ഏക​ദേ​ശം ഒരു കാൽ​മ​ണി​ക്കൂർ കഴി​ഞ്ഞു; മഠാ​ഷ്യ​ക്ഷ തി​രി​ച്ചെ​ത്തി, ആ കസാ​ല​യിൽ ഒരി​ക്കൽ​ക്കൂ​ടി ഇരു​ന്നു.

ആ രണ്ടു​പേ​രും മറ്റെ​ന്തോ കാ​ര്യ​ത്തിൽ മന​സ്സു വെ​ച്ചി​രു​ന്ന​തു​പോ​ലെ തോ​ന്നി അവിടെ നടന്ന സം​ഭാ​ഷ​ണ​ത്തി​ന്റെ ഒരു സം​ക്ഷി​പ്ത​ക്കു​റി​പ്പു്. ഞങ്ങ​ളെ​ക്കൊ​ണ്ടു കഴി​യു​ന്ന വി​ധ​ത്തിൽ, ഇവിടെ കൊ​ടു​ക്കാം.

‘ഫാദർ ഫൂ​വാ​ങ്ങ്!’

‘വന്ദ്യ​നായ മാ​താ​വേ!’

‘ചെ​റു​പ​ള്ളി നി​ങ്ങൾ​ക്ക​റി​യാ​മോ?’

‘എനി​ക്ക​വി​ടെ ഒരു കൂ​ടു​ണ്ടു്; അതി​ലി​രു​ന്നു ഞാൻ പള്ളി​യിൽ നട​ക്കു​ന്ന പ്രാർ​ത്ഥന കേൾ​ക്കാ​റു​ണ്ടു്.’

‘നി​ങ്ങ​ളു​ടെ ജോ​ലി​യ​നു​സ​രി​ച്ചു നി​ങ്ങൾ അവിടെ ഈശ്വ​ര​വ​ന്ദ​ന​ത്തി​നു വന്നി​ട്ടു​ണ്ടു്?’

‘രണ്ടോ മൂ​ന്നോ തവണ.’ ‘ഒരു കല്ലു പൊ​ന്തി​ക്കാ​നു​ണ്ടു്.’ ‘കന​മു​ള്ള​തോ?’ ‘തി​രു​വ​ത്താ​ഴ​മേ​ശ​യു​ടെ ഒരു വശ​ത്തു​ള്ള കൽ​വി​രി​യി​ലെ ഒരു കല്ലു്.’ ‘നിലവറ മൂ​ടു​ന്ന കല്ലോ?’ ‘അതേ.’ ‘അതെ​ടു​ക്കാൻ രണ്ടു​പേ​രു​ണ്ടാ​കു​ന്ന​താ​ണു് നല്ല​തു്.’ ‘നല്ല​വ​ണ്ണം ഒരു പു​രു​ഷ​ന്റെ ശക്തി​യു​ള്ള മദർ അസ്സെൻ​ഷ്യൻ നി​ങ്ങ​ളെ സഹാ​യി​ക്കും.’

‘ഒരു സ്ത്രീ ഒരി​ക്ക​ലും ഒരു പു​രു​ഷ​ന​ല്ല.’

‘നി​ങ്ങൾ​ക്കു സഹാ​യ​ത്തി​നു തരാൻ ഇവിടെ ഒരു സ്ത്രീ മാ​ത്ര​മേ ഉള്ളൂ. ഓരോ​രു​ത്ത​രും കഴി​യു​ന്ന​തു ചെ​യ്യു​ന്നു. സാ​ങ്ങ്ബേർ​നാ​റെ​പ്പ​റ്റി മബിലോ [1] നാ​നൂ​റ്റെ​ഴു​പ​തു ലേ​ഖ​ന​ഗ്ര​ന്ഥ​ങ്ങൾ തരു​മ്പോൾ, മെർ​ലോ​നു​സു് ഹോർ​സ്റ്റി​യൂ​സ് [2] മു​ന്നൂ​റ്റ​റു​പ​ത്തേ​ഴേ തരു​ന്നു​ള്ളൂ എന്നു​വെ​ച്ച് ഞാൻ മെർ​ലോ​നു​സു് ഹോർ​സ്റ്റി​യൂ​സ്സി​നെ പു​ച്ഛി​ക്കു​ന്നി​ല്ല.’

‘ഞാ​നു​മി​ല്ല.’ ‘അവ​ര​വ​രു​ടെ ശക്തി​ക്കൊ​ത്തു പ്ര​വർ​ത്തി​ക്കുക, അതാ​ണു് നന്മ, ഒരു സന്ന്യാ​സി മഠം ഒരു കപ്പൽ​പ്പ​ണി​സ്ഥ​മ​ല്ല.’ ഒരു സ്ത്രീ ഒരു പു​രു​ഷ​നു​മ​ല്ല. എന്റെ സഹോ​ദ​രൻ നല്ല ശക്തി​യു​ള്ള​യാ​ളാ​ണു താനും!’ ‘അപ്പോൾ നി​ങ്ങൾ​ക്ക് ഒരു വീ​ണ്ടി കൊ​ണ്ടു​വ​രാ​മോ?’ ‘അത്ത​രം ഒരു വാ​തി​ലി​നു് അത്ത​രം ഒരു താ​ക്കോ​ലേ പറ്റൂ.’ ‘കല്ലി​ന്മേൽ ഒരു വട്ട​ക്ക​ണ്ണി​യു​ണ്ടു്.’ ‘ഞാൻ അതി​ലൂ​ടെ ഇരി​മ്പ​ഴി​യോ​ടി​ക്കും.’ ‘ആ കല്ലു് ഒരു തി​രി​കു​റ്റി​മേൽ തി​രി​യും; അങ്ങ​നെ​യാ​ണു് അതു വെ​ച്ചി​ട്ടു​ള്ള​തു്.’ ‘അതു നന്നാ​യി. ഞാൻ ആ നിലവറ തു​റ​ക്കും.’ ‘ഗാ​യ​ക​സം​ഘ​ത്തി​ലെ നാലു മാ​താ​ക്ക​ന്മാർ നി​ങ്ങ​ളെ സഹാ​യി​ക്കും.’ ‘എന്നി​ട്ടു, നിലവറ തു​റ​ന്നാൽ?’ ‘അതു വീ​ണ്ടും അട​യ്ക്ക​ണം.’ ‘അത്ര​യേ വേ​ണ്ടൂ?’ ‘പോരാ.’ ‘ഞാ​നെ​ന്താ​ണു് ചെ​യ്യേ​ണ്ട​തെ​ന്നു കല്പി​ക്കൂ.’ ഫൂ​വാ​ങ്ങ്, നി​ങ്ങ​ളെ ഞങ്ങൾ​ക്കു വി​ശ്വാ​സ​മാ​ണു്.’ ‘നി​ങ്ങൾ​ക്ക് എന്താ​വ​ശ്യ​മു​ണ്ടോ അതു ചെ​യ്യ​നാ​ണു് ഞാ​നി​വി​ടെ.’ ‘യാ​തൊ​ന്നും പു​റ​ത്തു പറ​യാ​തി​രി​ക്കാ​നും.’ ‘അങ്ങ​നെ തന്നെ.’ ‘നിലവറ തുറന്നാൽ-​’ ‘ഞാനതു വീ​ണ്ടും അട​യ്ക്കും.’

