ലഹള എന്തു​കൊ​ണ്ടു​ള്ള​താ​ണ്? ഒന്നു​കൊ​ണ്ടു​മ​ല്ല. എല്ലാം കൊ​ണ്ടും​ത​ന്നെ. കു​റേ​ശ്ശ​ക്കു​റേ​ശ്ശ​യാ​യി പി​ടു​ത്തം​വി​ട്ട ഒരു വി​ദ്യു​ച്ഛ​ക്തി​കൊ​ണ്ടു പെ​ട്ടെ​ന്നു കത്തി​ജ്ജ്വ​ലി​ച്ച ഒരു തീ​നാ​ളം​കൊ​ണ്ട്, ഒരു സഞ്ച​രി​ക്കു​ന്ന ശക്തി​കൊ​ണ്ട്, ഒരു പോ​കു​ന്ന നി​ശ്വാ​സം​കൊ​ണ്ട്. ഈ നി​ശ്വാ​സം സം​സാ​രി​ക്കു​ന്ന തല​ക​ളേ​യും, മനോ​രാ​ജ്യം വി​ചാ​രി​ക്കു​ന്ന തല​ച്ചോ​റു​ക​ളേ​യും, ദുഃ​ഖി​ക്കു​ന്ന ആത്മാ​ക്ക​ളേ​യും, എരി​യു​ന്ന വി​കാ​ര​ങ്ങ​ളേ​യും നി​ല​വി​ളി​കൂ​ട്ടു​ന്ന കഷ്ട​പ്പാ​ടി​നേ​യും കണ്ടു​മു​ട്ടു​ക​യും അവ​യേ​യും കൊ​ണ്ടു പാ​ഞ്ഞു​ക​ള​ക​യും ചെ​യ്യു​ന്നു.

എവി​ടേ​ക്ക്?

ചെ​ന്ന​പാ​ട്, ഭര​ണാ​ധി​കാ​ര​ത്തി​ന്റെ, നി​യ​മ​ത്തി​ന്റെ, വി​ല​ങ്ങ​നെ; സമൃ​ദ്ധി​ക്കും മറ്റു​ള്ള​വ​രു​ടെ ധൃ​ഷ്ട​ത​യ്ക്കും വി​ല​ങ്ങ​നെ.

ശു​ണ്ഠി​പി​ടി​ച്ച ദൃ​ഢ​ബോ​ധ​ങ്ങൾ, മു​ഷി​ഞ്ഞു​പോയ ആവേ​ശ​ങ്ങൾ, സം​ഭ്ര​മി​ച്ച ശു​ണ്ഠി​കൾ, അമർ​ത്തി​യി​ട്ടി​രു​ന്ന യു​ദ്ധ​വാ​സ​ന​കൾ, മേ​നി​കേ​റ്റ​പ്പെ​ട്ട യു​വ​ധൈ​ര്യം, കു​ലീ​ന​മായ അന്ധത, ഉൽ​ക്ക​ണ്ഠ, മാ​റ്റ​ത്തി​നു​ള്ള വാസന, അപ്ര​തീ​ക്ഷി​ത​ത്തോ​ടു​ള്ള തൃഷ്ണ, പുതിയ നാ​ട​ക​ത്തെ​ക്കു​റി​ക്കു​ന്ന പര​സ്യ​ങ്ങൾ വാ​യി​ക്കു​ന്ന​തിൽ ഉത്സാ​ഹ​വും നാ​ട​ക​ശാ​ല​യി​ലെ അഭി​ന​യ​സൂ​ച​ക​ന്റെ ചൂ​ളം​വി​ളി​യോ​ടു സ്നേ​ഹ​വും തോ​ന്നി​ക്കു​ന്ന ആ ഒരു രസം; അസ്പ​ഷ്ട​ങ്ങ​ളായ ദ്വേ​ഷ​ങ്ങൾ, വൈ​ര​ങ്ങൾ, ആശാ​ഭം​ഗ​ങ്ങൾ, ദുർ​വി​ധി കട​ന്നു ദീ​പാ​ളി പി​ടി​പ്പി​ച്ചു എന്നു വി​ചാ​രി​ക്കു​ന്ന ഓരോ ഡംഭും; അസുഖം, പൊ​ള്ള​മ​നോ​രാ​ജ്യ​ങ്ങൾ. ചു​റ്റും വേ​ലി​യു​ള്ള അതി​മോ​ഹ​ങ്ങൾ, അധഃ​പ​ത​ന​ത്തി​നു നി​ല്ക്കു​ന്ന ആരും, ചു​രു​ക്കി​പ്പ​റ​ഞ്ഞാൽ, നന്നേ അടി​യിൽ, പു​രു​ഷാ​രം, തീ​പ്പി​ടി​ക്കു​ന്ന ആ ചളി​ക്ക​ട്ട—ഇതൊ​ക്കെ​യാ​ണ് ലഹ​ള​യു​ടെ കൂ​ട്ട്. ഏറ്റ​വും മഹ​ത്തും ഏറ്റ​വും നി​കൃ​ഷ്ട​വും; ഒരു തഞ്ചം നോ​ക്കി എല്ലാ അതിർ​ത്തി​കൾ​ക്ക​പ്പു​റ​ത്തും പതു​ങ്ങി​ന​ട​ക്കു​ന്ന സത്ത്വ​ങ്ങൾ, തെ​ണ്ടി​കൾ, തെ​മ്മാ​ടി​കൾ, നാൽ​ക്കൂ​ട്ട​ക​ളി​ലെ തെ​ണ്ടി​പ്പെ​റു​ക്കി​കൾ, ആകാ​ശ​ത്തി​ലെ കു​ളിർ​മേ​ഘ​ങ്ങ​ള​ല്ലാ​തെ മറ്റൊ​രു മേ​ല്പു​ര​യും കൂ​ടാ​തെ ഒരു ഭവ​ന​മ​രു​ഭൂ​മി​യിൽ രാ​വു​റ​ങ്ങു​ന്ന​വർ, പ്ര​യ​ത്ന​ശീ​ല​ത്തോ​ട​ല്ലാ​തെ യദൃ​ച്ഛാ​സം​ഭ​വ​ത്തോ​ട് ഓരോ ദി​വ​സ​വും ഭക്ഷ​ണ​മാ​വ​ശ്യ​പ്പെ​ടു​ന്ന​വർ, വെ​റും​കൈ​യർ, വെ​റും​കാ​ലു​കാർ—ഇവ​രൊ​ക്കെ ലഹ​ള​യ്ക്കു​ള്ള​വ​രാ​ണ്. ഭര​ണാ​ധി​കാ​ര​ത്തി​ന്റേ​യോ ജീ​വി​ത​ത്തി​ന്റേ​യോ ഈശ്വ​ര​വി​ധി​യു​ടേ​യോ എന്തെ​ങ്കി​ലും ഒരു പ്ര​വൃ​ത്തി​യോ​ട് ഉള്ളിൽ ഗൂ​ഢ​മാ​യി ശു​ണ്ഠി​വെ​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന​വ​രാ​രും​ത​ന്നെ ലഹ​ള​യ്ക്ക് പാ​ക​മാ​ണ്; അതു പു​റ​പ്പെ​ട്ടു​ക​ണ്ട ഉടനെ ആ മനു​ഷ്യൻ തു​ള്ളാ​നും ആ കൊ​ടു​ങ്കാ​റ്റിൽ അടി​പ​റി​യാ​നും തു​ട​ങ്ങും.

ചില ശീ​തോ​ഷ​ണ​സ്ഥി​തി​ക​ളിൽ പെ​ട്ടെ​ന്നു​ണ്ടാ​വു​ക​യും, ആ ചു​ഴ​ന്നു​വ​രു​ന്ന​തോ​ടു​കൂ​ടി, മഹ​ത്ത​ര​ങ്ങ​ളായ പ്ര​കൃ​തി​ക​ളേ​യും അതു​പോ​ലെ നി​കൃ​ഷ്ട​ത​ര​ങ്ങ​ളേ​യും, ശക്ത​നേ​യും അശ​ക്ത​ഹൃ​ദ​യ​നേ​യും, മര​ത്ത​ടി​യേ​യും വൈ​യ്ക്കോൽ​ക്കൊ​ടി​യേ​യും കൂടെ എടു​ത്തു​കൊ​ണ്ട് പൊ​ങ്ങു​ക​യും താ​ഴു​ക​യും അല​റു​ക​യും പി​ള​ര​ക്കു​ക​യും ഇടി​ക്കു​ക​യും ചത​യ്ക്കു​ക​യും തകർ​ക്കു​ക​യും കട​പു​ഴ​ക്കു​ക​യും​ചെ​യ്യു​ന്ന ഒരു​ത​രം സാ​മു​ദാ​യിക വാ​യു​മ​ണ്ഡ​ല​ത്തി​ലെ നീർ​ച്ചു​ഴി​സ്തം​ഭ​മാ​ണ് ലഹള. അതി​ന്റെ പി​ടി​യിൽ​പ്പെ​ട്ട​വ​ന്റേ​യും അതി​ന്റെ അടി​കൊ​ള്ളു​ന്ന​വ​ന്റേ​യും കഥ​ക​ഷ്ടം​ത​ന്നെ! അത് ഒരാ​ളെ​ക്കൊ​ണ്ട് മറ്റെ​യാ​ളെ തകർ​ക്കു​ന്നു.

അതി​ന്റെ പി​ടി​യിൽ​പ്പെ​ട്ട​വ​രി​ലേ​ക്ക് അത് ഒര​നിർ​വ​ച​നീ​യ​വും അസാ​ധാ​ര​ണ​വു​മായ ശക്തി​യെ വ്യാ​പി​പ്പി​ക്കു​ന്നു. ആദ്യം വന്ന​വ​നെ അത് സം​ഭ​വ​പ​ര​മ്പ​ര​യു​ടെ​ശ​ക്തി​യെ​ക്കൊ​ണ്ട് നി​റ​യ്ക്കു​ന്നു, അതു സർ​വ്വ​ത്തേ​യും വെ​ടി​യു​ണ്ട​ക​ളാ​ക്കി​മാ​റ്റു​ന്ന. അത് ഒരു മു​ര​ട്ടു​ക​ല്ലി​നെ​ക്കൊ​ണ്ടു പീ​ര​ങ്കി​യു​ണ്ടാ​ക്കു​ന്നു; ഒരു ഭൃ​ത്യ​നെ​ക്കൊ​ണ്ട് ഒരു സേ​നാ​പ​തി​യേ​യും.

മഹാ​നി​പു​ണ​ങ്ങ​ളായ ചില രാ​ഷ്ട്രീ​യാ​ഭി​പ്രാ​യ​ങ്ങ​ളെ വി​ശ്വ​സി​ക്ക​യാ​ണെ​ങ്കിൽ, അധി​കാ​ര​ശ​ക്തി​യു​ടെ ഭാ​ഗ​ത്തേ​ക്ക് ഒരു ചെറിയ ലഹള പ്ര​യോ​ജ​ന​ക​ര​മാ​ണ്. ലഹ​ള​കൊ​ണ്ട് കീ​ഴു​മേൽ മറി​യാ​ത്ത ഭര​ണാ​ധി​കാ​ര​ങ്ങൾ​ക്ക് അത് ശക്തി​കൂ​ട്ടു​ന്നു. അത് സൈ​ന്യ​ത്തെ മാ​റ്റു​ര​ച്ചു​നോ​ക്കു​ന്നു; അതു നാ​ടു​വാ​ഴി​ക​ളെ ആരാ​ധ്യ​രാ​ക്കു​ന്നു, അതു​പൊ​ല്ലീ​സ് സൈ​ന്യ​ത്തി​ന്റെ മാം​സ​പേ​ശി​ക​ളെ പു​റ​ത്തേ​ക്കു വലി​ക്കു​ന്നു, അതു സാ​മു​ദാ​യി​ക​പ്പ​ണി​ക്കൂ​ട്ടി​ന്റെ ബലം കാ​ണി​ക്കു​ന്നു. അത് കാ​യി​കാ​ഭ്യാ​സ​ത്തി​ലെ ഒരു പയ​റ്റു​മു​റ​യാ​ണ്. ഒരു നല്ല ഉഴി​ച്ചിൽ കഴി​ഞ്ഞാൽ ഒരു മനു​ഷ്യ​ന്നെ​ന്ന​പോ​ലെ, ഒരു ലഹ​ള​യ്ക്കു ശേഷം അധി​കാ​ര​ശ​ക്തി​ക്ക് ആരോ​ഗ്യം ഒന്നു​കൂ​ടും.

മു​പ്പ​തു കൊ​ല്ലം മുൻപ് ലഹ​ള​യെ​പ്പ​റ്റി വേ​റെ​യും പല അഭി​പ്രാ​യ​ങ്ങ​ളു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു.

‘കാ​ര്യ​ബോ​ധം’ എന്നു സ്വയം ഘോ​ഷി​ക്കു​ന്ന ഒരു ജ്ഞാ​ന​ശാ​സ്ത്രം എല്ലാ​റ്റി​നു​മു​ണ്ട്, അവാ​സ്ത​വ​ത്തോ​ടും വാ​സ്ത​വ​ത്തോ​ടും​കൂ​ടി മധ്യ​സ്ഥത പറയൽ, ഒരു പറ​ഞ്ഞു​തീർ​ക്കൽ, ഗു​ണ​ദോ​ഷം ഉപ​ദേ​ശി​ക്കൽ, അധി​ക്ഷേ​പ​വും ഞാ​യ​വും തമ്മിൽ കൂ​ടി​ക്ക​ലർ​ന്നി​ട്ടു​ള്ള​തു​കൊ​ണ്ട് താൻ വി​വേ​ക​മാ​ണെ​ന്നു കരു​തി​വ​രു​ന്ന​തും പല​പ്പോ​ഴും പകി​ട്ടു​വി​ദ്യ മാ​ത്ര​വു​മാ​യി​ട്ടു​ള്ള ആ അധി​ക​പ്ര​സം​ഗ​ത്തോ​ടു കൂടിയ പതം​വെ​പ്പി​ക്കൽ. ‘വി​ശി​ഷ്ട​മായ മി​ത​വാ​ദം’ എന്ന ഒരു രാ​ഷ്ട്രീ​യ​പ്ര​സ്ഥാ​നം മു​ഴു​വ​നും ഇതി​ന്റെ ഫല​മാ​ണ്. പച്ച​വെ​ള്ള​ത്തി​ന്റെ​യും ചൂ​ടു​വെ​ള്ള​ത്തി​ന്റെ​യും നടു​ക്കു​ള്ള കാഞ്ഞ വെ​ള്ള​ക്ക​ക്ഷി​യാ​ണി​ത്. ആഴ​മു​ണ്ടെ​ന്നു തോ​ന്നി​ച്ചു​കൊ​ണ്ട്, സർ​വ്വ​വും മു​കൾ​ഭാ​ഗ​ത്താ​യി, ആദി​കാ​ര​ണ​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്കൊ​ന്നും മട​ങ്ങി​ച്ചെ​ല്ലാ​തെ, ഉണ്ടായ കാ​ര്യ​ങ്ങ​ളെ മാ​ത്രം കീ​റി​നോ​ക്കു​ന്ന ഈ ഗ്ര​സ്ഥാന വി​ശേ​ഷം ഒരർ​ദ്ധ പ്ര​കൃ​തി​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്റെ മു​ക​ളിൽ കയ​റി​നി​ന്നു പൊ​തു​സ്ഥ​ല​ത്തു​ള്ള ലഹളയെ ശാ​സി​ക്കു​ന്നു.

ഈ പ്ര​സ്ഥാ​ന​ത്തി​നു നാം ചെ​വി​കൊ​ടു​ക്കു​ന്ന പക്ഷം—‘1830-ലെ സ്ഥി​തി​യെ മു​ഴു​വ​നും കു​ഴ​ച്ചു​മ​റി​ച്ച ലഹളകൾ ആ മഹാ​സം​ഭ​വ​ത്തി​നു​ള്ള പരി​ശു​ദ്ധി​യു​ടെ ഒരം​ശ​ത്തെ ഇല്ലാ​താ​ക്കി. ഉത്ത​ര​ക്ഷ​ണ​ത്തിൽ ആകാ​ശ​ത്തി​നു തെ​ളി​വു കൂ​ട്ടിയ ഒരു കൊ​ള്ളാ​വു​ന്ന പൊ​തു​ജ​ന​ക്ഷോ​ഭ​മാ​ണ് ജൂ​ലാ​യി വി​പ്ല​വം. ലഹ​ള​ക്കാർ വീ​ണ്ടും ദുർ​ദ്ദി​ന​മു​ണ്ടാ​ക്കി. ഐക​മ​ത്യം​കൊ​ണ്ട് ആദ്യ​ത്തിൽ അത്ര​മേൽ എണ്ണ​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്ന ആ ഭര​ണ​പ​രി​വർ​ത്ത​ന​ത്തെ അവർ ഒരു ശണ്ഠ​കൂ​ട​ലി​ലേ​ക്കു് ഇടി​ച്ചു​ക​ള​ഞ്ഞു അപ്പ​പ്പോ​ഴാ​യി കാ​ര്യ​മൊ​പ്പി​ച്ച എല്ലാ അഭ്യു​ദ​യ​ത്തി​ലു​മു​ള്ള​തു​പോ​ലെ, ജൂ​ലാ​യ് വി​പ്ല​വ​ത്തിൽ നി​ഗൂ​ഢ​മു​റി​വു​ക​ളു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു; ഈ ലഹളകൾ അവയെ വേർ​പ്പെ​ടു​ത്തി, ഇങ്ങ​നെ പറ​യാ​റാ​യി: ’ഹാ! ഇതി​ന്നു​ട​വു​ണ്ട്!’ ജൂ​ലാ​യ് വി​പ്ല​വം കഴി​ഞ്ഞ​പ്പോൾ ആളു​കൾ​ക്കു സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യേ തോ​ന്നി​യി​രു​ന്നു​ള്ളു; ലഹള കഴി​ഞ്ഞ​പ്പോൾ ഒര​ത്യാ​പ​ത്തു ബോ​ധ​പ്പെ​ട്ടു.

