ഹൂ​ഗോ​മോ​ങ്ങ്—ഇതു് ഒരു ചു​ട​ല​ക്ക​ള​മാ​യി​രു​ന്നു. നെ​പ്പോ​ളി​യൻ എന്നു പേരായ യൂ​റോ​പ്പി​ലെ ആ വലിയ കാ​ടു​വെ​ട്ടു​കാ​രൻ വാ​ട്ടർ​ലൂ​വിൽ​വെ​ച്ചു കണ്ടെ​ത്തിയ തട​സ്സ​ത്തി​ന്റെ ആരംഭം— ഒന്നാ​മ​ത്തെ പ്ര​തി​ബ​ന്ധം— അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ മഴു​കൊ​ണ്ടു​ള്ള വെ​ട്ടു​കൾ​ക്കു മുൻ​പിൽ പ്ര​ത്യ​ക്ഷീ​ഭ​വി​ച്ച ഒന്നാ​മ​ത്തെ മര​ക്ക​മ്പു്.

ഈ സ്ഥലം ഒരു കോ​ട്ട​യാ​യി​രു​ന്നു; ഇനി എന്നേ​ക്കും ഇതു് ഒരു കൃ​ഷി​സ്ഥ​ല​മ​ല്ലാ​തെ മറ്റൊ​ന്നു​മി​ല്ല. പു​രാ​ത​ന​ച​രി​ത്രാ​ന്വേ​ഷി​ക്കു ഹൂ​ഗോ​മോ​ങ്ങ് യൂ​ഗോ​മോ​ങ്ങാ​ണു്. ഈ കൃ​ഷി​സ്ഥ​ലം പണി​ചെ​യ്യി​ച്ച​തു യൂഗോ ആയി​രു​ന്നു—വി​ല്ലി​യേ​റി​ലെ സന്ന്യാ​സി​മ​ഠ​ത്തിൽ ആറാ​മ​ത്തെ ബോ​ധ​ക​സ്ഥാ​നം ഉണ്ടാ​ക്കി​ച്ച ആൾ​ത​ന്നെ.

വഴി​പോ​ക്കൻ വാതിൽ ഉന്തി​ത്തു​റ​ന്നു. നട​പ്പു​ര​ച്ചു​വ​ട്ടി​ലു​ള്ള ഒരു ‘കാ​ലി​ഷ്’ വണ്ടി​യെ തി​ര​ക്കി നടു​മു​റ്റ​ത്തേ​ക്കു കട​ന്നു. ഈ കളി​മു​റ്റ​ത്തു് ഒന്നാ​മ​താ​യി അയാ​ളു​ടെ ശ്ര​ദ്ധ പതി​ഞ്ഞ​തു പതി​നാ​റാം​നൂ​റ്റാ​ണ്ടി​ലെ ഒരു വാ​തി​ലി​ന്മേ​ലാ​ണു്; അതു് ഒരു സ്തം​ഭ​തോ​ര​ണ​പം​ക്തി​യു​ടെ വേഷം നടി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്; മറ്റു സക​ല​വും അതിനു ചു​റ്റും നമ​സ്ക​രി​ച്ചു​കി​ട​ക്കു​ന്നു. നശി​ച്ചു കി​ട​ക്കു​ന്ന​തിൽ പല​പ്പോ​ഴും, ഒരു സ്മാ​ര​ക​ഭാ​വം പു​റ​പ്പെ​ടും. ആ സ്തം​ഭ​തോ​ര​ണ​ത്തോ​ട​ടു​ത്തു​ള്ള ഒരു ചു​മ​രിൽ നാ​ലാ​മൻ ആങ്ങ് റി​യു​ടെ കാ​ല​ത്തേ​ക്കു ചേർ​ന്ന മറ്റൊ​രു കമാ​ന​വാ​തി​ലു​ണ്ടു്; അതു് ഒരു തോ​ട്ട​ത്തി​ലെ മര​ക്കൂ​ട്ട​ത്തെ ഒരു​നോ​ക്കു കാ​ട്ടി​ത്ത​രു​ന്നു; ഈ വാ​തി​ലി​ന്റെ അടു​ത്തു് ഒരു വള​ക്കു​ണ്ടും, ‘പി​ക്കാ​സു’ കളും ചില കൈ​ക്കോ​ട്ടു​ക​ളും, ചില വണ്ടി​ക​ളും, പാ​വു​ക​ല്ലോ​ടും ഇരു​മ്പു​തി​രി വട്ട​ത്തോ​ടും കൂടിയ ഒരു പഴയ കി​ണ​റും, ചാ​ടി​ന​ട​ക്കു​ന്ന ഒരു കോ​ഴി​ക്കു​ഞ്ഞും, ചിറകു വി​രു​ത്തിയ ഒരു ‘തുർ​ക്കി’ക്കോ​ഴി​യും, ഒരു ചെറിയ മണി​മാ​ളി​ക​കൊ​ണ്ടു പൊ​ന്തി​നി​ല്ക്കു​ന്ന ഒരു പള്ളി​യും, ആ പള്ളി​യു​ടെ ചു​മ​രി​നോ​ടു ചേർ​ത്തു ഭം​ഗി​യിൽ പടർ​ത്തിയ ഒരു പൂ​ക്കു​ന്ന ‘സബർജൽ’ മരവും— ഈ മു​റ്റ​ത്തെ നോ​ക്കൂ, ഇതു പി​ടി​ച്ചെ​ടു​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു നെ​പ്പോ​ളി​യ​ന്റെ മനോ​രാ​ജ്യ​ങ്ങ​ളിൽ ഒന്നു്. ഭൂ​മി​യു​ടെ ഈ ഒരു മൂല പി​ടി​ച്ചെ​ടു​ക്കു​വാൻ കഴി​ഞ്ഞി​രു​ന്നു​വെ​ങ്കിൽ, അതു് ഒരു സമയം ലോ​ക​ത്തെ മു​ഴു​വ​നും അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു സമ്മാ​നി​ച്ചേ​നേ. അതിലെ മണ്ണു കോ​ഴി​ക്കു​ഞ്ഞു​ങ്ങൾ കൊ​ക്കു​കൊ​ണ്ടു കൊ​ത്തി​ച്ചി​ന്നു​ന്നു. ഒരു മു​ര​ളി​ച്ച കേൾ​ക്കാ​നു​ണ്ടു്; അതു് ഒരു കൂ​റ്റൻ നാ​യ​യു​ടെ​യാ​ണു്; അവൻ ഇളി​ച്ചു​കാ​ട്ടു​ന്നു; ഇം​ഗ്ല​ണ്ടു​കാ​രു​ടെ സ്ഥാ​നം നായ എടു​ത്തി​രി​ക്ക​യാ​ണു്.

ഇം​ഗ്ല​ണ്ടു​കാർ ഇവിടെ അഭി​ന​ന്ദ​നീ​യ​മാം​വ​ണ്ണം പെ​രു​മാ​റി. ഇവിടെ കു​ക്കി​ന്റെ നാലു രക്ഷി​സൈ​ന്യ​വ​കു​പ്പു​കൾ ഒരു വമ്പി​ച്ച പട​ക്കൂ​ട്ട​ത്തി​ന്റെ തട്ടി​ക്ക​യ​റ​ലോ​ടു് ഏഴു മണി​ക്കൂർ നേരം മാ​റു​കാ​ട്ടി​നി​ന്നു.