‘പക്ഷേ, അതിനുമുമ്പ്-​’ ‘എന്തു വേണം?’ ‘ഒരു സാധനം അതി​ലി​റ​ക്ക​ണം.’ ഒരു നി​ശ​ബ്ദത വ്യാ​പി​ച്ചു. ശങ്ക​യെ കാ​ണി​ക്കു​ന്ന​തായ ചു​വ​ട്ടി​ലെ ചു​ണ്ടി​ന്റെ ഒരു പി​ളു​ത്തൽ കഴി​ഞ്ഞു. മതാ​ധ്യ​ക്ഷ പറ​ഞ്ഞു: ‘ഫാദർ ഫൂ​വാ​ങ്ങ്!’ ‘വന്ദ്യ​യായ മാ​താ​വേ!’ ‘ഇന്നു രാ​വി​ലെ ഒരു മഠ​നാ​യിക മരി​ച്ചു എന്നു് നി​ങ്ങൾ​ക്ക​റി​യാ​മ​ല്ലോ?’ ‘ഇല്ല.’ ‘നി​ങ്ങൾ മണി​യ​ടി കേ​ട്ടി​ല്ലേ!’ ‘തോ​ട്ട​ത്തി​ന്റെ ആ മു​ക്കി​ലേ​ക്കു യാ​തൊ​ന്നും കേൾ​ക്കി​ല്ല.’ ‘നേരു്?’ ‘എന്നെ വി​ളി​ക്കു​ന്ന​തു് കേ​ട്ട​റി​യാൻ​ത​ന്നെ ഞെ​രു​ക്കം.’ ‘അവർ രാ​വി​ലെ മരി​ച്ചു.’ ‘പി​ന്നെ, ഇന്നു രാ​വി​ല​ത്തെ കാ​റ്റു് എന്റെ ഭാ​ഗ​ത്തേ​ക്ക​ല്ല​താ​നും.’ ‘മദർ ക്രൂ​സി​ഫി​ക്ഷ്യ​നാ​ണ​തു്, ഒരു പു​ണ്യ​വ​തി.’ മഠാ​ധ്യ​ക്ഷ സം​സാ​രം നിർ​ത്തി; പ്രാർ​ത്ഥി​ക്കു​ന്ന​തു​പോ​ലെ ചു​ണ്ട​ന​ക്കി. പി​ന്നേ​യും പറ​ഞ്ഞു: ‘മൂ​ന്നു കൊ​ല്ലം മു​മ്പു് മദാം ദു് ബെ​ത്തൂർ. മനഃ​സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ​നി​ഷേ​ധ​വാ​ദ​ത്തിൽ ചേർ​ന്ന​വൾ, മദർ ക്രൂ​സി​ഫി​ക്ഷ്യൻ ഈശ്വ​ര​വ​ന്ദ​നം ചെ​യ്യു​ന്ന​തു് കണ്ട​തു​കൊ​ണ്ടു​മാ​ത്രം മത​നി​ഷ്ഠ​യു​ള്ള​വ​ളാ​യി​ത്തീർ​ന്നു.’ ‘ഓ! ശരി, ഇപ്പോൾ ഞാൻ മണി​യ​ടി കേ​ട്ടു.’ ‘മഠ​നാ​യി​ക​മാർ ആ പു​ണ്യ​വ​തി​യെ ശവ​മു​റി​യി​ലേ​ക്കു കൊ​ണ്ടു​പോ​യി; അതു പള്ളി​ക്കു തൊ​ട്ട​താ​ണു്.’ ‘എനി​ക്ക​റി​യാം.’ ‘നി​ങ്ങൾ​ക്ക​ല്ലാ​തെ മറ്റൊ​രു പു​രു​ഷ​ന്നും ആ മു​റി​യി​ലേ​ക്കു കട​ക്കാൻ വയ്യാ. പാ​ടി​ല്ല. അതു നോ​ക്ക​ണം. ശവ​മു​റി​യി​ലേ​ക്ക് ഒരു പു​രു​ഷൻ കട​ന്നു​ചെ​ല്ലു​ന്ന​തു കണ്ടാൽ നന്നാ​യി.’ ‘അതി​ല​ധി​കം പ്രാ​വ​ശ്യം!’ ‘ഏ?’ ‘അതി​ല​ധി​കം പ്രാ​വ​ശ്യം!’ ‘എന്താ​ണു് നി​ങ്ങൾ പറ​യു​ന്ന​തു?’ ‘അതി​ല​ധി​കം പ്രാ​വ​ശ്യം എന്നു്.’ ‘എന്തി​ല​ധി​കം പ്രാ​വ​ശ്യം?’ ‘വന്ദ്യ​യായ മാ​താ​വേ, എന്തി​ല​ധി​കം പ്രാ​വ​ശ്യ​മെ​ന്നു് ഞാൻ പറ​ഞ്ഞി​ല്ലേ; അതി​ല​ധി​കം പ്രാ​വ​ശ്യം എന്നാ​ണു് പറ​ഞ്ഞ​തു്.’ ‘എനി​ക്കു നി​ങ്ങൾ പറ​യു​ന്ന​തു് മന​സ്സി​ലാ​വു​ന്നി​ല്ല. എന്തി​നാ​ണു് അതി​ല​ധി​കം പ്രാ​വ​ശ്യ​മെ​ന്നു പറ​ഞ്ഞ​തു?’ ‘ഇവി​ടു​ന്നു പറ​യും​പോ​ലെ പറയാൻ.’ ‘പക്ഷേ, ‘അതി​ല​ധി​കം പ്രാ​വ​ശ്യ’മെ​ന്നു ഞാൻ പറ​ഞ്ഞി​ല്ല​ല്ലോ.’ ആ സമ​യ​ത്തു് ഒമ്പ​തു മണി​യ​ടി​ച്ചു. ‘രാ​വി​ലെ ഒമ്പ​തു മണി​സ്സ​മ​യ​ത്തും മറ്റെ​ല്ലാ​സ്സ​മ​യ​ത്തും തി​രു​വ​ത്താ​ഴ​സ്ഥ​ല​ത്തു​ള്ള വി​ശു​ദ്ധ​കർ​മം സ്തു​തി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ക​യും ആരാ​ധി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ക​യും ചെ​യ്യ​ട്ടെ,’ മഠാ​ധ്യ​ക്ഷ പറ​ഞ്ഞു.

‘തഥാ​സ്തു,’ ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങ് പറ​ഞ്ഞു.

മണി​യ​ടി​ച്ച​തു നല്ല മു​ഹൂർ​ത്ത​ത്തി​നാ​ണു്. അതു് ‘അതി​ല​ധി​കം പ്രാ​വ​ശ്യ​ത്തെ നിർ​ത്തി​ക്ക​ള​ഞ്ഞു. അതു​ണ്ടാ​യി​ല്ലെ​ങ്കിൽ മതാ​ധ്യ​ക്ഷ​യും ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങും​കൂ​ടി ആ നൂൽ​ക്കൈ ഒരി​ക്ക​ലും ചു​റ്റ​ഴി​ക്കു​മാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല. ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങ് തന്റെ നെ​റ്റി​ത്ത​ടം അടി​ച്ചു​വാ​രി.

മഠാ​ധ്യ​ക്ഷ മറ്റെ​ന്തോ ഒന്നു​കൂ​ടി ഉള്ളിൽ​വെ​ച്ചു മന്ത്രിച്ചു-​പരിശുദ്ധജപമായിരിക്കാം; എന്നി​ട്ടു വീ​ണ്ടും തു​ട​ങ്ങി: ‘ജീ​വി​ച്ചി​രി​ക്കു​മ്പോൾ മദർ ക്രൂ​സി​ഫി​ക്ഷ്യൻ പല​രേ​യും ‘മാർ​ഗം​കൂ​ടി’ച്ചു; മരി​ച്ച​തി​നു​ശേ​ഷം പല അത്ഭു​ത​കർ​മ​ങ്ങ​ളും അവർ ചെ​യ്യും.’

‘ഉവ്വു്,ചെ​യ്യും!’ വഴി​യി​ലേ​ക്കു മട​ങ്ങി​ച്ചെ​ന്നും മേലാൽ തെ​റ്റി​വെ​ക്കി​ല്ലെ​ന്നു​റ​പ്പി​ച്ചും ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങ് മറു​പ​ടി പറ​ഞ്ഞു.

‘ഫാദർ ഫൂ​വാ​ങ്ങ്, മദർ ക്രൂ​സി​ഫി​ക്ഷ്യ​നെ കി​ട്ടി​യ​തു സം​ഘ​ത്തി​ന്റെ ഭാ​ഗ്യ​മാ​ണു്. കർ​ദി​നാൽ ദു് ബെ​രൂ​ലെ​പ്പോ​ലെ പ്രാർ​ത്ഥന ചെ​യ്യു​ന്ന​തി​നി​ട​യ്ക്ക്, ഈ ത്യാ​ഗ​ങ്ങൾ ചെ​യ്യ​പ്പെ​ട്ടു എന്ന വാ​ക്കു​കൾ ഉച്ച​രി​ക്കു​ന്ന​തോ​ടു​കൂ​ടി, തങ്ങ​ളു​ടെ ആത്മാ​ക്ക​ളെ ഈശ്വ​ര​നി​ലേ​ക്ക് ഊതി​ച്ചേർ​ക്കു​വാ​നു​ള്ള യോഗം എല്ലാ​വർ​ക്കും കി​ട്ടു​ക​യി​ല്ല. തീർ​ച്ച​യാ​ണു്. എങ്കി​ലും. അത്ര വലിയ ഭാ​ഗ്യ​മി​ല്ലെ​ങ്കി​ലും, മദർ ക്രൂ​സി​ഫി​ക്ഷ്യ​ന്റെ മര​ണ​വും വളരെ വൈ​ശി​ഷ്ട്യ​മു​ള്ളൊ​ന്നാ​യി​രു​ന്നു. ഒടു​വി​ല​ത്തെ നി​മി​ഷം വരെ തന്റേ​ടം വി​ട്ടി​രു​ന്നി​ല്ല. അവർ ഞങ്ങ​ളോ​ടു സം​സാ​രി​ച്ചു; എന്നി​ട്ടു ദൈ​വ​ദൂ​ത​മാ​രോ​ടു സം​സാ​രി​ച്ചു. ഞങ്ങൾ​ക്കു​ള്ള ഒടു​വി​ല​ത്തെ ആജ്ഞ​കൾ തന്നു. നി​ങ്ങൾ​ക്കു കു​റേ​ക്കൂ​ടി വി​ശ്വാ​സ​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു​വെ​ങ്കിൽ, അവ​രു​ടെ ചെ​റു​മു​റി​യിൽ കട​ക്കാൻ നി​ങ്ങൾ​ക്കു സാ​ധി​ച്ചി​രു​ന്നു​വെ​ങ്കിൽ, ആ നിലം തൊ​ട്ട​തു​കൊ​ണ്ടു മാ​ത്രം നി​ങ്ങ​ളു​ടെ കാ​ലി​ന്റെ തക​രാ​റു് അവർ ഭേ​ദ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യേ​നേ. അവർ പു​ഞ്ചി​രി​യി​ട്ടു് ഈശ്വ​ര​നിൽ അവർ വീ​ണ്ടും ഉയിർ​ത്തെ​ഴു​ന്നേ​ല്ക്കു​ക​യാ​ണെ​ന്നു ഞങ്ങൾ​ക്കു തോ​ന്നി. ആ മര​ണ​ത്തിൽ സ്വർ​ഗ​ത്തെ​സ്സം​ബ​ന്ധി​ച്ച എന്തോ ഒന്നു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു.’

മഠാ​ധ്യ​ക്ഷ എന്തോ ഒരീ​ശ്വ​ര​പ്രാർ​ത്ഥന ചൊ​ല്ലി​ത്തീർ​ക്കു​ക​യാ​ണെ​ന്നു ഫൂഷൽ വാ​ങ്ങ് വി​ചാ​രി​ച്ചു. ‘തഥാ​സ്തു.’ അയാൾ പറ​ഞ്ഞു. ‘ഫാദർ ഫൂ​വാ​ങ്ങ്, മരി​ക്കു​ന്ന​വ​രു​ടെ ആഗ്ര​ഹ​മെ​ന്തോ അതു സാ​ധി​പ്പി​ക്ക​ണം.’ മഠാ​ധ്യ​ക്ഷ തന്റെ ജപ​മാ​ല​യി​ലെ കുറേ മണികൾ എണ്ണി​ക്ക​ഴി​ച്ചു. ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങ് മി​ണ്ടാ​തെ നി​ന്നു.

