ഴാ​ങ്ങ് വാൽ​ഴാ​ങ്ങ് കി​ട​ക്കു​ന്ന ശവ​മ​ഞ്ച​ത്തി​ന്റെ മു​ക​ളിൽ​വെ​ച്ചു​ണ്ടാ​യ​തി​താ​ണു്. ശവ​വ​ണ്ടി മട​ങ്ങി​യ​പ്പോൾ, പു​രോ​ഹി​ത​നും ഗാ​യ​ക​ക്കു​ട്ടി​യും വണ്ടി​യി​ലേ​റി​പ്പോ​യ​തി​നു​ശേ​ഷം, ശവ​ക്കു​ഴി​വെ​ട്ടു​കാ​ര​ന്റെ മേൽ​നി​ന്നു കണ്ണെ​ടു​ക്കാ​തി​രു​ന്ന ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങ്, ആ മനു​ഷ്യൻ കു​നി​ഞ്ഞു ചളി​യിൽ കു​ത്തി​നിർ​ത്തി​യി​രു​ന്ന കൈ​ക്കോ​ട്ട​ടു​ക്കു​ന്ന​തു കണ്ടു. ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങ് ഒടു​വി​ല​ത്തെ കൈ​യെ​ടു​ത്തു. ശവ​ക്കു​ഴി​വെ​ട്ടു​കാ​ര​ന്റെ​യും ശവ​ക്കു​ഴി​യു​ടേ​യും ഇട​യ്ക്കു ചെ​ന്നു കൈ​കെ​ട്ടി നി​ന്നു് അയാൾ പറ​ഞ്ഞു: ‘ഞാ​നാ​ണു് പണം കൊ​ടു​ക്കു​ന്ന​ത്!’ ശവ​ക്കു​ഴി​വെ​ട്ടു​കാ​രൻ അയാളെ അമ്പ​ര​ന്നു നോ​ക്കി ചോ​ദി​ച്ചു: ‘എന്താ​ണു് പറ​യു​ന്ന​ത്? ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങ് എടു​ത്തു പറ​ഞ്ഞു: ‘ഞാ​നാ​ണു് പണം കൊ​ടു​ക്കു​ന്ന​ത്! ‘എന്തി​നു്?’ ‘വീ​ഞ്ഞു വാ​ങ്ങു​ന്ന​തി​നു്.’ ‘എന്തു വീ​ഞ്ഞ്?’ ‘അർ​ഷാ​ങ്ങ്ത്വെ’ വീ​ഞ്ഞു.’ ‘എവി​ടെ​യ​ത്?’ ‘നല്ല പഴം ചാ​രാ​യ​ക്ക​ട​യിൽ.’ ‘മണ്ണാ​ങ്ക​ട്ട!’ ശവ​ക്കു​ഴി​വെ​ട്ടു​കാ​രൻ പറ​ഞ്ഞു. ശവ​മ​ഞ്ച​ത്തി​നു​മീ​തെ അയാൾ ഒരു കൈ​ക്കോ​ട്ടു മണ്ണു വെ​ട്ടി​യി​ട്ടു. ശവ​മ​ഞ്ചം ഒരു മു​ഴ​ങ്ങു​ന്ന ഒച്ച പു​റ​പ്പെ​ടു​വി​ച്ചു: ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങ് ചാ​ഞ്ചാ​ടി​പ്പോ​യി; അയാൾ​ത​ന്നെ ശവ​ക്കു​ഴി​യി​ലേ​ക്കു തല​കീ​ഴാ​യി മറി​യാൻ ഭാ​വി​ച്ചു. ഊർ​ദ്ധ്വം വലി​യി​ലെ കെ​റ​കെ​റ​ശ്ശ​ബ്ദം കൂ​ടി​ക്ക​ല​രാൻ തു​ട​ങ്ങിയ ഒരൊ​ച്ച​യിൽ അയാൾ നി​ല​വി​ളി​ച്ചു; ‘ചങ്ങാ​തി! ചാ​രാ​യ​ക്ക​ട​യ​ട​യ്ക്കു​ന്ന​തി​നു​മു​മ്പ്!’ ശവ​ക്കു​ഴി​വെ​ട്ടു​കാ​രൻ കൈ​ക്കോ​ട്ടിൽ കു​റേ​ക്കൂ​ടി മണ്ണെ​ടു​ത്തു. ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങ് തു​ടർ​ന്നു പറ​ഞ്ഞു: ‘ഞാൻ കൊ​ടു​ക്കാം പണം.’ അയാൾ ആ ശവ​ക്കു​ഴി​വെ​ട്ടി​യു​ടെ കൈ കട​ന്നു​പി​ടി​ച്ചു. ‘ചങ്ങാ​തി, ഞാൻ പറ​യു​ന്ന​തു് കേൾ​ക്കൂ. ഞാൻ കന്യ​കാ​മ​ഠ​ത്തി​ലെ ശവ​ക്കു​ഴി​വെ​ട്ടു​കാ​ര​നാ​ണു്; ഞാൻ നി​ങ്ങ​ളെ സഹാ​യി​ക്കാൻ വന്നു. രാ​ത്രി ചെ​യ്തു​തീർ​ക്കാ​വു​ന്ന ഒരു പണി​യാ​ണി​തു്. അതു​കൊ​ണ്ടു നമു​ക്ക് ഒരു കുടി കഴി​ഞ്ഞി​ട്ടാ​വാം.’ ഇങ്ങ​നെ പറ​യു​ന്ന​തി​നി​ട​യ്ക്ക്, ഈ നി​രാ​ശ​മായ ശാ​ഠ്യ​ത്തി​ന്മേൽ തൂ​ങ്ങി​ക്കൂ​ടു​ന്ന​തോ​ടു​കൂ​ടി, ഈ വ്യ​സ​ന​മ​യ​മായ വി​ചാ​രം അയാൾ​ക്കു​ദി​ച്ചു: ‘അയാൾ കു​ടി​ച്ചു എന്നു വെ​ച്ചാൽ​ത്ത​ന്നെ, തന്റേ​ടം വി​ടു​മോ?’ ‘ആട്ടെ.’ ആ മനു​ഷ്യൻ പറ​ഞ്ഞു, ‘നി​ങ്ങൾ ഇത്ര​മേൽ ശാ​ഠ്യം​പി​ടി​ക്ക​യാ​ണെ​ങ്കിൽ, ഞാൻ സമ്മ​തി​ക്കു​ന്നു. നമു​ക്കു കു​ടി​ക്കാം. ജോലി കഴി​ഞ്ഞി​ട്ടു്. അതിനു മു​മ്പി​ല്ല.’ അയാൾ കൈ​ക്കോ​ട്ടു് ആഞ്ഞു പൊ​ന്തി​ച്ചു. ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങ് അയാളെ പി​ടി​ച്ചു നിർ​ത്തി. ‘അതു്, ‘അർ​ഷാ​ങ്ങ്ത്വെ’ വീ​ഞ്ഞാ​ണു്.’ ‘നി​ല്ക്കൂ, ശവ​ക്കു​ഴി​വെ​ട്ടു​കാ​രൻ പറ​ഞ്ഞു, ‘നി​ങ്ങൾ മണി​യ​ടി​ക്കാ​ര​നാ​ണു്. ണ്ണോം, ണ്ണോം; ഇതേ നി​ങ്ങൾ​ക്ക​റി​ഞ്ഞു​കൂ​ടൂ, കട​ന്നു​പോ​വൂ.’ അയാൾ രണ്ടാ​മ​തൊ​രു കൈ​ക്കോ​ട്ടു​കൂ​ടി വെ​ട്ടി​യി​ട്ടു. ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങി​നു് എന്താ​ണു് പറ​യു​ന്ന​തെ​ന്നു ബോ​ധ​മി​ല്ലാ​ത്ത നി​ല​യാ​യി. ‘വരൂ, നമു​ക്കു കു​ടി​ക്കുക,’അയാൾ നി​ല​വി​ളി​ച്ചു; ‘ഞാ​നാ​ണ​ല്ലോ പണം കൊ​ടു​ക്കു​ന്ന​തു്.’ ‘കു​ട്ടി​യെ ഉറ​ക്കി​ക്കി​ട​ത്തി​യ​തി​നു​ശേ​ഷം,’ ശവ​ക്കു​ഴി​വെ​ട്ടു​കാ​രൻ പറ​ഞ്ഞു. മൂ​ന്നാ​മ​ത്തെ കൈ​ക്കോ​ട്ടു വെ​ട്ടി​യി​ട്ടു. അയാൾ പി​ന്നേ​യും കൈ​ക്കോ​ട്ടു മണ്ണിൽ അഴ്ത്തി, തു​ടർ​ന്നു പറ​ഞ്ഞു: ‘കണ്ടി​ല്ലേ, ഇന്നു തണു​പ്പു കൂടും; ഒരു പു​ത​പ്പു​കൂ​ടി കൊ​ടു​ക്കാ​തെ വെ​റു​തെ ഇട്ടു പോയാൽ ശവം നി​ല​വി​ളി​ക്കും.’ ആ സമ​യ​ത്തു, കൈ​ക്കോ​ട്ടു മണ്ണിൽ ആഴ്ത്തി, തു​ടർ​ന്നു പറ​ഞ്ഞു: ‘കണ്ടി​ല്ലേ, ഇന്നു തണു​പ്പു കൂടും; ഒരു പു​ത​പ്പു​കൂ​ടി കൊ​ടു​ക്കാ​തെ വെ​റു​തെ ഇട്ടു​പോ​യാൽ ശവം നി​ല​വി​ളി​ക്കും.’ ആ സമ​യ​ത്തു, കൈ​ക്കോ​ട്ടു നി​റ​യ്ക്കു​വാൻ​വേ​ണ്ടി കു​ഴി​വെ​ട്ടു​കാ​രൻ കു​നി​ഞ്ഞ​പ്പോൾ, അയാ​ളു​ടെ മാർ​ക്കു​പ്പാ​ശ​ക്കീശ വായ പൊ​ളി​ച്ചു. ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങി​ന്റെ ഭ്രാ​ന്തു​പി​ടി​ച്ച നോ​ട്ടം ആ കു​പ്പാ​യ​ക്കീ​ശ​യിൽ അറി​യാ​തെ പതി​ഞ്ഞു; അത​വി​ടെ നി​ല​വാ​യി. സൂ​ര്യൻ ചക്ര​വാ​ള​ത്തി​നു പി​ന്നിൽ മറ​ഞ്ഞി​ട്ടി​ല്ല; ആ കോ​ട്ടു​വാ​യി​ടു​ന്ന കു​പ്പാ​യ​ക്കീ​ശ​ക്കി​ട​യിൽ എന്തോ വെ​ളു​ത്തി​ട്ടൊ​ന്നു​ള്ള​തു കണ്ട​റി​യാൻ മാ​ത്രം വെ​ളി​ച്ച​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. പി​ക്കാർ​ദി​യി​ലെ ഒരു കൃ​ഷി​ക്കാ​ര​ന്റെ നോ​ട്ട​ത്തി​ലു​ണ്ടാ​കാ​വു​ന്ന മി​ന്ന​ല്പി​ണ​രു​ക​ളു​ടെ ആക​ത്തുക ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങി​ന്റെ കൃ​ഷ്ണ​മ​ണി​ക​ളിൽ പാ​ഞ്ഞു. അയാൾ​ക്ക് യു​ക്തി തോ​ന്നി. മണ്ണു വെ​ട്ടി​യെ​ടു​ക്കു​ന്ന തി​ര​ക്കിൽ തി​ക​ച്ചും മു​ങ്ങി​യി​രു​ന്ന കു​ഴി​വെ​ട്ടു​കാ​രൻ അറി​യാ​തെ, അയാൾ പി​ന്നി​ലൂ​ടെ കു​പ്പാ​യ​ക്കീ​ശ​യിൽ കൈ​യി​ട്ടു് അതിനെ അടി​യിൽ​കി​ട​ക്കു​ന്ന ആ വെ​ളു​ത്ത സാധനം വലി​ച്ചെ​ടു​ത്തു.

ആ മനു​ഷ്യൻ നാ​ലാ​മ​തൊ​രു കൈ​ക്കോ​ട്ടു മണ്ണു​കൂ​ടി ശവ​ക്കു​ഴി​യി​ലേ​ക്കു​രി​ച്ചു.

അഞ്ചാ​മ​ത്തെ കൈ​ക്കോ​ട്ടു വെ​ട്ടാൻ തി​രി​യു​ന്ന​തോ​ടു​കൂ​ടി ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങ് അയാളെ ശാ​ന്ത​മാ​യി സൂ​ക്ഷി​ച്ചു നോ​ക്കി​പ്പ​റ​ഞ്ഞു: ‘കൂ​ട്ട​ത്തിൽ ചോ​ദി​ക്ക​ട്ടെ, ഹേ പുതിയ മനു​ഷ്യൻ, നി​ങ്ങ​ളു​ടെ ശീ​ട്ടു കൈ​യി​ലു​ണ്ടോ?’ കു​ഴി​വെ​ട്ടു​കാ​രൻ ശങ്കി​ച്ചു നി​ന്നു. ‘എന്തു ശീ​ട്ടു്? ‘സൂ​ര്യൻ അസ്ത​മി​ക്കു​ക​യാ​യി.’ ‘നല്ല​തു്, അതു് അതി​ന്റെ രാ​ത്തൊ​പ്പി​യി​ടാൻ ഭാ​വി​ക്കു​ന്നു.’ ‘ശ്മ​ശാ​ന​പ്പ​ടി​വാ​തിൽ ഇപ്പോ​ള​ട​ച്ചു​ക​ള​യും.’ ‘ശരി, എന്നി​ട്ടു്?’ ‘നി​ങ്ങ​ളു​ടെ ശീ​ട്ടു കൈ​യി​ലു​ണ്ടോ?’ ‘ഹാ!എന്റെ ശീ​ട്ടോ?’ കു​ഴി​വെ​ട്ടു​കാ​രൻ ചോ​ദി​ച്ചു. അയാൾ കു​പ്പാ​യ​ക്കീ​ശ​യിൽ കൈ​യി​ട്ടു തപ്പി. ഒരു കീ​ശ​യി​ലെ​ല്ലാം തപ്പി​ക്ക​ഴി​ഞ്ഞ​തി​നു​ശേ​ഷം, മറ്റൊ​ന്നിൽ തി​ര​യാൻ തു​ട​ങ്ങി. ഗഡി​യാൾ​ക്കീ​ശ​യി​ലേ​ക്കു കട​ന്നു; ആദ്യ​ത്തേ​തു കഴി​ഞ്ഞു. പി​ന്ന​ത്തേ​താ​യി. ‘എന്തു്, ഇല്ല​ല്ലോ.’ അയാൾ പറ​ഞ്ഞു, എന്റെ കൈയിൽ ശീ​ട്ടി​ല്ല. ഞാനതു മറ​ന്നി​രി​ക്ക​ണം.’ ‘പതി​ന​ഞ്ചു ഫ്രാ​ങ്ക് പിഴ,’ ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങ് പറ​ഞ്ഞു. ശവ​ക്കു​ഴി​വെ​ട്ടു​കാ​രൻ പച്ച​ച്ചു​പോ​യി. കരു​വാ​ളി​പ്പു​കാർ​ക്കു​ള്ള വി​ളർ​പ്പു​നി​റം പച്ച​യാ​ണു്. ‘ഹാ! എന്റെ യേശോ!’ അയാൾ പരി​ഭ്ര​മി​ച്ചു നി​ല​വി​ളി​ച്ചു. ‘പതി​ന​ഞ്ചു ഫ്രാ​ങ്ക് പിഴ!’ ‘നൂറു സു നാ​ണ്യം മൂ​ന്നെ​ണ്ണം.’ ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങ് പറ​ഞ്ഞു. ശവ​ക്കു​ഴി​വെ​ട്ടു​കാ​ര​ന്റെ കൈ​ക്കോ​ട്ടു താഴെ വീണു. ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങി​ന്റെ മു​റ​യാ​യി. ‘ഹാ, ആട്ടെ, വരൂ,’ ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങ് പറ​ഞ്ഞു, ‘ഈ പരി​ഭ്ര​മ​മൊ​ന്നും വേ​ണ്ടാ. ആത്മ​ഹ​ത്യ​ചെ​യ്തു ശവ​ക്കു​ഴി ലാ​ഭ​മു​ണ്ടാ​ക്കി​ക്കൊ​ടു​ക്കേ​ണ്ട കാ​ര്യ​മൊ​ന്നു​മി​ല്ല. പതി​ന​ഞ്ചു ഫ്രാ​ങ്ക്, പതി​ന​ഞ്ചു ഫ്രാ​ങ്കാ​ണു്; എന്ന​ല്ല, അതു കൊ​ടു​ക്കാൻ നി​ങ്ങ​ളെ​ക്കൊ​ണ്ടു സാ​ധി​ക്കി​ല്ലാ​യി​രി​ക്കും. ഞാൻ ഒരു പഴയ ആളാ​ണു്; നി​ങ്ങൾ ഇപ്പോൾ വന്നി​ട്ടേ ഉള്ളൂ. എല്ലാ കെ​ട്ടു​ക​ളും മു​റി​വു​ക​ളും എനി​ക്ക​റി​യാം. ഞാൻ നി​ങ്ങൾ​ക്കു സൂ​ത്രം പറ​ഞ്ഞു​ത​രാം. ഒന്നു തീർ​ച്ച​യാ​ണു്; സൂ​ര്യൻ അസ്ത​മി​ക്കാ​നു​ള്ള ഭാ​വ​മാ​യി; അതു കും​ഭ​ഗോ​പു​ര​ത്തിൽ തൊ​ട്ടു​തു​ട​ങ്ങി, അഞ്ചു നി​മി​ഷ​ത്തി​നു​ള്ളിൽ പടി​വാ​തി​ല​ട​യും.’ ‘വാ​സ്ത​വം,’ ആ മനു​ഷ്യൻ മറു​പ​ടി പറ​ഞ്ഞു. ‘ഇനി അഞ്ചു നി​മി​ഷ​മു​ണ്ടാ​യാൽ കുഴി തൂർ​ക്കു​വാൻ നി​ങ്ങ​ളെ​ക്കൊ​ണ്ടാ​വി​ല്ല, ഈ ശവ​ക്കു​ഴി ഒരു പി​ശാ​ചി​നെ​പ്പോ​ലെ പൊ​ള്ള​യാ​ണു്. ഏതാ​യാ​ലും അതു കഴി​ഞ്ഞു പടി​യ​ട​യ്ക്കു​ന്ന​തി​നു​മു​മ്പു് പാ​ക​ത്തിൽ അവിടെ ചെ​ല്ലു​ക​യും വേണം.’ ‘വാ​സ്ത​വം.’ ‘ഇല്ലെ​ങ്കിൽ പതി​ന​ഞ്ചു ഫ്രാ​ങ്കാ​ണു് പിഴ.’ ‘പതി​ന​ഞ്ചു ഫ്രാ​ങ്ക്,’ ‘പക്ഷേ, ഇട​യു​ണ്ടു്. എവി​ടെ​യാ​ണു് താമസം?’ ‘ഇവി​ടെ​നി​ന്നു കാൽ​മ​ണി​ക്കൂർ നട​ക്ക​ണം. റ്യു ദു് വോ​ഗി​രാ​റിൽ നമ്പർ 87.’

‘ക്ഷ​ണ​ത്തിൽ പാ​ഞ്ഞാൽ പു​റ​ത്തു കട​ക്കാൻ സമയം കി​ട്ടും.’

‘ശരി​യാ​ണു്.’ ‘പടി​ക്കു പു​റ​ത്താ​യി​ക്കി​ട്ടി​യാൽ വേ​ഗ​ത്തിൽ വീ​ട്ടിൽ​ച്ചെ​ന്നു്, ശീ​ട്ടെ​ടു​ത്തു, മട​ങ്ങി​വ​രാം; പടി​ക്കാ​വ​ല്ക്കാ​രൻ നി​ങ്ങ​ളെ അക​ത്തേ​ക്കു കട​ത്തും. കൈയിൽ ശീ​ട്ടു​ള്ള​തു​കൊ​ണ്ടു് പി​ഴ​യൊ​ന്നും നി​ങ്ങൾ കൊ​ടു​ക്കേ​ണ്ട​തി​ല്ല. നി​ങ്ങൾ​ക്കു ശവവും മറ​വു​ചെ​യ്യാം. ആയി​ട​യ്ക്കു ഞാ​നി​വി​ടെ നി​ങ്ങൾ​ക്കു​വേ​ണ്ടി കാവൽ നി​ല്ക്കും; ശവം എണീ​റ്റ് പാ​ഞ്ഞു​പോ​യി​ക്കൂ​ട​ല്ലോ.’ എന്റെ ജീവൻ തി​രി​ച്ചു​ത​രു​ന്ന​തി​നു ഞാൻ നി​ങ്ങൾ​ക്കു കട​പ്പെ​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്നു.’ ‘പായൂ!’ ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങ് പറ​ഞ്ഞു. കൃ​ത​ജ്ഞ​ത​യാൽ മൂ​ട​പ്പെ​ട്ടു​പോയ ശവ​ക്കു​ഴി​വെ​ട്ടു​കാ​രൻ കൈ കു​ട​ഞ്ഞ് ഒരു പാ​ച്ചിൽ കൊ​ടു​ത്തു. ആ മനു​ഷ്യൻ കു​റ്റി​ക്കാ​ട്ടി​നു​ള്ളിൽ മറ​ഞ്ഞു എന്നു കണ്ട​പ്പോൾ, അയാ​ളു​ടെ കാൽ​വെ​പ്പു​കൾ ദൂ​ര​ത്തെ​ത്തി കേൾ​ക്കാ​നി​ല്ലാ​താ​യി എന്നു ചെ​വി​യോർ​ത്തു തീർ​ച്ച​പ്പെ​ടു​ത്തി​യ​ത്തി​ന്നു​ശേ​ഷം, ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങ് ശവ​ക്കു​ഴി​യി​ലേ​ക്കു കു​നി​ഞ്ഞു പതു​ക്കെ വി​ളി​ച്ചു: ‘ഫാദർ മദ​ലി​യെൻ!’ ഉത്ത​ര​മി​ല്ല. ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങി​നു് ആകെ ഒരു വിറ കയറി. അയാൾ ശവ​ക്കു​ഴി​യി​ലേ​ക്കി​റ​ങ്ങു​ക​യ​ല്ല ഉണ്ടാ​യ​തു്. തട്ടി​ത്ത​ട​ഞ്ഞു വീണു; മഞ്ച​ത്തി​ന്റെ തല​യ്ക്കൽ​ഭാ​ഗ​ത്തു ചാടി നി​ന്നു നി​ല​വി​ളി​ച്ചു; ‘അവി​ടെ​യു​ണ്ടോ?’ ശവ​മ​ഞ്ച​ത്തിൽ നി​ശ്ശ​ബ്ദത. വി​റ​യ്ക്കു​വാൻ​പോ​ലും ശ്വാ​സം കി​ട്ടാ​തെ ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങ് തന്റെ തണു​ത്ത ഉളി​യും ചു​റ്റി​ക​യും കട​ന്നെ​ടു​ത്തു ശവ​മ​ഞ്ച​ത്തി​ന്റെ മു​ക​ളി​ലെ മൂടി പൊ​ന്തി​ച്ചു. ഴാ​ങ്ങ് വാൽ​ഴാ​ങ്ങി​ന്റെ മുഖം ആ സന്ധ്യാ​വെ​ളി​ച്ച​ത്തിൽ കാ​ണ​പ്പെ​ട്ടു; അതു വി​ളർ​ത്തി​രു​ന്നു; കണ്ണു രണ്ടും അട​ഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നു. ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങി​ന്റെ തല​രോ​മം നി​വർ​ന്നു; അയാൾ ചാ​ടി​യെ​ണീ​റ്റു; ഉടനെ ശവ​മ​ഞ്ച​ത്തിൽ മോ​ഹാ​ല​സ്യ​പ്പെ​ട്ടു വീഴാൻ തയ്യാ​റാ​യി. കു​ഴി​യു​ടെ ഒര​റ്റ​ത്തേ​ക്കു തെ​റി​ച്ചു. അയാൾ ഴാ​ങ്ങ് വാൽ​ഴാ​ങ്ങി​നെ തു​റി​ച്ചു​നോ​ക്കി. വി​ളർ​ത്തും അന​ക്ക​മി​ല്ലാ​തെ​യും ഴാ​ങ്ങ് വാൽ​ഴാ​ങ്ങ് അവി​ടെ​ക്കി​ട​ക്കു​ന്നു. ഒരു നെ​ടു​വീർ​പ്പോ​ളം ക്ഷീ​ണി​ച്ച സ്വ​ര​ത്തിൽ ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങ് മന്ത്രി​ച്ചു: ‘അദ്ദേ​ഹം മരി​ച്ചു!’ ഉടനെ നീ​ണ്ടു നി​വർ​ന്നു​നി​ന്നു, മു​ഷ്ടി​കൾ ചു​മ​ലു​ക​ളില്‍ വന്ന​ല​യ്ക്കു​മാ​റു് അത്ര​യും ശക്തി​യോ​ടു​കൂ​ടി കൈ​കെ​ട്ടി​ക്കൊ​ണ്ടു്, അയാൾ നി​ല​വി​ളി​ച്ചു, ‘അപ്പോൾ, ഇങ്ങ​നെ​യാ​ണു് ഞാൻ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ജീവൻ രക്ഷി​ച്ച​ത്!’ എന്നി​ട്ടു് ആ സാ​ധു​മ​നു​ഷ്യൻ തേ​ങ്ങി​ത്തേ​ങ്ങി കരയാൻ തു​ട​ങ്ങി. ആയി​ട​യ്ക്ക് അയാൾ പലതും ആത്മ​ഗ​ത​മാ​യി പറ​യു​ന്നു​ണ്ടു്; എന്തു​കൊ​ണ്ടെ​ന്നാൽ, ആത്മ​ഗ​തം പ്ര​കൃ​തി​വി​രു​ദ്ധ​മാ​ണെ​ന്നു വി​ചാ​രി​ക്കു​ന്ന​തു് അബ​ദ്ധ​മാ​ണു്. ശക്തി​മ​ത്തായ വി​കാ​രം പല​പ്പോ​ഴും ഉച്ച​ത്തിൽ പറ​യു​ന്നു. ‘ഇതു് ഫാദർ മെ​സ്തി​ന്നു് പറ്റി​ച്ച​താ​ണു്. എന്തി​നേ ആ കഴുത ചത്ത​ത്? ഒരാ​ളും സം​ശ​യി​ക്കാ​തി​രി​ക്കു​മ്പോൾ ജീവൻ കള​യേ​ണ്ട ആവ​ശ്യം അയാൾ​ക്കെ​ന്താ​യി​രു​ന്നു? അയാ​ളാ​ണു് മൊ​സ്സ്യു മദ​ലി​യെ​നെ കൊ​ന്ന​തു്. ഫാദർ മദ​ലി​യെൻ! അയാൾ ശവ​മ​ഞ്ച​ത്തി​ലു​ണ്ടു്. അതു നല്ല പാകം. ഒക്കെ​ക്ക​ഴി​ഞ്ഞു. അപ്പോൾ, ഇതി​ലൊ​ക്കെ വല്ല അർ​ത്ഥ​വു​മു​ണ്ടോ? ഹാ! എന്റെ ഈശ്വര! അദ്ദേ​ഹം മരി​ച്ചു ആട്ടെ! അപ്പോൾ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ചെറിയ പെൺ​കു​ട്ടി, ഞാൻ അവ​ളെ​ക്കൊ​ണ്ടെ​ന്തു കാ​ണി​ക്കും? പഴ​ക്ക​ച്ച​വ​ട​ക്കാ​ര​നെ​ന്തു പറയും? അങ്ങ​നെ​യി​രി​ക്കു​ന്ന ഒരാൾ ഈ നി​ല​യിൽ മരി​ച്ചു പോ​വാ​മെ​ന്നു​വെ​ച്ചാൽ! അന്ന​ദ്ദേ​ഹം ആ വണ്ടി​യു​ടെ ചു​വ​ട്ടിൽ​ക്കി​ട​ന്ന​തെ​നി​ക്കാ​ലോ​ചി​ക്കു​മ്പോൾ! ഫാദർ മദ​ലി​യെൻ! ഫാദർ മദ​ലി​യെൻ! ഈശ്വര! അദ്ദേ​ഹം ശ്വാ​സം​മു​ട്ടി മരി​ച്ചു; ഞാ​ന​പ്പോൾ​ത്ത​ന്നെ പറ​ഞ്ഞു. അദ്ദേ​ഹം എന്റെ വാ​ക്കു വി​ശ്വ​സി​ച്ചി​ല്ല. ആട്ടെ! ഇവിടെ ഒരു നല്ല വിദ്യ കാ​ട്ടാ​നു​ണ്ട്! അദ്ദേ​ഹം മരി​ച്ചു. ആ നല്ല മനു​ഷ്യൻ, നല്ല​വ​നായ ഈശ​ര​ന്റെ നല്ല കൂ​ട്ട​രിൽ​വെ​ച്ച് ഏറ്റ​വും നല്ലാൾ പി​ന്നെ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ചെറിയ പെൺ​കു​ട്ടി! ഹാ! ഒന്നാ​മ​തു് ഞാൻ​ത​ന്നെ ഇനി​യ​ങ്ങോ​ട്ടു പോ​വി​ല്ല ഞാ​നി​വി​ടെ താ​മ​സി​ക്കും. ഇങ്ങ​നെ​യൊ​രു കാ​ര്യം ചെ​യ്ത​തും​ക​ള​ഞ്ഞ്! ഇങ്ങ​നെ രണ്ടു തന്ത​ക്ക​ഴു​ത​ക​ളാ​ണു് ഞങ്ങ​ളെ​ങ്കിൽ, ഇത്ര വയ​സ്സാ​വും​വ​രെ എന്തി​നു ഞങ്ങൾ ജീ​വി​ച്ചി​രു​ന്നു? പക്ഷെ, ആദ്യം​ത​ന്നെ അദ്ദേ​ഹം എങ്ങ​നെ കട​ന്നു​വ​ന്നു കന്യ​കാ​മ​ഠ​ത്തിൽ? അതിൽ​നി​ന്നാ​ണു് ഒക്കെ​യു​ണ്ടാ​യ​തു്. ആരും അങ്ങ​ന​ത്തേ​തൊ​ന്നും ചെ​യ്യ​രു​തു്. ഫാദർ മദ​ലി​യെൻ! മദ​ലി​യെൻ! മൊ​സ്സ്യു മദ​ലി​യെൻ! മൊ​സ്സ്യു മെയർ! ഞാൻ വി​ളി​ക്കു​ന്ന​ത​ദ്ദേ​ഹം കേൾ​ക്കു​ന്നി​ല്ല. ആട്ടെ. കഴി​യു​മെ​ങ്കിൽ ഈ കെ​ണി​യിൽ​നി​ന്നു പു​റ​ത്തു ചാടൂ!’