‘എല്ലാ ലഹ​ള​ക​ളും പീ​ടി​ക​ക​ള​ട​യ്ക്കു​ന്നു, കെ​ട്ടി​യി​രു​പ്പു കു​റ​യ്ക്കു​ന്നു, പണ​മി​ട​പാ​ടു തക​രാ​റാ​ക്കു​ന്നു, കച്ച​വ​ടം നിർ​ത്തു​ന്നു, ജോലി തട​യു​ന്നു, ആലോ​ചി​ക്കാ​തി​രി​ക്കെ അപജയം വരു​ത്തു​ന്നു; പണ​മി​ല്ലാ​താ​യി, ഓരോ​രു​ത്ത​ന്റേ​യും ധന​സ്ഥി​തി കു​ഴ​ഞ്ഞു, വ്യാ​പാ​ര​വി​ശ്വാ​സം ഇളകി, വ്യ​വ​സാ​യം തി​രി​ഞ്ഞു,വ്യാ​പാ​ര​മു​ല​ധ​നം തി​രി​ച്ചു​വാ​ങ്ങ​പ്പെ​ട്ടു, പ്ര​വൃ​ത്തി കു​റ​ഞ്ഞു, എല്ലാ​യി​ട​ത്തും ഭയ​മാ​യി; ഏതു പട്ട​ണ​ത്തി​ലും എതിർ​ക്ഷോ​ഭ​ങ്ങൾ. അപ്പോ​ഴാ​ണ് അഗാ​ധ​ക്കു​ണ്ടു​കൾ വരു​ന്ന​ത്. ഫ്രാൻ​സി​ന് ഒരു ലഹ​ള​യു​ടെ ആദ്യ​ത്തെ ദിവസം രണ്ടു കോ​ടി​യും, രണ്ടാ​മ​ത്തെ ദിവസം നാ​ലു​കോ​ടി​യും, മൂ​ന്നാ​മ​ത്തെ ദിവസം ആറു കോ​ടി​യും—ഇങ്ങ​നെ മൂ​ന്നു ദി​വ​സ​ത്തെ ലഹ​ള​കൊ​ണ്ട് പ്ര​ന്ത്ര​ണ്ടു കോടി ഫ്രാ​ങ്ക്: ചെ​ല​വാ​യി​ട്ടു​ണ്ടെ​ന്നാ​ണ് കണ​ക്കു് എന്നു​വെ​ച്ചാൽ, ധന​ന​ഷ്ടം മാ​ത്രം നോ​ക്കു​ന്ന​പ​ക്ഷം, ഒരു ഗ്ര​ഹ​പ്പി​ഴ​യോ, ഒരു കപ്പൽ​ത്ത​കർ​ച്ച​യോ, അറു​പ​തു കപ്പ​ലു​ള്ള ഒരു കപ്പൽ​സൈ​ന്യ​ത്തെ തകർ​ത്തു​ക​ള​ഞ്ഞ ഒരു യു​ദ്ധ​ത്തോ​ല്മ​യോ ഉണ്ടാ​യ​തി​നു സമം.

‘ചരി​ത്രം മുൻ​നിർ​ത്തി നോ​ക്കു​മ്പോൾ ലഹ​ള​കൾ​ക്കും, നി​ശ്ച​യ​മാ​യും അവ​യു​ടെ ഒരു ഭം​ഗി​യു​ണ്ട്; കു​റ്റി​ക്കാ​ടു​ക​ളിൽ​വെ​ച്ചു​ള്ള യു​ദ്ധ​ത്തെ​ക്കാൾ പാ​ത​വി​രി​ക​ളിൽ വെ​ച്ചു​ള്ള യു​ദ്ധ​ത്തി​ന് ഒട്ടും ഗൗ​ര​വ​ക്കു​റ​വി​ല്ല. ഒട്ടും വ്യ​സ​ന​ക​ര​ത്വ​ത്തി​നു​കു​റ​വി​ല്ല; ഒന്നിൽ കാ​ട്ടു​പു​റ​ങ്ങ​ളു​ടെ ആത്മാ​വു​ണ്ട്. മറ്റേ​തിൽ നഗ​ര​ങ്ങ​ളു​ടെ ഹൃ​ദ​യ​മു​ണ്ട്; ഒന്നിൽ ഴാങ് ഷു​വാ​ങ്ങാ​ണ് [1] മറ്റേ​തിൽ ഒരു ഴാ​ന്നാ​ണ്. രാ​ജ്യ​ക​ല​ഹ​ങ്ങൾ പാ​രി​സ്സി​ന്റെ സ്വ​ഭാ​വ​ത്തി​ലു​ള്ള എല്ലാ സവി​ശേ​ഷ​ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളേ​യും—മര്യാദ, ഭക്തി, ശു​ണ്ഠി​യോ​ടു കൂടിയ ആഹ്ലാ​ദ​ശീ​ലം, ബു​ദ്ധി​ശ​ക്തി​യു​ടെ അം​ശ​മാ​ണ് ധൈ​ര്യം എന്നു തെ​ളി​യി​ക്കു​ന്ന വി​ദ്യാർ​ത്ഥി​കൾ, അജ​യ്യ​രായ രാ​ഷ്ട്രീ​യ​ര​ക്ഷി​ഭ​ട​ന്മാർ, കച്ച​വ​ട​ക്കാ​രു​ടെ രാ​പ്പാ​റാ​വു​കൾ, തെ​രു​വു​തെ​ണ്ടി​ച്ചെ​ക്ക​ന്മാ​രു​ടെ ദുർ​ഗ്ഗ​ങ്ങൾ, മര​ണ​ത്തോ​ടു​ള്ള വഴി​പോ​ക്ക​രു​ടെ അവജ്ഞ എന്നിവ—ഒരു തു​ടു​ത്ത മി​ന്നൽ​നി​റം കൊ​ണ്ടു മി​ന്നി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ട്. വി​ദ്യാ​ല​യ​ങ്ങ​ളും സേ​നാ​സ​മൂ​ഹ​ങ്ങ​ളും തമ്മിൽ കൂ​ടി​മ​റി​യു​ന്നു. ആക​പ്പാ​ടെ പോ​രാ​ളി​കൾ തമ്മിൽ പ്രാ​യ​ത്തി​ന്റെ വ്യ​ത്യാ​സം മാ​ത്ര​മേ ഉള്ളൂ; തരം ഒന്ന്; സ്വ​ന്തം അഭി​പ്രാ​യ​ങ്ങൾ​ക്കു​വേ​ണ്ടി ഇരു​പ​താ​മ​ത്തെ വയ​സ്സി​ലും, സ്വ​ന്തം കു​ടും​ബ​ങ്ങൾ​ക്കു വേ​ണ്ടി നാ​ല്പ​താ​മ​ത്തെ വയ​സ്സി​ലും മരി​ച്ച ഒരൊ​റ്റ​ത്ത​രം വി​ര​ക്ത​ന്മാർ. സൈ​ന്യം അഹ​ങ്കാ​ര​ത്തി​നു വി​വേ​ക​ത്തെ എതിർനിർത്തി-​ പൗ​ര​യു​ദ്ധ​ങ്ങ​ളിൽ എപ്പോ​ഴും കാ​ണു​ന്ന ഒരു വ്യ​സ​ന​ക​ര​സ്ഥി​തി. പൊ​തു​ജ​ന​ങ്ങ​ളു​ടെ കൂ​സ​ലി​ല്ലാ​യ്മ​യെ തെ​ളി​യി​ക്കു​ന്ന​തോ​ടു​കു​ടി ലഹളകൾ നാ​ടു​വാ​ഴി​ക​ളെ ധൈ​ര്യം പഠി​പ്പി​ക്കു​ന്നു.

‘ഇതു നന്ന്, പക്ഷേ, ഇതു​കൊ​ണ്ടൊ​ക്കെ ചോ​ര​ക്ക​ളി​യു​ടെ നഷ്ടം തീർ​ന്നു​വോ? ആ ചോ​ര​ക്ക​ളി​യോ​ടു പി​ന്ന​ത്തെ അന്ധ​കാ​ര​വും, തക​രാ​റായ അഭി​വൃ​ദ്ധി​യും, ഉത്ത​മ​ന്മാ​രു​ടെ അസ്വ​സ്ഥ​ത​യും, മര്യാ​ദ​ക്കാ​രായ നവീ​ക​ര​ണ​വാ​ദി​ക​ളു​ടെ നി​രാ​ശ​ത​യും, ഭര​ണ​പ​രി​വർ​ത്ത​നം താൻ​ത​ന്നെ ഈ മു​റി​വു​ക​ളു​ണ്ടാ​ക്കി​യ​തിൽ വി​ദേ​ശീ​യ​രു​ടെ ഏക​ച്ഛ​ത്രാ​ധി​പ​ത്യ​ത്തി​നു​ണ്ടാ​കു​ന്ന സു​ഖ​വും, 1830-ലെ പരാ​ജി​തർ വിജയം നേ​ട​ലും, അവ​രു​ടെ ‘ഞങ്ങൾ അപ്പോൾ​ത്ത​ന്നെ പറ​ഞ്ഞു!’ എന്നു​ള്ള പറ​യ​ലും, കൂ​ട്ടി​നോ​ക്കുക; ഒരു സമയം പാ​രി​സ് വലു​പ്പം വെ​ച്ചി​രി​ക്കാ​മെ​ങ്കി​ലും, നി​ശ്ച​യ​മാ​യും ഇടു​ങ്ങി​പ്പോയ,ഫ്രാൻ​സി​നേ​യും കൂ​ട്ടി​നോ​ക്കുക, എല്ലാം പറ​യേ​ണ്ട​താ​ക​കൊ​ണ്ട്, ഭ്രാ​ന്തു​പി​ടി​ച്ചു സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ​ത്തി​നു​മേൽ നി​ഷ്ഠു​ര​മാ​യി​ത്തീർ​ന്ന ഭര​ണ​വ്യ​വ​സ്ഥ​യ്ക്കു കി​ട്ടു​ന്ന ജയ​ത്തെ പല​പ്പോ​ഴും ചീ​ത്ത​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്ന കൂ​ട്ട​ക്കൊ​ല​ക​ളും കൂ​ട്ടി​നോ​ക്കുക. എല്ലാം കൂ​ടി​യാൽ ലഹളകൾ ആപൽ​ക്ക​ര​ങ്ങ​ളാ​ണ്.’

പൊ​തു​ജ​ന​ങ്ങ​ളോ​ടു​ള്ള ആ അടു​ത്തു​നി​ല്പായ നാ​ടു​വാ​ഴി​ക്കൂ​ട്ടം സന്തോ​ഷ​ത്തോ​ടെ കൈ​ക്കൊ​ള്ളു​ന്ന വി​വേ​ക​ത്തി​ന്റെ അടു​ത്തു​നി​ല്പായ ഇങ്ങ​നെ​യാ​ണ് പറ​യു​ന്ന​ത്.

ഞങ്ങ​ളാ​ണെ​ങ്കിൽ, വേ​ണ്ട​തി​ല​ധി​കം വലു​പ്പ​മു​ള്ള​തും അതു​മൂ​ലം വേ​ണ്ട​തി​ല​ധി​കം സൗ​ക​ര്യ​മു​ള്ള​തു​മായ ലഹള എന്ന ഈ വാ​ക്കെ​ടു​ക്കു​ന്നി​ല്ല ഞങ്ങൾ ഒരു പൊ​തു​ജ​ന​ചേ​ഷ്ട​യെ മറ്റൊ​രു പൊ​തു​ജ​ന​ചേ​ഷ്ട​യു​മാ​യി കൂ​ട്ടി​മ​റി​ക്കു​ന്നി​ല്ല ഒരു ലഹ​ള​യ്ക്കു ഒരു യു​ദ്ധ​ത്തോ​ളം​ത​ന്നെ ചെലവു വരു​ന്നു​ണ്ടോ എന്നു ഞങ്ങൾ അന്വേ​ഷി​ക്കു​ന്നി​ല്ല. യു​ദ്ധം എന്തി​നാ​ണ്, ഒന്നാ​മ​ത്? ഇവിടെ യു​ദ്ധം എന്ന വിഷയം വരു​ന്നു. ലഹള ഒരാ​പ​ത്താ​കു​ന്ന​തി​ലും കു​റ​വാ​യി​ട്ടേ യു​ദ്ധം ഒരു കഷ്ട​പ്പാ​ടാ​കു​ന്നു​ള്ളു എന്നു​ണ്ടോ? പി​ന്നെ, എല്ലാ ലഹ​ള​ക​ളും ആപ​ത്തു​ക​ളാ​ണോ എന്ന​ല്ല, ജൂ​ലാ​യി​ലെ ലഹ​ള​കൊ​ണ്ടു പന്ത്ര​ണ്ടു കോടി ഫ്രാ​ങ്ക് ചെ​ല​വാ​യാൽ​ത്ത​ന്നെ എന്താ​ണു്. സ്പെ​യി​നിൽ അഞ്ചാം ഫി​ലി​പ്പി​നെ പ്ര​തി​ഷ്ഠി​ക്കു​വാൻ ഫ്രാൻ​സി​ന്ന് ഇരു​നൂ​റു കോടി ചെ​ല​വു​ണ്ട്. അത്ര​യും ചെലവു വന്നാൽ​ക്കൂ​ടി ജൂ​ലാ​യി 14-​ാംന്-യാണ് ഞങ്ങൾ​ക്ക് അതി​ലും ഭേദം ഏതാ​യാ​ലും ന്യാ​യ​ങ്ങ​ളെ​പ്പോ​ലി​രി​ക്കു​ന്ന​വ​യും വാ​സ്ത​വ​ത്തിൽ വെ​റും​വാ​ക്കു​കൾ മാ​ത്ര​വു​മായ ഈ അക്ക​ങ്ങ​ളെ ഞങ്ങൾ എടു​ക്കു​ന്നി​ല്ല. ഒരു ലഹള കൈയിൽ വന്നാൽ ഞങ്ങൾ അതിനെ ലഹ​ള​യെ​ന്ന നി​ല​യ്ക്കേ നോ​ക്കു. മുൻപു പറ​ഞ്ഞി​ട്ടു​ള്ള നൂ​ത​നോ​പ​ദേ​ശി​ക​ളു​ടെ ആക്ഷേ​പ​ത്തി​ലെ​ല്ലാം കാ​ര്യ​മേ ഉള്ളു. ഞങ്ങൾ അതി​ന്റെ കാ​ര​ണ​മാ​ണ​ന്വേ​ഷി​ക്കു​ന്ന​ത്.

ഞങ്ങൾ വി​വ​രി​ക്കാം.