അവൾ വീ​ണ്ടും തു​ട​ങ്ങി: ‘നമ്മു​ടെ നാഥനെ അനു​ക​രി​ക്കു​ന്ന​തിൽ യത്നി​ക്കു​ന്ന​വ​രും മതാ​ചാ​ര്യ​ജീ​വി​ത​ത്തി​ലെ ചു​മ​ത​ല​ക​ളിൽ മാ​ത്രം ഏർ​പ്പെ​ട്ടു കഴി​യു​ന്ന​വ​രും അത്ഭു​ത​ങ്ങ​ളായ സി​ദ്ധി​ക​ളു​ള്ള​വ​രു​മായ പല​രോ​ടും ഞാൻ ചോ​ദി​ച്ചു നോ​ക്കി​യി​ട്ടു​ണ്ടു്’ ‘ഇവിടെ തോ​ട്ട​ത്തി​ലെ​ക്കാ​ള​ധി​കം വ്യ​ക്ത​മാ​യി മണി​യ​ടി കേൾ​ക്കാം.’ ‘എന്ന​ല്ല, അവർ ഒരു മൃ​ത​വ​നി​ത​യാ​ണെ​ന്നു വെ​ച്ചാൽ പോരാ, അവർ ഋഷി​ത്വ​ത്തിൽ ചേർ​ന്നു.’ ‘ഇവി​ടു​ത്തെ​പ്പോ​ലെ.’ ‘ഏഴാമൻ പി​യു​സ്സായ പോ​പ്പു് തി​രു​മ​ന​സ്സി​ലെ ഉത്ത​ര​വു​പ്ര​കാ​രം, അവർ ഇരു​പ​തു കൊ​ല്ല​മാ​യി ശവ​മ​ഞ്ച​ത്തിൽ കിടന്നുറങ്ങുന്നു-​’ ‘എന്നു​വെ​ച്ചാൽ, ചക്ര-​ബോനാപ്പാർത്തിനെ പട്ടാ​ഭി​ഷേ​കം ചെയ്ത അദ്ദേ​ഹം.’

സമർ​ത്ഥ​നായ ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങി​ന്റെ മു​ഖ​ത്തു​നി​ന്നു് ഈ വാ​ക്കു പു​റ​പ്പെ​ട്ട​തു് അത്ര നന്നാ​യി​ല്ല. ഭാ​ഗ്യ​ത്തി​നു, സ്വ​ന്തം മനോ​രാ​ജ്യ​ങ്ങ​ളിൽ തി​ക​ച്ചും മു​ങ്ങി​യി​രു​ന്ന​തു കൊ​ണ്ടു മഠാ​ധ്യ​ക്ഷ അതു കേൾ​ക്കു​ക​യു​ണ്ടാ​യി​ല്ല. അവൾ തു​ടർ​ന്നു: ‘ഫാദർ ഫൂ​വാ​ങ്ങ്.’

‘വന്ദ്യ​നായ മാ​താ​വേ?’

‘കമ്പ​ദേ​ശാ​യി​ലെ പ്ര​ധാ​ന​മെ​ത്രാ​നായ ദി​ദൊ​രു​സ്സു് തന്റെ ശവ​കു​ടീ​ര​ത്തി​ന്മേൽ ഈ ഒരൊ​റ്റ വാ​ക്കു കൊ​ത്തി​യി​ട​ണ​മെ​ന്നാ​വ​ശ്യ​പ്പെ​ട്ടു: അകരുസ്സ്-​ഭൂമിയിലെ ഒരു പുഴു എന്നർ​ത്ഥം; ഇതു ചെ​യ്തു. വാ​സ്ത​വ​മാ​ണോ?’ ‘അതേ, വാ​സ്ത​വം.’ ‘ആക്വി​ല​യി​ലെ സഭാ​പ​തി​യായ മഹാ​ത്മാ മെ​സ്സാ​ക​നെ തൂ​ക്കു​മ​ര​ത്തി​നു ചു​വ​ട്ടിൽ സം​സ്ക​രി​ക്ക​പ്പെ​ട​ണ​മെ​ന്നാ​വ​ശ്യ​പ്പെ​ട്ടു; അതു പ്ര​കാ​രം ചെ​യ്തു.’ ‘അതു വാ​സ്ത​വ​മാ​ണു്.’ ‘ടൈ​ബർ​ന​ദി ചെ​ന്നു സമു​ദ്ര​ത്തിൽ ചേ​രു​ന്നേ​ട​മായ പോ​റി​ലെ മെ​ത്രാ​നായ തെ​രെൻ​ഷി​യു​സ്സു് തന്റെ ശവ​കു​ടീ​ര​ത്തി​ന്മേൽ, അതി​ന്ന​ടു​ക്ക​ലൂ​ടെ കട​ന്നു​പോ​കു​ന്ന​വർ അതി​ന്മേൽ തു​പ്പി​ക്കൊ​ള്ളു​മെ​ന്നു​വെ​ച്ചു, പി​തൃ​ഹ​ത്യ​ക്കാ​രു​ടെ സം​സ്കാ​ര​സ്ഥ​ല​ത്തു വെ​ക്കാ​റു​ള്ള അട​യാ​ളം കൊ​ത്തി​യി​ട​ണ​മെ​ന്ന​പേ​ക്ഷി​ക്കു​ക​യു​ണ്ടാ​യി. അതു​പ്ര​കാ​രം ചെ​യ്തു. മരി​ക്കു​ന്ന​വ​രു​ടെ ആവ​ശ്യം നി​റ​വേ​റ്റി​യേ കഴിയൂ.’ ‘അങ്ങ​നെ​ത​ന്നെ.’ ‘ഫ്രാൻ​സിൽ റോഷ്-​അബെയ് പ്ര​ദേ​ശ​ത്തി​ന​ടു​ത്തു ജനി​ച്ച വെർ​നാർ ഗ്വി​ദോ​നി​യു​ടെ ശരീരം അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ആജ്ഞ​പോ​ലെ, കാ​സ്തി​ലി​ലെ രാ​ജാ​വു പാ​ടി​ല്ലെ​ന്നു മു​ട​ക്കി​യി​ട്ടും​കൂ​ടി. അദ്ദേ​ഹം സ്പെ​യി​നിൽ ത്വീ​യി​ലെ മെ​ത്രാ​നാ​യി​രു​ന്നു​വെ​ങ്കി​ലും, ലി​മോ​ഷിൽ ദോ​മി​നി​ക്ക​ക്കാ​രു​ടെ പള്ളി​യിൽ കൊ​ണ്ടു​പോ​യി മറവു ചെ​യ്തു. ഇതി​ല്ലെ​ന്നു സാ​ധി​ക്കാൻ കഴി​യു​മോ? ‘കഴി​യി​ല്ല.’ ‘ആ വാ​സ്ത​വ​സം​ഭ​വ​ത്തി​നു പ്ല​ന്ത​വി​തു് ദു് ല ഫോസു് സാ​ക്ഷി​യാ​ണു്.’

പി​ന്നെ​യും നി​ശ്ശ​ബ്ദ​മാ​യി ജപ​മാ​ല​യി​ലെ പല മണി​ക​ളും എണ്ണി​ക്ക​ഴി​ഞ്ഞു. മഠാ​ധ്യ​ക്ഷ വീ​ണ്ടും തു​ട​ങ്ങി: ‘ഫാദർ ഫൂ​വാ​ങ്ങ്, മദർ ക്രൂ​സി​ഫി​ക്ഷ്യൻ ഇരു​പ​തു കൊ​ല്ല​മാ​യി കി​ട​ന്നു​റ​ങ്ങി​പ്പോ​ന്ന ആ ശവ​മ​ഞ്ച​ത്തിൽ​ത്ത​ന്നെ സം​സ്ക​രി​ക്ക​പ്പെ​ടും.’ ‘അതു വേ​ണ്ട​താ​ണു്.’ ‘അത​വ​രു​ടെ ഉറ​ക്ക​ത്തി​ന്റെ ഒരു തു​ടർ​ച്ച​യാ​ണു്.’ ‘അപ്പോൾ, ആ ശവ​മ​ഞ്ചം ഞാൻ ആണി തറ​യ്ക്ക​ണം.’ ‘അതേ.’ ‘ശവം​മ​റ​വു​കാ​ര​ന്റെ മഞ്ചം നാം ഉപേ​ക്ഷി​ക്കുക?’ ‘അതു​ത​ന്നെ.’ ‘ഞാൻ എന്നും ഈ വന്ദ്യ​മായ സം​ഘ​ത്തി​ന്റെ ചൊ​ല്പ​ടി​ക്കാ​ണു്.’ ‘ഗാ​യ​ക​സം​ഘ​ത്തി​ലെ നാലു മാ​താ​ക്ക​ന്മാ​രും നി​ങ്ങ​ളെ സഹാ​യി​ക്കും.’ ‘ശവ​മ​ഞ്ച​ത്തി​നു് ആണി തറ​യ്ക്കാ​നോ? എനി​ക്കാ​വ​ശ്യ​മി​ല്ല.’ ‘അല്ല, ശവ​മ​ഞ്ചം കീ​ഴ്പോ​ട്ടി​റ​ക്കാൻ.’ ‘എവിടെ?’ ‘നി​ല​വ​റ​യി​ലേ​ക്ക്.’ ‘ഏതു നിലവറ?’ ‘തി​രു​വ​ത്താ​ഴ​മേ​ശ​യ്ക്കു ചു​വ​ട്ടി​ലു​ള്ള​തു്.’

ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങ് ഞെ​ട്ടി.

‘തി​രു​വ​ത്താ​ഴ​മേ​ശ​യ്ക്കു ചു​വ​ട്ടി​ലു​ള്ള നി​ല​വ​റ​യോ?’

‘തി​രു​വ​ത്താ​ഴ​മേ​ശ​യ്ക്കു ചു​വ​ട്ടി​ലു​ള്ള​തു്.’