ഒരു ഭൂ​പ​ട​ത്തി​ന്റെ ഭാ​ഗ​മാ​യി നോ​ക്കു​മ്പോൾ, കെ​ട്ടി​ട​ങ്ങ​ളാ​ലും, നടു​മു​റ്റ​ങ്ങ​ളാ​ലും ഉണ്ടാ​യി​ത്തീർ​ന്ന ഹൂ​ഗോ​മോ​ങ്ങ്, ഒരു മു​ക്കു മു​ഴു​വ​നും മാ​ച്ചു​ക​ള​യ​പ്പെ​ട്ട ഒരു​ത​രം ചൊ​വ്വി​ല്ലാ​ത്ത സമ​കോ​ണ​ച​തു​ര​മാ​യി കാ​ണ​പ്പെ​ട്ടു. ഈ മതി​ലി​നാൽ കാ​ക്ക​പ്പെ​ട്ട തെ​ക്കേ വാ​തി​ലോ​ടു​കൂ​ടിയ ഈ മാ​യ്ക്ക​പ്പെ​ട്ട ഭാ​ഗ​മാ​ണു് ഒരു പീ​ര​ങ്കി​വെ​ടി​യു​ടെ ദൂ​ര​ത്തു കാ​ണ​പ്പെ​ടു​ന്ന​തു്. ഹൂ​ഗോ​മോ​ങ്ങിൽ രണ്ടു വാ​തി​ലു​ണ്ട്— കോ​ട്ട​യു​ടേ​തായ തെ​ക്കോ​ട്ടു​ള്ള വാ​തി​ലും, കൃ​ഷി​സ്ഥ​ല​ത്തേ​ക്കു വട​ക്കോ​ട്ടു​ള്ള വാ​തി​ലും. ഹൂ​ഗോ​മോ​ങ്ങി​ന്റെ നേരെ നെ​പ്പോ​ളി​യൻ തന്റെ അനു​ജ​നായ ഴേ​റോ​മി​നെ അയ​ച്ചു.

ഫ്വാ [1], ഗിൽ​മി​നോ [1], ബാ​ഷ​ല്യു [1] എന്നി​വ​രു​ടെ സൈ​ന്യ​വി​ഭാ​ഗ​ങ്ങൾ അതി​നു​മേൽ തല​യി​ട്ട​ടി​ച്ചു; റെയി [1] യുടെ സൈ​ന്യം ഏതാ​ണ്ടു മു​ഴു​വ​നും അതിനു നേരെ പ്ര​യോ​ഗി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടു. നശി​ച്ചു; ഈ ധീ​രോ​ദാ​ത്ത​മായ മതിൽ​ക്ക​ഷ്ണ​ത്തി​ന്മേൽ കെ​ല്ലെർ​മാ​ന്റെ [1] ഉണ്ട​കൾ മു​ഴു​വ​നും ചെ​ല​വാ​ക്ക​പ്പെ​ട്ടു. ബ്വോ​ദ്വാ​ങ്ങി​നു​ള്ള [1] സൈ​ന്യ​ങ്ങൾ ഹൂ​ഗോ​മോ​ങ്ങി​ന്റെ വട​ക്കു​ഭാ​ഗം തകർ​ത്തു കട​ക്കു​വാൻ മതി​യാ​യി​ല്ല; സോയി [2] യുടെ സൈ​ന്യ​ത്തി​നു തെ​ക്കു​പു​റ​ത്തു് ഒരു വി​ട​വു​ണ്ടാ​ക്കാൻ നോ​ക്കു​ന്ന​തി​ന​ല്ലാ​തെ, അതു പി​ടി​ച്ച​ട​ക്കു​വാൻ അവ​യെ​ക്കൊ​ണ്ടു കഴി​ഞ്ഞി​ല്ല.

കൃ​ഷി​പ്പു​ര​ക​ളാ​ണു് ആ കളി​മു​റ്റ​ത്തി​ന്റെ തെ​ക്കെ അതി​രു്, ഫ്രാൻ​സു​കാ​രാൽ തകർ​ക്ക​പ്പെ​ട്ട വട​ക്കേ വാ​തി​ലി​ന്റെ ഒരു കഷ്ണം ചു​മ​രി​ന്മേൽ തൂ​ങ്ങി​ക്കി​ട​ക്കു​ന്നു. വി​ല​ങ്ങ​നെ​യു​ള്ള രണ്ടു മര​ത്ത​ടി​യി​ന്മേൽ ആണി​വെ​ച്ചു​റ​പ്പി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട നാലു പല​ക​ക്ക​ഷ്ണ​ങ്ങ​ളാ​ണ​തു്; ആക്ര​മ​ണ​ത്തി​ന്റെ വടു​ക്കൾ അവ​യു​ടെ മേൽ കാ​ണ​പ്പെ​ടു​ന്നു​ണ്ടു്.

ഫ്രാൻ​സു​കാർ തകർ​ത്തു​ക​ള​ഞ്ഞ​തും ചു​മ​രി​ന്മേൽ തൂ​ക്കി​യി​ട്ട കള്ളി​ക​ളു​ടെ സ്ഥാ​ന​ത്തു് ഒരു പലക ചേർ​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​തു​മായ വട​ക്കേ വാതിൽ കളി​മു​റ്റ​ത്തി​ന്റെ അറ്റ​ത്തു പകുതി തു​റ​ന്നു​കി​ട​ക്കു​ന്നു; ചു​മ​രി​ന്റെ ഒരു ഭാഗം ചതു​ര​ത്തിൽ വെ​ട്ടി ചു​വ​ട്ടിൽ കല്ലു​കൊ​ണ്ടും മു​ക​ളിൽ ഇഷ്ടി​ക​കൊ​ണ്ടു​മാ​യി പണി​ചെ​യ്ത ആ വാതിൽ വട​ക്കു​പു​റ​ത്താ​യി കാണാം. എല്ലാ കൃ​ഷി​പ്പു​ര​ക​ളി​ലു​മു​ള്ള മാ​തി​രി, ചെ​ത്തി​ന​ന്നാ​ക്കാ​ത്ത രണ്ടു വലിയ കീ​റു​ക​ളോ​ടു​കൂ​ടിയ ഒരു വെറും വണ്ടി​വാ​തി​ലാ​ണ​തു്; പു​ല്പ​റ​മ്പു​കൾ അതി​ന​പ്പു​റ​ത്താ​ണു്. ഈ പ്ര​വേ​ശ​ദ്വാ​ര​ത്തു​വെ​ച്ചു​ണ്ടായ യു​ദ്ധം ഭയ​ങ്ക​ര​മാ​യി​രു​ന്നു. വാ​തി​ല്ക്ക​ട്ടി​ള​ക​ളി​ന്മേൽ ചോ​ര​ക്കൈ​ക​ളു​ടെ എല്ലാ​വിധ പാ​ടു​ക​ളും വള​രെ​ക്കാ​ലം മാ​യാ​തെ കി​ട​ന്നു. ബോ​ദ്വോ​ങ്ങ് കൊ​ല്ല​പ്പെ​ട്ട​തു് ഇവി​ടെ​വ​ച്ചാ​ണു്.

യു​ദ്ധ​ത്തി​ന്റെ ലഹള ഇപ്പോ​ഴും ആ മു​റ്റ​ത്തു ചു​റ്റി​പ്പ​റ്റി നി​ല്ക്കു​ന്നു. അതി​ന്റെ ഭയ​ങ്ക​ര​ത്വം അവിടെ കാ​ണാ​നു​ണ്ടു്; പോ​രാ​ട്ട​ത്തി​ലു​ള്ള പരി​ഭ്ര​മം അവിടെ കല്ല​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു; അത​വി​ടെ ജനി​ക്കു​ക​യും മരി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്യു​ന്നു. ഇന്ന​ലെ​യാ​ണു് ഇതു് കഴി​ഞ്ഞ​തെ​ന്നു തോ​ന്നും. ചു​മ​രു​കൾ മര​ണ​വേ​ദ​ന​യി​ലാ​ണു്, കല്ലു​കൾ പു​ഴ​ങ്ങി വീ​ഴു​ന്നു. വി​ട​വു​കൾ ഉറ​ക്കെ നി​ല​വി​ളി​ക്കു​ന്നു, ദ്വാ​ര​ങ്ങൾ മു​റി​വു​ക​ളാ​ണു്, കു​നി​യു​ക​യും വി​റ​യ്ക്കു​ക​യും ചെ​യ്യു​ന്ന മര​ങ്ങൾ ഓടി​ക്ക​ള​യാൻ നോ​ക്കു​ക​യാ​ണോ എന്നു തോ​ന്നും.