ലഹള എന്നൊ​ന്നു​ണ്ട്; രാ​ജ്യ​ക​ല​ഹം എന്നു​മൊ​ന്നു​ണ്ട്; ശു​ണ്ഠി​യു​ടെ രണ്ടു ഭി​ന്ന​രൂ​പ​ങ്ങ​ളാ​ണിവ; ഒന്നു ന്യാ​യ്യ​മാ​ണ്, മറ്റേ​ത് അന്യാ​യ്യ​മാ​ണ് പ്ര​ജാ​വാ​ഴ്ച​ക​ളിൽ, നീ​തി​ന്യാ​യ​ത്തി​ന്മേൽ സ്ഥാ​പി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​വ​യാ​യി ആകെ​യു​ള്ള രാ​ജ്യ​ഭ​ര​ണ​ങ്ങ​ളിൽ, ‘ഭി​ന്നിത’ സംഖ്യ രാ​ജ​സ്ഥാ​ന​മെ​ടു​ത്തു എന്നു ചി​ല​പ്പോൾ വന്നേ​ക്കും, അപ്പോൾ മു​ഴു​വൻ സംഖ്യ ശു​ണ്ഠി​യെ​ടു​ക്കു​ക​യും അതി​ന്ന് ആവ​ശ്യ​മു​ള്ള അവ​കാ​ശ​ബ​ലം ആയു​ധ​മെ​ടു​ത്തു എന്നു​ത​ന്നെ​യാ​വു​ക​യും ചെ​യ്തേ​ക്കാം സം​ഘ​ബ​ല​ത്തി​ന്റെ ഭര​ണാ​ധി​കാ​ര​ത്തിൽ​നി​ന്നു പു​റ​പ്പെ​ടു​ന്ന​വ​യി​ലെ​ല്ലാം ഭി​ന്നി​ത​സം​ഖ്യ​യോ​ടു​ള്ള മു​ഴു​വൻ സം​ഖ്യ​യു​ടെ യു​ദ്ധം രാ​ജ്യ​ക​ല​ഹ​മാ​ണ്; മു​ഴു​വൻ സം​ഖ്യ​യോ​ടു​ള്ള ഭി​ന്നിത സം​ഖ്യ​യു​ടെ ശണ്ഠ ലഹ​ള​യും; തു​ലെ​രി​രാ​ജ​ധാ​നി​യി​ലു​ള്ള​തു രാ​ജാ​വോ ജന​പ്ര​തി​നി​ധി​യോ​ഗ​മോ എന്ന​ത​നു​സ​രി​ച്ച് ആ ശണ്ഠ​യി​ടൽ ന്യാ​യ്യ​മോ അന്യാ​യ്യ​മോ ആവും. ഒറ്റ പീ​ര​ങ്കി​ത​ന്നെ ആഗ​സ്ത് 10-ാംന് പൊ​തു​ജ​ന​ങ്ങൾ​ക്കു നേരെ ചൂ​ണ്ട​പ്പെ​ട്ട​പ്പോൾ അന്യാ​യ്യ​വും. വാ​ങ്ദെ​മി​യർ [1] 14-ാംനു യാ​യ​പ്പോൾ ന്യാ​യ്യ​വു​മാ​യി കാ​ഴ്ച​യിൽ​സ​മം, വാ​സ്ത​വ​ത്തിൽ കേവലം വി​ഭി​ന്നം; സ്വീ​ഡൻ​കാർ അവാ​സ്ത​വ​ത്തെ പി​ന്താ​ങ്ങി; ബോ​നാ​പ്പാർ​ത്ത് വാ​സ്ത​വ​ത്തെ പി​ന്താ​ങ്ങി. സർ​വ്വ​ജ​ന​സ​മ്മ​തി​യിൽ സ്ഥാ​പി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട തനതു സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ​ത്തേ​യും തനതു ഭര​ണാ​ധി​കാ​ര​ത്തേ​യും തെ​രു​വീ​ഥി​യെ​ക്കൊ​ണ്ട് ഇള​ക്കി​മ​റി​ക്കാൻ കഴി​യു​ന്ന​ത​ല്ല. പരി​ഷ്കാ​ര​ത്തെ ശരി​യാ​യി സം​ബ​ന്ധി​ക്കു​ന്ന സക​ല​ത്തി​ലും ഇങ്ങ​നെ​ത്ത​ന്നെ​യാ​ണ്; ഇന്നു സൂ​ക്ഷ​മത കൂ​ടി​യി​ട്ടു​ള്ള പൊ​തു​ജ​ന​ത്തി​ന്റെ ദൃ​ഷ്ടി നാ​ളെ​യ്ക്കു തക​രാ​റാ​വും. ഒരേ ശു​ണ്ഠി തെ​റെ​യു​ടെ നേ​രെ​യാ​യ​പ്പോൾ വേ​ണ്ട​തും തുർ​ഗോ​വി​നു​നേ​രെ​യാ​യ​പ്പോൾ വങ്ക​ത്ത​വു​മാ​യി. യന്ത്ര​ങ്ങ​ളെ അടി​ച്ചു​ത​കർ​ക്കുക, കല​വ​റ​പ്പു​ര​ക​ളെ കൊ​ള്ള​യി​ടുക, തീ​വ​ണ്ടി​പ്പാ​ത​യി​ലെ ഇരി​മ്പു​വാ​ള​ങ്ങ​ളെ മു​റി​ച്ചു​നീ​ക്കുക, കപ്പൽ​ക്കോ​തി​ക​ളെ നശി​പ്പി​ക്കുക, പു​രു​ഷാ​ര​ങ്ങൾ വഴി​തെ​റ്റി വെ​യ്ക്കുക, ന്യാ​യാ​ധി​പ​തി​കൾ അഭി​വൃ​ദ്ധി​യെ കൂ​ട്ടാ​ക്കാ​തി​രി​ക്കുക, വി​ദ്യാർ​ത്ഥി​കൾ രമു​സ്സി​നെ [2] കൊ​ല​പ്പെ​ടു​ത്തുക. റൂ​സ്സോ​വി​നെ സ്വി​റ്റ്സർ​ലാ​ണ്ടിൽ​നി​ന്ന് ആട്ടി​യോ​ടി​ക്കു​ക​യും കല്ലെ​റി​യു​ക​യും—ഇതും ലഹ​ള​യാ​ണ്. മോ​സ്സ​റ​സ്സ​റോ​ട് ഇസ്രേൽ എതിർ​ക്കുക, ഫോ​ഷി​യെ​നോ​ട് [3] ആതെൻ​സ് എതിർ​ക്കുക, സി​സ​റോ​വോ​ടു റോം–ഇതു രാ​ജ്യ​ക​ല​ഹ​മാ​ണ്; ബസ്തീ​ലി​ന്നു​നേ​രെ പാ​രി​സ് ചെ​ല്ലുക—ഇതു രാ​ജ്യ​ക​ല​ഹ​മാ​ണ്. അലെ​ക്സാ​ണ്ട​രു​ടെ നേർ​ക്കു പട്ടാ​ള​ങ്ങ​ളും, കൊ​ളം​ബ​സ്സി​നു നേർ​ക്കു നാ​വി​ക​സൈ​ന്യ​ങ്ങ​ളും തി​രി​ഞ്ഞു​നിൽ​ക്കുക—ഇതും അതേ ലഹ​ള​ത​ന്നെ; മര്യാ​ദ​കെ​ട്ട ലഹള; എന്തു​കൊ​ണ്ട്? കൊ​ളം​ബ​സ് വട​ക്കു​നോ​ക്കി​യ​ന്ത്രം​കൊ​ണ്ട് അമേ​രി​ക്ക​യ്ക്കു​വേ​ണ്ടി എന്തു​ചെ​യ്യു​ന്നു​വോ അതു​ത​ന്നെ​യാ​ണ് അലെ​ക്സാ​ണ്ടർ ഏഷ്യ​യ്ക്കു​വേ​ണ്ടി വാ​ളു​കൊ​ണ്ടു ചെ​യ്ത​ത്. കൊ​ളം​ബ​സ്സി​നെ​പ്പോ​ലെ​ത്ത​ന്നെ അല​ക്സാ​ണ്ട​റും ലോകം കണ്ടു​പി​ടി​ച്ചു. പരി​ഷ്കാ​ര​ത്തി​നു​ള്ള​വ​യായ ലോ​ക​ത്തി​ന്റെ ഈ സമ്മാ​ന​ങ്ങൾ, വെ​ളി​ച്ച​ത്തി​ന്റെ അത്ത​രം ചില വലു​പ്പം​വെ​പ്പി​ക്ക​ലു​ക​ളാ​ണ്; അവിടെ ഏതൊ​രെ​തിർ​നിൽ​പ്പും ശി​ക്ഷാർ​ഹ​മാ​യി​ത്തീ​രു​ന്നു. ചി​ല​പ്പോൾ ജന​ക്കൂ​ട്ടം അതി​നോ​ടു​ത​ന്നെ​യു​ള്ള വി​ശ്വ​സ്ത​ത​യെ കള​വാ​യി അടി​ച്ചു​ണ്ടാ​ക്കു​ന്നു. പൊ​തു​ജ​ന​ങ്ങൾ ജന​സ​മു​ദാ​യ​ത്തി​നു ദ്രോ​ഹി​ക​ളാ​ണ്. ഉദാ​ഹ​ര​ണ​ത്തി​നു് ചു​ങ്ക​മ​ട​യ്ക്കാ​തെ ഉപ്പു​ക​ച്ച​വ​ടം ചെ​യ്തി​രു​ന്ന​വർ ദീർ​ഘ​കാ​ല​മാ​യി ബു​ദ്ധി​മു​ട്ടി യു​ദ്ധം​വെ​ട്ടി നി​ന്നി​ട്ട്—ഒരു ന്യാ​യ്യ​മായ ശണ്ഠ– ആ വേണ്ട സമ​യ​ത്തു, നി​വൃ​ത്തി കി​ട്ടി എന്നാ​യ​പ്പോൾ, പൊ​തു​ജ​ന​ങ്ങൾ ജയി​ച്ചു എന്നാ​യ​പ്പോൾ, ഒരു തി​രി​ച്ചിൽ തി​രി​ഞ്ഞു രാ​ജാ​വി​ന്റെ ഭാഗം ചേർ​ന്നു, രാ​ജ​ഭ​ക്ത​സം​ഘ​മാ​യി മാറി, കഥ​യി​ല്ലാ​യ്മ​യു​ടെ വ്യ​സ​ന​ക​ര​ങ്ങ​ളായ പ്ര​ധാ​ന​കൃ​തി​ക​ളോ​ടെ​തിർ​ക്കുക എന്ന​തു​പോ​യി​ട്ട് അവ​യു​ടെ നി​ല​നി​ല്പി​നു​വേ​ണ്ടി ശണ്ഠ​യി​ടു​ന്ന​വർ എന്ന നി​ല​യി​ലേ​ക്കു കട​ന്നു എന്നു​വെ​ച്ചാൽ ഇതി​ല​ധി​കം അത്ഭു​ത​ക​ര​മാ​യി​ട്ടെ​ന്താ​ണു​ള്ള​ത്! കു​ള്ള​ച്ച​ര​ക്കു​പ്പു​ക​ച്ച​വ​ട​ക്കാ​രൻ രാ​ജ​ശി​ക്ഷ​യു​ടെ തൂ​ക്കു​മ​ര​ത്തിൽ നി​ന്നി​റ​ങ്ങി​പ്പോ​ന്നു. കഴു​ത്തിൽ ഒരു ചര​ട്ടു​തു​മ്പോ​ടു​കൂ​ടി, പട്ടാ​ള​പ്പ​രി​ചാ​ര​ക​രു​ടെ വെ​ള്ള​നാ​ട​യ​ണി​ഞ്ഞു. ‘ഉപ്പു​ചു​ങ്കം കഴു​വേ​റ​ട്ടെ’ എന്ന​തിൽ​നി​ന്നു മഹാ​രാ​ജാ​വി​നു ദീർ​ഘാ​യു​സ്സ് എന്ന​തു പു​റ​പ്പെ​ട്ടു. ബർ​ത്തെ​ലോ​മി​യു​വി​ലെ പാ​ത​കി​കൾ. സെ​പ്തം​ബ​റി​ലെ കഴു​ത്തു​മു​റി​യ​ന്മാർ, അവി​ഞോ​ങ്ങി​ലെ ആളെ​ക്കൊ​ല്ലി​കൾ, കൊ​ലി​ഞി​യി​ലെ കൊ​ല​പാ​ത​കി​കൾ, മദാം​ലം​ബ​ല്ലി​ന്റെ [4] കൊ​ല​യാ​ളി​കൾ. ബ്രൂ​ണി​ന്റെ [5] കൊ​ല​യാ​ളി​കൾ, തട്ടി​പ്പ​റി​സ്സം​ഘ​ക്കാർ, ബ്ര​സ്സാ​റി​ലെ വീ​ര​പു​രു​ഷ​ന്മാർ— ഇതാ ഒരു ലഹള. ല വൻദി അന്ത​സ്സു​കൂ​ടിയ മേ​ത്ത​രം ലഹ​ള​യാ​ണ്. നട​ന്നു പോ​കു​ന്ന അധി​കാ​ര​ത്തി​ന്റെ ശബ്ദം കേ​ട്ടാ​ല​റി​യാം; കല​ങ്ങി​മ​റി​ഞ്ഞ പൊ​തു​ജ​ന​ക്കൂ​ട്ട​ത്തിൽ​നി​ന്ന് എപ്പോ​ഴും അതു പു​റ​പ്പെ​ടു​ക​യി​ല്ല; ഭ്രാ​ന്തു​പി​ടി​ച്ച ചീ​റ്റ​ലു​ക​ളു​ണ്ട്. ഉട​ഞ്ഞു​ത​കർ​ന്ന മണി​ക​ളു​ണ്ട്, എല്ലാ ആപൽ​സൂ​ച​ക​മ​ണി​യ​ടി​ക​ളും ഓടി​ന്റെ​നാ​ദം പു​റ​പ്പെ​ടു​വി​ക്കു​ക​യി​ല്ല. ശു​ണ്ഠി​യു​ടേ​യും അജ്ഞ​ത​യു​ടേ​യും മു​ര​ളി​ച്ച അഭി​വൃ​ദ്ധി​യു​ടെ ക്ഷോ​ഭ​ത്തിൽ​നി​ന്നു തി​ക​ച്ചും ഭി​ന്ന​മാ​ണ്. നി​ങ്ങൾ ഏതു ഭാ​ഗ​ത്തെ​ക്കാ​ണ് നട​ക്കു​ന്ന​തെ​ന്നു ഞാൻ കാ​ണ​ട്ടെ. വേ​ണ​മെ​ങ്കിൽ എഴു​ന്നേൽ​ക്കുക; പക്ഷേ, അതു നി​ങ്ങൾ മഹാ​നാ​വാ​നാ​യി​രി​ക്ക​ട്ടെ. മുൻ​പോ​ട്ടാ​യി​ട്ട​ല്ലാ​തെ രാ​ജ്യ​ക​ല​ഹ​മി​ല്ല മറ്റേ​തൊ​രു​ത​രം ലഹ​ള​യും ചീ​ത്ത​യാ​ണ്, പി​ന്നി​ലേ​ക്കു​ള്ള ഏതു​റ​ച്ച കാൽ​വെ​പ്പും ലഹ​ള​യാ​ണ്; പിൻ​വാ​ങ്ങൽ മനു​ഷ്യ​സ​മു​ദാ​യ​ത്തോ​ട് ഒര​ക്ര​മ​പ്ര​വൃ​ത്തി ചെ​യ്യു​ക​യാ​ണ്. സത്യ​ത്തി​ന്റെ ഒരു ശു​ണ്ഠി​യെ​ടു​ക്ക​ലാ​ണ് രാ​ജ്യ​ക​ല​ഹം! രാ​ജ്യ​ക​ല​ഹ​ത്താൽ പു​ഴ​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന പാ​ത​വി​രി​കൾ അവ​കാ​ശ​ത്തി​ന്റെ തീ​പ്പൊ​രി​ക​ളെ പു​റ​പ്പെ​ടു​വി​ക്കു​ന്നു. ആ പാ​ത​വി​രി​കൾ ലഹ​ള​യ്ക്കു തങ്ങ​ളു​ടെ ചളി മാ​ത്ര​മേ കൊ​ടു​ക്കു​ന്നു​ള്ളു. പതി​നാ​ലാ​മൻ ലൂ​യി​യു​ടെ നേർ​ക്ക് ദന്തോ​ങ്— ഇതു രാ​ജ്യ​ക​ല​ഹ​മാ​ണ്, ദന്തോ​ങ്ങി​നു നേർ​ക്ക് എബെർ—ഇതു ലഹള

അപ്പോൾ ചില ഘട്ട​ത്തിൽ രാ​ജ്യ​ക​ല​ഹം, ലഫ​യേ​ത്ത് പറ​യു​മ്പോ​ലെ, ധർ​മ്മ​ങ്ങ​ളിൽ​വെ​ച്ച് ഏറ്റ​വും ദി​വ്യ​മായ ഒന്നാ​ണെ​ങ്കിൽ, ലഹള ദു​ഷ്കർ​മ്മ​ങ്ങ​ളിൽ​വെ​ച്ച് ഏറ്റ​വും അപാ​യ​ക​ര​മായ ഒന്നാ​ണ്.

പു​ക​ച്ചി​ലി​ന്റെ ശക്തി​ക്കു​മു​ണ്ട് വൃ​ത്യാ​സം: രാ​ജ്യ​ക​ല​ഹം പല​പ്പോ​ഴും ഒര​ഗ്നി​പർ​വ്വ​ത​മാ​ണ്; ലഹള പല​പ്പോ​ഴും ഒരു വൈ​ക്കോ​ല്ക്കു​ണ്ട തീ​പ്പി​ടി​ക്കൽ മാ​ത്രം.

ഞങ്ങൾ പറ​ഞ്ഞ​തു​പോ​ലെ, ലഹള ചി​ല​പ്പോൾ ഭര​ണാ​ധി​കാ​ര​ത്തി​ന്നു​ള്ളി​ലും കാണും. പൊ​ലി​ന്യാ​ക് ഒരു ലഹ​ള​ക്കാ​ര​നാ​ണ്; കമിൽ ദെ​മു​ലെ​ങ് ഭര​ണാ​ധി​കാ​രി​ക​ളിൽ ഒരാ​ളാ​ണ്.

രാ​ജ്യ​ക​ല​ഹം ചി​ല​പ്പോൾ രാ​ജ്യോ​ദ്ധാ​ര​ണ​മാ​ണ്.

സർ​വ്വ​രു​ടേ​യും അനു​മ​തി​യോ​ടു​കൂ​ടി എല്ലാം പ്ര​വർ​ത്തി​ക്കുക എന്ന​തു തി​ക​ച്ചും അർ​വാ​ചീ​ന​മായ ഒരേർ​പ്പാ​ടാ​യ​തു​കൊ​ണ്ടും, അതി​നു​മുൻ​പ് നാ​ലാ​യി​രം കൊ​ല്ല​ത്തോ​ള​മാ​യി, ചരി​ത്ര​ങ്ങ​ളെ​ല്ലാം അവ​കാ​ശ​ത്തെ അതി​ക്ര​മി​ക്ക​ലും പൊ​തു​ജ​ന​ങ്ങൾ കഷ്ട​പ്പെ​ട​ലും മാ​ത്ര​മാ​യ​തു​കൊ​ണ്ടും, ഓരോ ചരി​ത്രാം​ശ​വും അതി​നെ​ക്കൊ​ണ്ടു കഴി​യു​ന്നേ​ട​ത്തോ​ളം എതി​ര​ഭി​പ്രാ​യ​വും കൊ​ണ്ടു​വ​ന്നെ​ത്തു​ന്നു സീ​സർ​ച​ക്ര​വർ​ത്തി​മാ​രു​ടെ കാ​ല​ത്തു രാ​ജ്യ​ക​ല​ഹ​മു​ണ്ടാ​യി​ട്ടി​ല്ല; പക്ഷേ, ജു​വെ​നെൽ ഉണ്ടാ​യി​രു​ന്നു.

പ്ര​വൃ​ത്തി​യു​ടെ സ്ഥാ​നം വാ​ക്കു നി​വർ​ത്തി​ച്ചു.