‘പക്ഷേ-​’

‘നി​ങ്ങൾ ഇരു​മ്പ​ഴി​യു​ണ്ടാ​ക്ക​ണം.’

‘വേണം, പക്ഷേ-​’

‘വട്ട​ക്ക​ണ്ണി​യിൽ ഇരി​മ്പ​ഴി​യി​ട്ടു നി​ങ്ങൾ കല്ലു പൊ​ന്തി​ക്ക​ണം.’

‘പക്ഷേ-​’

‘മരി​ച്ച​വ​രു​ടെ ആവ​ശ്യം നട​ത്ത​ണം. ചെ​റു​പ​ള്ളി​യി​ലെ തി​രു​വ​ത്താ​ഴ​മേ​ശ​യ്ക്കു ചു​വ​ട്ടി​ലു​ള്ള നി​ല​വ​റ​യിൽ സം​സ്ക​രി​ക്ക​പ്പെ​ടുക, നി​കൃ​ഷ്ട​മായ ഭൂ​മി​യി​ലേ​ക്കു പോ​കാ​തി​രി​ക്കുക. ജീ​വി​ച്ചി​രു​ക്കു​മ്പോൾ താൻ പ്രാർ​ത്ഥന കഴി​ച്ചു​പോ​ന്നി​ട്ടു​ള്ള സ്ഥ​ല​ത്തു​ത​ന്നെ മരി​ച്ചി​ട്ടും ഉണ്ടാ​യി​രി​ക്കുക—മദർ ക്രൂ​സി​ഫി​ക്ഷ്യ​ന്റെ മരി​ക്കു​മ്പോ​ഴ​ത്തെ ആഗ്ര​ഹം ഇതാ​യി​രു​ന്നു. ഇതവർ ഞങ്ങ​ളോ​ടു് ചെ​യ്യാ​നാ​വ​ശ്യ​പ്പെ​ട്ടു; എന്നു​വെ​ച്ചാൽ, ഞങ്ങ​ളോ​ടു കല്പി​ച്ചു.’

‘പക്ഷേ, അതു പാ​ടി​ല്ല​ല്ലോ.’

‘മനു​ഷ്യൻ പാ​ടി​ല്ലെ​ന്നു​വെ​ച്ചു; ചെ​യ്യ​ണ​മെ​ന്നു് ഈശ്വ​ര​നും.’

‘അത​റി​ഞ്ഞു​പോ​യാ​ല​ത്തെ സ്ഥി​തി​യെ​ന്താ​ണു്?’

‘ഞങ്ങൾ​ക്കു നി​ങ്ങ​ളെ വി​ശ്വാ​സ​മാ​ണു്.’

‘ഹോ! ഞാൻ നി​ങ്ങ​ളു​ടെ ചു​മ​രു​ക​ളി​ലെ ഒരു കല്ലാ​ണു്.’

‘യോഗം കൂടി. ഞാൻ ഇപ്പോൾ​ത​ന്നെ പോയി അഭി​പ്രാ​യം ചോ​ദി​ച്ച​വ​രും ഇപ്പോ​ഴും ഇരു​ന്നാ​ലോ​ചി​ക്കു​ന്ന​വ​രു​മായ മഠ​നാ​യി​ക​മാർ തീർ​ച്ച​പ്പെ​ടു​ത്തി​യ​തു മദർ ക്രൂ​സി​ഫി​ക്ഷ്യൻ, അവ​രു​ടെ ആഗ്ര​ഹ​പ്ര​കാ​രം സ്വ​ന്തം ശവ​മ​ഞ്ച​ത്തിൽ, തി​രു​വ​ത്താ​ഴ​മേ​ശ​യ്ക്കു ചു​വ​ട്ടിൽ സം​സ്ക​രി​ക്ക​ണ​പ്പെ​ട​ണ​മെ​ന്നു തന്നെ​യാ​ണു്. ആലോ​ചി​ച്ചു നോ​ക്കൂ, ഫാദർ ഫൂ​വാ​ങ്ങ്. അവർ അവി​ടെ​നി​ന്നു് അത്ഭു​ത​കർ​മ​ങ്ങൾ നട​ത്തി​ത്തു​ട​ങ്ങി​യാ​ലോ! സം​ഘ​ത്തി​നു് എന്തു ഭാ​ഗ്യ​മാ​യി! അത്ഭു​ത​കർ​മ്മ​ങ്ങൾ പു​റ​പ്പെ​ടാ​റു​ള്ള​തു സം​സ്കാ​ര​സ്ഥ​ല​ങ്ങ​ളിൽ​നി​ന്നാ​ണു്.’

‘പക്ഷേ, നഗ​ര​ശു​ചീ​ക​ര​ണ​ക്കാ​രു​ടെ ആൾ-’

‘ശവ​ക്ക​ല്ല​റ​യു​ടെ കാ​ര്യ​ത്തിൽ രണ്ടാ​മൻ സാങ്ങ്-​ബെന്വാ കൊൻ​സ്താൻ​തീൻ പൊ​ഗൊ​ന​ത്തൂ​സ്സോ​ടു് എതിർ​നി​ന്നു.’

‘പക്ഷേ, പൊല്ലീസ്സുകാർ-​’

‘കൊൻ​സ്താൻ​ഷി​യു​സ്സി​ന്റെ [3] സാ​മ്രാ​ജ്യ​ത്തിൻ​കീ​ഴിൽ പഴയ ഫ്രാൻ​സിൽ കടന്ന ജർമൻ രാ​ജ​ക്ക​ന്മാർ ഏഴു പേരിൽ ഒരളായ ഷൊ​നൊ​ദ്മെർ സന്ന്യാ​സി​നി​മാർ​ക്കു മത​ത്തിൽ, അതാ​യ​തു് തി​രു​വ​ത്താ​ഴ​മേ​ശ​യ്ക്കു ചു​വ​ട്ടിൽ, സം​സ്ക​രി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന​തി​ലു​ള്ള അധി​കാ​ര​ത്തെ സമ്മ​തി​ക്ക​യാ​ണു് ചെ​യ്ത​തു്.

‘പക്ഷേ, പൊ​ലീ​സു് സൈ​ന്യ​ത്തിൽ​നി​ന്നു് ഇൻസ്പെക്ടർ-​’

‘കു​രു​ശി​നു മു​മ്പിൽ ലോകം സാ​ര​മി​ല്ല. കർ​തൂ​ഷ്യാൻ​കാ​രു​ടെ പതി​നൊ​ന്നാ​മ​ത്തെ സേ​നാ​പ​തി​യായ മർ​തെ​ങ്ങ് സം​ഘ​ത്തി​നു് ഈ മു​ദ്രാ​വാ​ച​കം കൊ​ടു​ത്തു; ലോകം മാ​റി​മ​റി​യു​മ്പോൾ കു​രി​ശു നി​ല​നി​ല്ക്കു​ന്നു.’ [4]

‘തഥാ​സ്തു, ലാ​റ്റിൻ​ഭാ​ഷ​യിൽ എന്തു കേ​ട്ടാ​ലും ആ ഗ്ര​ഹ​പ്പി​ഴ​യിൽ​നി​ന്നു് എപ്പോ​ഴും ഈ ഒരു വി​ദ്യ​കൊ​ണ്ടു യാ​തൊ​രു പരി​ഭ്ര​മ​വും കൂ​ടാ​തെ രക്ഷ​പ്പെ​ട്ടു പേ​രാ​റു​ള്ള ഫൂ​ഷൽ​വ​ങ്ങ് പറ​ഞ്ഞു.

വള​രെ​ക്കാ​ല​മാ​യി മി​ണ്ടാ​തി​രു​ന്നി​ട്ടു​ള്ള ഒരാൾ​ക്ക് ഇന്ന​വി​ധ​മു​ള്ള ശ്രോ​താ​ക്ക​ളെ​ത്ത​ന്നെ കി​ട്ടി​യേ മതി​യാ​വൂ എന്നി​ല്ല. അനവധി പൂർ​വ​പ​ക്ഷ​ങ്ങ​ളും പലേ അനു​മാ​ന​ങ്ങ​ളും ദേ​ഹ​ത്തിൽ വെ​ച്ചു​പി​ടി​പ്പി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു താർ​ക്കി​കൻ ഗിം​ന​സ്തൊ​രാ​സു് തട​വിൽ​നി​ന്നു വി​ട്ടു​പോ​ന്ന ദിവസം ആദ്യ​മാ​യി കണ്ടു​മു​ട്ടിയ ഒരു മര​ത്തി​നു മുൻ​പിൽ​ച്ചെ​ന്നു നി​ന്നു കേ​മ​മാ​യി ഒരു പ്ര​സം​ഗം പ്ര​സം​ഗി​ക്കു​ക​യും അതിനെ സമ്മ​തി​പ്പി​ക്കു​വൻ വളരെ അധ്വാ​നി​ക്കു​ക​യു​മു​ണ്ടാ​യി. മി​ണ്ടാൻ പടി​ല്ലെ​ന്നു​ള്ള നിർ​ബ​ന്ധ​ത്തെ പതി​വാ​യ​നു​സ​രി​ച്ചു​നി​ല്ക്കു​ന്ന​വ​ളും തന്റെ കലവറ മു​ഴു​വ​നും നി​റ​ഞ്ഞു​വ​ഴി​യാൻ തു​ട​ങ്ങി​യി​ട്ടു​ള്ള​വ​ളു​മായ മഠാ​ധ്യ​ക്ഷ എഴു​ന്നേ​റ്റു, വര​മ്പു പൊ​ട്ടി​പ്പോയ ഒര​ണ​ക്കെ​ട്ടി​ന്റെ വാ​യാ​ടി​ത്ത​ത്തോ​ടു​കൂ​ടി കു​റ​ച്ചു​ച്ച​ത്തിൽ തു​ട​ങ്ങി;