ഈ മു​റ്റ​ത്തി​നു് ഇതി​ലു​മ​ധി​കം വി​സ്താ​രം 1815-ൽ ഉണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. അന്നു തകർ​ക്ക​പ്പെ​ട്ടു​പോയ കെ​ട്ടി​ട​ങ്ങൾ പല ആകൃ​തി​വി​ശേ​ഷ​ങ്ങ​ളേ​യും ഇതിനു നൽ​കി​യി​രു​ന്നു.

ഇം​ഗ്ല​ണ്ടു​കാർ ഇവി​ടെ​യാ​ണു് തങ്ങ​ളെ​ക്കൊ​ണ്ടു കോട്ട കെ​ട്ടി​യ​തു്; ഫ്രാൻ​സു​കാർ അക​ത്തു കട​ന്നു എങ്കി​ലും അവർ​ക്കു നി​ല​യു​റ​ച്ചി​ല്ല. ചെ​റു​പ​ള്ളി​ക്കു പുറമെ, കോ​ട്ട​യു​ടെ ഒരു​ഭാ​ഗം​കൂ​ടി— ഹൂ​ഗോ​മോ​ങ്ങി​ലെ പ്ര​ഭു​മ​ന്ദി​ര​ത്തിൽ അങ്ങ​നെ ഒന്നു മാ​ത്ര​മേ ബാ​ക്കി​യു​ള്ളൂ— ചു​ക്കി​ച്ചു​ളി​ഞ്ഞു നി​ല്ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്; കു​ട​രെ​ല്ലാം പോയി നി​ല്ക്കു​ന്നു എന്നു പറയാം. കോട്ട ഒരു തു​റു​ങ്കാ​യും ചെ​റു​പ​ള്ളി തടി​മ​രം​കൊ​ണ്ടു​ള്ള ഒരു കോ​ട്ട​യാ​യും ഉപ​യോ​ഗി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നു. ഇവി​ടെ​വ​ച്ച് ആളുകൾ അന്യോ​ന്യം കൊ​ത്തി നു​റു​ക്കി. എല്ലാ ഭാ​ഗ​ത്തു​നി​ന്നും—ചു​മ​രു​ക​ളു​ടെ പി​ന്നിൽ​നി​ന്നും, മാ​ളി​ക​മു​റി​ക​ളു​ടെ മു​ക​ളിൽ​നി​ന്നും, എല്ലാ കി​ളി​വാ​തി​ലു​ക​ളു​ടെ​യും ഉള്ളിൽ​നി​ന്നും, നി​ല​വ​റ​ക​ളു​ടെ ആഴ​ത്തിൽ​നി​ന്നും, എല്ലാ കാ​റ്റിൻ​പ​ഴു​തു​ക​ളിൽ​നി​ന്നും, കല്ലു​ക​ളി​ലു​ള്ള ഓരോ ചെ​റു​ദ്വാ​ര​ത്തിൽ​നി​ന്നും—വെ​ടി​വെ​ക്ക​പ്പെ​ട്ടു. ഫ്രാൻ​സു​കാർ ഉണ​ക്ക​ച്ചു​ള്ളി​കൾ കൊ​ണ്ടു​വ​ന്നു കൂ​ട്ടി ചു​മ​രു​കൾ​ക്കും മനു​ഷ്യർ​ക്കും തീ​ക്കൊ​ടു​ത്തു; വെ​ടി​യു​ണ്ട​ക​ളോ​ടു​ണ്ടായ മറു​പ​ടി തി​യ്യി​ട​ലാ​ണു്.

ഇടി​ഞ്ഞു തകർ​ന്നു​നി​ല്ക്കു​ന്ന ഭാ​ഗ​ത്തു് ഇരു​മ്പ​ഴി​ക​ളാൽ അല​ങ്ക​രി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട ജനാ​ല​ക​ളി​ലൂ​ടെ, മോ​ടി​ക​ളെ​ല്ലാം നശി​പ്പി​ച്ചു​ക​ള​ഞ്ഞ മണി​യ​റ​കൾ നഗ്ന​ങ്ങ​ളാ​യി കാ​ണ​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നു; ആ അറ​ക​ളി​ലാ​ണു് ഇം​ഗ്ലീ​ഷ് രക്ഷി​ഭ​ട​ന്മാർ പതി​യി​രു​ന്ന​തു്; നി​ല​ത്തു​നി​ന്നു് തു​ട​ങ്ങി മേൽ​പ്പു​ര​വ​രെ ഒരു​പോ​ലെ പൊ​ളി​ഞ്ഞു​കി​ട​ക്കു​ന്ന പി​രി​ക്കോ​ണി ഒരു പൊ​ട്ടി​പ്പി​ളർ​ന്ന പീ​ര​ങ്കി​യു​ണ്ട​യു​ടെ ഉള്ളു​പോ​ലെ തോ​ന്നി. കോ​ണി​ക്കു രണ്ടു നി​ല​യു​ണ്ടു്; കോ​ണി​യിൽ​വെ​ച്ചെ​തിർ​ക്ക​പ്പെ​ട്ടു മു​കൾ​നി​ല​യിൽ കൂ​ട്ടം​കൂ​ടി​യി​രു​ന്ന ഇം​ഗ്ല​ണ്ടു​കാർ താ​ഴ​ത്തെ കല്പ​ട​ക​ളൊ​ക്കെ ഉട​ച്ചു​ക​ള​ഞ്ഞു. അവ നീ​ല​നി​റ​ത്തി​ലു​ള്ള വലിയ കല്പ​ല​ക​ക​ളാ​യി​രു​ന്നു; അവ ഇപ്പോൾ തൂ​വ​ച്ചെ​ടി​ക​ളു​ടെ ഇയടിൽ കു​ന്നു​കൂ​ടി കി​ട​ക്കു​ക​യാ​ണു്. അഞ്ചു​പ​ത്തെ​ണ്ണം ഇപ്പോൾ ചു​മ​രി​ന്മേൽ പറ്റി​പ്പി​ടി​ച്ചു നി​ല്ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്. ഒന്നാ​മ​ത്തേ​തിൽ ഒരു ശൂ​ല​ത്തി​ന്റെ രൂപം കൊ​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്നു. കയറാൻ വയ്യാ​ത്ത ഈ കല്പ​ട​കൾ ഭി​ത്തി​പ്പ​ഴു​തു​ക​ളിൽ കട്ട​പി​ടി​ച്ചു​നി​ല്ക്കു​ന്നു. ബാ​ക്കി​യെ​ല്ലാം പല്ലു പൊ​യ്പോയ ഒരു താ​ടി​യെ​ല്ലു​പോ​ലെ​യി​രു​ന്നു. അവിടെ രണ്ടു കിഴവൻ മര​ങ്ങ​ളു​ണ്ടു്; ഒന്നു് ചത്തി​രി​ക്കു​ന്നു; മറ്റേ​തി​നു അടി​യിൽ ഒരു മു​റി​വു് പറ്റി​യി​ട്ടു​ണ്ടു്; ഏപ്രിൽ​മാ​സ​ത്തി​ലെ ഇല​പ്പ​ടർ​പ്പു​കൊ​ണ്ടു അതു​ടു​പ്പി​ട്ടി​രു​ന്നു. 1815-നു ശേഷം അതു കോ​ണി​പ്പ​ടി​ക​ളി​ലൂ​ടെ പി​ടി​ച്ചു​വ​ള​രാൻ തു​ട​ങ്ങി​യി​ട്ടു​ണ്ടു്.