സീ​സർ​മാ​രു​ടെ കാ​ല​ത്തു സയേ​നി​ലേ​ക്കു​ള്ള നാ​ടു​ക​ട​ത്ത​ലു​ണ്ട്; വർ​ഷ​വൃ​ത്താ​ന്തം​കു​റി​ച്ചു​വെ​യ്ക്കു​ന്ന ആളു​മു​ണ്ട്. പത്ത​മോ​സ്സി​ലെ​യ്ക്കു നാ​ടു​ക​ട​ത്ത​പ്പെ​ട്ട ആ വർ​ഷ​വൃ​ത്താ​ന്ത​നിർ​മ്മാ​താ​വി​നെ​പ്പ​റ്റി ഞങ്ങൾ ഒന്നും പറ​യു​ന്നി​ല്ല— അദ്ദേ​ഹ​വും ആദർ​ശ​ലോ​ക​ത്തി​ന്റെ പേ​രി​ലു​ള്ള ഒരു മഹ​ത്തായ ആക്ഷേ​പം​കൊ​ണ്ടു വാ​സ്ത​വ​ലോ​ക​ത്തെ സം​ഭ്ര​മി​പ്പി​ക്കു​ക​യും തന്റെ മനോ​രാ​ജ്യ​ദൃ​ഷ്ടി​കൊ​ണ്ട് ഒരു മഹ​ത്തായ ആക്ഷേ​പ​ക​വി​ത​യു​ണ്ടാ​ക്കു​ക​യും, റോം-​നിനെവെനഗരബന്ധത്തിലേക്കു. റോം-​ബാബിലോൺ നഗര ബന്ധ​ത്തി​ലേ​ക്കു, റോം-​സൊഡോം നഗ​ര​ബ​ന്ധ​ത്തി​ലേ​ക്കു, വഴി​പാ​ടു​പു​സ്ത​ക​ത്തി​ന്റെ ഒരെ​രി​യു​ന്ന പ്ര​തി​ഫ​ല​ന​ത്തെ വ്യാ​പ​രി​പ്പി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്യു​ന്നു​ണ്ട്. സ്വ​ന്തം പാ​റ​യി​ലി​രി​ക്കു​ന്ന ജോൺ [6] സ്വ​ന്തം പീ​ഠ​ത്തി​ലി​രി​ക്കു​ന്ന രാ​ക്ഷ​സി​യാ​ണ്; [7] നമു​ക്ക​ദ്ദേ​ഹ​ത്തെ മന​സ്സി​ലാ​വും—അദ്ദേ​ഹം യഹൂ​ദ​നാ​ണ്; അതു ഹീ​ബ്രു​വാ​ണ്; പക്ഷേ, വർ​ഷ​വൃ​ത്താ​ന്തം എഴു​തിയ ആൾ ലത്തീൻ ജാ​തി​ക്കാ​ര​നാ​ണ്—അല്ലെ​ങ്കിൽ ഞങ്ങൾ പറ​യ​ട്ടെ, അദ്ദേ​ഹം റോം​കാ​ര​നാ​ണ്.

നീ​റോ​ച​ക്ര​വർ​ത്തി​മാർ ഒരി​രു​ണ്ട​മ​ട്ടിൽ രാ​ജ്യ​ഭ​ര​ണം ചെ​യ്തി​രു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ടു് അവരെ അനു​സ​രി​ച്ചു​ത​ന്നെ എഴു​തി​ക്കാ​ണി​ക്കേ​ണ്ട​താ​ണ്. കപ്പ​ല​ണ്ടി ചു​ര​ണ്ടു​ന്ന പണി​യാ​യു​ധ​ത്തി​ന്റെ പ്ര​വൃ​ത്തി തനി​ച്ചാ​യാൽ അതു വല്ലാ​തെ വി​ളർ​ത്തും​കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കും. ആ ചാ​ലി​ലേ​ക്കു പറ്റി​ക്ക​ടി​ക്കു​ന്ന ഒരു കട്ടി​ക്കീൽ​ഗ്ഗ​ദ്യം ഒഴു​ക്കി​ക്കൊ​ടു​ക്ക​ണം.

തത്ത്വ​ജ്ഞാ​നി​ക​ളു​ടെ നി​ല​യിൽ നോ​ക്കു​മ്പോൾ ഉച്ഛൃം​ഖല ഭര​ണാ​ധി​കാ​രി​കൾ​ക്ക് അല്പം വി​ല​യു​ണ്ട്. ചങ്ങ​ല​യ്ക്കി​ട്ട ഒരു വാ​ക്ക് ഒരു ഭയ​ങ്ക​ര​വാ​ക്കാ​ണ്. രാ​ജാ​വ് ഒരു രാ​ജ്യ​ത്തെ മു​ഴു​വ​നും മി​ണ്ടാ​താ​ക്കി​യാൽ എഴു​ത്തു​കാ​രൻ തന്റെ വാ​ച​ക​രീ​തി​യെ രണ്ടി​ര​ട്ടി​യും മൂ​ന്നി​ര​ട്ടി​യും കനം​വെ​പ്പി​ക്കു​ന്നു. ആ മൗ​ന​ത്തിൽ​നി​ന്ന് ഒരു തരം അത്ഭു​ത​ക​ര​മായ പരി​പൂർ​ണ്ണത പു​റ​പ്പെ​ട്ട് ആലോ​ച​ന​യി​ലേ​ക്ക് ഊറി​യി​റ​ങ്ങി അവി​ടെ​വെ​ച്ചു കട്ടി​യാ​യി ഓടാ​വു​ന്നു. ചരി​ത്ര​ത്തെ അമർ​ത്തി​യി​ടൽ ചരി​ത്ര​കാ​ര​നിൽ അർ​ത്ഥ​പു​ഷ്ടി വർ​ദ്ധി​പ്പി​ക്കു​ന്നു. ഏതെ​ങ്കി​ലും ഒരു പ്ര​സി​ദ്ധ​ഗ​ദ്യ​ത്തി​ലെ കരി​ങ്ക​ല്ക്ക​ട്ടി​ത്തം രാ​ജ്യ​ദ്രോ​ഹി​യാൽ ഉണ്ടാ​ക്ക​പ്പെ​ട്ട വാ​സ്ത​വ​സ്ഥി​തി​പ്പെ​രു​പ്പ​മ​ല്ലാ​തെ മറ്റൊ​ന്നു​മ​ല്ല.

ശക്തി​യു​ടെ വലു​പ്പം​വെ​പ്പി​ക്ക​ലു​ക​ളാ​കു​ന്ന ഗു​ഡു​സ്സു​ക​ളി​ലേ​ക്കു രാ​ജ്യ​ദ്രോ​ഹം​ച​രി​ത്ര​കാ​ര​നെ ഞെ​രു​ക്കി​ക്ക​ട​ത്തു​ന്നു. വേ​റി​ന്നു [8] മതി​യാ​കാ​തെ പോയ സി​സ​റോ​വി​ന്റെ കാലം കാ​ലി​ഗു​ല​യിൽ മൂർ​ച്ച കള​യു​ക​യേ ഉള്ളു. വാ​ക്യ​ങ്ങ​ളിൽ കെ​ട്ടി​ക്കൊ​ടു​ക്കു​ന്ന പാ​യ​യു​ടെ വി​സ്താ​രം കു​റ​യു​ന്തോ​റും കാ​റ്റ​ടി​യു​ടെ കനം വർ​ദ്ധി​ക്കു​ന്നു. താ​സി​തു​സ് തന്റെ ശക്തി​യൊ​ക്കെ​യെ​ടു​ത്ത് ആലോ​ചി​ക്കു​ന്നു.

സത്യ​ത്തി​ലും നീ​തി​യി​ലും ഉറ​ച്ചി​ട്ടു​ള്ള ഒരു വി​ശി​ഷ്ട​ഹൃ​ദ​യ​ത്തി​ന്റെ മര്യാദ മി​ന്ന​ല്പി​ണർ​പോ​ലെ വന്നു​ത​ട്ടു​ന്നു.

കൂ​ട്ട​ത്തിൽ​പ്പ​റ​ഞ്ഞു​വെ​യ്ക്ക​ട്ടെ, താ​സി​തു​സ് ചരി​ത്ര​പ്ര​കാ​രം സീ​സ​രു​ടെ മീതെ ഒട്ടി​ക്കൊ​ണ്ട​ല്ല. തി​ബെ​രി​യു​സ് ചക്ര​വർ​ത്തി​മാ​രെ​യാ​ണ് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു വെ​ച്ചി​രു​ന്ന​ത്. സീ​സ​റും താ​സി​തു​സ്സും വഴി​ക്കു​വ​ഴി​യെ​യു​ള്ള രണ്ട​സാ​ധാ​ര​ണ​ക്കാ​ഴ്ച​ക​ളാ​ണ്; പു​രു​ഷാ​ന്ത​ര​ങ്ങ​ളെ രം​ഗ​ത്തു പ്ര​വേ​ശി​പ്പി​ക്കു​മ്പോൾ പ്ര​വേ​ശ​നി​ഷ്ക്ര​മ​ണ​ങ്ങ​ളെ ക്ര​മ​പ്പെ​ടു​ത്താ​റു​ള്ള ഈശ്വ​രൻ ആ രണ്ടു​പേർ തമ്മിൽ കണ്ടു​മു​ട്ടൽ ഉപാ​യ​ത്തിൽ​കൂ​ടാ​തെ കഴി​ച്ചു. സീസർ മഹാ​നാ​ണ്, താ​സി​തു​സ് മഹാ​നാ​ണ്; ഈ രണ്ടു മഹ​ത്ത്വ​ങ്ങ​ളെ​യും ഈശ്വ​രൻ കൂ​ട്ടി​മു​ട്ടി​ക്കാ​തെ കഴി​ച്ചു. നീ​തി​ന്യാ​യ​ത്തി​ന്റെ രക്ഷ​കൻ സീസറെ അടി​ക്കു​ക​യാ​ണെ​ങ്കിൽ അത് കു​റെ​യ​ധി​കം കഠി​ന​വും അന്യാ​യ​യ​വു​മാ​യേ​ക്കും. ഈശ്വ​ര​ന്ന് അതി​ഷ്ട​മ​ല്ല. ആഫ്രി​ക്ക​യി​ലെ​യും സ്പെ​യി​നി​ലെ​യും മഹാ​യു​ദ്ധ​ങ്ങൾ, സി​സി​ലി​യി​ലെ കട​ല്ക്ക​ള്ള​ന്മാ​രെ നശി​പ്പി​ക്കൽ, ഫ്രാൻ​സി​ലേ​ക്കും ബ്രി​ട്ട​നി​ലേ​ക്കും ജർ​മ്മ​നി​യി​ലേ​ക്കും പരി​ഷ്കാ​രം കട​ത്തൽ—ഈ മാ​ഹാ​ത്മ്യ​മെ​ല്ലാം കാ​ര്യം നേടി. മഹാ​നായ രാ​ജ്യാ​പ​ഹാ​രി​യു​ടെ നേർ​ക്ക് ഭയ​ങ്ക​ര​നായ ചരി​ത്ര​കാ​ര​നെ വി​ട്ടു​കൊ​ടു​ക്കാൻ ശങ്കി​ക്കു​ക​യും, സീസറെ താ​സി​തു​സ്സിൽ​നി​ന്നു രക്ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തു​ക​യും, അതി​ബു​ദ്ധി​ക്കു മുൻ​പിൽ ഉഗ്രത കു​റ​യ്ക്കു​ന്ന സം​ഭ​വ​ങ്ങ​ളെ കൊ​ണ്ടു​നിർ​ത്തു​ക​യും ചെ​യ്ത​തിൽ, ഇവിടെ ഈശ്വ​രാ​ജ്ഞ​യു​ടെ ഒരു സൗ​മ്യ​ശീ​ലം വെ​ളി​പ്പെ​ടു​ന്നു​ണ്ട്.

നി​ശ്ച​യ​മാ​യും അതി​ബു​ദ്ധി​മാ​നായ സ്വേ​ച്ഛാ​ധി​കാ​രി​യു​ടെ കൈ​യി​ലാ​യാ​ലും, സ്വേ​ച്ഛാ​ധി​കാ​രം സ്വേ​ച്ഛാ​ധി​കാ​രം​ത​ന്നെ​യാ​ണ്. ഉത്കൃ​ഷ്ട​ന്മാ​രായ രാ​ജ്യ​ദ്രോ​ഹി​ക​ളു​ടെ രാ​ജ്യ​ത്തും അഴി​മ​തി​യു​ണ്ട്. എന്നാൽ നി​കൃ​ഷ്ട​ന്മാ​രായ രാ​ജ്യ​ദ്രോ​ഹി​ക​ളു​ടെ കീ​ഴി​ലാ​വു​മ്പോൾ, അധർ​മ്മ​മാ​കു​ന്ന മഹാ​രോ​ഗം കു​റേ​ക്കൂ​ടി ഭയ​ങ്ക​ര​മാ​യി​രി​ക്കും അക്കാ​ല​ത്ത് യാ​തൊ​ന്നും ദുർ​വൃ​ത്തി​യെ മൂ​ടാ​നി​ല്ല; ആദർ​ശ​ങ്ങ​ളെ കാ​ണി​ച്ചു​കൊ​ടു​ക്കു​ന്ന താ​സി​തു​സ്സും ജു​വെ​നെ​ലും, മനു​ഷ്യ​സ​മു​ദാ​യ​ത്തി​ന് മു​ഴു​വ​നും മുൻ​പിൽ​വെ​ച്ച്, മറു​പ​ടി പറയാൻ കഴി​വി​ല്ലാ​ത്ത ഈ ചീ​ത്ത​ത്ത​ത്തി​ന്റെ ചെ​കി​ട്ട​ത്ത​ടി​ക്കു​ന്നു.

വി​തെ​ല്ലി​യു​സ്സി [9] ന്റെ​തി​നെ​ക്കാ​ള​ധി​കം സി​ല്ല​യു​ടെ കാ​ല​ത്താ​ണ് റോം കെ​ട്ട​ത്. ക്ലോ​ദി​യു​സ്സി​ന്റെ​യും ദൊ​മീ​ഷി​യ​ന്റേ​യും കാ​ല​ത്ത് രാ​ജ്യ​ദ്രോ​ഹി​യു​ടെ ബീ​ഭ​ത്സ​ത​യ്ക്ക് അനു​രൂ​പ​മായ ഒരു നി​കൃ​ഷ്ടത കാ​ണു​ന്നു​ണ്ട്. സ്വ​ച്ഛാ​ധി​കാ​രി​യു​ടെ ശരി​ക്കു​ള്ള സന്താ​ന​മാ​ണ് അടി​മ​ക​ളു​ടെ അക്ര​മ​പ്ര​വൃ​ത്തി ഈ പേ​ടി​ച്ചി​റു​കു​ന്ന മന​സ്സാ​ക്ഷി​ക​ളിൽ​നി​ന്ന് ഒരു വി​ഷ​വാ​യു പു​റ​പ്പെ​ടു​ന്നു—അതിൽ ഏജ​മാ​ന​നെ പ്ര​തി​ഫ​ലി​ച്ചു കാണാം, ഭര​ണാ​ധി​കാ​രി​കൾ കെ​ട്ടു​പോ​കു​ന്നു; ഹൃ​ദ​യ​ങ്ങൾ ചെ​റു​താ​വു​ന്നു; അന്ത​മ​ക​ര​ണ​ങ്ങൾ മന്ദി​ക്കു​ന്നു, ആത്മാ​വു​കൾ അണു​ക്കൃ​മി​ക​ളെ​പ്പോ​ലാ​വു​ന്നു—ഇങ്ങ​നെ​യാ​ണ് കര​ക​ല്ല​യു​ടെ [10] കാലം; ഇങ്ങ​നെ​യാ​ണ് കൊ​മ്മൊ​ദു​സ്സി​ന്റെ [11] കാലം; ഇങ്ങ​നെ​യാ​ണ് ഹി​ലി​യോ​ഗ​ബ​ലു​സ്സി​ന്റെ [12] കാലം, എന്നാൽ സീ​സ​രു​ടെ കാ​ല​ത്തു​ള്ള റോമൻ മന്ത്രി​യോ​ഗ​ത്തിൽ​നി​ന്നോ, കഴു​കു​ക​ളു​ടെ കൂ​ടു​കൾ​ക്ക് സവി​ശേ​ഷ​മാ​യു​ള്ള ചാ​ണ​ക​നാ​റ്റ​മ​ല്ലാ​തെ മറ്റൊ​ന്നും പു​റ​പ്പെ​ടു​ന്നി​ല്ല.

അപ്പോ​ഴാ​ണ് താ​സി​തു​സ്മാ​രു​ടേ​യും ജൂ​വെ​നെൽ​മാ​രു​ടേ​യും, കു​റ​ച്ചു പതു​ക്കെ​ത്ത​ന്നെ​യാ​ണെ​ങ്കി​ലും, ആഗ​മ​ന​മു​ണ്ടാ​കു​ന്ന​ത്, തെ​ളി​വെ​ടു​ക്കേ​ണ്ട സമ​യ​ത്താ​ണ്, തെ​ളി​യി​ക്കു​ന്ന ആൾ ആവിർ​ഭ​വി​ക്കുക.

പക്ഷേ, ബൈ​ബിൾ​കാ​ല​ത്തെ ഇസൈ​യ​പോ​ലെ [13] ഇട​ക്കാ​ല​ത്തെ ദാ​ന്തേ​പോ​ലെ ജൂ​വെ​നെ​ലും താ​സി​തു​സ്സും മനു​ഷ്യ​രാ​ണ്, ലഹ​ള​യും രാ​ജ്യ​ക​ല​ഹ​വും ആൾ​ക്കൂ​ട്ട​മാ​ണ്—അതു നന്നാ​യി​യെ​ന്നും ചീ​ത്ത​യാ​യി​യെ​ന്നും വരാം.