‘എനി​ക്ക് എന്റെ വല​തു​വ​ശ​ത്തു​ള്ള സാങ്ങ്-​ബെന്വാവും ഇട​ത്തു​വ​ശ​ത്തു ബേർ​നാ​റു​മു​ണ്ടു്. ബേർ​നാർ ആരാ​യി​രു​ന്നു? ക്ലെർ​വോ​വി​ലെ ആദ്യ​ത്തെ സഭാ​ധ്യ​ക്ഷൻ. ബെർ​ഗൺ​ദി​യി​ലെ ഫോ​ങ്ങ്താ​ങ്ങ് ഭാ​ഗ്യ​മേ​റി​യ​തു​ത​ന്നെ; അവി​ടെ​യാ​ണു് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ജനനം. അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ അച്ഛ​ന്നു തെ​സ്ലെ​ങ്ങ് എന്നാ​യി​രു​ന്നു പേർ; അമ്മ​യ്ക്ക് അലെ​ത്തെ​ന്നും, ക്ലെർ​വോ​വിൽ​വെ​ച്ച​വ​സാ​നി​ക്കാൻ​വേ​ണ്ടി അദ്ദേ​ഹം സി​ത്തി​യോ​വിൽ​നി​ന്നു തു​ട​ങ്ങി; ഷലൊങ്ങ്-​സൂർ-സ്വൊങ്ങില്വു് മെ​ത്രാ​നാ​ണു് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു സ്ഥാ​നം കൊ​ടു​ത്ത​തു്; അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു കീഴിൽ എഴു​ന്നൂ​റു മഠ​പ്ര​വേ​ശാർ​ത്ഥി​നി​മാ​രു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു; നൂ​റ്റ​റു​പ​തു മഠ​ങ്ങൾ അദ്ദേ​ഹം സ്ഥാ​പി​ച്ചു. 1140-ൽ സാ​ങ്ങിൽ​വെ​ച്ചു കൂടിയ സഭയിൽ അബെ​ലാ​റേ​യും ഫിയർ ദു് ബ്വി​യേ​യും ശി​ഷ്യൻ ആങ്ങ്റി​യേ​യും അപ്പോ​സ്തൊ​ലി​ക് എന്നു പേരായ ഒരു പാ​പി​യേ​യും അദ്ദേ​ഹം വാ​ദ​ത്തിൽ തോ​ല്പി​ച്ചു; ആർ​നൊ​ദു് ബ്രെ​ഷി​യ​യെ തല കു​ത്തി​ച്ചു; യഹൂ​ദ​ന്മാ​രെ കൊ​ല​പ്പെ​ടു​ത്തിയ റൂ​ലി​ലെ മതാ​ചാ​ര്യ​ന്നു നേർ​ക്കു മി​ന്നൽ ചാ​ട്ടി; 1148-ൽ രീ​മിൽ​വെ​ച്ചു കൂടിയ സഭ​യ്ക്ക് അധ്യ​ക്ഷ​യും സ്വീ​ക​രി​ച്ചു; പ്വാ​തി​യേ​റി​ലെ മെ​ത്രാ​നായ ഗിൽബർ ദു് പോ​ര​യ​യെ ശി​ക്ഷി​പ്പി​ച്ചു; എയെ ദു് ലെ​ത്വാ​ലി​നെ ശി​ക്ഷി​പ്പി​ച്ചു; രാ​ജാ​ക​ന്മാ​രു​ടെ തർ​ക്കം തീർ​ത്തു; ലൂ​യി​രാ​ജാ​വി​നു മനഃ​സം​സ്കാ​ര​മു​ണ്ടാ​ക്കി; പോ​പ്പു് മൂ​ന്നാ​മൻ ഴൂ​ഴാ​ങ്ങി​നു് ഉപ​ദേ​ശം കൊ​ടു​ത്തു​പോ​ന്നു; പള്ളി​ക്കാ​ര്യം നട​ത്തി; കു​രി​ശു​യു​ദ്ധ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി പ്ര​സം​ഗി​ച്ചു; ജീ​വ​കാ​ല​ത്തി​നു​ള്ളിൽ ഇരു​നൂ​റ്റ​മ്പ​തു് അത്ഭു​ത​കർ​മ്മ​ങ്ങൾ നട​ത്തി, ഒരു ദി​വ​സ​ത്തിൽ മു​പ്പ​ത്തൊ​മ്പ​തെ​ണ്ണം കാ​ണി​ച്ചു. സാങ്ങ്-​ബെന്വാ ആരാ​യി​രു​ന്നു? അദ്ദേ​ഹം മൊ​ങ്ങ്—കസെ​ങ്ങി​ലെ പത്ര​യാർ​ക്കീ​സാ​യി​രു​ന്നു, സാ​ങ്ങ്തെ​തു് ക്ലോ​സ്ടേൽ ആശ്ര​മ​ത്തി​ന്റെ രണ്ടാ​മ​ത്തെ പ്ര​തി​ഷ്ഠാ​പ​കൻ; പടി​ഞ്ഞാ​റൻ പ്ര​ദേ​ശ​ങ്ങ​ളി​ലെ സഭാ​പ​തി. അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ സം​ഘ​ത്തിൽ​നി​ന്നു നാ​ല്പ​തു പോ​പ്പു​മാ​രും, ഇരു​നൂ​റു കർ​ദി​നാൽ​മാ​രും, അമ്പ​തു പത്രി​യർ​ക്കീ​സ്സു​മാ​രും, ആയി​ര​ത്ത​റു​നൂ​റു പ്ര​ധാന മെ​ത്രാ​ന്മാ​രും, നാ​ലാ​യി​ര​ത്ത​റു​നൂ​റു മെ​ത്രാ​ന്മാ​രും, നാലു ചക്ര​വർ​ത്തി​മാ​രും, പന്ത്ര​ണ്ടു ചക്ര​വർ​ത്തി​നി​മാ​രും, നാ​ല്പ​ത്താ​റു രാ​ജാ​ക്ക​ന്മാ​രും നാ​ല്പ​ത്തൊ​ന്നു രാ​ജ്ഞി​മാ​രും മു​വ്വാ​യി​ര​ത്ത​റു​നൂ​റു മെ​ത്രാ​ന്മാ​രും ഋഷി​മാ​രും ഉണ്ടാ​യി​ട്ടു​ണ്ടു്; ആയി​ര​ത്തി​നാ​നൂ​റു കൊ​ല്ല​മാ​യി അതു നി​ല​നി​ന്നു വരു​ന്നു. ഒരു ഭാ​ഗ​ത്തു ബേർ​നാർ, മറ്റെ ഭാ​ഗ​ത്തു നഗ​ര​ശു​ചീ​ക​ര​ണ​വ​കു​പ്പി​ലെ ഉദ്യോ​ഗ​സ്ഥൻ! ഒരു ഭാ​ഗ​ത്തു സാങ്ങ്-​ബെന്വാവും, മറ്റേ ഭാ​ഗ​ത്തു പൊ​തു​വ​ഴി പരി​ശോ​ധ​ക​നും! രാ​ജ്യ​ഭ​ര​ണം, നി​ര​ത്തു പരി​ശോ​ധി​ക്കു​ന്ന​വർ, ശ്മ​ശാന കാ​ര്യ​ഭാ​ര​വാ​ഹി, നി​യ​മ​ങ്ങൾ, ഭര​ണ​സ​മ്പ്ര​ദാ​യം ഇവ​യെ​പ്പ​റ്റി​യെ​ല്ലാം ഞങ്ങൾ​ക്കെ​ന്ത​റി​യാം? ഞങ്ങ​ളെ​ക്കൊ​ണ്ടു കാ​ട്ടു​ന്ന മട്ടു് ഏതു വെറും വഴി​പോ​ക്ക​ന്നു​പോ​ലും കണ്ടാ​ലു് ശു​ണ്ഠി വരും. യേ​ശു​ക്രി​സ്തു​വി​നു ഞങ്ങ​ളു​ടെ മണ്ണു​മൂ​ടി കൊ​ടു​ക്കു​വാൻ ഞങ്ങൾ​ക്ക​ധി​കാ​ര​മി​ല്ല. നി​ങ്ങ​ളു​ടെ നഗ​ര​ശു​ചീ​ക​രണ വകു​പ്പു് ഭര​ണ​പ​രി​വർ​ത്ത​ന​കാ​ല​ത്തി​ന്റെ ഒരു കണ്ടു​പി​ടി​ത്ത​മാ​ണു്. പൊ​ലീ​സ്സു് സൈ​ന്യ​ത്തി​നു് ഈശ്വ​രൻ കീ​ഴ്‌​നി​ല്ക്ക​ണം. ഇതാ​ണു് കാലം. മി​ണ്ടാ​തി​രി​ക്കൂ, ഫൂ​വാ​ങ്ങ്!’