അയാൾ തല​മു​ടി പി​ടി​ച്ചു ചീ​ന്തി. ദൂ​ര​ത്തു​നി​ന്നു മര​ങ്ങൾ​ക്കു​ള്ളി​ലൂ​ടെ കെ​റ​കെ​റ​കെ​റ​ശ്ശ​ബ്ദം കേൾ​ക്കാ​റാ​യി അതു ശ്മ​ശാ​ന​പ്പ​ടി​വാ​തിൽ അട​യു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു.

ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങ് വാ​ങ്ങ് വാൽ​ഴാ​ങ്ങി​ന്റെ മു​ഖ​ത്തേ​ക്കു കു​നി​ഞ്ഞു​നോ​ക്കി; പെ​ട്ട​ന്നു് അയാൾ പി​ന്നോ​ക്കം ചാടി, ഒരു ശവ​ക്കു​ഴി​യിൽ എത്ര​ക​ണ്ടും ദൂ​ര​ത്തേ​ക്കാ​വാ​മോ, അത്ര കണ്ടും ദൂ​ര​ത്തേ​ക്കു വാ​ങ്ങി. ഴാ​ങ്ങ് വാൽ​ഴാ​ങ്ങി​ന്റെ കണ്ണു തു​റ​ന്നി​രി​ക്കു​ന്നു. അത​യാ​ളെ സൂ​ക്ഷി​ച്ചു നോ​ക്കു​ക​യാ​ണു്. ഒരു ശവ​ത്തെ കണ്ടാൽ ഭയം തോ​ന്നും; ഒരു ശവ​ത്തി​നു ജീവൻ വരു​ന്ന​തു കണ്ടാ​ലും ഏതാ​ണ്ടു് അതു​പോ​ലെ​യാ​ണു്. ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങ് കല്ലു​പോ​ലെ​യാ​യി, വി​ളർ​ത്തു, കണ്ണു നട്ടു, വി​കാ​രാ​വേ​ഗ​ങ്ങ​ളെ​ക്കൊ​ണ്ടു കു​ഴ​ങ്ങി; ഒരു മരി​ച്ചാ​ളോ​ടോ ജീ​വ​നു​ള്ളാ​ളോ​ടോ പെ​രു​മാ​റേ​ണ്ട​തെ​ന്നു് അയാൾ​ക്കു നി​ശ്ച​യ​മി​ല്ലാ​താ​യി; തന്നെ സൂ​ക്ഷി​ച്ചു​നോ​ക്കി​ക്കൊ​ണ്ടു നി​ല്ക്കു​ന്ന ഴാ​ങ്ങ് വാൽ​ഴാ​ങ്ങി​നെ അയാൾ തു​റി​ച്ചു നോ​ക്കി. ‘ഞാ​നു​റ​ങ്ങി​പ്പോ​യി,’ ഴാ​ങ്ങ് വാൽ​ഴാ​ങ്ങ് പറ​ഞ്ഞു. അയാൾ എണീ​റ്റി​രു​ന്നു. ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങ് മു​ട്ടു കു​ത്തി. ‘ആവൂ, എന്റെ മറിയേ! നി​ങ്ങൾ എന്നെ എങ്ങ​നെ പേ​ടി​പ്പി​ച്ചു​ക​ള​ഞ്ഞു!’ അയാൾ ചാ​ടി​യെ​ഴു​ന്നേ​റ്റു് ഉറ​ക്കെ വി​ളി​ച്ചു​പ​റ​ഞ്ഞു: ‘നന്ദി പറ​യു​ന്നു, ഫാദർ മദ​ലി​യെൻ!’ ഴാ​ങ്ങ് വാൽ​ഴാ​ങ്ങ് ഒന്നു മോ​ഹാ​ല​സ്യ​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്ന​തേ ഉള്ളു. ശു​ദ്ധ​വാ​യു അയാൾ​ക്കു ജീ​വ​നു​ണ്ടാ​ക്കി. ആഹ്ലാ​ദ​മാ​ണു് ഭയ​ത്തി​ന്റെ വേ​ലി​യി​റ​ക്കം. ഴാ​ങ്ങ് വാൽ​ഴാ​ങ്ങി​ന്നെ​ന്ന​പോ​ലെ തന്നെ ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങി​നും സ്വ​ബോ​ധം വരാൻ വളരെ ഞെ​രു​ക്ക​മു​ണ്ടാ​യി. ‘അപ്പോൾ നി​ങ്ങൾ മരി​ച്ചി​ട്ടി​ല്ല. ഹാ! എന്തു ബു​ദ്ധി​മാ​നാ​ണു് നി​ങ്ങൾ! ഞാൻ അത്ര​യും കൂ​ക്കി​വി​ളി​ച്ചു. അപ്പോൾ നി​ങ്ങൾ വന്നു. നി​ങ്ങ​ളു​ടെ കണ്ണ​ട​ഞ്ഞു​ക​ണ്ട​പ്പോൾ ഞാൻ പറ​ഞ്ഞു: ‘ശരി! അതാ, അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു ശ്വാ​സം​മു​ട്ടി.’ ഞാൻ ഭ്രാ​ന്തു പി​ടി​ച്ചു പറ​ഞ്ഞി​രു​ന്നു—അതേ, ഭ്രാ​ന്ത​ശാ​ല​യി​ലേ​ക്കു പോ​കേ​ണ്ടി​വ​ന്നേ​നേ. എന്നെ ആളുകൾ പി​ടി​ച്ചു ബി​സെ​ത്തൃ ഭ്രാ​ന്താ​ശു​പ​ത്രി​യിൽ കൊ​ണ്ടി​ട്ട​ട​യ്ക്കു​മാ​യി​രു​ന്നു. നി​ങ്ങൾ മരി​ച്ചു​പോ​യി​രു​ന്നു​വെ​ങ്കിൽ, ഞാ​നെ​ന്തു ചെ​യ്യു​മെ​ന്നാ​ണു് വി​ചാ​രം? എന്ന​ല്ല, നി​ങ്ങ​ളു​ടെ ആ ചെറിയ പെൺ​കു​ട്ടി? ആ പഴ​ക്ക​ച്ച​വ​ട​ക്കാ​രൻ പി​ന്നെ—അവൾ​ക്ക് ഒരു വസ്തു​വും മന​സ്സി​ലാ​വി​ല്ല! കു​ട്ടി നി​ങ്ങ​ളു​ടെ കൈയിൽ വന്നു​പെ​ട്ടു, എന്നി​ട്ടോ—മു​ത്ത​ച്ഛൻ മരി​ച്ചു​പോ​യി! എന്തു കഥ! സ്വർ​ഗ​ത്തി​ലു​ള്ള എന്റെ വി​ശു​ദ്ധ പു​രു​ഷ​ന്മാ​രേ, എന്തൊ​രു വർ​ത്ത​മാ​നം! ഹാ! നി​ങ്ങൾ മരി​ച്ചി​ട്ടി​ല്ല, അതാ​ണൊ​ന്നാ​ന്ത​ര​മാ​യ​ത്!’ ‘എനി​ക്കു തണു​ക്കു​ന്നു’ ഴാ​ങ്ങ് വാൽ​ഴാ​ങ്ങ് പറ​ഞ്ഞു. ഈ വാ​ക്കു ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങി​നെ തി​ക​ച്ചും ഭൂ​മി​യി​ലേ​ക്കു​ത​ന്നെ വരു​ത്തി; അതു​കൊ​ണ്ടു വലിയ ആവ​ശ്യ​വു​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. സ്വ​ബോ​ധം വീണ്ടുകിട്ടിയിട്ടുകൂടി-​അവർ അതു മന​സ്സി​ലാ​ക്കി​യി​രു​ന്നി​ല്ലെ​ങ്കി​ലും—ആ രണ്ടു മനു​ഷ്യ​രു​ടേ​യും ആത്മാ​ക്കൾ​ക്കു സ്വ​സ്ഥത വന്നി​ട്ടി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു. അവ​രു​ടെ ചു​റ്റും എന്തോ ഗ്ര​ഹ​പ്പി​ഴ​പി​ടി​ച്ച ഒന്നു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു—അതു് ആ പ്ര​ദേ​ശം​കൊ​ണ്ടു​ണ്ടാ​കു​ന്ന ഒര​പ​ക​ട​സം​ഭ്ര​മ​മാ​ണു്.

‘നമു​ക്കി​വി​ടെ​നി​ന്നു ക്ഷ​ണ​ത്തിൽ പു​റ​ത്തു​ചാ​ടുക,’ ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങ് പരി​ഭ്ര​മി​ച്ചു പറ​ഞ്ഞു. അയാൾ കു​പ്പാ​യ​ക്കീ​ശ​യിൽ കൈ​യി​ട്ടു തപ്പി, അതിൽ മു​മ്പേ​ക്കൂ​ട്ടി കരുതി വെ​ച്ചി​രു​ന്ന ഒരു കു​പ്പി വലി​ച്ചെ​ടു​ത്തു. ‘ആട്ടെ, ആദ്യം​ത​ന്നെ ഒരു തു​ള്ളി അക​ത്തേ​ക്കാ​വ​ട്ടെ,’ അയാൾ പറ​ഞ്ഞു. ശു​ദ്ധ​വാ​യു തു​ട​ങ്ങി​വെ​ച്ച​തി​നെ ആ പാ​ത്രം മു​ഴു​മി​പ്പി​ച്ചു, ഴാ​ങ്ങ് വാൽ​ഴാ​ങ്ങ് ഒരു വായ മദ്യം കു​ടി​ച്ചു. അയാ​ളു​ടെ മന​ശ്ശ​ക്തി​ക​ളൊ​ക്കെ തി​ക​ച്ചും വീ​ണ്ടു​കി​ട്ടി. അയാൾ ശവ​മ​ഞ്ച​ത്തിൽ​നി​ന്നു പു​റ​ത്തു കട​ന്നു, മു​കൾ​മൂ​ടി ആണി​യി​ട്ടു​റ​പ്പി​ക്കു​ന്ന​തിൽ ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങി​നെ സഹാ​യി​ച്ചു. മൂ​ന്നു നി​മി​ഷം കഴി​ഞ്ഞു, അവർ രണ്ടു​പേ​രും കു​ഴി​യിൽ​നി​ന്നു പു​റ​ത്തെ​ത്തി. എന്ന​ല്ല, ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങി​നു തി​ക​ച്ചും സ്വ​സ്ഥത വന്നു, അയാൾ​ക്ക​തി​നു് ഇട കി​ട്ടി. പടി​യ​ട​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു. ശവ​ക്കു​ഴി​വെ​ട്ടു​കാ​രൻ തി​രി​യെ വന്നെ​ങ്കി​ലോ എന്നു പേ​ടി​ക്കാ​നി​ല്ല. അയാ​ളി​പ്പോൾ വീ​ട്ടിൽ കൊ​ണ്ടു​പി​ടി​ച്ചു ശീ​ട്ടു തി​ര​യു​ക​യാ​യി​രി​ക്കും; അതു ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങി​ന്റെ കു​പ്പാ​യ​ക്കീ​ശ​യി​ലാ​യ​തു​കൊ​ണ്ടു്, വീ​ട്ടിൽ നി​ന്നു കി​ട്ടാൻ കുറേ പ്ര​യാ​സ​പ്പെ​ടു​ക​യും ചെ​യ്യും. ശീ​ട്ടി​ല്ലാ​തെ അയാൾ​ക്ക് ശ്മ​ശാ​ന​സ്ഥ​ല​ത്തേ​ക്കു തി​രി​ച്ചു​വ​രാൻ നി​വൃ​ത്തി​യി​ല്ല.

ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങ് കൈ​ക്കോ​ട്ടെ​ടു​ത്തു, ഴാ​ങ്ങ് വാൽ​ഴാ​ങ്ങ് ‘പി​ക്കാ​സ്സും;’ രണ്ടു​പേ​രും കൂടി ആ ഒഴി​ഞ്ഞ ശവ​മ​ഞ്ച​ത്തി​ന്റെ സം​സ്കാ​രം കഴി​ച്ചു. കുഴി തൂർ​ന്നു​ക​ഴി​ഞ്ഞ​പ്പോൾ, ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങ് ഴാ​ങ്ങ് വാൽ​ഴാ​ങ്ങോ​ടു പറ​ഞ്ഞു: ‘നമു​ക്ക് പോവുക. കൈ​ക്കോ​ട്ടു ഞാ​നെ​ടു​ത്തു​കൊ​ള്ളാം; പി​ക്കാ​സ്സു നി​ങ്ങ​ളെ​ടു​ക്ക​ണം.’