മിക്ക ഘട്ട​ങ്ങ​ളി​ലും, ലഹള ഒരു ഭാ​തി​ക​സം​ഗ​തി​യിൽ​നി​ന്നാ​ണ് ഉണ്ടാ​വുക! രാ​ജ്യ​ക​ല​ഹം ഒരു മാ​ന​സി​ക​സം​ഗ​തി​യിൽ​നി​ന്നും. ലഹള മസ​നി​യെ​ല്ലോ [14] വാണ്; രാ​ജ്യ​ക​ല​ഹം സ്പാർ​ട്ട​ക്കു​സ്സും. രാ​ജ്യ​ക​ല​ഹം മന​സ്സി​ന്മേൽ മു​ട്ടി​നി​ല്ക്കു​ന്നു; ലഹള വയ​റി​ന്മേ​ലും, വയ​റി​ന്നു ശു​ണ്ഠി​പി​ടി​ക്കു​ന്നു; പക്ഷേ, നി​ശ്ച​യ​മാ​യും വയ​റി​ന്ന് എപ്പോ​ഴും തെ​റ്റി​ക്കൊ​ള്ള​ണ​മെ​ന്നി​ല്ല. ക്ഷാ​മ​ത്തെ​സ്സം​ബ​ന്ധി​ച്ചാ​വു​മ്പോൾ ലഹള—ഉദാ​ഹ​ര​ണ​ത്തി​ന് ബു​സാ​ങ്കൈ,— വാ​സ്ത​വ​വും ന്യാ​യ്യ​വും ഹൃ​ദ​യ​ഭേ​ദ​ക​വു​മായ ഒരു വ്യ​ത്യ​സ്ത​ത​യെ കാ​ണി​ക്കു​ന്നു. എങ്കി​ലും അതൊരു ലഹ​ള​ത​ന്നെ എന്തു​കൊ​ണ്ട്? ആന്ത​ര​മാ​യി നോ​ക്കു​മ്പോൾ ന്യാ​യ്യ​മാ​ണെ​ങ്കി​ലും പു​റം​കാ​ഴ്ച​യിൽ അത​ന്യാ​യ്യ​മാ​ണ്. ന്യാ​യ്യ​മാ​ണെ​ങ്കി​ലും നാ​ണം​കു​ണു​ങ്ങി​യായ, ശക്തി​മ​ത്തെ​ങ്കി​ലും ന്യാ​യ​ര​ഹി​ത​മായ, അത് വന്ന​പാ​ട് യു​ദ്ധം വെ​ട്ടി; അത് ഒരു കണ്ണു​പൊ​ട്ട​നാ​ന​യെ​പ്പോ​ലെ നട​ക്കു​ന്നു; അത് പിൻ​വ​ശ​ത്ത് വൃ​ദ്ധ​ന്മാ​രു​ടേ​യും സ്ത്രീ​ക​ളു​ടേ​യും കു​ട്ടി​ക​ളു​ടേ​യും ശവ​ങ്ങ​ളെ ഇട്ടും​വെ​ച്ചു പോയി; എന്തി​നെ​ന്ന​റി​യാ​തെ അതു നി​ര​പ​രാ​ധ​രും നി​ഷ്ക​ള​ങ്ക​രു​മായ ജന​ങ്ങ​ളു​ടെ രക്ത​ത്തി​ന്ന് ആർ​ത്തി​പ്പെ​ട്ടു. ജന​ങ്ങൾ​ക്ക് ഭക്ഷ​ണ​മു​ണ്ടാ​ക്കി​ക്കൊ​ടു​ക്കു​ന്ന​ത് നന്ന്; അതി​ന്നാ​യി അവരെ കൊ​ത്തി​നു​റു​ക്കു​ന്ന​തു നന്ന​ല്ല.

ആയു​ധ​മെ​ടു​ത്ത ആക്ഷേ​പ​ങ്ങ​ളെ​ല്ലാം—ഏറ്റ​വു​മ​ധി​കം ന്യാ​യ്യ​മാ​യ​തു​പോ​ലും, ആഗ​സ്ത് 10-ന് പോലും, ജൂ​ലാ​യി 14-ാംനു പോലും—ഒരേ ആവ​ലാ​തി​ക​ളിൽ നി​ന്നാ​ണ് തു​ട​ങ്ങു​ന്ന​ത്. അവ​കാ​ശം സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ​മ​ട​യു​ന്ന​തി​നു​മുൻ​പാ​യി കല​ക്ക​വും പത​ഞ്ഞു​പൊ​ങ്ങ​ലു​മു​ണ്ടാ​വും. ആരം​ഭ​ത്തിൽ രാ​ജ്യ​ക​ല​ഹം ഒരു ലഹ​ള​യാ​ണ്; ഒരു പുഴ ആരം​ഭ​ത്തിൽ ഒരു വെ​ള്ള​ച്ചാ​ട്ട​മാ​ണെ​ന്ന​തു​പോ​ലെ​ത്ത​ന്നെ, രാ​ജ്യ​ക​ല​ഹം ആരം​ഭ​ത്തിൽ ഒരു ലഹ​ള​യാ​ണ്. സാ​ധാ​ര​ണ​മാ​യി അത് ആ സമു​ദ്ര​ത്തിൽ—ഭര​ണ​പ​രി​വർ​ത്ത​ന​ത്തിൽ—ചെ​ന്നെ​ത്തു​ന്നു. എന്താ​യാ​ലും, ധാർ​മ്മി​ക​മായ ആകാ​ശാ​ന്ത​ത്തെ ഭരി​ക്കു​ന്ന ആ ഉന്ന​ത​ശി​ഖ​ര​ങ്ങ​ളിൽ​നി​ന്ന്—ആദർ​ശ​ത്തി​ന്റെ നിർ​മ്മല മഞ്ഞു​കൊ​ണ്ടു​ണ്ടാ​യി​ട്ടു​ള്ള നീ​തി​ന്യാ​യം ജ്ഞാ​നം, വി​വേ​കം, അവ​കാ​ശം എന്നി​വ​യിൽ​നി​ന്നു—പു​റ​പ്പെ​ട്ടു, പാ​റ​യിൽ​നി​ന്നു പാ​റ​യി​ലേ​ക്കാ​യി വളരെ ദൂരം തള്ളി​പ്പോ​ന്ന​തി​നു ശേഷം, ആകാ​ശ​മ​ണ്ഡ​ല​ത്തെ അതി​ന്റെ സ്വ​ച്ഛ​ത​യോ​ടു​കൂ​ടി തന്നിൽ പ്ര​തി​ഫ​ലി​പ്പി​ക്കു​ക​യും ആ രാ​ജ​കീ​യ​മായ ദി​ഗ്ജ​യ​യാ​ത്ര​യിൽ ഒരു നൂറു പോ​ഷ​ക​ന​ദി​ക​ളെ​ക്കൊ​ണ്ടു വലു​പ്പം​വെ​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്ത​തി​നു​ശേ​ഷം, രാ​ജ്യ​ക​ല​ഹം പെ​ട്ടെ​ന്ന് ഏതോ ചളി​ക്ക​ണ്ട​ത്തിൽ, റയിൻ​ന​ദി ഒരു ചേ​റ്റു​നി​ല​ത്തെ​ന്ന​പോ​ലെ, ചെ​ന്നു മു​ങ്ങി​ക്ക​ള​യു​ന്നു.

ഇതൊ​ക്കെ കഴി​ഞ്ഞ കഥ​യാ​ണ്, ഭാവി ഒന്നു വേറെ. സർ​വ്വ​രു​ടേ​യും സമ്മ​ത​ത്തോ​ടു​കു​ടി​യു​ള്ള രാ​ജ്യ​ഭ​ര​ണ​ത്തി​ന് ഇങ്ങ​നെ​യൊ​രു സവി​ശേ​ഷ​ത​യു​ണ്ട്: അതു ലഹളയെ മു​ള​യിൽ​വെ​ച്ചു നു​ള്ളി​ക്ക​ള​യു​ന്നു; അതു രാ​ജ്യ​ക​ല​ഹ​ത്തി​ന് അനു​മ​തി​കൊ​ടു​ത്ത് അതി​ന്റെ ആയു​ധ​ങ്ങ​ളെ താഴെ വെ​പ്പി​ക്കു​ന്നു. യു​ദ്ധ​ങ്ങ​ളു​ടെ— തെ​രു​വിൽ​വെ​ച്ചു​ള്ള​വ​യു​ടെ എന്ന​പോ​ലെ രാ​ജ്യാ​തിർ​ത്തി​ക​ളിൽ​വെ​ച്ചു​ള്ള​വ​യു​ടേ​യും—അഭാവം—ഇതാണ് ഇനി വരാൻ പോ​കു​ന്ന​ത്. ഇന്ന് എന്തു​ത​ന്നെ​യാ​യാ​ലും ശരി,നാളെ സമാ​ധാ​ന​മാ​യി​രി​ക്കും.

എന്താ​യാ​ലും, രാ​ജ്യ​ക​ല​ഹ​വും ലഹ​ള​യും, ഇവ രണ്ടും തമ്മി​ലു​ള്ള വ്യ​ത്യാ​സ​വും—വാ​സ്ത​വം പറ​ഞ്ഞാൽ, ഈവ​ക​യൊ​ന്നും നാ​ടു​വാ​ഴി​കൾ​ക്ക​റി​ഞ്ഞു​കൂ​ടാ. ഒരു നാ​ടു​വാ​ഴി​യു​ടെ മന​സ്സിൽ എല്ലാം രാ​ജ്യ​ദ്രോ​ഹ​മാ​ണ്, ശരി​ക്കു​ള്ള വെറും ലഹള; എജ​മാ​ന​ന്റെ നേർ​ക്കു​ള്ള നാ​യ​യു​ടെ മു​ര​ണ്ടു​ചാ​ട്ടം—അതേ, ഒടു​വിൽ ആ നാ​യ​യു​ടെ തല പെ​ട്ടെ​ന്നു വലു​താ​യി അന്ധ​കാ​ര​ത്തിൽ സിം​ഹാ​സ​ന​ത്തി​നു നേ​രി​ട്ട് ഒട്ടൊ​ട്ടു കാ​ണാ​റാ​കു​ന്ന​തു​വ​രെ, ചങ്ങ​ല​കൊ​ണ്ടും നാ​യ​ക്കൂ​ടു​കൊ​ണ്ടും പാകം വരു​ത്തേ​ണ്ടി​യി​രി​ക്കു​ന്ന നാ​യ​യു​ടെ കു​ര​ച്ചു​കൊ​ണ്ടും കപ്പി​ക്കൊ​ണ്ടു​മു​ള്ള കടി​ക്കാൻ നി​ല്പ്.

അതു വന്നാൽ നാ​ടു​വാ​ഴി​കൾ ആർ​ത്തു​വി​ളി​ക്കും: ‘പൊ​തു​ജ​ന​ങ്ങൾ​ക്കു ദീർ​ഘാ​യു​സ്സ്!’

ഇതി​വി​ടെ പറ​ഞ്ഞു​വെ​ച്ച​തി​നു​ശേ​ഷം, ചരി​ത്ര​ത്തെ​സ്സം​ബ​ന്ധി​ച്ചേ​ട​ത്തോ​ളം, 1832 ജൂ​ണി​ലെ സംഭവം എന്തി​നെ സൂ​ചി​പ്പി​ക്കു​ന്നു എന്നു നോ​ക്കാം. അതൊ​രു​ല​ഹ​ള​യാ​ണോ? അതോ, ഒരു രാ​ജ്യ​ക​ല​ഹ​മാ​ണോ?

ഈ ഭയ​ങ്ക​ര​സം​ഭ​വ​ത്തെ രം​ഗ​ത്തിൽ കൊ​ണ്ടു​വ​രു​മ്പോൾ, പുറം ഭാ​ഗ​ത്തെ​സ്സം​ബ​ന്ധി​ച്ച സം​ഗ​തി​ക​ളെ വേർ​തി​രി​ച്ചു​കാ​ണി​ക​കാൻ വേ​ണ്ടി മാ​ത്രം ഇട​യ്ക്കൊ​ക്കെ ഞങ്ങൾ​ക്കു് പറ​യേ​ണ്ടി​വ​ന്നേ​ക്കാം; എന്നാൽ ലഹ​ള​യാ​കു​ന്ന പു​റം​രൂ​പ​വും അസ്തി​വാ​ര​മായ രാജ കല​ഹ​വും തമ്മി​ലു​ള്ള ഭേ​ദ​ത്തെ കൂ​ടി​മ​റി​യാ​ത്ത വിധം ഞങ്ങൾ എപ്പോ​ഴും സൂ​ക്ഷി​ച്ചു വെ​ച്ചു​കൊ​ള്ളു​ന്നു. അപ്ര​തീ​ക്ഷി​ത​മായ ആവിർ​ഭാ​വ​ത്തി​ലും വ്യ​സ​ന​ക​ര​മായ തി​രോ​ഭാ​വ​ത്തി​ലും ഈ 1832-ലെ സം​ഭ​വ​ത്തി​ന്, അതി​ന്നു​ള്ളിൽ ഒരു ലഹ​ള​യെ​മാ​ത്രം കണ്ടെ​ത്തു​ന്ന​വർ​പോ​ലും ബഹു​മാ​ന​ത്തോ​ടു​കൂ​ടി​യ​ല്ലാ​തെ അതി​നെ​പ്പ​റ്റി സൂ​ചി​പ്പി​ക്കാ​തി​രി​ക്ക​ത്ത​ക്ക​വി​ധം, ഒരു മാ​ഹാ​ത്മ്യ​മു​ണ്ട്. അവർ​ക്കാ​ക​ട്ടെ, അത് 1830-ന്റെ ഒര​വ​ശേ​ഷം​പോ​ലെ​യാ​ണ്. ക്ഷോ​ഭി​ച്ചു​പോയ ആലോ​ച​ന​ക​ളെ, അവർ പറ​യു​ക​യാ​ണ്, ഒരു ദി​വ​സം​കൊ​ണ്ടു സമാ​ധാ​ന​പ്പെ​ടു​ത്താൻ വയ്യാ. ഒരു ഭര​ണ​പ​രി​വർ​ത്ത​ന​ത്തെ ചു​രു​ക്കി​പ്പ​റ​യാൻ വയ്യാ. മൈ​താ​ന​മാ​യി കു​നി​ഞ്ഞൊ​ഴു​കു​ന്ന ഒരു പർ​വ്വ​തം​പോ​ലെ, ശാ​ന്ത​ത​യി​ലേ​ക്കു തി​രി​ച്ചെ​ത്തു​ന്ന​തി​നു​മുൻ​പാ​യി അതിനു ചില വള​യ​ലും തി​രി​യ​ലു​മൊ​ക്കെ കഴി​ക്ക​ണം. ജൂ​റ​യോ​ടു [15] കൂ​ടാ​തെ ആൽ​പ്സി​ല്ല, അസ്തു​റി​യ​യോ​ടു​കൂ​ടാ​തെ പി​റി​നീ​സ്സു [16] മില്ല.

പാ​രി​സ്സു​കാ​രു​ടെ ഓർ​മ്മ​യിൽ ‘ലഹ​ള​ക​ളു​ടെ കാലം’ എന്നു നാ​മ​ക​ര​ണം ചെ​യ്യ​പ്പെ​ട്ട ഈ ഇദാ​നീ​ന്ത​ന​ച​രി​ത്ര​ത്തി​ലെ വ്യ​സ​ന​ക​ര​ഘ​ട്ടം ഈ നൂ​റ്റാ​ണ്ടി​ലെ ക്ഷു​ഭിത ഘട്ട​ങ്ങൾ​ക്കി​ട​യിൽ നി​ശ്ച​യ​മാ​യും എണ്ണം​പ​റ​ഞ്ഞ ഒന്നാ​ണ് കഥ ചൊ​ല്ലി​ത്തു​ട​ങ്ങു​ന്ന​തി​നു​മുൻ​പാ​യി, ഒടു​വി​ല​ത്തെ ഒരു വാ​ക്ക്.

ഞങ്ങൾ ഇനി പറ​യാൻ​പോ​കു​ന്ന സം​ഗ​തി​കൾ, സമ​യ​വും സ്ഥ​ല​വു​മി​ല്ലാ​ഞ്ഞു​ച​രി​ത്ര​കാ​രൻ ചി​ല​പ്പോൾ ഉപേ​ക്ഷി​ച്ചു​ക​ള​യാ​റു​ള്ള ആ ഉള്ളിൽ​ത്ത​ട്ടു​ന്ന​തും ജീ​വ​നു​ള്ള​തു​മായ വാ​സ്ത​വ​ത്വ​ത്തി​ലെ ഭാ​ഗ​മാ​ണ്. എന്താ​യാ​ലും ഞങ്ങൾ ഊന്നി​പ്പ​റ​യു​ന്നു. അതിൽ ജീ​വ​നു​ണ്ട്, നെ​ഞ്ഞു​മി​ടി​പ്പു​ണ്ട്, മാ​നു​ഷി​ക​മായ ശ്വാ​സോ​ച്ഛ ്വാ​സ​മു​ണ്ട്. ഞങ്ങൾ മുൻ​പു​ത​ന്നെ പറ​ഞ്ഞി​ട്ടു​ണ്ടെ​ന്നു തോ​ന്നു​ന്നു, നി​സ്സാ​ര​സം​ഗ​തി​കൾ മഹ​ത്ത​ര​ങ്ങ​ളായ സം​ഭ​വ​ങ്ങ​ളു​ടെ ഇല​പ്പ​ടർ​പ്പാ​ണ്; ചരി​ത്ര​ത്തി​ന്റെ ദൂ​ര​സ്ഥി​തി​യിൽ അതു കാ​ണാ​തെ​പോ​കു​ന്നു. ‘ലഹ​ള​ക​ളു​ടെ’ എന്നു വം​ശ​പ്പേർ വീണ ഈകാലം നിറയെ ഇത്ത​രം ചി​ല്ല​റ​സം​ഭ​വ​ങ്ങ​ളാ​ണ്. നീ​തി​ന്യാ​യ​സം​ബ​ന്ധി​ക​ളായ അന്വേ​ഷ​ണ​ങ്ങൾ ആ അഗാ​ധ​ത​ക​ളെ വെ​ളി​പ്പെ​ടു​ത്തു​ക​യോ, ഒരു സമയം തൊ​ട്ടു നോ​ക്കു​ക​ത​ന്നെ​യോ ചെ​യ്തി​ട്ടി​ല്ല—ചരി​ത്ര​ത്തി​നു​ള്ള കാ​ര​ണം​കൊ​ണ്ട​ല്ല, മറ്റൊ​ന്നു​കൊ​ണ്ട്. അതു​കൊ​ണ്ട് അറി​യ​പ്പെ​ട്ട​വ​യും പ്ര​സി​ദ്ധീ​ക​രി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​വ​യു​മായ സം​ഭ​വ​വി​ശേ​ഷ​ങ്ങ​ളു​ടെ കൂ​ട്ട​ത്തിൽ, ചില ഭാ​ഗ​ങ്ങൾ മറ​ന്നു​പോ​ക​യും മറ്റു ചിലതു നശി​ച്ചു​പോ​ക​യും ചെ​യ്തു​ക​ഴി​ഞ്ഞ വാ​സ്ത​വ​സ്ഥി​തി​ക​ളെ​സ്സം​ബ​ന്ധി​ച്ച് ഇതു​വ​രെ അറി​യ​പ്പെ​ട്ടി​ട്ടി​ല്ലാ​ത്ത പല​തി​നേ​യും ഞങ്ങൾ ഇവിടെ വെ​ളി​ച്ച​ത്തു കൊ​ണ്ടു​വ​രാൻ പോ​കു​ന്നു. ഈ മഹ​ത്ത​ര​ങ്ങ​ളായ നാ​ട​ക​ങ്ങ​ളി​ലെ അധികം നട​ന്മാ​രും ഇന്നി​ല്ല; പി​റ്റേ ദി​വ​സ​ത്തേ​ക്കു​ത​ന്നെ അവർ മി​ണ്ടാ​താ​യി​രി​ക്കു​ന്നു; അപ്പോൾ പി​ന്നെ എന്തി​നെ​പ്പ​റ്റി​യാ​ണ് ഞങ്ങൾ പറ​യു​ന്ന​തെ​ന്നു​വ​ച്ചാൽ, ഈയൊരു സമാ​ധാ​നം ഞങ്ങൾ​ക്കു​ണ്ട്; ഞങ്ങൾ ഇതു കണ്ടി​രി​ക്കു​ന്നു! ചില പേ​രു​കൾ ഞങ്ങൾ മാ​റ്റു​ന്നു—ചരി​ത്രം കഥ പറ​യു​ന്നു​ണ്ടെ​ന്ന​ല്ലാ​തെ, എതിർ​സാ​ക്ഷി പറ​യു​ന്നി​ല്ല; എങ്കി​ലും ഞങ്ങൾ എഴു​തി​ക്കാ​ണി​ക്കു​ന്ന സംഭവം വളരെ വാ​സ്ത​വ​മാ​ണ്. ഞങ്ങൾ ഇപ്പോൾ എഴു​തി​പ്പോ​രു​ന്ന ഗ്ര​ന്ഥ​ത്തി​ന്റെ സ്ഥി​തി​യ​നു​സ​രി​ച്ച് ഒരു ഭാ​ഗ​ത്തെ, ഒരു ചരി​ത്ര സം​ഭ​വ​ത്തെ, ഏറ്റ​വു​മ​ധി​കം അജ്ഞാ​ത​മാ​യ​തി​നെ, 1832 ജൂൺ 5-ം 6-ംനു കളിലെ ആ രണ്ടു ദി​വ​സ​ത്തെ, കഥ​മാ​ത്രം എടു​ത്തും​കാ​ണി​ക്കാം; എന്നാൽ ഞങ്ങൾ മാ​റ്റി​യി​ടാൻ പോ​കു​ന്ന ആ ഇരു​ണ്ട മൂ​ടു​പ​ട​ത്തി​നു​ള്ളിൽ ഈ ഭയ​ങ്ക​ര​മായ പൊ​തു​ജ​ന​പ​രാ​ക്ര​മ​ത്തി​ന്റെ വാ​സ്ത​വ​സ്വ​രൂ​പം മു​ഴു​വ​നും വാ​യ​ന​ക്കാർ​ക്ക് ഒരു നോ​ക്കു​കാ​ണാ​റാ​വു​ന്ന​വി​ധ​ത്തിൽ ഞങ്ങൾ അതു ചെ​യ്യും.