ഈ ധാ​രാ​സ്നാ​ന​ത്തിൽ ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങ് ഞെ​ളി​ഞ്ഞു​പി​രി​ഞ്ഞു. മഠാ​ധ്യ​ക്ഷ തു​ടർ​ന്നു:

‘സന്ന്യാ​സി​മ​ഠ​ത്തി​നു ശ്മ​ശാ​ന​ത്തി​ന്മേ​ലു​ള്ള അധി​കാ​രം ആരും സം​ശ​യി​ക്കു​ക​യി​ല്ല. മത​ഭ്രാ​ന്ത​ന്മാ​രും പാ​പി​ക​ളും മാ​ത്ര​മേ അതിനെ വി​സം​വ​ദി​ക്കൂ. നമ്മൾ ജീ​വി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന​തു് സക​ല​വും കീ​ഴു​മേൽ മറി​ഞ്ഞ ഒരു കാ​ല​ത്താ​ണു്. അറി​ഞ്ഞേ കഴിയൂ എന്നു​ള്ള​തൊ​ന്നും നമു​ക്ക​റി​ഞ്ഞു​കൂ​ടാ; അറി​യാൻ പാ​ടി​ല്ലെ​ന്നു​ള്ള​തെ​ല്ലാം നമു​ക്ക​റി​യാം. മൂ​ഢ​ത്വ​വും ദൈ​വ​ദൂ​ഷ​ക​ത്വ​വു​മാ​ണു് നമു​ക്കു​ള്ള​തു്. വലിയ മഹർ​ഷി​യായ ബേർ​നാ​റേ​യും പതി​മ്മൂ​ന്നാം​നൂ​റ്റാ​ണ്ടിൽ ജീ​വി​ച്ചി​രു​ന്ന ഒരു കൊ​ള്ളാ​വു​ന്ന മതാ​ചാ​ര്യ​നായ സ്വാങ്ങ്-​ബെന്വാവേയും വേർ​തി​രി​ച്ച​റി​യാ​ത്ത ആളുകൾ ഇന്നു​ണ്ടു്. വേറെ ചിലർ പതി​നാ​റാ​മൻ ലൂ​യി​യു​ടെ തൂ​ക്കു​മ​ര​ത്തി​ലെ മര​ണ​വും യേ​ശു​ക്രി​സ്തു​വി​ന്റെ കു​രി​ശാ​രോ​ഹ​ണ​വും തമ്മിൽ കൂ​ട്ടി​ച്ചേർ​ക്കാൻ മാ​ത്രം ഈശ്വ​ര​നി​ന്ദ​ക്കാ​രാ​ണു്. പതി​നാ​റാ​മൻ ലൂയി ഒരു രാ​ജാ​വു മാ​ത്ര​മാ​ണു്. നമു​ക്ക് ഈശ്വ​ര​നെ പേ​ടി​ക്കുക. വേ​ണ്ട​തെ​ന്നും വേ​ണ്ടാ​ത്ത​തെ​ന്നും ഇല്ലാ​താ​യി. വോൾ​ത്തെ​യ​റു​ടെ പേർ എല്ലാ​വർ​ക്കു​മ​റി​യാം; സെസർ ദു് ബൂ​വി​നെ ആർ​ക്കും അറി​ഞ്ഞു​കൂ​ടാ. എന്താ​യാ​ലും സെസർ ദു് ബൂ ഒരു പു​ണ്യ​വാ​നും വോൾ​ത്തെ​യർ ഒരു പാ​പി​യു​മാ​യി​രു​ന്നു. ബെ​രു​ലി​നു ശേഷം സ്ഥാ​നാ​രോ​ഹ​ണം ചെ​യ്ത​തു ഷാർൽ ദു് ഗോ​ദ്രാ​ങ്ങാ​ണെ​ന്നും, ഗോ​ദ്രാ​ങ്ങി​നു ശേഷം ഫ്രാ​ങ്ങ്സ്വാ ബൂർ​ഴ്‌​വാ​ങ്ങാ​ണെ​ന്നും, ബൂർ​ഴ്‌​വാ​ങ്ങി​നു ശേഷം ഫ്രാൻ​സ്വാ​ഴാ​ങ്ങ്—ഫ്രാ​ങ്ങ്സ്വാ​നൊ​ലി​നു ശേഷം ഫാദർ സാ​ങ്ങ്മെ​ത്തെ​ങ്ങാ​ണെ​ന്നും, കർ​ദ്ദി​നൽ ദു് പെ​രി​ഗോ​റായ ഒടു​വി​ല​ത്തെ പ്ര​ധാന മെ​ത്രാ​നെ​ന്ന​റി​ഞ്ഞു​കൂ​ടാ. ഫാദർ കൊ​തൊ​ങ്ങി​ന്റെ പേർ പ്ര​സി​ദ്ധ​മാ​ണു്. അതു്, പ്രാർ​ത്ഥ​ന​മു​റി ക്ഷ​ണ​ത്തിൽ പണി തീർ​പ്പി​ക്കു​വാൻ യത്നി​ച്ച മൂ​ന്നു​പേ​രിൽ ഒരാൾ അദ്ദേ​ഹ​മാ​ണെ​ന്നു​ള്ള​തു​കൊ​ണ്ട​ല്ല; ‘ഫ്യൂ​ജി​നോ​ട്ടു് രാ​ജാ​വായ ഹെ​ന്ദ്രി നാ​ലാ​മ​ന്നു് ഒരാ​ണ​യി​ടാ​നു​ള്ള സാ​മ​ഗ്രി​കൾ ശേ​ഖ​രി​ച്ചു​കൊ​ടു​ത്തു എന്ന​തു​കൊ​ണ്ടാ​ണു്. ലൗ​കി​ക​ന്മാ​രു​ടെ കണ്ണി​നു സാ​ങ്ങ്ഫ്രാ​ങ്ങ്സ്വാ ദു് സാൽ നല്ലാ​ളാ​യ​തു്, അദ്ദേ​ഹം കളി​യിൽ വഞ്ചന ചെ​യ്തി​രു​ന്നു എന്ന​തു​കൊ​ണ്ടാ​ണു്. എന്ന​ല്ല, മത​ത്തി​നോ​ടു് ആളുകൾ ശണ്ഠ​യി​ടു​ന്നു. എന്തു​കൊ​ണ്ടു്? കൊ​ള്ള​രു​താ​ത്ത മതാ​ചാ​ര്യ​ന്മാ​രു​ള്ള​തു​കൊ​ണ്ടു്, ഗപ്പി​ലെ മെ​ത്രാ​നായ സഴി​ത്തെർ അം​ബ്രൂ​വി​ലെ മെ​ത്രാ​നായ സലോ​ങ്ങി​ന്റെ സഹോ​ദ​ര​നാ​യ​തു​കൊ​ണ്ടും രണ്ടു​പേ​രും മൊ​മ്മോ​ലി​നെ പിൻ​തു​ടർ​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ടും കാ​ര്യ​ത്തി​ലേ​ക്ക് അതി​നെ​ന്തു സം​ബ​ന്ധ​മാ​ണു്? അതു​കൊ​ണ്ടു മർ​തെ​ങ്ങ് ദു് തൂർ ഋഷി​യ​ല്ലാ​താ​വു​ക​യും അദേഹം തന്റെ പു​റം​കു​പ്പാ​യ​ത്തിൽ​നി​ന്നു് പകുതി ഒരു യാ​ച​ക​നു കൊ​ടു​ത്ത​തു് ഇല്ലാ​താ​കു​ക​യും ചെ​യ്യു​ന്നു​ണ്ടോ? ആളുകൾ ഋഷി​ക​ളെ ഉപ​ദ്ര​വി​ക്കു​ന്നു. ആളുകൾ സത്യ​ത്തി​നു മുൻ​പിൽ കണ്ണു​ചി​മ്മു​ന്നു. ഇരു​ട്ടാ​യി​രി​ക്കു​ന്നു എല്ലാ​യി​ട​ത്തും. കണ്ണു കാ​ണാ​ത്ത ജന്തു​ക്ക​ളാ​ണു് ഏറ്റ​വും ക്രൗ​ര്യ​മേ​റിയ ജന്തു​ക്കൾ. നരകം വാ​സ്ത​വ​മാ​ണെ​ന്നു് ആരും വി​ചാ​രി​ക്കു​ന്നി​ല്ല. ഹാ! ആളുകൾ എന്തു ദു​ഷ്ട​ന്മാ​രാ​ണു്. രാ​ജാ​വി​ന്റെ കല്പ​ന​പ്ര​കാ​രം എന്നു​വെ​ച്ചാൽ ഭര​ണ​പ​രി​വർ​ത്ത​ന​ത്തി​ന്റെ കല്പന പ്ര​കാ​ര​മെ​ന്നാ​യി​രി​ക്കു​ന്നു ഇന്ന​ത്തെ അർ​ത്ഥം. ജീ​വി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന​വ​രോ​ടൊ മരി​ച്ച​വ​രോ​ടൊ ചെ​യ്യേ​ണ്ട​തി​ന്ന​തെ​ന്നു് ഒരാൾ​ക്കും അറി​വി​ല്ലാ​താ​യി. പരി​ശു​ദ്ധ​മായ മരണം പാ​ടി​ല്ലെ​ന്നു വെ​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു. ശവ​സം​സ്കാ​രം രാ​ജ്യ​ഭ​ര​ണ​സം​ബ​ന്ധി​യായ ഒരു കാ​ര്യ​മാ​ണു്. ഭയ​ങ്ക​രം​ത​ന്നെ, മരി​ച്ച​വ​രെ​സ്സം​ബ​ന്ധി​ച്ച് രാ​ജ​പ്ര​തി​നി​ധി​ക്കു​ള്ള അധി​കാ​ര​ത്തേ​യും ചക്ര​വർ​ത്തി​ക്കു​ള്ള മേ​ന്മ​യേ​യും എതിർ​ത്തും നി​ര​സി​ച്ചും രണ്ടാ​മൻ ലിയോ രണ്ടു കത്തു​കൾ, ഒന്നു പി​യെർ​നൊ​ത്തെർ​ക്കും മറ്റൊ​ന്നു വി​സി​ഗോ​ത്ത്കാ​രു​ടെ രാ​ജാ​വി​ന്നും അയ​യ്ക്കു​ക​യു​ണ്ടാ​യി. ഷലൊ​വി​ലെ മെ​ത്രാ​നായ ഗോ​ത്തി​യെ ഈ കാ​ര്യ​ത്തിൽ ബർ​ഗൺ​ദി​യി​ലെ ഡ്യു​ക്കായ ഒത്തോ​വോ​ടു് എതിർ​ത്തു നി​ന്നു. പണ്ട​ത്തെ ഭര​ണാ​ധി​കാ​രി​കൾ അദ്ദേ​ഹ​ത്തോ​ടു യോ​ജി​ച്ചു. മുൻ​കാ​ല​ങ്ങ​ളിൽ മതാ​ചാ​ര്യ​സം​ഘ​ത്തി​നു രാ​ജ്യ​ഭ​ര​ണ​വി​ഷ​യ​ത്തി​ലും അധി​കാ​ര​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. സം​ഘാ​ധ്യ​ക്ഷ​നായ സി​ത്തി​യോ സഭാ​ധി​പ​തി ബർ​ഗൺ​ദി​യി​ലെ രാ​ജ്യ​ഭ​ര​ണാ​ധി​കാ​രി​സ​ഭ​യിൽ ജന്മാ​വ​കാ​ശം​വ​ഴി​ക്ക് ഒരം​ഗ​മാ​യി​രു​ന്നു. ഞങ്ങ​ളു​ടെ ഇട​യിൽ​നി​ന്നു മരി​ച്ച​വ​രെ​ക്കൊ​ണ്ടു ഞങ്ങൾ ഞങ്ങൾ​ക്കു തോ​ന്നി​യ​തു ചെ​യ്യു​ന്നു.സാങ്ങു്-​ബെന്വാവിന്റെ ദേ​ഹം​ത​ന്നെ. അദ്ദേ​ഹം ക്രി​സ്താ​ബ്ദം 543-ൽ മാർ​ച്ച് മാസം 2-ആം തീയതി ശനി​യാ​യ്ച ഇറ്റ​ലി​യിൽ മൊങ്ങ്-​കസെങ്ങിൽവെച്ചാണു് മരി​ച്ച​തെ​ങ്കി​ലും, ഫ്രാൻ​സിൽ ഫ്ളെ​രി​യി​ലെ സന്ന്യാ​സി​മ​ഠ​ത്തി​ല​ല്ലേ? ഇതൊ​ക്കെ നി​സ്തർ​ക്ക​മാ​ണു്. എനി​ക്കു വേ​ദ​സ​ങ്കീർ​ത്തന ഗാ​യ​ക​ന്മാ​രോ​ടു വെ​റു​പ്പാ​ണു്; എനി​ക്കു മഠാ​ധി​പ​ന്മാ​രോ​ടു ദ്വേ​ഷ്യ​മാ​ണു്; എനി​ക്കു മത​ദ്രോ​ഹി​ക​ളോ​ടു് വല്ലാ​ത്ത ശു​ണ്ഠി​യാ​ണു്; ഈ പറ​ഞ്ഞ​തെ​ങ്കി​ലും അല്ലെ​ന്നു സി​ദ്ധാ​ന്തി​ക്കു​ന്ന​വ​രു​ണ്ടെ​ങ്കിൽ അവരെ ഞാൻ ഈ എല്ലാ​വ​രെ​ക്കാ​ളു​മ​ധി​കം വെ​റു​ക്കും. അർ​നു​വി​യോ, ഗബ്രിൽ ബൂ​സ്ലെ​ങ്ങ്, ത്രി​തെ​മു​സ്സു്, മൊ​രാ​ലി​ക്, ദൊം​ലു​ക് ദു് ഷെരി എന്നി​വ​രു​ടെ ഗ്ര​ന്ഥ​ങ്ങൾ മാ​ത്രം വാ​യി​ച്ചൽ മതി.’