ചെ​റു​പ​ള്ളി​യിൽ ഒരു കൂ​ട്ട​ക്കൊല നട​ന്നു. പണ്ട​ത്തെ ശാ​ന്തത വീ​ണ്ടു​കി​ട്ടിയ അതി​ന്റെ അകം അപൂർ​വ​മ​ട്ടി​ലാ​ണു്. ആ പെ​രും​കൊ​ല​യ്ക്കു ശേഷം അവിടെ ഈശ്വ​ര​പ്രാർ​ഥന നട​ന്നി​ട്ടി​ല്ല. എങ്കി​ലും മി​നു​സം വരു​ത്താ​ത്ത മരം​കൊ​ണ്ടു​ള്ള ‘തി​രു​വ​ത്താ​ഴ​മേശ’യു​ണ്ടു് അവിടെ പരു​ക്കൻ കല്ലു​ക​ളു​ടെ മുൻ​പിൽ കി​ട​ക്കു​ന്നു; വെ​ള്ള​തേ​ച്ച നാലു വാ​തി​ലു​കൾ, തി​രു​വ​ത്താ​ഴ​മേ​ശ​യ്ക്കെ​തി​രാ​യി ഒരു വാതിൽ, കമാ​നാ​കൃ​തി​യി​ലു​ള്ള രണ്ടു ചെ​റു​ജ​നാ​ല​കൾ; വാ​തി​ലി​നു മീതെ ഒരു വലിയ മര​ക്കു​രി​ശ്, കു​രി​ശി​നു ചു​വ​ട്ടിൽ ഒരു കെ​ട്ടു് വൈ​ക്കോൽ​കൊ​ണ്ട​ട​ച്ചി​ട്ടു​ള്ള ഒരു പഴു​തു്; നി​ല​ത്തു് ഒരു മൂ​ല​യിൽ ചി​ല്ലൊ​ക്കെ പൊ​ടി​ഞ്ഞു​ത​കർ​ന്ന ഒരു പഴയ ജനാ​ല​ച്ച​ട്ടം— ഇങ്ങ​നെ​യാ​ണു് ആ ചെ​റു​പ​ള്ളി. തി​രു​വ​ത്താ​ഴ​മേ​ശ​യ്ക്ക​ടു​ത്താ​യി പതി​ന​ഞ്ചാം നൂ​റ്റാ​ണ്ടി​ലെ സെ​യി​ന്റു് ആന്റെ ഒരു മര​പ്ര​തിമ ആണി​വെ​ച്ചു​റ​പ്പി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടു്; പി​ഞ്ചു​കു​ട്ടി​യായ യേ​ശു​വി​ന്റെ തല ഒരു പീ​ര​ങ്കി​യു​ണ്ട കൊ​ണ്ടു​പോ​യി. ഒരു നി​മി​ഷ​നേ​ര​ത്തേ​ക്കു ചെ​റു​പ​ള്ളി​യു​ടെ ഉട​മ​സ്ഥത കി​ട്ടി​യ​വ​രും​ഉ​ട​നെ ആട്ടി​യ​യ​യ്ക്ക​പ്പെ​ട്ട​വ​രു​മായ ഫ്രാൻ​സു​കാർ അതിനു തീ​ക്കൊ​ളു​ത്തി. ആ കെ​ട്ടി​ടം മു​ഴു​വ​നും അഗ്നി​ജ്വാല നി​റ​ഞ്ഞു; അതു തി​ക​ച്ചും ഒരു ചൂ​ള​ക്കു​ഴി​യാ​യി; വാതിൽ കത്തി; നിലം കത്തി; മരം കൊ​ണ്ടു​ള്ള ക്രി​സ്തു കത്തി​യി​ല്ല. ആ പ്ര​തി​മ​യു​ടെ കാ​ലി​ന്മേൽ തി​യ്യു ചെ​ന്നു പി​ടി​കൂ​ടി; ആ കാ​ലി​ന്റെ കറു​ത്ത കഷ്ണ​ങ്ങൾ മാ​ത്ര​മേ ഇപ്പോൾ കാ​ണാ​നു​ള്ളു; ഉടനെ കത്തി​ക്ക​യ​റൽ നി​ന്നു—അയൽ​പ​ക്ക​ക്കാ​രു​ടെ സി​ദ്ധാ​ന്ത​പ്ര​കാ​രം, ഒര​ത്യ​ത്ഭു​തം. തല കൊ​യ്തു​പോയ യേ​ശു​ക്കു​ട്ടി​ക്കു ക്രി​സ്തു​വി​നോ​ളം​ത​ന്നെ ഭാ​ഗ്യ​മു​ണ്ടാ​യി​ല്ല.

ചു​മ​രു​ക​ളെ​ല്ലാം ഓരോ എഴു​ത്തു​ക​ളെ​ക്കൊ​ണ്ടു മൂ​ടി​യി​രി​ക്കു​ന്നു. ക്രി​സ്തു​വി​ന്റെ കാ​ല്ക്കൽ എഴു​തി​ക്കാ​ണു​ന്നു; നോ​ക്കുക പി​ന്നെ ഇങ്ങ​നെ: പാ​പി​കൾ​ക്കു മാ​പ്പു കി​ട്ടും. ആശ്ച​ര്യ​ക്കു​റി​പ്പു​ക​ളോ​ടു​കൂ​ടിയ ഫ്ര​ഞ്ച് പേ​രു​ക​ളു​ണ്ട്— ദേ​ഷ്യ​ത്തി​ന്റെ ഒര​ട​യാ​ളം. ചു​മ​രു​ക​ളെ​ല്ലാം 1849-ൽ പു​തു​താ​യി വെള്ള തേ​ച്ചു. രണ്ടു രാ​ജ്യ​ക്കാർ ഇവിടെ വെ​ച്ച് അന്യോ​ന്യം അവ​മാ​നി​ച്ചു.

ഈ ചെ​റു​പ​ള്ളി​യു​ടെ വാ​തിൽ​ക്കൽ​വെ​ച്ചാ​ണു് കൈയിൽ മഴു​വോ​ടു​കൂ​ടിയ ഒരു ശവം തപ്പി​യെ​ടു​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​തു്; ആ ശവം ഉപ​സൈ​ന്യ​നാ​യ​ക​നായ ലെ​ഗ്രോ​വി​ന്റേ​യാ​യി​രു​ന്നു. ചെ​റു​പ​ള്ളി​യിൽ​നി​ന്നു് കട​ന്നാൽ ഇട​തു​ഭാ​ഗ​ത്താ​യി ഒരു കിണർ കാണാം. ഈ നടു​മു​റ്റ​ത്തു രണ്ടു കി​ണ​റു​ണ്ടു്. ആളുകൾ ചോ​ദി​ച്ചേ​ക്കും, വെ​ള്ളം കോ​രു​ന്ന പാ​ത്ര​വും കയറും എന്തു​കൊ​ണ്ടി​ല്ല? ഇവിടെ ആരും വെ​ള്ളം കോ​രാ​റി​ല്ല. എന്തു​കൊ​ണ്ടു് വെ​ള്ളം കോ​രു​ന്നി​ല്ല? കിണറു നി​റ​ച്ചും അസ്ഥി​കൂ​ട​ങ്ങ​ളാ​ണു്.

ആ കി​ണ​റ്റിൽ​നി​ന്നു് ഒടു​വിൽ വെ​ള്ളം കോ​രി​യി​ട്ടു​ള്ളാ​ളു​ടെ പേർ ഗിയോം വാൻ കിൽ​സോം എന്നാ​യി​രു​ന്നു. അയാൾ ഹൂ​ഗോ​മോ​ങ്ങിൽ താ​മ​സി​ച്ചി​രു​ന്ന ഒരു കൃ​ഷി​ക്കാ​ര​നാ​ണു്; അയാൾ ഇവിടെ ഒരു തോ​ട്ട​ക്കാ​ര​നാ​യി​രു​ന്നു. 1815-ജൂൺ 18-ആം തീയതി അയാ​ളു​ടെ കു​ടും​ബം ഓടി​പ്പോ​യി കാ​ട്ടിൽ ചെ​ന്നൊ​ളി​ച്ചു.

വി​ല്ലി​യേ​റി​ലെ പള്ളി​ക്കു ചു​റ്റു​മു​ള്ള കാ​ട്ടു​പ്ര​ദേ​ശം അവി​ട​വി​ടെ ചി​ന്നി​പ്പോയ ഈ നിർ​ഭാ​ഗ്യ​ന്മാ​രെ വളരെ ദി​വ​സ​ത്തേ​ക്കു കാ​ത്തു​ര​ക്ഷി​ച്ചു; കത്തി​ച്ച മര​ങ്ങ​ളു​ടെ പഴയ കു​റ്റി​കൾ തു​ട​ങ്ങി ചില അട​യാ​ള​ങ്ങൾ ഇന്നും കാ​ണു​ന്നു​ണ്ടു്; അതുകൾ കു​റ്റി​ക്കാ​ടു​ക​ളു​ടെ ഒത്ത നടു​വിൽ​ച്ചെ​ന്നു് വി​റ​ച്ചു​കൂ​ടിയ ഈ പാ​വ​ങ്ങ​ളു​ടെ വെ​ളി​മ്പാ​ള​യ​ങ്ങൾ എവി​ടെ​യാ​യി​രു​ന്നു എന്നു് കാ​ണി​ക്കു​ന്നു.