1832-ലെ മെ​യ്മാ​സ​ത്തോ​ടു​കൂ​ടി, ഒരു മൂ​ന്നു മാ​സ​മാ​യി വി​ഷൂ​ചിക ആളു​ക​ളു​ടെ ഉത്സാ​ഹ​ത്തെ തീരെ കെ​ടു​ത്തു​ക​യും അവ​രു​ടെ ക്ഷോ​ഭ​ത്തി​ന്റെ അനിർ​വ​ച​നീ​യ​വും വ്യ​സ​ന​മ​യ​വു​മായ ഒരു ശമ​ന​മു​ണ്ടാ​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്തി​രു​ന്നു​വെ​ങ്കി​ലും, പാ​രി​സ് തീ​പ്പി​ടി​ക്കാൻ തെ​യ്യാ​റാ​യി​ട്ടു കു​റ​ച്ചു കാ​ല​മാ​യി. ഞങ്ങൾ പറ​ഞ്ഞി​ട്ടു​ള്ള​തു​പോ​ലെ, ആ മഹാ​ന​ഗ​രം ഒരു തോ​ക്കു​പോ​ലെ​യാ​ണ്; അതു നി​റ​ച്ചു​ക​ഴി​ഞ്ഞാൽ​പ്പി​ന്നെ, ഒരു തീ​പ്പൊ​രി വീ​ണു​കി​ട്ടു​ക​യേ വേ​ണ്ടു വെടി പൊ​ട്ടി. 1832 ജൂണിൽ ആ തീ​പ്പൊ​രി ജെനറൽ ലമാർ​ക്കി​ന്റെ മര​ണ​മാ​യി​ത്തീർ​ന്നു.

ലമാർ​ക്ക് പ്ര​സി​ദ്ധ​നും ഉത്സാ​ഹി​യു​മാ​യി​രു​ന്നു. ചക്ര​വർ​ത്തി ഭര​ണ​കാ​ല​ത്തെ​ക്കും രാ​ജ​ത്വ​പു​നഃ​സ്ഥാ​പ​ന​ത്തി​ലേ​ക്കും ആവ​ശ്യ​മു​ള്ള​ത​രം ധൈ​ര്യം, യു​ദ്ധ​ക്ക​ള​ത്തി​ലെ ധൈ​ര്യ​വും കച്ചേ​രി​സ്ഥ​ല​ത്തി​ലെ ധൈ​ര്യ​വും, അയാൾ​ക്കു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. അയാൾ എത്ര​ക​ണ്ടു പരാ​ക്ര​മി​യോ അത്ര​ത​ന്നെ വാ​ഗ്മി​യു​മാ​ണ്; അയാ​ളു​ടെ പ്ര​സം​ഗ​ത്തി​ന്നു​ള്ളിൽ ഒരു വാൾ കാണാം. അയാൾ തന്റെ മുൻ​ഗാ​മി​യായ ഫ്വാ​യെ​പ്പോ​ലെ, ആജ്ഞാ​ശ​ക്തി​യെ നി​ല​നിർ​ത്തി​യ​തി​നു​ശേ​ഷം, സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ​ത്തെ നി​ല​നിർ​ത്തി; അയാൾ ഇട​തു​ഭാ​ഗ​ത്തി​ന്റേ​യും അറ്റ​ത്തെ ഇട​തു​ഭാ​ഗ​ത്തി​ന്റേ​യും നടു​ക്ക് ഇരു​ന്നു—എന്നു​വെ​ച്ചാൽ, വരാ​നി​രി​ക്കു​ന്ന ഗു​ണ​ങ്ങ​ളെ സ്വീ​ക​രി​ച്ചി​രു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ട് അയാൾ ജന​ങ്ങ​ളു​ടെ കണ്ണി​ലു​ണ്ണി​യാ​യി; ചക്ര​വർ​ത്തി​യു​ടെ കീഴിൽ പണി​യെ​ടു​ത്തി​രു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ട് പൊ​തു​ജ​ന​ങ്ങ​ളു​ടേ​യും; നെ​പ്പോ​ളി​യൻ ഉള്ളു​കൊ​ണ്ടു സേ​നാ​പ​തി​യാ​ക്കി​ക്ക​ഴി​ഞ്ഞി​രു​ന്ന​തി​നാൽ അയാൾ കൊം​തെ​ഴെ​രാ​റി​ന്റെ​യും ദ്രു​വേ​യു​ടേ​യും കൂ​റ്റു​കാ​ര​നാ​യി​രു​ന്നു. 1815-ലെ സന്ധി തന്നോ​ടു​ചെ​യ്ത ഒര​പ​രാ​ധ​മാ​ണെ​ന്ന​നി​ല​യിൽ ഉദ്യോ​ഗ​ത്തിൽ​നി​ന്നു പി​രി​ഞ്ഞു. ഒരു സഹി​ച്ചു​കൂ​ടാ​ത്ത ഈർ​ഷ്യ​യോ​ടു​കൂ​ടി അയാൾ വെ​ല്ലി​ങ്ട​നെ വെ​റു​ത്തു—ഇതു പൊ​തു​ജ​ന​ങ്ങ​ളെ രസി​പ്പി​ച്ചു; പി​ന്നെ പതി​നേ​ഴു കൊ​ല്ല​ത്തേ​ക്കു വാ​ട്ടർ​ലു​യു​ദ്ധ​ത്തി​ന്റെ വ്യ​സ​നം അന്ത​സ്സിൽ സൂ​ക്ഷി​ച്ചു​പോ​ന്നു; ഇട​യ്ക്കു​ണ്ടായ സം​ഭ​വ​ങ്ങ​ളെ​യൊ​ന്നും അയാൾ കണ്ടു എന്നു ഭാ​വി​ച്ചി​ല്ല. മര​ണ​വേ​ദ​ന​യിൽ​ക്കി​ട​ക്കു​മ്പോൾ, ഊർ​ദ്ധ്വൻ വലി​ക്കെ, അയാൾ തനി​ക്കു നൂറു ദി​വ​സ്സ​ത്തെ ഭര​ണ​ത്തിൽ​പ്പെ​ട്ട ഉദ്യോ​ഗ​സ്ഥ​ന്മാർ സമ്മാ​നി​ച്ചി​രു​ന്ന വി​രു​തു​വാ​ളി​നെ മാ​റോ​ട​ണ​ച്ചു. നെ​പ്പോ​ളി​യൻ സൈ​ന്യം എന്നു​പ​റ​ഞ്ഞും കൊ​ണ്ടു​മ​രി​ച്ചു. ലമാർ​ക്കാ​ക​ട്ടെ, രാ​ജ്യം എന്നു​പ​റ​ഞ്ഞു​കൊ​ണ്ടു മരി​ച്ചു.

കരു​തി​യി​രു​ന്ന​പോ​ലെ​ത്ത​ന്നെ, അയാ​ളു​ടെ മര​ണ​ത്തെ ജന​ങ്ങൾ ഒരു നഷ്ട​മാ​യി കരുതി; ഭര​ണാ​ധി​കാ​രി​കൾ ഒരു തഞ്ച​മാ​യും. ഈ മരണം ഒരു കഷ്ട​സം​ഭ​വ​മാ​യി​രു​ന്നു. കഠി​ന​മായ സക​ല​വു​മെ​ന്ന​പോ​ലെ, ഈ കഷ്ട​സം​ഭ​വം ലഹ​ള​യാ​യി പരി​ണ​മി​ച്ചേ​ക്കാം. അങ്ങ​നെ​യാ​ണു​ണ്ടാ​യ​ത്.

തലേ ദിവസം വൈ​കു​ന്നേ​ര​വും, ലമാർ​ക്കി​ന്റെ ശവ​സം​സ്കാ​രം നട​ത്താൻ നി​ശ്ച​യി​ച്ചി​രു​ന്ന പി​റ്റേ ദിവസം രാ​വി​ലെ​യും, ഘോ​ഷ​യാ​ത്ര​യ്ക്കു​ള്ള തെ​രു​വു​ക​ളി​ലൊ​ന്നായ ഫോബൂർ സാങ് ആന്ത്വാ​ണ് ഒരു ഭയ​ങ്ക​ര​മ​ട്ട​വ​ലം​ബി​ച്ചു. ആ ലഹ​ള​പി​ടി​ച്ച തെ​രു​വു​വ​ല​പ്പ​ണി മു​ഴു​വ​നും ജന​സം​സാ​രം​കൊ​ണ്ടു നി​റ​ഞ്ഞു. ആളുകൾ കഴി​വു​ള്ളേ​ട​ത്തോ​ളം ആയു​ധ​ധാ​രി​ക​ളാ​യി ആശാ​രി​മാർ തങ്ങ​ളു​ടെ പണി​പ്പു​ര​യു​ടെ വാ​തിൽ​മേ​ല്പ​ടി​ക​ളെ ‘വാതിൽ അടി​ച്ചു​പൊ​ളി​ക്കാൻ’ കൈ​യി​ലെ​ടു​ത്തു. ഒരാൾ ഒരു കീ​ഴ്ക്കാ​ലു​റ​നെ​യ്ത്തു​കാ​ര​ന്റെ കൊ​ക്ക​സ്സൂ​ചി​യെ​ടു​ത്തു കൊക്ക വലി​ച്ചു കള​ഞ്ഞു കു​റ്റി​മുന കൂർ​പ്പി​ച്ച് ഒരു കട്ടാ​ര​മു​ണ്ടാ​ക്കി. ‘ആക്ര​മി​ക്കു’വാൻ ആർ​ത്തി​പ്പെ​ടു​ന്ന മറ്റൊ​രാൾ മൂ​ന്നു​ദി​വ​സ​മാ​യി ഉടു​പ്പി​ട്ടു കി​ട​ന്നു​റ​ങ്ങു​ന്നു. ലൊം​ബി​യെ എന്നു പേരായ ഒരാ​ശാ​രി ഒരു ചങ്ങാ​തി​യെ കണ്ടു​മു​ട്ടി, ആ ചങ്ങാ​തി ചോ​ദി​ച്ചു ‘എവി​ടെ​യ്ക്ക്?’ ഏ, അപ്പോൾ എനി​ക്കാ​യു​ധ​മി​ല്ല.’ ‘എന്നി​ട്ട്?’ ‘ഞാൻ എന്റെ പണി​മു​റ്റ​ത്തെ​യ്ക്കു വട​ക്കു​നോ​ക്കി എടു​ക്കാൻ പോ​ക​യാ​ണ്.’ ‘എന്തി​ന്?’ ലൊം​ബി​യെ ചോ​ദി​ച്ചു ‘എനി​ക്ക​റി​ഞ്ഞു​കൂ​ടാ’ ചു​റു​ചു​റു​ക്കു​ള്ള ഏതോ ഒരു ഭര​ണ​പ​രി​വർ​ത്ത​കൻ വഴി​യി​ലൂ​ടെ പോ​കു​ന്ന ചില പണി​ക്കാ​രോ​ടു പറ​ഞ്ഞു ‘നി​ങ്ങൾ ഇവിടെ വന്നാ​ട്ടെ!’ അയാൾ അവർ​ക്കു പത്തു സൂ​വി​ന്റെ വീ​ഞ്ഞു വാ​ങ്ങി​ക്കൊ​ടു​ത്തി​ട്ടു ചോ​ദി​ച്ചു: ‘നി​ങ്ങൾ​ക്കു പ്ര​വൃ​ത്തി​യു​ണ്ടോ?’ ‘ഇല്ല’ ‘നി​ങ്ങൾ ബരി​യേർ​ഷ​ര​മോ​ന്നി​നും ബരി​യേർ​മോ​ങ്ത്രു​ലി​നും നടു​ക്കു​ള്ള ഫിൽ​പി​യേ​റി​ലെ​യ്ക്കു ചെ​ല്ലിൻ; അവിടെ പണി​യു​ണ്ട്.’ ഫിൽ​പി​യേ​റിൽ ചെ​ന്ന​പ്പോൾ അവിടെ തോ​ക്കു​ക​ളും വെ​ടി​മ​രു​ന്നു​മാ​ണ് കണ്ട​ത്. ചില പ്ര​സി​ദ്ധ​നേ​താ​ക്ക​ന്മാർ വീ​ടു​വീ​ടാ​യി നട​ന്ന് ആളെ​ശ്ശേ​ഖ​രി​ച്ചി​രു​ന്നു ബരി​യേർ ദ്യു ത്രോ​ങ്ങി​ന​ടു​ത്തു ബർ​ത്തെ​ലി​മി​യു​ടെ കട​യി​ലും, പെ​ത്തി​ഷ​പ്പോ​വി​നോ​ട​ടു​ത്തു​ള്ള കപ്പ​ലി​ന്റെ കട​യി​ലും​വെ​ച്ചു കു​ടി​ക്കു​ന്ന​വർ ഒരു സഗൗ​ര​വ​മ​ട്ടിൽ അന്യോ​ന്യം സം​ഭാ​ഷ​ണം തു​ട​ങ്ങി. അവർ പറ​യു​ന്ന​തു കേ​ട്ടു. ‘നി​ങ്ങൾ നി​ങ്ങ​ളു​ടെ കൈ​ത്തോ​ക്കെ​ടു​ത്തി​ട്ടു​ണ്ടോ?’ ‘എന്റെ മാർ​ക്കു​പ്പാ​യ​ത്തി​ന്ന​ടി​യിൽ’ ‘നി​ങ്ങ​ളോ?’ ‘എന്റെ ഉൾ​ക്കു​പ്പാ​യ​ത്തി​നു​ള്ളിൽ.’ റ്യൂ ത്രു​വേർ​സി​യേ​റിൽ ബ്ലാ​ങ്ങി​ന്റെ പണി​പ്പു​ര​യ്ക്കു മുൻ​പി​ലും, മെ​സൊ​ണ​ങ്ബ്രു​ലെ​യു​ടെ പണി​മു​റ്റ​ത്ത് ആയു​ധ​പ്പ​ണി​ക്കാ​രൻ ബർ​നി​യേ​റു​ടെ മു​റി​ക്കു​മുൻ​പി​ലും വെ​ച്ച് ആൾ​ക്കൂ​ട്ട​ങ്ങൾ അന്യോ​ന്യം മന്ത്രി​ച്ചു. അക്കൂ​ട്ട​ത്തിൽ, ‘ദി​വ​സം​പ്ര​തി തർ​ക്കി​ക്കേ​ണ്ടി​വ​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ട്’ എജ​മാ​ന​ന്മാർ എപ്പോ​ഴും പണി​യിൽ​നി​ന്നു പി​രി​ച്ച​യ​ച്ചി​രു​ന്ന​തി​നാൽ ഒരാ​ഴ്ച​യോ​ളം​കാ​ലം ഒരി​ട​ത്തും നി​ല്ക്ക​യു​ണ്ടാ​യി​ട്ടി​ല്ലാ​ത്ത മവോ എന്നു പേരായ ഒരാ​ളു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു അയാൾ പി​റ്റേ ദിവസം റ്യു മെ​നിൽ​മോ​ങ് താ​ങ്ങി​ലെ നട​ക്കാ​വിൽ​വെ​ച്ചു കൊ​ല്ല​പ്പെ​ട്ടു. ആ ലഹ​ള​യിൽ​ത്ത​ന്നെ കി​ട​ന്നു​ചാ​വാ​നു​ള്ള പ്രെ​ത്തൊ​വാ​ക​ട്ടെ മവോ​വി​നെ സഹാ​യി​ച്ചു; ‘നി​ങ്ങ​ളു​ടെ ഉദ്ദേ​ശ്യ​മെ​ന്താ​യി​രു​ന്നു?’എന്ന ചോ​ദ്യ​ത്തി​നു മറു​പ​ടി പറ​ഞ്ഞും: ‘രാ​ജ്യ​ക​ല​ഹം.’ ഫോബൂർ സാ​ങ്മാർ​സോ​വി​ലേ​ക്കു​ള്ള ഭര​ണ​പ​രി​വർ​ത്തന പ്ര​തി​നി​ധി​യായ ലെ​മ​രാ​ങ്ങി​നെ അവർ കാ​ത്തു. വ്യു ദ് ബേർ​സി​ലെ മൂ​ല​യ്ക്കൽ പണി​ക്കാർ യോഗം കൂടി. കു​റി​വാ​ക്കു​ക​ളെ അവർ പര​സ്യ​മാ​യി​ത്ത​ന്നെ കൈ​മാ​റി.