മഠാ​ധ്യ​ക്ഷ ഒന്നു ശ്വാ​സം കഴി​ച്ചു; എന്നി​ട്ടു ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങി​ന്റെ നേരെ നോ​ക്കി.

‘ഫാദർ ഫൂ​വാ​ങ്ങ്, തീർ​ച്ച​പ്പെ​ട്ടി​ല്ലേ?’

‘തീർ​ച്ച​യാ​യി.’

‘ഞാൻ നി​ങ്ങ​ളെ വി​ശ്വ​സി​ക്ക​ട്ടേ?’

‘ഞാൻ കല്പ​ന​പ്ര​കാ​രം ചെ​യ്യാം.’

‘ശരി.’

‘ഞാൻ കന്യ​കാ​മ​ഠ​ത്തി​നു തി​ക​ച്ചും ചൊ​ല്പ​ടി​യി​ലു​ള്ള​വാ​നാ​ണു്.’

‘അത​റി​യാം. നി​ങ്ങൾ ശവ​മ​ഞ്ച​മ​ട​യ്ക്കും. സഹോ​ദ​രി​മാർ അതിനെ ചെ​റു​പ​ള്ളി​യി​ലേ​ക്കു കൊ​ണ്ടു​പോ​വും. മരി​ച്ച​വ​രെ​ക്കു​റി​ച്ചു​ള്ള പ്രാർ​ത്ഥന അവി​ടെ​വെ​ച്ചു ചൊ​ല്ലും. എന്നി​ട്ടു ഞങ്ങൾ മഠ​ത്തി​ലേ​ക്കു മട​ങ്ങി​പ്പോ​രും. പതി​നൊ​ന്നു മണി​ക​ഴി​ഞ്ഞു പാ​തി​ര​യാ​വു​ന്ന​തി​നി​ട​യ്ക്കു നി​ങ്ങൾ ഇരു​മ്പ​ഴി​യും​കൊ​ണ്ടും വരണം. എല്ലാം വളരെ ഗൂ​ഢ​മാ​യി കഴി​യ​ണം. ഗാ​യ​ക​സം​ഘ​ത്തി​ലെ നാലു മാ​താ​ക്ക​ന്മാ​രും മദർ അസ്സെൻ​ഷ്യ​നും നി​ങ്ങ​ളും മാ​ത്ര​മേ അവി​ടെ​യു​ണ്ടാ​വൂ.’

‘വാ​തി​ല്ക്ക​ലു​ള്ള സഹോ​ദ​രി​യോ?’

‘അവൾ തി​രി​ഞ്ഞു​നോ​ക്കി​ല്ല.’

‘പക്ഷേ, കേൾ​ക്കു​മ​ല്ലോ.’

‘അവൾ ചെ​വി​യോർ​ക്കി​ല്ല. പി​ന്നെ സന്ന്യാ​സി​മ​ഠം അറി​യു​ന്ന​തു പു​റ​മേ​യു​ള്ള​വർ മന​സ്സി​ലാ​ക്കു​ക​യി​ല്ല.’

കു​റ​ച്ചിട ആരും മി​ണ്ടി​യി​ല്ല. മഠാ​ധ്യ​ക്ഷ തു​ടർ​ന്നു പറ​ഞ്ഞു: ‘നി​ങ്ങൾ നി​ങ്ങ​ളു​ടെ മണി അഴി​ച്ചു​വെ​ക്ക​ണം. നി​ങ്ങൾ വന്നി​ട്ടു​ണ്ടെ​ന്നു വാ​തി​ല്ക്ക​ലു​ള്ള സഹോ​ദ​രി അറി​യ​ണ​മെ​ന്നി​ല്ല.’ ‘അപ്പോൾ?’ ‘എന്താ​ണു്?’

‘മരി​ച്ച​വ​രെ പരി​ശോ​ധി​ക്കാൻ വരു​ന്ന വൈ​ദ്യൻ എത്തി​ക്ക​ഴി​ഞ്ഞു​വോ?’ ‘അയാൾ ഇന്നു നാലു മണി​ക്കു വരും. വൈ​ദ്യ​നോ​ടു വരാൻ പറ​യു​ന്ന മണി​യ​ടി കഴി​ഞ്ഞു, അപ്പോൾ നി​ങ്ങൾ മണി​യ​ടി​യൊ​ന്നും മന​സ്സി​ലാ​ക്കു​ന്നി​ല്ല?’ ‘ഞാൻ എന്റെ മണി​യ​ടി​യെ വി​ട്ടു മറ്റൊ​ന്നി​നെ​പ്പ​റ്റി​യും മന​സ്സി​രു​ത്താ​റി​ല്ല.’ ‘അതു നന്നു്.’ ‘ചു​രു​ങ്ങി​യ​തു് ആറടി നീ​ള​മു​ള്ള ഒരി​മ്പ​ഴി വേ​ണ്ടി​വ​രും.’ ‘അതെ​വി​ടെ​നി​ന്നു കി​ട്ടും?’ ‘ജനാ​ല​യ​ഴി​കൾ​ക്കു ദുർ​ഭി​ക്ഷ​മി​ല്ലാ​ത്തേ​ട​ത്തു്, ഇരി​മ്പു​വ​ടി​ക്കും ഞെ​രു​ക്ക​മി​ല്ല തോ​ട്ട​ത്തി​ന്റെ അറ്റ​ത്തു, പഴയ ഇരി​മ്പു​ക​ഷ്ണ​ങ്ങൾ എന്റെ പക്കൽ ധാ​ര​ള​മു​ണ്ടു്.’ ‘പാ​തി​ര​യ്ക്ക് ഏക​ദേ​ശം മു​ക്കാൽ മണി​ക്കൂർ മു​മ്പു്; മറ​ക്ക​രു​തു്.’ ‘അപ്പോൾ?’ ‘എന്താ​ണു്?’ ‘ഇനി ഇങ്ങ​നെ വല്ല ആവ​ശ്യ​ങ്ങ​ളും വേ​ണ്ടി​വ​രു​മ്പോൾ, എന്റെ സഹോ​ദ​രൻ അതിനു പറ്റിയ ആളാ​ണു്. ഒന്നാ​ന്ത​രം തുർ​ക്കി​ക്കാ​രൻ!’ ‘നി​ങ്ങൾ അതു ക്ഷ​ണ​ത്തിൽ കഴി​ക്ക​ണം.’ ‘എനി​ക്കു വേഗം വയ്യാ. ഞാൻ ദേ​ഹ​സു​ഖ​മി​ല്ലാ​ത്ത​വ​നാ​ണു്. അതു​കൊ​ണ്ടാ​ണു്. എനി​ക്കു തു​ണ​ക്കാ​രൻ വേണം. എന്റെ കാ​ലി​നു മു​ട​ന്ത​ലു​ണ്ടു്.’ ‘മു​ട​ന്തൽ ഒരു ദോ​ഷ​മ​ല്ല; അതൊരു സമയം ഭാ​ഗ്യ​മാ​ണെ​ന്നു വരാം. പോ​പ്പി​നു വി​രോ​ധി​യായ ഗ്രി​ഗ​റി​യോ​ടു യു​ദ്ധം ചെയ്ത ബെ​ന്വാ എട്ടാ​മ​നെ വീ​ണ്ടും സ്ഥാ​ന​ത്തി​രു​ത്തിയ ഏഴാമൻ ആങ്ങ്റി ചക്ര​വർ​ത്തി​ക്കു രണ്ടു വി​ശേ​ഷ​പ്പേ​രു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. ഋഷി​യെ​ന്നും കാൽ​മു​ട​ന്ത​നെ​ന്നും.’