ഗിയോം വാൻ കിൽ​സോം ‘കോട്ട കാ​ക്കു​ന്ന​തി​നു​വേ​ണ്ടി’ ഹു​ഗോ​മോ​ങ്ങിൽ​ത്ത​ന്നെ കൂടി; അയാൾ കു​ണ്ട​റ​യിൽ​ച്ചെ​ന്നൊ​ളി​ച്ചു. ഇം​ഗ്ല​ണ്ടു​കാർ അയാളെ അവിടെ വെ​ച്ചു കണ്ടു. അവർ അയാളെ ആ ഒളി​സ്ഥ​ല​ത്തു​നി​ന്നു വലി​ച്ചെ​ടു​ത്തു; ആ പേ​ടി​ച്ച​ര​ണ്ട മനു​ഷ്യ​നെ​ക്കൊ​ണ്ടു് ശത്രു​ക്കൾ വാളു പര​ത്തി​യ​ടി​ച്ച് നിർ​ബ​ന്ധി​ച്ചു പണി​യെ​ടു​പ്പി​ച്ചു. അവർ​ക്കു ദാ​ഹി​ച്ചി​രു​ന്നു; ഈ ഗിയോം അവർ​ക്കു വെ​ള്ളം കൊ​ണ്ടു​ക്കൊ​ടു​ത്തു. ഈ കി​ണ​റ്റിൽ​നി​ന്നാ​ണു് അയാൾ വെ​ള്ളം കോ​രി​യി​രു​ന്ന​തു്. പലരും തങ്ങൾ ചാ​വു​മ്പോ​ഴ​ത്തെ വെ​ള്ളം അതിൽ​നി​ന്നു കു​ടി​ച്ചു. മരി​ച്ചു​പോയ അത്ര​യ​ധി​കം പേർ വെ​ള്ളം കു​ടി​ച്ച​തായ ആ കിണർ സ്വ​യ​മേവ ചാ​വ​ണ​മെ​ന്നാ​യി​രു​ന്നു ഈശ്വ​ര​വി​ധി.

യു​ദ്ധം കഴി​ഞ്ഞ​പ്പോൾ ശവ​ങ്ങ​ളെ​ല്ലാം എടു​ത്തു കു​ഴി​ച്ചു​മൂ​ടു​വാൻ അവർ​ക്കു ബദ്ധ​പ്പാ​ടാ​യി, മര​ണ​ത്തി​നു വി​ജ​യ​ത്തെ ബു​ദ്ധി​മു​ട്ടി​ക്കു​ന്ന ഒരു മട്ടു​ണ്ടു്; ബഹു​മ​തി​യു​ടെ പി​ന്നാ​ലെ അതു പകർ​ച്ച​വ്യാ​ധി​യെ പറ​ഞ്ഞ​യ​യ്ക്കു​ന്നു. ജയ​ത്തി​ന്റെ ഒരു ചങ്ങാ​തി​യാ​ണു് വി​ഷ​ജ്വ​രം. ഈ കി​ണ​റു് നല്ല ആഴ​മു​ള്ള​താ​യി​രു​ന്നു; അതി​നെ​ക്കൊ​ണ്ടു് ഒരു ശവ​ക്കു​ഴി​യു​ണ്ടാ​ക്കി. മു​ന്നൂ​റു ശവം അതിൽ കൊ​ണ്ടി​ട്ടു. ഒരു സമയം വല്ലാ​ത്ത ബദ്ധ​പ്പാ​ടിൽ. അവ​രൊ​ക്കെ ചത്തി​രു​ന്നു​വോ? ഐതി​ഹ്യം പറ​യു​ന്ന​തു് ഇല്ലെ​ന്നാ​ണു്; ശവ​സം​സ്കാ​രം കഴി​ഞ്ഞ അന്നു രാ​ത്രി​കി​ണ​റ്റിൽ​നി​ന്നു ചില ക്ഷീ​ണ​സ്വ​ര​ങ്ങൾ വി​ളി​ച്ചി​രു​ന്ന​തു കേ​ട്ടു​വ​ത്രേ.

ഈ കിണറ് മു​റ്റ​ത്തി​ന്റെ നടു​ക്ക് ഒറ്റ​പ്പെ​ട്ടു നി​ല്ക്കു​ന്നു. പകുതി കല്ലും പകുതി ഇഷ്ടി​ക​യു​മാ​യി, ഒരു ചെറിയ ചതു​ര​മാ​ളി​ക​യു​ടെ നാ​ട്യം നടി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടും ഒരു മറ​ശ്ശീ​ല​യു​ടെ രണ്ടു കീ​റു​കൾ​പോ​ലെ മട​ക്കു​ക​ളി​ട്ടു​കൊ​ണ്ടു​മു​ള്ള മൂ​ന്നു ചു​മ​രു​കൾ അതിനെ എല്ലാ ഭാ​ഗ​ത്തും വള​ഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നു. നാ​ലാ​മ​ത്തെ വശം തു​റ​ന്നി​ട്ട​താ​ണു്. വെ​ള്ളം കോ​രി​യി​രു​ന്ന​തു് അവി​ടെ​നി​ന്നാ​ണു്. ചു​മ​രി​ന്നു് അടി​യി​ലാ​യി ആകൃ​തി​യി​ല്ലാ​ത്ത ഒരു ദ്വാ​ര​മു​ണ്ടു്. ഒരു സമയം വെ​ടി​യു​ണ്ട തട്ടി​യു​ണ്ടാ​യ​താ​യി​രി​ക്കാം അതു്. ഈ ചെ​റു​മാ​ളി​ക​യ്ക്കു മുൻ​പിൽ ഒരു മണ്ഡ​പ​മു​ണ്ടു്; അതി​ന്റെ തുലാം മാ​ത്ര​മേ ബാ​ക്കി​യാ​യി നി​ല്പു​ള്ളൂ. കി​ണ​റി​ന്റെ വല​തു​വ​ശ​ത്തു​ള്ള ഇരി​മ്പു​താ​ങ്ങു​കൾ​കൊ​ന്റു് ഒരു കു​രി​ശു​ണ്ടാ​യി​രി​ക്കു​ന്നു. അതി​ലേ​ക്കു കു​നി​ഞ്ഞു​നോ​ക്കു​മ്പോൾ, നോ​ട്ടം, കു​ന്നു​കൂ​ടിയ നി​ഴ​ലു​ക​ളാൽ നി​റ​യ​പ്പെ​ട്ട ഒര​ഗാ​ധ​മായ ഇഷ്ടി​ക​ക്കു​ഴ​ലി​ലേ​ക്ക് ആണ്ടു​പോ​കു​ന്നു. കി​ണ​റ്റി​നു ചു​റ്റു​മു​ള്ള ചു​മ​രി​ന്റെ അടി മു​ഴു​വ​നും തൂ​വ​ച്ചെ​ടി​ക​ളു​ടെ തഴ​പ്പി​നു​ള്ളിൽ ഒളി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു.

ബെൽ​ജി​യ​ത്തി​ലെ എല്ലാ കി​ണ​റു​കൾ​ക്കും ഒരു മൂ​ഖ​ച്ച​ട്ട​യാ​യി​ക്കാ​ണാ​റു​ള്ള ആ വലിയ നി​ല്ക്ക​ല്പ​ലക ഈ കി​ണ​റ്റി​നു മുൻ​പി​ലി​ല്ല. ആ സ്ഥാ​ന​ത്തു് ഒരു തു​ലാ​ത്ത​ണ്ടാ​ണു് ഇതി​ന്നു​ള്ള​തു്; അതി​ന്മേൽ വമ്പി​ച്ച എല്ലു​ക​ളെ​ന്നു തോ​ന്നു​ന്ന അഞ്ചോ ആറോ എണ്ണം ആകൃ​തി​യി​ല്ലാ​ത്ത മു​ര​ട്ടു​ക​ഷ്ണ​ങ്ങൾ ചാ​രി​നി​ല്ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്.