അതു​പ്ര​കാ​രം, വെ​യി​ലും മഴ​യു​മു​ള്ള ഒരു ദി​വ​സ​മായ ജൂൺ 5-ാംനു മുൻ​ക​രു​തൽ​മൂ​ലം വലു​പ്പം കൂ​ടി​യി​രു​ന്ന ഭട​സം​ഘ​ത്താൽ പരി​വൃ​ത​മായ ലമാർ​ക്കി​ന്റെ ശവ സം​സ്കാ​ര​ഘോ​ഷം പാ​രി​സ് കട​ന്നു. മൂ​ടു​പ​ട​മി​ട്ട ചെ​ണ്ട​ക​ളോ​ടും താ​ഴ്ത്തി​പ്പി​ടി​ച്ച തോ​ക്കു​ക​ളോ​ടും കൂടിയ രണ്ടു പട്ടാ​ള​വ​കു​പ്പു​കൾ, അരയിൽ വാ​ളു​ക​ളോ​ടു​കൂ​ടിയ രണ്ടാ​യി​രം രാ​ഷ്ട്രീയ രക്ഷി​ഭ​ട​ന്മാർ ശവ​മ​ഞ്ച​ത്തി​ന് അക​മ്പ​ടി​കൂ​ടി. ശവ​വ​ണ്ടി വലി​ച്ചി​രു​ന്ന​തു ചെ​റു​പ്പ​ക്കാ​രാ​ണ്. ബഹു​മാ​ന​ചി​ഹ്ന​മായ തൂ​പ്പു​ചെ​ണ്ടും വഹി​ച്ച അനാ​ഥ​മ​ന്ദി​ര​ത്തി​ലെ ഉദ്യോ​ഗ​സ്ഥ​ന്മാർ അതിനെ തൊ​ട്ട​ടു​ത്തു നട​ന്നി​രു​ന്നു. ഉട​നെ​ക്ഷു​ഭി​ത​വും അപ്ര​തീ​ക്ഷി​ത​വും സം​ഖ്യാ​തീ​ത​വു​മായ ഒരു ജന​ക്കൂ​ട്ടം—പൊ​തു​ജന സു​ഹൃ​ത്സം​ഘ​ത്തി​ലെ അം​ഗ​ങ്ങൾ, നി​യ​മ​വി​ദ്യാർ​ത്ഥി​കൾ, വൈ​ദ്യ​വി​ദ്യാർ​ത്ഥി​കൾ, എല്ലാ രാ​ജ്യ​ത്തു​നി​ന്നു​മു​ള്ള അഭ​യാർ​ത്ഥി​കൾ, സ്പെ​യി​നി​ലേ​യും ഇറ്റ​ലി​യി​ലേ​യും ജർ​മ്മ​നി​യി​ലേ​യും പോ​ള​ണ്ടി​ലേ​യും കൊ​ടി​ക്കൂ​റ​കൾ, മൂ​ന്നു നി​റ​മു​ള്ള നേർ​ക്കൊ​ടി​കൂ​റ​കൾ, എല്ലാ​ത്ത​ര​വും കൊ​ടി​യ​ട​യാ​ള​ങ്ങൾ, പച്ച​ത്തു​പ്പു​ക​ളും ഇള​ക്കി​ക്കൊ​ണ്ടു​ള്ള കു​ട്ടി​കൾ, അന്നു പണി​ക്കു പോ​വാ​തെ ശഠി​ച്ചു നി​ന്നി​രു​ന്ന ആശാ​രി​മാ​രും കല്ലു​വെ​ട്ടി​ക​ളും കട​ലാ​സ്സു​തൊ​പ്പി​കൊ​ണ്ടു വേർ​തി​രി​ച്ച​റി​യാ​വു​ന്ന അച്ച​ടി​വേ​ല​ക്കാർ ഇങ്ങ​നെ—ഈര​ണ്ടു പേ​രാ​യും മു​മ്മൂ​ന്നു പേ​രാ​യും വരി ചേർ​ന്നു, കൂ​ക്കി​വി​ളി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു, മി​ക്ക​പേ​രും വടി വീ​ശി​യും, ചിലർ വാൾ വീ​ശി​യും, ഒരു ക്ര​മ​വു​മി​ല്ലാ​തെ​യും എന്നാൽ ഒരാ​ത്മാ​വോ​ടു​കൂ​ടി​യും, ചി​ല​പ്പോൾ ഒരു ലഹ​ള​പി​ടി​ച്ച കൂ​ട്ട​പ്പാ​ച്ചി​ലാ​യും വീ​ണ്ടും വരി​ചേർ​ന്നും വന്ന​ടി​ഞ്ഞു. സൈ​ന്യാം​ഗ​ങ്ങൾ സ്വയം നേ​താ​ക്ക​ന്മാ​രാ​യി; ഒരു കൂ​ട്ടു​കൈ​ത്തോ​ക്ക് ആളുകൾ കാണെ പി​ടി​ച്ചി​ട്ടു​ള്ള ഒരാൾ ആ ആൾ​ക്കൂ​ട്ട​ത്തെ പരീ​ക്ഷ​ണം ചെ​യ്യു​ന്ന​താ​യി തോ​ന്നി; അയാ​ളു​ടെ മുൻ​പിൽ ആൾ​ക്കൂ​ട്ട​ങ്ങൾ വഴി​മാ​റി​യി​രു​ന്നു. നട​ക്കാ​വു​ക​ളി​ലെ നട​വ​ഴി​ക​ളി​ലും, മര​ങ്ങ​ളു​ടെ കൊ​മ്പു​ക​ളി​ലും, ജനാ​ല​പ്പു​റം​ത​ട്ടു​ക​ളി​ലും, കി​ളി​വാ​തി​ല്ക്ക​ലും, മേ​ല്പു​ര​കൾ​ക്കു മു​ക​ളി​ലു​മാ​യി പു​രു​ഷ​ന്മാ​രു​ടേ​യും സ്ത്രീ​ക​ളു​ടേ​യും കു​ട്ടി​ക​ളു​ടേ​യും തല നി​റ​ഞ്ഞു; എല്ലാ കണ്ണു​ക​ളി​ലും ഉൽ​ക്ക​ണ്ഠ തി​ങ്ങി. ആയു​ധ​ധാ​രി​ക​ളായ ഒരാൾ​ക്കൂ​ട്ടം കട​ന്നു​പോ​യി; ഭയ​പ്പെ​ട്ടു​പോയ ഒരാൾ​ക്കൂ​ട്ടം അതു നോ​ക്കി​നി​ന്നു.

ഭര​ണാ​ധി​കാ​രി​ക​ളാ​ണെ​ങ്കിൽ, അവർ എല്ലാം കണ്ടു​വെ​യ്ക്കു​ക​യാ​ണ്. വാ​ളി​ന്മേൽ കൈ​വെ​ച്ചു​കൊ​ണ്ട് അവർ ശ്ര​ദ്ധി​ച്ചു​നോ​ക്കി. കു​തി​ര​പ്പു​റ​ത്തു കയറി, തലയിൽ കാ​ഹ​ള​ങ്ങ​ളോ​ടു​കൂ​ടി, തി​ര​പ്പെ​ട്ടി​കൾ നിറയെ തി​ര​യാ​യി, തോ​ക്കു​ക​ളും നി​റ​ച്ചു​നാ​ലു കു​തി​ര​പ്പ​ട്ടാ​ള​വ​കു​പ്പു​കൾ, പതി​ന​ഞ്ചാം ലൂയി എന്ന സ്ഥ​ല​ത്തു, മുൻ​പോ​ട്ടു പാ​ഞ്ഞെ​ത്തു​വാൻ തെ​യ്യാ​റാ​യി നി​ല്ക്കു​ന്നു; ലത്തീൻ​പ്ര​ദേ​ശ​ത്തും ഴാർ​ഴാ​ങ് ദ് പ്ലാ​ന്തി​ലും നഗ​ര​ര​ക്ഷി​ഭ​ട​സം​ഘം തെ​രു​വു​തെ​രു​വാ​യി അണി​നി​ന്നി​രു​ന്നു; അല്ലോ​വാ​ങ്ങിൽ ഒരു സാദി സൈ​ന്യ​മു​ണ്ട് ഗ്രേ​വിൽ 12-ാം വകു​പ്പു കാ​ലാൾ​പ്പ​ട​യു​ടെ പകുതി-​ ബാ​ക്കി​ഭാ​ഗം—ബസ്തീ​ലി​ലാ​യി​രു​ന്നു; സെ​ലെ​സ്താ​ങ്ങിൽ ആറാം വകു​പ്പു സാദി സൈ​ന്യം; ലു​വ്യ​രാ​ജ​ധാ​നി​യു​ടെ മു​റ്റം നിറയെ പീ​ര​ങ്കി​പ്പ​ട്ടാ​ള​വും. ബാ​ക്കി​യു​ള്ള സൈ​ന്യ​ങ്ങ​ളെ​ല്ലാം അതാതു താ​വ​ള​ങ്ങ​ളിൽ​ത്ത​ന്നെ​യാ​യി​രു​ന്നു—പാ​രി​സ്സി​ന്റെ ചു​റ്റു​പു​റ​ങ്ങ​ളി​ലു​ള്ള സൈ​ന്യ​ങ്ങ​ളെ കൂ​ട്ടാ​തെ​യാ​ണ്— അസ്വ​സ്ഥ​രാ​യി​രു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ടു ഭര​ണാ​ധി​കാ​രി​കൾ ആ ഭയ​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്ന പൊ​തു​ജ​ന​ക്കൂ​ട്ട​ത്തി​ന്റെ മേൽ വീഴാൻ പാ​ക​ത്തിൽ ഇരു​പ​ത്തി​നാ​ലാ​യി​രം പട്ടാ​ള​ക്കാ​രെ നഗ​ര​ത്തി​നു​ള്ളി​ലും മു​പ്പ​തി​നാ​യി​രം പേരെ നഗ​ര​ത്തി​നു പു​റ​ത്തും തെ​യ്യാ​റാ​ക്കി​യി​ട്ടു​ണ്ട്.

കൊ​ട്ടാ​ര​പ്പ​രി​ചാ​ര​ക​ന്മാ​രു​ടെ ഇടയിൽ പലതരം വി​രു​ദ്ധ​സം​സാ​ര​ങ്ങൾ നട​ന്നു. രാ​ജ​ഭ​ക്ത​ന്മാ​രു​ടെ സൂ​ത്ര​പ്പ​ണി​ക​ളെ​പ്പ​റ്റി​യും സൂ​ചി​പ്പി​ച്ചി​രു​ന്നു. പൊ​തു​ജ​ന​ങ്ങൾ ചക്ര​വർ​ത്തി​പ​ദ​ത്തി​ലി​രു​ത്താൻ നി​ശ്ച​യി​ച്ചി​രി​ക്കെ, ഈശ്വ​രൻ കൊ​ന്നു​ക​ള​യാൻ കരു​തി​യി​രു​ന്ന ദ്യു​ക് ദ് റെ​യി​ഷ് താ​ദി​നെ​പ്പ​റ്റി അവർ സം​സാ​രി​ച്ചു. ഇന്നും ആരെ​ന്ന​റി​ഞ്ഞി​ട്ടി​ല്ലാ​ത്ത ഒരാൾ, പൊ​തു​ജ​ന​ങ്ങൾ കൈ​യി​ലാ​ക്കി​യി​രു​ന്ന രണ്ട് ‘ഓവർ​സി​യർ’ മാർ ഒരു നി​ശ്ചി​ത​സ​മ​യ​ത്തു ജന​സം​ഘ​ത്തി​ന് ആയു​ധ​പ്പ​ണി​പ്പു​ര​യു​ടെ വാതിൽ തു​റ​ന്നു​കൊ​ടു​ക്കു​മെ​ന്ന് അറി​യി​ച്ചു. അവിടെ കൂ​ടി​യി​രു​ന്ന​തിൽ അധികം പേ​രു​ടേ​യും മറ​വ​റ്റ നെ​റ്റി​ത്ത​ട​ങ്ങ​ളിൽ ഉദി​ച്ചു​ക​ണ്ടി​രു​ന്ന​ത് ആശാ​ഭം​ഗ​ത്തോ​ടു കൂ​ടി​ക്ക​ലർ​ന്ന ഉത്സാ​ഹ​മാ​ണ്. എന്നാൽ അത്ത​രം ക്ര​മ​ര​ഹി​ത​മെ​ങ്കി​ലും ഉൽ​കൃ​ഷ്ട​ത​ര​മായ മനോ​വൃ​ത്തി​യാൽ പ്രേ​രി​ത​മായ ആൾ​ക്കൂ​ട്ട​ത്തി​നി​ട​യിൽ ദു​ഷ്ട​ന്മാ​രു​ടെ മു​ഖ​ങ്ങ​ളും ‘നമു​ക്കു കൊ​ള്ള​യി​ടുക’ എന്നു പറഞ്ഞ നി​കൃ​ഷ്ട​വ​ക്ത്ര​ങ്ങ​ളും അവി​ട​വി​ടെ​യു​ണ്ട്. കു​ഴി​നി​ല​ങ്ങ​ളു​ടെ അടി​ത്ത​ട്ടു കു​ത്തി​യി​ള​ക്കു​ക​യും വെ​ള്ള​ത്തിൻ​മീ​തെ ആകെ ചളി പൊ​ന്തി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്യു​ന്ന ചില ലഹ​ള​ക​ളു​ണ്ട്. ‘നല്ല പയ​റ്റെ’ത്തിയ പൊ​ല്ലീ​സ്സു​കാർ​ക്ക് അപ​രി​ചി​ത​മ​ല്ലാ​ത്ത ഒര​സാ​ധാ​ര​ണ​ക്കാ​ഴ്ച.

അസ്വാ​സ്ഥ്യ​മ​യ​മായ മന്ദ​ഗ​തി​യിൽ ഘോ​ഷ​യാ​ത്ര പരേ​ത​ന്റെ വീ​ട്ടിൽ​നി​ന്നു നട​ക്കാ​വു​ക​ളി​ലൂ​ടെ ബസ്തീൽ​വ​മെ എത്തി. ഇട​യ്ക്കി​ട​യ്ക്കു മഴ പെ​യ്തു, ആ ആൾ​ക്കൂ​ട്ട​ത്തി​ന്നു മഴ നി​സ്സാ​ര​മാ​യി​രു​ന്നു. പല സം​ഭ​വ​ങ്ങ​ളും— വങ്ദോം​സ്തം​ഭ​ത്തെ ശവ​മ​ഞ്ചം പ്ര​ദ​ക്ഷി​ണം വെ​ച്ച​ത്, തലയിൽ തൊ​പ്പി​യോ​ടു​കൂ​ടി ഒരു ജനാ​ല​പ്പു​റ​ന്ത​ട്ടിൽ കാ​ണ​പ്പെ​ട്ട ഫി​റ്റ്സ് ജെ​യിം​സി​ന്റെ മേ​ലെ​യ്ക്കു കല്ലേ​റു​ണ്ടാ​യ​ത്, ഒരു പൊ​തു​ജ​ന​ക്കൊ​ടി​ക്കൂ​റ​യിൽ​നി​ന്നു പഴയ പൂ​വൻ​കോ​ഴി​യ​ട​യാ​ളം പറി​ച്ചെ​ടു​ത്തു ചളി​യി​ലി​ട്ടു ചവു​ട്ടി​യ​ത്, സാങ് മർ​തെ​ങ് പ്ര​ദേ​ശ​ത്തു​വെ​ച്ച് ഒരു വാൾ​വെ​ട്ടു​കൊ​ണ്ട് ഒരു പൊ​ല്ലീ​സ്സു​കാ​ര​ന്നു മു​റി​യേ​റ്റ​ത്, 12–50 വകു​പ്പു കാ​ലാൾ​പ്പ​ട​യി​ലെ ഒരു​ദ്യോ​ഗ​സ്ഥൻ ഞാൻ പൊ​തു​ജ​ന​ഭാ​ഗ​ത്താ​ണ് എന്നു വി​ളി​ച്ചു​പ​റ​ഞ്ഞ​ത്, പു​റ​ത്തേ​യ്ക്കി​റ​ങ്ങ​രു​തെ​ന്നു​ള്ള ആജ്ഞ​യെ അതി​ലം​ഘി​ച്ച് ശി​ല്പ​വി​ദ്യാ​ല​യ​ത്തി​ലെ വി​ദ്യാർ​ത്ഥി​കൾ അപ്ര​തീ​ക്ഷി​ത​മാ​യി വന്നു​ചേർ​ന്ന​ത്, ‘ശി​ല്പ​വി​ദ്യാ​ല​യ​ത്തി​നു​ദീർ​ഘാ​യു​സ്സ്! ജന​പ്ര​തി​നി​ധി​ഭ​ര​ണ​ത്തി​നു ദീർ​ഘാ​യു​സ്സ്’ എന്നു​ള്ള ആർ​പ്പു​വി​ളി—ഇതെ​ല്ലാം, ശവ​സം​സ്കാ​ര​ഘോ​ഷ​യാ​ത്ര​യിൽ അവി​ട​വി​ടെ​യു​ണ്ടായ സവി​ശേ​ഷ​ത​ക​ളാ​ണ്. ബസ്തീ​ലിൽ​വെ​ച്ചു ഫോ​ബൂർ​സാ​ങ് അന്ത്യാ​ങ്ങിൽ​നി​ന്ന് ഇറ​ങ്ങി​വ​ന്ന അസാ​ധാ​ര​ണ​ങ്ങ​ളും ഭയ​ങ്ക​ര​ങ്ങ​ളു​മായ നീണ്ട പു​രു​ഷാ​ര​ങ്ങൾ ഘോ​ഷ​യാ​ത്ര​യ്ക്ക് ഒരേ​പ്പു​ണ്ടാ​ക്കി, ഒരു​ത​രം വല്ലാ​ത്ത പത​ഞ്ഞു​മ​റി​യൽ ആ ആൾ​ക്കൂ​ട്ട​ത്തെ ക്ഷോ​ഭി​ച്ചു.

