ വേ​ണ്ടു. ഈ വാതിൽ ഒരി​ക്ക​ലും പൂ​ട്ടി​യി​ടാ​ത്ത​തി​നെ​പ്പ​റ്റി ആദ്യ​കാ​ല​ത്ത് ആ രണ്ടു സ്ത്രീ​കൾ​ക്കും സു​ഖ​മി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു; പക്ഷേ ഡി.യിലെ മെ​ത്രാൻ അവ​രോ​ടു പറ​ഞ്ഞു; ‘നി​ങ്ങൾ​ക്കു വേ​ണ​മെ​ന്നു​ണ്ടെ​ങ്കിൽ, നി​ങ്ങ​ളു​ടെ മു​റി​കൾ സാ​ക്ഷ​യി​ട്ടു​കൊൾക.’ കുറേ കഴി​ഞ്ഞ​പ്പോൾ അവരും അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ധൈ​ര്യ​ത്തിൽ പങ്കു​കൊ​ണ്ടു; അല്ലെ​ങ്കിൽ പങ്കു​കൊ​ണ്ട​തു​പോ​ലെ പ്ര​വർ​ത്തി​ക്കാൻ തു​ട​ങ്ങി. മദാം മഗ്ല്വാർ​മാ​ത്രം ഇട​യ്ക്കി​ട​യ്ക്ക് ഓരോ പേ​ടി​പ​റ​യും. മെ​ത്രാ​നെ സം​ബ​ന്ധി​ച്ചേ​ട​ത്തോ​ള​മാ​ണെ​ങ്കിൽ ഒരു വേ​ദ​പു​സ്ത​ക​ത്തി​നു​ള്ളിൽ ഒരേ​ടി​ന്റെ വക്ക​ത്ത് അദ്ദേ​ഹം എഴു​തി​യി​രു​ന്ന മൂ​ന്നു​വ​രി​ക​ളിൽ​നി​ന്ന് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ആലോചന ഇന്ന​താ​യി​രു​ന്നു എന്നു കാണാം–അല്ലെ​ങ്കിൽ അതു സൂ​ചി​പ്പി​ച്ചി​രു​ന്നു; ‘ഇതാണ് വ്യ​ത്യാ​സം–ഒരു വൈ​ദ്യ​ന്റെ വീ​ട്ടു​വാ​തിൽ ഒരി​ക്ക​ലും അട​ച്ചി​ട​രു​ത്; ഒരു മതാ​ചാ​ര്യ​ന്റേ​ത് എപ്പോ​ഴും തു​റ​ന്നു​കി​ട​ക്ക​ണം.’

വൈ​ദ്യ​ശാ​സ്ത്ര​ത​ത്ത്വ​ജ്ഞാ​നം എന്ന മറ്റൊ​രു പു​സ്ത​ക​ത്തിൽ അദ്ദേ​ഹം ഇങ്ങ​നെ വേ​റൊ​രു കു​റി​പ്പ് എഴു​തി​ക്കാ​ണു​ന്നു: ‘ഞാനും അവ​രെ​പ്പോ​ലെ​ത്ത​ന്നെ ഒരു വൈ​ദ്യ​ന​ല്ലേ? എനി​ക്കും എന്റെ രോ​ഗി​ക​ളു​ണ്ട്; അതു​പോ​ലെ​ത്ത​ന്നെ, ഞാൻ ‘എന്റെ ഭാ​ഗ്യ​ഹീ​ന​ന്മാർ’ എന്നു വി​ളി​ക്കു​ന്ന ചിലർ എനി​ക്കു​മു​ണ്ട്.’

പി​ന്നേ​യും അദ്ദേ​ഹം എഴു​തി​യി​രി​ക്കു​ന്നു; ‘നി​ങ്ങ​ളെ ശര​ണം​പ്രാ​പി​ക്കു​ന്ന​വ​രു​ടെ പേർ എന്താ​ണെ​ന്ന് അന്വേ​ഷി​ക്ക​രു​ത്; മറ്റൊ​രാ​ളു​ടെ സാ​ഹാ​യം വേ​ണ്ടി​വ​രു​ന്ന​വ​നാ​രോ അവൻ​ത​ന്നെ​യാ​ണ് തന്റെ പേ​രു​കൊ​ണ്ടു ബു​ദ്ധി​മു​ട്ടു​ന്ന​വൻ.’

ഒരി​ക്കൽ സം​ഗ​തി​വ​ശാൽ ഒരു മാ​ന്യ​നായ സഭാ​ബോ​ധ​കൻ–കു​ളു​ബ്രു​വി​ലെ​യോ പോം​പി​യ​റി​യി​ലെ​യോ എന്നെ​നി​ക്കു നല്ല നി​ശ്ച​യ​മി​ല്ല–വാതിൽ രാ​വും​പ​ക​ലും അട​യ്ക്കാ​തെ, അക​ത്തേ​ക്കു കട​ക്ക​ണ​മെ​ന്നു തോ​ന്നു​ന്ന ആർ​ക്കും ഇഷ്ടം പോലെ തു​റ​ന്നു​ക​ട​ക്കാ​വു​ന്ന​വി​ധം ഇടു​ന്ന​ത് ഒരാ​ലോ​ച​ന​ക്കു​റ​വ​ല്ലേ എന്നും. ചു​രു​ക്കി​പ്പ​റ​ക​യാ​ണെ​ങ്കിൽ, ഇത്ര​യും നോ​ട്ട​മി​ല്ലാ​തെ കി​ട​ക്കു​ന്ന വീ​ട്ടിൽ വല്ല അപ​ക​ട​വും ഉണ്ടാ​യി​ത്തീ​രാൻ സം​ഗ​തി​യി​ല്ലേ എന്നും–ഒരു സമയം മദാം മഗ്ലാ​റി​ന്റെ ഉപദേശപ്രകാരമാവാം-​അദ്ദേഹത്തോടു ചോ​ദി​ച്ചു. മെ​ത്രാൻ, അല്പം ഗൗ​ര​വ​ത്തോ​ടു​കൂ​ടി, അയാ​ളു​ടെ ചു​മ​ലിൽ കൈ​വെ​ച്ചു പറ​ഞ്ഞു; ഈശ്വ​രൻ കാ​ക്കാ​ത്ത പക്ഷം. വെ​റു​തെ​യാ​ണു് കാ​വൽ​ക്കാർ അതിനു മെ​ന​ക്കെ​ടു​ന്ന​ത്.

പി​ന്നെ അദ്ദേ​ഹം വേറെ ചി​ല​തി​നെ​പ്പ​റ്റി പറ​ഞ്ഞു.

അദ്ദേ​ഹം പല​പ്പോ​ഴും ഇങ്ങ​നെ പറ​യാ​റു​ണ്ട്: ‘ഒരു പട്ടാ​ള​ത്തി​ലെ മേ​ലു​ദ്യോ​ഗ​സ്ഥ​ന്റെ ധീ​ര​ത​പോ​ലെ മതാ​ചാ​ര്യ​ന്റെ ധീരത ഒന്നു​ണ്ട്’– ‘പക്ഷേ ഒന്നു​മാ​ത്രം,’ അദ്ദേ​ഹം തു​ടർ​ന്നു പറ​ഞ്ഞു: ‘ഞങ്ങ​ളു​ടേ​തു കു​റേ​ക്കൂ​ടി ശാ​ന്ത​മാ​ണ്.’