തൊ​ട്ടി​യോ ചങ്ങ​ല​യോ ‘കപ്പി’യോ യാ​തൊ​ന്നും അവി​ടെ​യി​ല്ല; വെ​ള്ളം കോരി നി​റ​യ്ക്കു​ന്ന കല്ലു​കൊ​ട്ട​ത്ത​ളം മാ​ത്രം അപ്പോ​ഴു​മു​ണ്ടു്. മഴ​വെ​ള്ളം അതിൽ കെ​ട്ടി നി​ല്ക്കു​ന്നു; ചി​ല​പ്പോ​ഴൊ​ക്കെ അടു​ത്തു​ള്ള കാ​ട്ടിൽ​നി​ന്നു് ഒരു പക്ഷി അവിടെ വന്നു് വെ​ള്ളം കു​ടി​ച്ചു തി​രി​കെ പറ​ന്നു​പോ​കും. ഈ നശി​ച്ചു​പോയ കെ​ട്ടി​ട​ത്തി​ന്റെ ഒരു ഭാ​ഗ​ത്തു് ഇപ്പോ​ഴും ആൾ​പ്പാർ​പ്പു​ണ്ടു്. ആ വീ​ട്ടി​ന്റെ വാതിൽ നടു​മു​റ്റ​ത്തേ​ക്കാ​ണു്. ഈ വാ​തി​ലി​ന്മേൽ ഒരു ചന്ത​മു​ള്ള അപ​രി​ഷ്കൃ​ത​പ്പൂ​ട്ടു​പ​ല​ക​യു​ള്ള​തി​നോ​ട​ടു​ത്തു ചെ​രി​ഞ്ഞ മൂ​ന്നു ലോ​ഹ​പ്പൊ​ടു​പ്പോ​ടു​കൂ​ടിയ ഒരി​രി​മ്പോ​ടാ​മ്പ​ലു​ണ്ടു്. വിൽഡ എന്ന ഹാ​നോ​വേ​റി​യൻ സേ​നാ​പ​തി ആ കൃ​ഷി​പ്പു​ര​യ്ക്ക​ടു​ത്തു കട​ന്നു രക്ഷ​പ്രാ​പി​ക്കു​വാൻ​വേ​ണ്ടി ആ ഓടാ​മ്പൽ കട​ന്നു​പി​ടി​ച്ച ഉടനെ ഒരു ഫ്ര​ഞ്ച് തു​ര​ങ്ക​പ്പ​ട​യാ​ളി ഒരു മഴു​കൊ​ണ്ടു് അയാ​ളു​ടെ കൈ ചെ​ത്തി​ക്ക​ള​ഞ്ഞു.

ഇപ്പോൾ ആ വീ​ട്ടിൽ താ​മ​സി​ച്ചു​വ​ന്ന കു​ടും​ബ​ക്കാ​രു​ടെ മു​ത്ത​ച്ഛ​നാ​ണു് ആ വളരെ മുൻപു മരി​ച്ചു​പോയ പഴയ തോ​ട്ട​ക്കാ​രൻ ഗി​യോം​വാൻ കിൽ​സോം. തല നരച്ച ഒരു സ്ത്രീ ഇതെ​ഴു​ന്നാ​ളോ​ടു് പറ​ഞ്ഞു: ‘ഞാൻ ഇവിടെ ഉണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. എനി​ക്ക​ന്നു മൂ​ന്നു വയ​സ്സാ​ണു്. എന്റെ ജേ​ഷ്ഠ​ത്തി പേ​ടി​ച്ചു പൊ​ട്ടി​ക്ക​ര​ഞ്ഞു. ആളുകൾ ഞങ്ങ​ളെ കാ​ട്ടി​ലേ​ക്കെ​ടു​ത്തു​കൊ​ണ്ടു​പോ​യി. എന്നെ എന്റെ അമ്മ​യാ​ണു് എടു​ത്തി​രു​ന്ന​തു്. കേൾ​ക്കു​വാൻ​വേ​ണ്ടി ഞങ്ങൾ ചെ​കി​ടു നി​ല​ത്തൊ​ട്ടി​ച്ചു​വെ​ച്ചു. പീ​ര​ങ്കി​യു​ടെ ഒച്ച ഞാൻ പു​റ​പ്പെ​ടു​വി​ച്ചി​രു​ന്നു; ‘ബും!ബൂം!’ എന്നു ഞാൻ ഉറ​ക്കെ ശ്ശ​ബ്ദി​ക്കും.’

ഇട​തു​ഭാ​ഗ​ത്തു മു​റ്റ​ത്തു​നി​ന്നു കട​പ്പാ​നു​ള്ള വാതിൽ തോ​ട്ട​ത്തി​ലേ​ക്കാ​ണെ​ന്നാ​ണു് പറ​ഞ്ഞു​കേ​ട്ട​തു്. തോ​ട്ടം ഭയ​ങ്ക​ര​മാ​ണു്.

അതു മൂ​ന്നു ഭാ​ഗ​മാ​യി​ട്ടാ​ണു്; മൂ​ന്ന​ങ്ക​മാ​യി​ട്ടെ​ന്നു് ഏതാ​ണ്ടു് പറയാം. ഒന്നാ​മ​ത്തേ​തു് ഒരു പൂ​ങ്കാ​വു്, രണ്ടാ​മ​ത്തേ​തു് ഒരു മര​ത്തോ​പ്പു്, മൂ​ന്നാ​മ​ത്തേ​തു് ഒരു കാടു്. ഈ മൂ​ന്നി​നും​കൂ​ടി ഒരു വേ​ലി​യാ​ണു​ള്ള​തു്. കട​ന്നു​ചെ​ല്ലു​ന്നേ​ട​ത്തു കോ​ട്ട​യും കൃ​ഷി​പ്പു​ര​യും; ഇട​തു​ഭാ​ഗ​ത്തു് ഒരു വേലി, വല​ത്തു​പു​റ​ത്തു് ഒരു മതിൽ, അറ്റ​ത്തും ഒരു മതിൽ. വല​ത്തു​പു​റ​ത്തു​ള്ള മതിൽ ഇഷ്ടി​ക​കൊ​ണ്ടാ​ണു്; അറ്റ​ത്തു​ള്ള​തു കല്ലു​കൊ​ണ്ടും. ആദ്യ​മാ​യി ചെ​ല്ലു​ന്ന​തു പൂ​ന്തോ​പ്പി​ലേ​ക്കാ​ണു്. അതു കീ​ഴ്പോ​ട്ടു ചാ​ഞ്ഞു നി​ല്ക്കു​ന്നു; അരി​നെ​ല്ലി​ച്ചെ​ടി​കൾ അതിൽ വെ​ച്ചു​പി​ടി​പ്പി​ച്ചു​ണ്ടു്; ഒരു​കൂ​ട്ടം പാ​ഴ്ചെ​ടി​കൊ​ണ്ടു് അതു നി​റ​ഞ്ഞ് ശ്വാ​സം​മു​ട്ടു​ന്നു; ഇര​ട്ട​വ​ള​വു​ള്ള കൽ​ത്തൂൺ​വേ​ലി​യോ​ടു​കൂ​ടി വെ​ട്ടു​ക​ല്ലു​കൊ​ണ്ടു​ണ്ടാ​ക്കിയ ഒരു മതിൽ​മേ​ട​കൊ​ണ്ടു് അത​വ​സാ​നി​ക്കു​ന്നു.