രാ​ത്രി കൂ​ടി​ക്കൂ​ടി വരു​ന്നു. കാ​ലി​ള​ക്കു​വാ​നും നട​ക്കു​വാ​നും ഴാ​ങ്ങ് വാൽ​ഴാ​ങ്ങി​നു കു​റ​ച്ചു ഞെ​രു​ക്ക​മു​ണ്ടാ​യി. ആ ശവ​മ​ഞ്ച​ത്തിൽ കി​ട​ന്നി​ട്ടു് അയാ​ളു​ടെ ദേഹം വെ​റു​ങ്ങ​ലി​ച്ചി​രു​ന്നു; അതേ​താ​ണ്ടു് ഒരു ശവം​പോ​ലെ​ത്ത​ന്നെ​യാ​യി. ആ നാലു പല​ക​ക്കൂ​ടു​ക​ളു​ടെ ഇട​യിൽ​വെ​ച്ചു മര​ണ​ത്തി​ന്റെ മര​വി​ക്കൽ അയാളെ പി​ടി​കൂ​ടി​യി​രു​ന്നു. ശവ​ക്കു​ഴി​യിൽ​വെ​ച്ച് അയാൾ​ക്ക് ഒരു​മാ​തി​രി അലി​യേ​ണ്ടി​വ​ന്നു.

‘നി​ങ്ങൾ തരി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു.’ ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങ് പറ​ഞ്ഞു. ‘എന്റെ കാൽ മു​ട​ന്തി​പ്പോ​യ​ല്ലോ എന്നു ഞാൻ വ്യ​സ​നി​ക്കു​ന്നു; ഇല്ലെ​ങ്കിൽ നമു​ക്കു രണ്ടു​പേർ​ക്കും​കൂ​ടി നല്ല ചു​റു​ചു​റു​ക്കിൽ ഒരു നട​ത്തം നട​ക്കാ​മാ​യി​രു​ന്നു.’ ‘ഹാ!’ ഴാ​ങ്ങ് വാൽ​ഴാ​ങ്ങ് മറു​പ​ടി പറ​ഞ്ഞു, ‘നാലു പ്രാ​വ​ശ്യം എടു​ത്തു​വെ​ച്ചാൽ എന്റെ കാ​ലു​കൾ​ക്ക് ഒരി​ക്കൽ​ക്കൂ​ടി ജീവൻ വെ​ക്കും.’ ശവ​വ​ണ്ടി പോയ നട​വ​ഴി​യി​ലൂ​ടെ​ത​ന്നെ അവർ നട​ന്നു. അടഞ്ഞ പടി​യു​ടേ​യും കാ​വ​ല്ക്കാ​ര​ന്റെ മണ്ഡ​പ​പ്പു​ര​യു​ടേ​യും അടു​ത്തെ​ത്തി​യ​പ്പോൾ, ശവ​ക്കു​ഴി​വെ​ട്ടു​കാ​ര​ന്റെ ശീ​ട്ടു കൈ​യിൽ​പ്പി​ടി​ച്ചി​രു​ന്ന ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങ് അതു പെ​ട്ടി​യി​ലി​ട്ടു; കാ​വ​ല്ക്കാ​രൻ കയർ വലി​ച്ചു, പടി തു​റ​ന്നു, അവർ പു​റ​ത്തു കട​ന്നു. ‘എത്ര ശരി ആയി നട​ക്കു​ന്നു കാ​ര്യം!’ ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങ് പറ​ഞ്ഞു; ‘ഫാദർ മദ​ലി​യെൻ, നി​ങ്ങ​ളു​ടെ ആ യു​ക്തി എന്തെ​ണ്ണം പറ​ഞ്ഞ​ത്?’ ലോ​ക​ത്തിൽ​വെ​ച്ച് ഏറ്റ​വും സാ​ധാ​ര​ണ​മ​ട്ടിൽ അവർ വോ​ഗി​രാർ ശ്മ​ശാ​ന​ത്തിൽ​നി​ന്നു പു​റ​ത്തു കട​ന്നു. ശ്മ​ശാ​ന​സ്ഥ​ല​ത്തി​ന​ടു​ത്ത പ്ര​ദേ​ശ​ങ്ങ​ളിൽ, ഒരു കൈ​ക്കോ​ട്ടും പി​ക്കാ​സ്സും രണ്ടു യാ​ത്രാ​നു​വാ​ദ​പ​ത്ര​ങ്ങൾ​ക്കു തു​ല്യ​മാ​ണു്. ദ്യു വോ​ഗി​രാ​റി​ലെ​ങ്ങും ആരു​മി​ല്ല.

‘ഫാദർ മദ​ലി​യെൻ,’ പോ​കു​ന്ന വഴി​ക്കു വീ​ടു​ക​ളു​ടെ മു​ക​ളി​ലേ​ക്കു നോ​ക്കി​ക്കൊ​ണ്ടു ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങ് പറ​ഞ്ഞു, ‘നി​ങ്ങ​ളു​ടെ കണ്ണു് എന്റേ​തി​നെ​ക്കാൾ നന്നു്. 87-ആം നമ്പർ കാ​ണി​ക്കൂ.’ ‘ഇതു​ത​ന്നെ,’ ഴാ​ങ്ങ് വാൽ​ഴാ​ങ്ങ് പറ​ഞ്ഞു. ‘തെ​രു​വിൽ ഒരാ​ളു​മി​ല്ല’ ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങ് പറ​ഞ്ഞു: ‘നി​ങ്ങ​ളു​ടെ പി​ക്കാ​സ്സി​ങ്ങോ​ട്ടു തന്നി​ട്ടു്, എനി​ക്കു​വേ​ണ്ടി രണ്ടു നി​മി​ഷം ഇവിടെ നി​ല്ക്ക​ണം.’ ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങ് 87-ആം നമ്പർ വീ​ട്ടിൽ​ക്ക​ട​ന്നു. തട്ടിൻ​പു​റ​ത്തേ​ക്കു സാ​ധു​ക്ക​ളെ എപ്പോ​ഴും കൂ​ട്ടി​ക്കൊ​ണ്ടു​പോ​കു​ന്ന സഹ​ജ​ജ്ഞാ​ന​ത്താൽ നയി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടു. നേരെ കോണി കയറി. ഇരു​ട്ട​ത്തു് ഒത്ത​മു​ക​ളി​ലെ വാ​തി​ല്ക്കൽ ചെ​ന്നു മു​ട്ടി. ഒരു ശബ്ദം മറു​പ​ടി പറ​ഞ്ഞു: ‘അക​ത്തേ​ക്കു വരൂ.’ അതു ഗ്രി​ബി​യെ​യു​ടേ​താ​യി​രു​ന്നു.

ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങ് വാതിൽ തു​റ​ന്നു. എല്ലാം മോശം താ​മ​സ​സ്ഥ​ല​ങ്ങ​ളേ​യും പോലെ, ശവ​ക്കു​ഴി​വെ​ട്ടു​കാ​ര​ന്റെ പാർ​പ്പി​ട​വും ഉപ​ക​ര​ണ​ങ്ങ​ളൊ​ന്നു​മി​ല്ലാ​തെ പല സാ​ധ​ങ്ങ​ളും കൂ​ടി​മ​റി​ഞ്ഞു​കി​ട​ക്കു​ന്ന ഒരു തട്ടിൻ​പു​റ​മാ​ണു്. ഒരു ചെ​റു​പെ​ട്ടി—ഒരു സമയം ശവ​മ​ഞ്ചം—വലി​പ്പു​പെ​ട്ടി​യു​ടെ സ്ഥാ​ന​മെ​ടു​ത്തി​രി​ക്കു​ന്നു; ഒരു തൊ​ണ്ടാ​ണു് വെ​ള്ള​ക്കു​ഴ​ലി​ന്റെ സ്ഥാ​ന​ത്തു്; ഒരു വയ്ക്കോൽ​വി​രി​കൊ​ണ്ടു കഴി​ഞ്ഞു കട്ടി​ലും കി​ട​ക്ക​യും; മേ​ശ​കൾ​ക്കും കസാ​ല​കൾ​ക്കും പകരം നിലം. ഒരു മു​ക്കിൽ, ഒരു പഴയ കരി​മ്പ​ട​ത്തി​ന്റെ കഷ്ണ​മാ​യി​രു​ന്ന ഒരു കീ​റ​ത്തു​ണി​യു​ടെ മീതെ, മെ​ലി​ഞ്ഞ ഒരു സ്ത്രീ​യും ഒരു​പ​ടി കു​ട്ടി​ക​ളും കു​ന്നു​കൂ​ടി കി​ട​ക്കു​ന്നു. ഈ ദാ​രി​ദ്ര്യം​പി​ടി​ച്ച സ്ഥ​ല​ത്തു മു​ഴു​വ​നും അതൊ​ന്നു കീ​ഴു​മേൽ മറി​ഞ്ഞു​പോ​യ​തി​ന്റെ ചി​ഹ്ന​ങ്ങ​ളാ​ണു് ‘ഒരാൾ​ക്കു മാ​ത്ര​മാ​യി’ ഒരു ഭൂ​മി​കു​ലു​ക്ക​മു​ണ്ടാ​യി​രി​ക്ക​ണ​മെ​ന്നു് ആരും പറ​ഞ്ഞു പോവും. പു​ത​പ്പു​ക​ളൊ​ക്കെ നീ​ങ്ങി​യി​രി​ക്കു​ന്നു; കീ​റ​ത്തു​ണി​കൾ ചി​ന്നി​ക്കി​ട​ക്കു​ന്നു; ഭരണി പൊ​ട്ടി​യി​ട്ടു​ണ്ടു്; ആ സ്ത്രീ കര​യു​ക​യാ​ണു്; കു​ട്ടി​കൾ​ക്കു പക്ഷേ, തല്ലു കി​ട്ടി​യി​ട്ടു​ണ്ടാ​വാം— ഊക്കോ​ടു​കൂ​ടി​യും ശു​ണ്ഠി​യെ​ടു​ത്തു​മ്നു​ള്ള ഒരു പരി​ശോ​ധ​ന​യു​ടെ അട​യാ​ള​ങ്ങൾ. നി​ശ്ച​യ​മാ​യും ആ ശവ​ക്കു​ഴി​വെ​ട്ടു​കാ​രൻ അയാ​ളു​ടെ ശീ​ട്ടു് അവി​ടെ​യൊ​ക്കെ എന്തെ​ന്നി​ല്ലാ​തെ ഇള​ക്കി​മ​റി​ച്ചു തി​ര​ഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നു. ഭരണി തു​ട​ങ്ങി ഭാ​ര്യ​വ​രെ ആ തട്ടിൻ​പു​റ​ത്തു​ള്ള സർ​വ​ത്തി​നേ​യും ആ ശീ​ട്ടു കാ​ണാ​താ​യ​തി​നു് അയാൾ ഉത്ത​ര​വാ​ദി​യാ​ക്കി​യി​ട്ടു​ണ്ടു്. അയാളെ കണ്ടാൽ​ത്ത​ന്നെ ഒരു നി​രാ​ശ​ത​യു​ടെ മൂർ​ത്തി​യാ​യി​രി​ക്കു​ന്നു.

തന്റെ വി​ജ​യ​ത്തി​നു​ള്ള ഈ വ്യ​സ​ന​ക​ര​മായ ഭാ​ഗ​ത്തെ നോ​ക്കി​ക്കാ​ണാൻ ഇട​യി​ല്ലാ​ത്ത​വി​ധം അന്ന​ത്തെ സം​ഭ​വ​ത്തെ ഒരു കു​റ്റി​യിൽ​ക്കൊ​ണ്ടു തറ​യ്ക്കു​വാൻ അത്ര​മേൽ ബദ്ധ​പ്പെ​ട്ടു​കൊ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങി​ന്റെ നില. അയാൾ അക​ത്തേ​ക്കു കട​ന്നു, പറ​ഞ്ഞു: ‘ഞാൻ നി​ങ്ങ​ളു​ടെ കൈ​ക്കോ​ട്ടും പി​ക്കാ​സ്സും കൊ​ണ്ടു​വ​ന്നി​ട്ടു​ണ്ടു്.’ ഗ്രി​ബി​യെ പക​ച്ചും​കൊ​ണ്ടു് അയാളെ മി​ഴി​ച്ചു​നോ​ക്കി. ‘ഹേ, നാടൻ, ഇതു നി​ങ്ങ​ളാ​ണോ?’ ശ്മ​ശാ​ന​ത്തി​ലെ പടി​ക്കാ​വ​ല്ക്കാ​രൻ​വ​ശം നി​ങ്ങ​ളു​ടെ ശീ​ട്ടു​ണ്ടെ​ന്നു നാളെ രാ​വി​ലെ​ക്കാ​ണാം.’ അയാൾ ആ കൈ​ക്കോ​ട്ടും പി​ക്കാ​സ്സും നി​ല​ത്തു വെ​ച്ചു. ‘എന്താ​ണി​തി​ന്റെ സാരം?’ ഗ്രി​ബി​യെ കല്പി​ച്ചു​ചോ​ദി​ച്ചു. ‘സാരം ഇതു​ത​ന്നെ; നി​ങ്ങൾ കു​പ്പാ​യ​ക്കീ​ശ​യിൽ​നി​ന്നു് ശീ​ട്ടു താ​ഴ​ത്തി​ട്ടു; നി​ങ്ങൾ പോ​ന്നു​ക​ഴി​ഞ്ഞ​തി​നു​ശേ​ഷം ഞാനതു നി​ല​ത്തു കി​ട​ക്കു​ന്ന​തു കണ്ടു; ശവം ഞാൻ മറ​വു​ചെ​യ്തു; കുഴി ഞാൻ തൂർ​ത്തു; നി​ങ്ങ​ളു​ടെ ജോലി ഞാൻ ചെ​യ്തു; പടി​ക്കാ​വ​ല്ക്കാ​രൻ നാളെ നി​ങ്ങ​ളു​ടെ ശീ​ട്ടു മട​ക്കി​ത്ത​രും; നി​ങ്ങൾ പതി​ന​ഞ്ചു ഫ്രാ​ങ്ക് പി​ഴ​യ​ട​യ്ക്കേ​ണ്ടി​വ​രി​ല്ല. ഇപ്പോൾ മന​സ്സി​ലാ​യ​ല്ലോ.’ ‘ഞാൻ നന്ദി പറ​യു​ന്നു!’ ഗ്രി​ബി​യെ തെ​ളി​ഞ്ഞു തെ​ല്ലു​ച്ച​ത്തിൽ പറ​ഞ്ഞു. ‘ഇനി​യ​ത്തെ​ത്ത​വണ കു​ടി​ക്കു​ന്ന​തി​ന്റെ പണം ഞാൻ കൊ​ടു​ക്കും.’