‘രണ്ടു പു​റ​ങ്കു​പ്പാ​യം നല്ല​താ​ണു്.’ ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങ് പി​റു​പി​റു​ത്തു; അയാൾ​ക്കു കേ​ട്ടു കേ​ട്ടു വാ​സ്ത​വ​ത്തിൽ ഏതാ​ണ്ടു മു​ഷി​ഞ്ഞി​രു​ന്നു.

‘അപ്പോൾ, എനി​ക്കാ​ലോ​ചി​ച്ചി​ട്ടു്, ഒരു മണി​ക്കൂർ നല്ല​വ​ണ്ണം വേ​ണ​മെ​ന്നു തോ​ന്നു​ന്നു; അതത്ര അധി​ക​മ​ല്ല. പതി​ന്നൊ​ന്നു മണി​ക്കു പ്ര​ധാ​ന​മാ​യി​ട്ടു​ള്ള തി​രു​വ​ത്താ​ഴ​മേ​ശ​യ്ക​ടു​ത്തു് ഇരി​മ്പു​വ​ടി​യും​കൊ​ണ്ടു് നി​ങ്ങൾ തയ്യാ​റാ​വ​ണം, പാ​തി​ര​യാ​യാൽ പ്രാർ​ത്ഥ​ന​യാ​രം​ഭി​ക്കും.’ അതി​നു് ഒരു കാൽ​മ​ണി​ക്കൂർ മുൻ​പു് സക​ല​വും ശരി​പ്പെ​ടു​ത്ത​ണം.

‘എനി​ക്കു സം​ഘ​ത്തോ​ടു​ള്ള ഭക്തി കാ​ണി​പ്പാൻ ഞാൻ എന്തു​ത​ന്നെ​യും ചെ​യ്യും. ഇവ​യാ​ണു് എനി​ക്കു​ള്ള ആജ്ഞ​കൾ. ഞാ​നാ​ണു് ശവ​മ​ഞ്ചം ആണി​യി​ടേ​ണ്ട​തു്. ശരി​ക്കു പതി​നൊ​ന്നു​മ​ണി​സ്സ​മ​യ​ത്തു ഞാൻ ചെ​റു​പ​ള്ളി​യി​ലു​ണ്ടാ​വ​നം. ഗാ​യ​ക​സം​ഘ​ത്തി​ലെ നാലു മാ​താ​ക്ക​ന്മാ​രും അവി​ടെ​യു​ണ്ടാ​യി​രി​ക്കും. മദർ അസ്സെൻ​ഷ്യൻ അവിടെ ഉണ്ടാ​വും. രണ്ടു പു​രു​ഷ​ന്മാ​രാ​യി​രു​ന്നു ഭേദം. ആട്ടെ, തര​ക്കേ​ടി​ല്ല! ഞാൻ എന്റെ വീ​ണ്ടി കൊ​ണ്ടു​വ​രാം. ഞങ്ങൾ നിലവറ തു​റ​ക്കും. ശവ​മ​ഞ്ചം താ​ഴ​ത്തി​റ​ക്കും. വീ​ണ്ടും നി​ല​വ​റ​യ​ട​യ്ക്കും. അതു കഴി​ഞ്ഞാൽ​പ്പി​ന്നെ അതി​ന്റെ അട​യാ​ള​മൊ​ന്നും അവി​ടെ​യു​ണ്ടാ​വി​ല്ല. ഭര​ണാ​ധി​കാ​രി​കൾ​ക്കു സം​ശ​യ​മൊ​ന്നും കി​ട്ടി​ല്ല. അപ്പോൾ എല്ലാം ഏർ​പ്പാ​ടാ​യി​ക്ക​ഴി​ഞ്ഞു?’ ‘ഇല്ല!’ ‘ഇനി​യെ​ന്താ​ണു് ബാ​ക്കി?’ ‘ഒഴി​ഞ്ഞ ശവ​മ​ഞ്ചം ബാ​ക്കി​യു​ണ്ടു്.’ ഇതു കു​റ​ച്ചി​ട​യ്ക്ക് ആരേ​യും മി​ണ്ടാ​താ​ക്കി. ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങ് ധ്യാ​നി​ച്ചു. മഠാ​ധ്യ​ക്ഷ ധ്യാ​നി​ച്ചു.

‘ഫാദർ ഫൂ​വാ​ങ്ങ്, ആ ശവ​മ​ഞ്ച​ത്തെ​ക്കൊ​ണ്ടു് എന്തു​വേ​ണം?’ ‘അതു ഭൂ​മി​യു​ടെ അടി​യി​ലാ​ക്ക​ണം.’ ‘ഒഴി​ഞ്ഞോ?’ പി​ന്നെ​യും നി​ശ്ശ​ബ്ദത. ഒര​സ്വാ​സ്ഥ്യ​ക​ര​മായ വി​ഷ​യ​ത്തെ തള്ളി​ക്ക​ള​യു​മ്പോൾ ചെ​യ്യു​ന്ന അത്ത​രം ആം​ഗ്യം ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങ് തന്റേ ഇട​ത്തേ കൈ​കൊ​ണ്ടു കാ​ണി​ച്ചു.

‘പള്ളി​ക്കു​മ്മ​റ​ത്തു​വെ​ച്ചു ഞാ​നാ​ണു് ശവ​മ​ഞ്ചം ആണി​യി​ടേ​ണ്ട​തു്; മറ്റാ​രും അങ്ങോ​ട്ടു കട​ന്നു​വ​രാൻ നി​വൃ​ത്തി​യി​ല്ല; ഞാൻ അതി​ന്റെ മീതെ സം​സ്കാ​ര​ത്തു​ണി​യി​ട്ടു മൂടും.’ ‘ഉവ്വു്, പക്ഷേ, ശവ​വ​ണ്ടി​യിൽ കേ​റ്റു​മ്പോ​ഴും പി​ന്നീ​ടു് കു​ഴി​യി​ലേ​ക്കി​റ​ക്കു​മ്പോ​ഴും ശവ​മ​ഞ്ച​മെ​ടു​ക്കു​ന്ന​വർ തീർ​ച്ച​യാ​യും അതി​ലൊ​ന്നു​മി​ല്ലെ​ന്നു മന​സ്സി​ലാ​ക്കും.’ ‘എട, ചെകു-!’ ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങ് ഉറ​ക്കെ​പ്പ​റ​ഞ്ഞു​പോ​യി. മഠാ​ധ്യ​ക്ഷ കു​രി​ശ​ട​യാ​ള​മി​ടാൻ ആരം​ഭി​ച്ചു; അവൾ തോ​ട്ട​ക്കാ​ര​നു നേരെ സൂ​ക്ഷി​ച്ചു​നോ​ക്കി. ‘-​ത്താനേ എന്ന അവ​ശേ​ഷം അയാ​ളു​ടെ തൊ​ണ്ട​യിൽ തറ​ച്ചു നി​ന്നു. താൻ ആണ​യി​ട്ടു​പോ​യി എന്ന​തു് അവൾ മറ​ന്നു​ക​ള​യാൻ​വേ​ണ്ടി, അയാൾ ക്ഷ​ണ​ത്തിൽ ഒരു സൂ​ത്രം ചെ​യ്തു. ‘ഞാൻ അതി​ന്നു​ള്ളിൽ മണ്ണു നി​റ​യ്ക്കും. ശവ​മു​ണ്ടെ​ന്നാ​ല​ത്തെ ഫലം അതു​കൊ​ണ്ടു​ണ്ടാ​വും.’ ‘ശരി​ത​ന്നെ. മണ്ണും മനു​ഷ്യ​നും ഒന്നാ​ണു്. അപ്പോൾ ആ ഒഴി​ഞ്ഞ ശവ​മ​ഞ്ച​ത്തി​ന്റെ കാ​ര്യം നി​ങ്ങ​ളേ​റ്റൂ?’ ‘അതു ഞാൻ നേ​രെ​യാ​ക്കി​ക്കൊ​ള്ളാം.’ അതേ​വ​രെ ക്ഷോ​ഭി​ച്ച​തും നി​റം​കെ​ട്ട​തു​മാ​യി​രു​ന്ന മഠാ​ധ്യ​ക്ഷ​യു​ടെ മു​ഖ​ഭാ​വം ഒരി​ക്കൽ​ക്കൂ​ടി സഗൗ​ര​വ​മാ​യി. പ്ര​മാ​ണി​ത്ത​മേ​റിയ ഒരാൾ കീ​ഴി​ലു​ള്ള ഒരാളെ പറ​ഞ്ഞ​യ​യ്ക്കു​മ്പോൾ കാ​ണി​ക്കാ​റു​ള്ള ആം​ഗ്യം അവൾ കാ​ട്ടി. ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങ് വാ​തി​ല്ക്ക​ലേ​ക്കു നട​ന്നു. പു​റ​ത്തേ​ക്കു കട​ക്കു​ന്ന​തി​നു​മുൻ​പാ​യി മഠാ​ധ്യ​ക്ഷ പതു​ക്കെ പറ​ഞ്ഞു: ‘ഫാദർ ഫൂ​വാ​ങ്ങ്, എനി​ക്കു നി​ങ്ങ​ളെ​പ്പ​റ്റി സന്തോ​ഷ​മു​ണ്ടു്; ശവ​സം​സ്കാ​രം കഴി​ഞ്ഞു നാളെ നി​ങ്ങ​ളു​ടെ സഹോ​ദ​ര​നെ ഇങ്ങോ​ട്ടു കൊ​ണ്ടു​വ​രാം, അയാൾ മക​ളേ​യും കൊ​ണ്ടു​പോ​ന്നാ​ട്ടെ.’