അതു് ആദ്യ​ത്തെ ഫ്ര​ഞ്ചു​പ​രി​ഷ്കാ​ര​ത്തി​നു ചേർ​ന്ന ഒരു പ്ര​ഭു​മ​ന്ദി​രോ​ദ്യാ​ന​മാ​യി​രു​ന്നു; ഇപ്പോൾ അതു് മുൾ​ച്ചെ​ടി​ക​ളും ഇഷ്ടി​ക​ക്കൂ​ട്ട​ങ്ങ​ളു​മാ​ണു്. ചതു​ര​ത്തൂ​ണു​കൾ​ക്കു മു​ക​ളിൽ പീ​ര​ങ്കി​യു​ണ്ട​ക​ളെ​പ്പോ​ലു​ള്ള ശി​ലാ​ഗോ​ള​ങ്ങ​ളു​ണ്ടു്. ആ ഗോ​ള​ങ്ങ​ളു​ടെ കൊ​ഴാ​യ​ക​ളിൽ നാ​ല്പ​ത്തി​മൂ​ന്നു ഗു​ളി​ക​ക്കാ​ലു​കൾ ഇന്നും എണ്ണാം. ബാ​ക്കി​യു​ള്ളവ പു​ല്പൊ​ന്ത​യിൽ നമ​സ്ക​രി​ച്ചു​കി​ട​ക്കു​ന്നു. ഏക​ദേ​ശം എല്ലാ​റ്റി​നു​മു​ണ്ടു് വെ​ടി​യു​ണ്ട​കൾ​കൊ​ണ്ടു​ള്ള പോ​റ​ലു​കൾ. ഒരു മു​റി​ഞ്ഞ ഗു​ളി​ക​ക്കാൽ ഒരു മനു​ഷ്യ​ന്റെ തകർ​ന്ന കാ​ലു​പോ​ലെ വാ​തി​ല്ക്ക​മാ​ന​ത്തി​ന്മേൽ എടു​ത്തു​വെ​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു.

ഈ പൂ​ന്തോ​പ്പിൽ, തോ​ട്ട​ത്തി​ന്റെ​യും അപ്പു​റ​ത്തു​വെ​ച്ചാ​ണു്, അവിടെ വന്നു പെ​ട്ടു പു​റ​ത്തേ​ക്കു​പോ​യി രക്ഷ​പ്പെ​ടാൻ കഴി​വി​ല്ലാ​തായ ആറു കാ​ലാ​ളു​കൾ, പൊ​ത്തു​ക​ളിൽ​വെ​ച്ചു കര​ടി​ക​ളെ​പ്പോ​ലെ നാ​യാ​ടി​പ്പി​ടി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടു്, ഒന്നി​ന്റെ കൈയിൽ ചെ​റു​തോ​ക്കു​ക​ളു​ള്ള രണ്ടു ജർ​മൻ​ഭ​ട​സം​ഘ​ത്തോ​ടു യു​ദ്ധം വെ​ട്ടാൻ സന്ന​ദ്ധ​രാ​യ​തു്.

ജർ​മൻ​ഭ​ട​ന്മാർ, ഈ കൽ​ത്തൂൺ​വേ​ലി​ക്കു അക​ശ്ശീ​ല​വെ​ച്ച​പോ​ലെ നി​ര​ന്നു, മു​ക​ളി​ലൂ​ടെ വെ​ടി​വെ​ച്ചു. അടു​ത്തു​ള്ള കു​റ്റി​ക്കാ​ടു​ക​ള​ല്ലാ​തെ മറ്റു രക്ഷാ​സ്ഥാ​ന​മി​ല്ലാ​ത്ത​വ​രായ ആ പദാ​തി​ധീ​ര​ന്മാർ— ഇരു​നൂ​റാ​ളു​കൾ​ക്കു പകരം ആറു​പേർ—അങ്ങൊ​ട്ടും വെ​ടി​വെ​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു​നി​ന്നു മരി​ക്കു​ന്ന​തി​നു കാൽ​മ​ണി​ക്കൂർ നേ​ര​മെ​ടു​ത്തു.

ചില കല്പ​ട​കൾ കയ​റി​യാൽ പൂ​ന്തോ​പ്പിൽ​നി​ന്നു മര​ത്തോ​ട്ടിൽ ചെ​ല്ലു​ന്നു. അവിടെ, ആ ഇത്തി​രി വട്ട​ത്തിൽ​വെ​ച്ച് ഒരു മണി​ക്കൂ​റി​നു​ള്ളിൽ ആയി​ര​ത്ത​ഞ്ഞൂ​റു​പേർ പര​ലോ​കം പ്രാ​പി​ച്ചു. മതി​ലു​കൾ വീ​ണ്ടും യു​ദ്ധ​ത്തി​നു തയ്യാ​റാ​ണെ​ന്നു തോ​ന്നും. ഓരോരോ ഉയ​ര​ത്തി​ലാ​യി ഇം​ഗ്ല​ണ്ടു​കാർ തു​ള​ച്ചു​വി​ട്ട മു​പ്പ​ത്തെ​ട്ടു ദ്വാ​ര​ങ്ങൾ ഇപ്പോ​ഴു​മു​ണ്ടു്. ആറാ​മ​ത്ത​തി​നു മുൻ​പിൽ കരി​ങ്ക​ല്ലു​കൊ​ണ്ടു​ള്ള രണ്ടു് ഇം​ഗ്ലീ​ഷ് ശവ​കു​ടീ​ര​ങ്ങൾ കാ​ണ​പ്പെ​ടു​ന്നു. തെ​ക്കേ മതി​ലി​ന്മേൽ മാ​ത്ര​മേ പഴു​തു​ക​ളു​ള്ളൂ; ആ ഭാ​ഗ​ത്തു​നി​ന്നാ​ണു് പ്ര​ധാ​നാ​ക്ര​മ​ണ​മു​ണ്ടാ​യ​തു്. ഒരു​യർ​ന്ന വേ​ലി​യാൽ ആ മതിൽ പു​റ​ത്തു നി​ന്നു മറ​യ്ക്ക​പ്പെ​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്നു; ഒരു വേലി മാ​ത്ര​മേ കവ​ച്ചു​വെ​ക്കേ​ണ്ട​തു​ള്ളു എന്നു കരുതി ഫ്രാൻ​സു​കാർ തള്ളി​ക്ക​യ​റി. അതു കട​ന്നു; അപ്പോ​ളാ​ണു് ഇം​ഗ്ലീ​ഷ് ഭട​ന്മാർ പി​ന്നിൽ കാ​ത്തു​നി​ല്ക്കു​ന്ന ആ മതിൽ, ഒരു തട​സ്സ​വും ഒരു പതി​യി​രി​പ്പു​സ്ഥ​ല​വു​മാ​യി മുൻ​പിൽ പ്ര​ത്യ​ക്ഷീ​ഭ​വി​ച്ച​തു്. ഉടനെ ആ മു​പ്പ​ത്തെ​ട്ടു ദ്വാ​ര​ങ്ങ​ളും ഒപ്പം ഉണ്ട​ക​ളേ​യും തി​ര​ക​ളേ​യും വർ​ഷി​ച്ചു. സോ​യി​യു​ടെ പട​ക്കൂ​ട്ടം അതിനു മുൻ​പിൽ പൊ​ടി​ഞ്ഞു. അങ്ങ​നെ വാ​ട്ടർ​ലൂ​യു​ദ്ധം തു​ട​ങ്ങി​വെ​ച്ചു.

ഏതാ​യാ​ലും മര​ത്തോ​ട്ടം പി​ടി​ച്ച​ട​ക്കി. കോ​ണി​യി​ല്ലാ​തി​രു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ടു ഫ്രാൻ​സു​കാർ നഖം​കൊ​ണ്ടു പി​ടി​ച്ചു​ക​യ​റി. മര​ങ്ങൾ​ക്കി​ട​യിൽ​വെ​ച്ച് അവർ ദ്വ​ന്ദ്വ​യു​ദ്ധം ചെ​യ്തു. ഈ പു​ല്ലു​ക​ളെ​ല്ലാം ചോ​ര​പ്ര​ള​യ​ത്തിൽ മു​ങ്ങി. നാ​സ്സോ​വി​ന്റെ എഴു​നൂ​രു പേ​രു​ള്ള ഒരു സൈ​ന്യം ഇവി​ടെ​വ​ച്ചു നശി​പ്പി​ച്ചു. കെ​ല്ലർ​മാ​ന്റെ രണ്ടു സൈ​ന്യ​ക്കൂ​ട്ട​ങ്ങൾ നി​ര​നി​ന്നി​രു​ന്ന മതി​ലി​ന്റെ പു​റം​ഭാ​ഗ​ത്തെ വെ​ടി​യു​ണ്ട​കൾ കര​ണ്ടി​രി​ക്കു​ന്നു.

മറ്റു​ള്ള​വ​യെ​പ്പോ​ലെ, ഈ മര​ത്തോ​ട്ട​വും മേ​യ്മാ​സ​ത്തിൽ സചേ​ത​ന​മാ​യി​ട്ടു​ണ്ടു്. ചന്ത​മു​ള്ള പു​ഷ്പ​ങ്ങൾ ഇവി​ടെ​യും വി​രി​ഞ്ഞു​നി​ല്ക്കു​ന്നു; പു​ല്ലു​കൾ ഉയരം വെ​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു; വണ്ടി​ക്കു​തി​ര​കൾ മേ​ഞ്ഞു​ന​ട​ക്കു​ന്നു; വസ്ത്ര​ങ്ങൾ തോ​രാ​നി​ട്ടി​ട്ടു​ള്ള കെ​ട്ടു​വ​ള്ളി​കൾ, മര​ങ്ങൾ​ക്കി​ട​യി​ലു​ള്ള സ്ഥലം കീ​ഴ​ട​ക്കി വഴി​പോ​ക്ക​രെ തല​താ​ഴ്ത്തു​വാൻ നിർ​ബ​ന്ധി​ക്കു​ന്നു; ഈ ഉഴവു ചെ​ല്ലാ​ത്ത സ്ഥ​ല​ത്തു് ആളുകൾ നട​ന്നു​പോ​കു​ന്നു; അവ​രു​ടെ കാ​ലു​കൾ മൺ​പു​റ്റു​ക​ളിൽ ആഴു​ന്നു. പുൽ​ക്കൂ​ട്ട​ത്തിൽ നടു​ക്ക് ഒരു മര​ത്തി​ന്റെ കു​റ്റി മു​ഴു​വ​നും പൊ​ടി​ച്ചു പച്ച​പ്പു നി​ല്ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്. ഈ മര​ത്തി​ന്മേൽ ചാ​രി​ക്കി​ട​ന്നി​ട്ടാ​ണു് മേജർ ബ്ലാ​ക്ക്മാൻ മരി​ച്ച​തു്. ഇതി​ന​ടു​ത്തു​ള്ള ഒരു വലിയ വൃ​ക്ഷ​ത്തി​ന്റെ ചു​വ​ട്ടിൽ​വെ​ച്ചു ജർമൻ സൈ​ന്യാ​ധി​പ​നായ ഡ്യൂ​പ്ലാ​റു് കൊ​ല്ല​പ്പെ​ട്ടു— നാ​ന്റെ രാ​ജ​ശാ​സ​നം [3] ദുർ​ബ​ല​മാ​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​തോ​ടു​കൂ​ടി ഓടി​പ്പോയ ഒരു ഫ്ര​ഞ്ച് കു​ടും​ബ​ത്തിൽ​നി​ന്ന​ത്രേ ഇദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ജനനം. പ്രാ​യം​ത​ട്ടി കു​ന്നു തു​ട​ങ്ങിയ ഒരാ​പ്പിൾ​മ​രം ഒരു ഭാ​ഗ​ത്തേ​ക്ക് ചാ​ഞ്ഞു​കി​ട​ക്കു​ന്നു; വയ്ക്കോ​ലും കളി​മ​ണ്ണും കൂ​ട്ടി അതി​ന്റെ മു​റി​വു വെ​ച്ചു​കെ​ട്ടി​യി​ട്ടു​ണ്ടു്. ഏതാ​ണ്ടു് എല്ലാ ആപ്പിൾ​മ​ര​ങ്ങ​ളും പ്രാ​യം​കൊ​ണ്ടു കു​നി​ഞ്ഞു​തു​ട​ങ്ങി​യി​രി​ക്കു​ന്നു. വെ​ടി​യു​ണ്ട, ഒരു വി​ധ​ത്തി​ലു​ള്ള​ത​ല്ലെ​ങ്കിൽ മറ്റൊ​രു വി​ധ​ത്തി​ലു​ള്ള​ത്. കണ്ടി​ട്ടി​ല്ലാ​ത്ത ഒരു വൃ​ക്ഷ​വും ആ കൂ​ട്ട​ത്തി​ലി​ല്ല. ചത്തു​പോയ മര​ങ്ങ​ളു​ടെ അസ്ഥി​കൂ​ട​ങ്ങൾ ആ മര​ത്തോ​ട്ട​ത്തിൽ എങ്ങു​മു​ണ്ടു്. കാ​ക്ക​കൾ അവ​യു​ടെ കൊ​മ്പു​കൾ​ക്കി​ട​യി​ലൂ​ടെ പറ​ക്കു​ന്നു; അറ്റ​ത്താ​യി ജാ​തി​മ​ല്ലി​ക​ളാൽ നി​റ​യ​പ്പെ​ട്ട ഒരു കാ​ടു​മു​ണ്ടു്.

ബ്വോ​ദ്വോ​ങ്ങി​നെ വധി​ക്കൽ, ഫ്വാ​വെ മു​റി​പ്പെ​ടു​ത്തൽ, തീ​വെ​ക്കൽ, കൂ​ട്ട​ക്കൊല, പെ​രും​കൊ​ലെ, ഇം​ഗ്ലീ​ഷ്ര​ക്തം ഫ്ര​ഞ്ചു​ര​ക്തം ജർ​മൻ​ര​ക്തം എല്ലാം തള്ളി​ച്ചേർ​ന്നു മറി​ഞ്ഞൊ​ഴു​കിയ ഒരു ചെ​റു​ന​ദി, ശവ​ങ്ങൾ​കൊ​ണ്ടു് തി​ങ്ങി​നി​റ​ഞ്ഞ ഒരു കിണർ, നാ​സ്സോ​വി​ന്റേ​യും ബ്രൺ​സു് വി​ക്കി​ന്റേ​യും സൈ​ന്യ​ങ്ങ​ളു​ടെ നാശം, ഡ്യൂ​പ്ലാ​റ്റി​നെ വധി​ക്കൽ; ബ്ലാ​ക്ക്മാ​നെ വധി​ക്കൽ, ഇം​ഗ്ലീ​ഷ് രക്ഷി​ഭ​ട​ന്മാ​രെ കൊ​ത്തി​നു​റു​ക്കൽ, റെ​യി​യു​ടെ നാ​ല്പ​തൂ സൈ​ന്യ​വ​കു​പ്പു​കൾ​ക്കു പുറമേ ഇരു​പ​തു ഫ്ര​ഞ്ച് സൈ​ന്യ​ങ്ങൾ സം​ഹ​രി​ക്ക​പ്പെ​ടൽ, ഹൂ​ഗോ​മോ​ങ്ങി​ലെ ചെ​റ്റ​പ്പു​ര​യ്ക്കു​ള്ളിൽ​വെ​ച്ചു​ത​ന്നെ മു​വ്വാ​യി​രം​പേ​രെ അരി​ഞ്ഞു​ത​ള്ളൽ, തു​ണ്ടു​തു​ണ്ടാ​യി ചെ​ത്തി​യി​ടൽ, വെ​ടി​വെ​ക്കൽ, കഴു​ത്ത​റ​ത്തു​ക​ള​ഞ്ഞു തീ​ക്കൊ​ളു​ത്തൽ—ഇതൊ​ക്കെ എന്തി​നു്? ഇന്നു് ഒരു കൃ​ഷി​ക്കാ​ര​ന്നു വഴി​പോ​ക്ക​നോ​ടു് ഇങ്ങ​നെ പറ​യാൻ​വേ​ണ്ടി: ഇതാ, എനി​ക്ക് മൂ​ന്നു ഫ്രാ​ങ്ക് തരൂ; നി​ങ്ങൾ​ക്കു വേ​ണ​മെ​ങ്കിൽ ഞാൻ വാ​ട്ടർ​ലൂ യു​ദ്ധ​ത്തി​ന്റെ കഥ മു​ഴു​വ​നും പറ​ഞ്ഞു​ത​രാം.