ഒരാൾ മറ്റൊ​രാ​ളോ​ട് പറ​ഞ്ഞു​കേ​ട്ടു; ‘ഒരു ചു​ക​ന്ന താ​ടി​യു​ള്ള ആ ആളെ​ക​ണ്ടു​വോ?, വെടി വെ​യ്ക്കാ​റാ​യാൽ നമു​ക്ക് അതി​നു​ള്ള ആജ്ഞ തരാൻ അദ്ദേ​ഹ​മാ​ണ്.’ ആ ചെ​മ്പൻ​താ​ടി​ക്കാ​രൻ ഇതേ ചു​മ​ത​ല​യോ​ടു​കൂ​ടി​ത്ത​ന്നെ മറ്റൊ​രു ലഹ​ള​യി​ലും, ക്വെ​നി​സെ പ്ര​ദേ​ശ​ത്തു നട​ന്ന​തി​ലും, ഉണ്ടാ​യി​രു​ന്നു എന്നു തോ​ന്നു​ന്നു.

ശവ​വ​ണ്ടി ബസ്തീൽ കട​ന്നു, ചെ​റു​വാൽ പി​ന്നി​ട്ട്, ഓസ്തെർ​ലി​ത്സ് പാ​ല​ത്തി​ന്റെ പുൽ​ത്ത​കി​ടി​യി​ലെ​ത്തി. അവിടെ അതു നി​ന്നു. ആ സമ​യ​ത്ത് ഒന്നോ​ടി​ച്ചു നോ​ക്കു​ന്ന​പ​ക്ഷം തല പുൽ​ത്ത​കി​ടി​യി​ലും വാൽ​ബൂ​ദോ​ങ് പാ​താ​റി​ലു​മാ​യു​ള്ള ഒരു വാൽ​ന​ക്ഷ​ത്ര​ത്തി​ന്റെ മട്ടു തോ​ന്നി​ക്കു​ന്ന ആ ആൾ​ക്കൂ​ട്ടം ബസ്തീൽ മു​ഴു​വ​നും മൂടി, പൊർ​ത്സാ​ങ്മർ​തെ​ങ് വരെ നട​ക്കാ​വിൽ നീ​ണ്ടു​നി​ന്നി​രു​ന്നു ശവ​വ​ണ്ടി​യു​ടെ ചു​റ്റും ഒരു വൃ​ത്തം വര​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ട്. വമ്പി​ച്ച ജന​സം​ഘം ഒന്നും മി​ണ്ടു​ന്നി​ല്ല ലഫ​യെ​ത്ത് സം​സാ​രി​ച്ചു. ലമാർ​ക്കോ​ട് അവ​സാ​ന​യാ​ത്ര പറ​ഞ്ഞു. ഇത് ഉത്കൃ​ഷ​ട​വും ഉള്ളിൽ​ത്ത​ട്ടു​ന്ന​തു​മായ ഒരു ഘട്ട​മാ​യി​രു​ന്നു, എല്ലാ​വ​രും തൊ​പ്പി​യെ​ടു​ത്തു, എല്ലാ​വ​രു​ടേ​യും ഹൃദയം മി​ടി​ച്ചു.

പെ​ട്ടെ​ന്നു കറു​ത്ത ഉടു​പ്പി​ട്ടി​ട്ടു​ള്ള ഒരാൾ കു​തി​ര​പ്പു​റ​ത്ത ഒരു ചു​ക​ന്ന കൊ​ടി​യോ​ടു​കൂ​ടി—മറ്റു ചി​ല​രു​ടെ പക്ഷ​ത്തിൽ ഒരു ചു​ക​ന്ന സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ​ത്തൊ​പ്പി അറ്റ​ത്തു​ള്ള ഒരു കു​ന്ത​ത്തോ​ടു​കൂ​ടി—ആ ആൾ​ക്കൂ​ട്ട​ത്തി​നു നടു​വിൽ ആവിർ​ഭ​വി​ച്ചു ലഫ​യേ​ത്ത് തല തി​രി​ച്ചു. എക്സെൽ​മാ​ങ് ഘോ​ഷ​യാ​ത്ര​യെ വി​ട്ടു​പോ​യി. ഈ ചു​ക​പ്പു​കൊ​ടി ഒരു ക്ഷോ​ഭ​മു​ണ്ടാ​ക്കി, അതി​നി​ട​യ​ക്ക് അതു മറ​യു​ക​യും​ചെ​യ്തു. ബൂർ​ദോ​ങ് മു​ത​ല്ക്ക് ഓസ്തെർ​ലി​ത്സ് പാ​ലം​വ​രെ​യ്ക്കും തി​ര​മാ​ല​ക​ളെ​പ്പോ​ലു​ള്ള ആർ​പ്പു​വി​ളി​ക​ളിൽ ഒന്നു ജന​ക്കൂ​ട്ട​ത്തെ ഇള​ക്കി​മ​റി​ച്ചു രണ്ടു പടു​കൂ​റ്റൻ​കൂ​ക്കി​വി​ളി ആകാ​ശ​ത്തേ​ക്കു പൊ​ങ്ങി, ‘ലമാർ​ക്കി​നെ സം​സ്കാ​ര​സ്ഥ​ല​ത്തേ​ക്കു ലഫ​യേ​ത്തി​നെ ടൗൺ​ഹാ​ളി​ലേ​ക്ക്!’ ജന​സം​ഘ​ത്തി​ന്റെ ആർ​പ്പു​വി​ളി​കൾ​ക്കി​ട​യിൽ. ചില ചെ​റു​പ്പ​ക്കാർ തങ്ങ​ളെ പൂ​ട്ടി​ക്കെ​ട്ടി ശവ​വ​ണ്ടി​യി​ലു​ള്ള ലമാർ​ക്കി​നേ​യും കൊ​ണ്ടു് ഓസ്തെ​ലി​ത്സ് പാലം വഴി​ക്കു നട​ന്നു; ലഫ​യേ​ത്തി​നെ ഒരു കൂ​ലി​വ​ണ്ടി​യിൽ​ക്കേ​റ്റി മോർ​ലാ​ങ് പാ​താർ​വ​ഴി​ക്കും കൊ​ണ്ടു​പോ​യി.

ലഭി​യേ​ത്തി​ന്റെ ചു​റ്റും​കൂ​ടി അഭി​ന​ന്ദി​ച്ചി​രു​ന്ന​വ​രു​ടെ കൂ​ട്ട​ത്തിൽ ലെ​ഡി​ഗ്സ് നൈദർ എന്നു പേരായ ഒരു ജർ​മ്മ​നി​ക്കാ​ര​നു​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു; അയാൾ ഒരു നൂറു വയ​സ്സാ​യ​തി​നു​ശേ​ഷം പി​ന്നീ​ടു മരി​ച്ചു; അയാൾ 1776-ലെ യു​ദ്ധ​ത്തി​ലു​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു; അയാൾ വാ​ഷി​ങ്ട​ന്റെ കീഴിൽ ടെ​ന്റൻ യു​ദ്ധ​ത്തി​ലു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. ലഫ​യേ​ത്തി​ന്റെ കീഴിൽ ബ്രാ​ണ്ടി​വേ​നി​ലും.

ഈയി​ട​യ്ക്ക് ഇട​ത്തേ പു​ഴ​വ​ക്ക​ത്തു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന നഗ​ര​ര​ക്ഷി​സാ​ദി​കൾ മുൻ​പോ​ട്ടു വരാൻ തു​ട​ങ്ങി; അവർ പാ​ല​ത്തെ തട​യാ​നെ​ത്തി; വല​ത്തേ പു​ഴ​വ​ക്ക​ത്തു​ള്ള സെ​ലെ​സ്താ​ങ്ങിൽ​നി​ന്നു കു​തി​ര​പ്പ​ട​യാ​ളി​ക​ളും എത്തി​ക്കൂ​ടി; മോർ​ലാ​ങ് പാ​താ​റി​ലേ​ക്കു​ള്ള മാർ​ഗ്ഗം തട​ഞ്ഞു, ലഫ​യേ​ത്തി​നെ വലി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു​പോ​യി​രു​ന്ന​വർ പാ​താ​റി​ന്റെ മൂ​ല​യ്ക്കൽ​വെ​ച്ച് ആ കു​തി​ര​പ്പ​ട്ടാ​ള​ത്തെ കണ്ടെ​ത്തി ഉച്ച​ത്തിൽ​പ്പ​റ​ഞ്ഞു; ‘കു​തി​ര​പ്പ​ട്ടാ​ളം!’ കു​തി​ര​പ്പ​ട​യാ​ളി​കൾ, മി​ണ്ടാ​തെ, ഒരു കാൽ​ന​ട​യു​ടെ വേ​ഗ​ത്തിൽ, ജീ​നി​യു​റ​ക​ളിൽ കൈ​ത്തോ​ക്കു​ക​ളോ​ടു​കൂ​ടി, വാ​ളു​കൾ ഉറ​യി​ലി​ട്ടു, തോൽ​സ്സ​ഞ്ചി​ക​ളിൽ തോ​ക്കും തൂ​ക്കി, വ്യ​സ​ന​മ​യ​മായ ഉത്ക​ണ്ഠ​യോ​ടു​കൂ​ടി മുൻ​പോ​ട്ടു വന്നു.

ആ ചെ​റു​പാ​ല​ത്തി​ന് ഇരു​ന്നൂ​റ​ടി അടു​ത്താ​യ​പ്പോൾ അവർ നി​ന്നു. ലഫ​യേ​ത്ത് ഇരി​ക്കു​ന്ന വണ്ടി അവ​രു​ടെ അടു​ക്ക​ലെ​ത്തി; അവർ വരി​നിര തു​റ​ന്നു, വണ്ടി അതിലേ കട​ത്തി​യ​യ​ച്ചു. വീ​ണ്ടും വരി​കൂ​ടി. ആ ഘട്ട​ത്തിൽ കു​തി​ര​പ്പ​ട്ടാ​ള​വും ജന​ക്കൂ​ട്ട​വും തമ്മിൽ​ത്തൊ​ട്ടു. സ്ത്രീ​കൾ പേ​ടി​ച്ചു പറ​പ​റ​ന്നു. ആ അപാ​യ​ക​ര​മായ നി​മി​ഷ​ത്തിൽ എന്തു​ണ്ടാ​യി? ആർ​ക്കും പറയാൻ വയ്യാ. രണ്ടു മേ​ഘ​ങ്ങൾ ഒന്നി​ച്ചു മു​ട്ടു​ന്ന​ഒ​രി​രു​ണ്ട സമ​യ​മാ​ണ​ത്. എതിർ​ക്കാൻ കല്പി​ക്കു​ന്ന കാ​ഹ​ള​വി​ളി പി​ന്നിൽ നി​ന്നു​കേ​ട്ടു എന്നു ചിലർ പറ​യു​ന്നു; മറ്റു ചി​ല​രു​ടെ പക്ഷ​ത്തിൽ, ഒരു കു​ട്ടി ഒരു കു​തി​ര​പ്പ​ട​യാ​ളി​യു​ടെ മേൽ ഒരു കട്ടാ​രം കു​ത്തി​യി​റ​ക്കി. വാ​സ്ത​വ​മെ​ന്തെ​ന്നാൽ, മൂ​ന്നു​വെ​ടി പെ​ട്ടെ​ന്നു പൊ​ട്ടി; ഒന്നാ​മ​ത്തേ​തു കു​തി​ര​പ്പ​ട്ടാ​ള​ത്തി​ന്റെ മേ​ലു​ദ്യോ​ഗ​സ്ഥ​നായ ഷോ​ലെ​യെ കൊ​ന്നു; രണ്ടാ​മ​ത്ത​തു ജനാ​ല​യ​ട​യ്ക്കാൻ പു​റ​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്ന ഒരു ചെ​കി​ടു​പൊ​ട്ടി​യായ കി​ഴ​വി​യെ കൊ​ന്നു; മൂ​ന്നാ​മ​ത്തേ​ത് ഒരു പട്ടാള മേ​ലു​ദ്യോ​ഗ​സ്ഥ​ന്റെ ചു​മ​ല​രി​ഞ്ഞു; ഒരു സ്ത്രീ നി​ല​വി​ളി​ച്ചു; ‘അവർ​ക്കു തി​ടു​ക്കം കൂടി’ ഉത്ത​ര​ക്ഷ​ണ​ത്തിൽ അതേ​വ​രെ താ​വ​ള​ത്തി​ലാ​യി​രു​ന്ന ഒരു കു​തി​ര​പ്പ​ട്ടാ​ള​വ​കു​പ്പു വാ​ളൂ​രി​പ്പി​ടി​ച്ചു. കു​തി​ര​ക​ളെ ക്ഷ​ണ​ത്തി​ലോ​ടി​ച്ചു, റ്യൂ ബസ്സൊം​പി​യേ​റി​ലൂ​ടേ​യും ബൂർ​ദോ​ങ്ങി​ലൂ​ടേ​യു​മാ​യി സർ​വ്വ​ത്തേ​യും തട്ടി​നീ​ക്കി​ക്കൊ​ണ്ട് എത്തി​ച്ചേർ​ന്നു.

ഇനി ഒന്നും പറ​യാ​നി​ല്ല; കൊ​ടു​ങ്കാ​റ്റു ചങ്ങല വി​ട്ടു; കല്ലു​കൾ മഴ​പോ​ലെ വന്നു​വീ​ണു, ഒരു കൂ​ട്ട​വെ​ടി​യു​ണ്ടാ​യി, പലരും പു​ഴ​യി​ലേ​യ്ക്കു പാ​ഞ്ഞു. സെ​യിൻ​ന​ദി​യു​ടെ ചെ​റു​കൈ​വ​ഴി​യി​ലെ​ങ്ങും ആളുകൾ നി​റ​ഞ്ഞു. ലൂ​വി​യേ​റി​ലെ മര​ച്ചാ​പ്പ—ക്ഷ​ണ​ത്തിൽ കൈ​യിൽ​ക്കി​ട്ടിയ ആ പരന്ന കോട്ട-​ദ്വന്ദ്വയുദ്ധക്കാരെക്കൊണ്ടുരോമം എടു​ത്തു​പി​ടി​ച്ച​പോ​ലെ​യാ​യി. കു​റ്റി​കൾ പറി​ച്ചു കൈ​ത്തോ​ക്കു​കൾ ഒഴി​ഞ്ഞു​തു​ട​ങ്ങി, വഴി​മു​ട​ക്കൽ ആരം​ഭി​ച്ചു. പി​ന്നോ​ക്കം തള്ളി​പ്പോയ ചെ​റു​പ്പ​ക്കാർ ശവ​വ​ണ്ടി​യും​കൊ​ണ്ട് ഓസ്തെർ​ലി​ത്സ് പാലം ഒരോ​ട്ട​ത്തിൽ​പ്പി​ന്നി​ട്ടു, നഗ​ര​ര​ക്ഷി​സം​ഘം മുൻ​പോ​ട്ടു പാ​ഞ്ഞെ​ത്തി, കു​തി​ര​പ്പ​ട​യാ​ളി​കൾ വാ​ളൂ​രി ഉല​ച്ചു. ആൾ​ക്കൂ​ട്ടം നാ​നാ​ഭാ​ഗ​ത്തെ​യ്ക്കു​മാ​യി​ച്ചി​ന്നി, യു​ദ്ധം തു​ട​ങ്ങി എന്ന സം​സാ​രം പാ​രി​സ്സി​ന്റെ​നാ​ലു​ഭാ​ഗ​ത്തെ​ക്കും പറ​ന്നെ​ത്തി. ആളുകൾ കൂ​ക്കി​വി​ളി​ച്ചു; ‘ആയു​ധ​മെ​ടു​ക്കു​വിൻ’ ആളുകൾ പാ​യു​ന്നു, തട്ടി​ത്ത​ട​യു​ന്നു, പറ​പ​റ​ക്കു​ന്നു, എതിർ​ത്തു​നി​ല്ക്കു​ന്നു. കാ​റ്റു​തി​യ്യി​നെ എന്ന​പോ​ലെ ശു​ണ്ഠി ലഹളയെ ദു​ര​ത്തെ​യ്ക്കു പര​ത്തു​ന്നു.

ഒരു ലഹ​ള​യു​ടെ ആദ്യ​ത്തെ പു​റ​പ്പാ​ടി​നെ​ക്കാൾ അസാ​ധാ​ര​ണ​മാ​യി മറ്റൊ​ന്നി​ല്ല. എല്ലാം എല്ലാ​യി​ട​ത്തും ഒപ്പം പൊ​ട്ടി​മു​ള​യ്ക്കു​ന്നു അതു മുൻ​കൂ​ട്ടി കണ്ടി​ട്ടു​ള്ള​താ​ണോ? അതേ, അതി​ന്നൊ​രു​ങ്ങി​യി​ട്ടു​ണ്ടോ? ഇല്ല അതെ​വി​ടെ​നി​ന്നു വരു​ന്നു? പാ​ത​വി​രി​യിൽ​നി​ന്ന്. അതെ​വി​ടെ​നി​ന്നു വീ​ഴു​ന്നു? ആകാ​ശ​ത്തു​നി​ന്ന് ഇതാ, രാ​ജ്യ​ക​ല​ഹം ഒരു തന്ത്ര​ത്തി​ന്റെ മട്ടെ​ടു​ക്കു​ന്നു; അതാ ഒരു നി​മി​ഷ​ക​വി​ത​യു​ടെ മട്ടാ​യി ഒന്നാ​മ​തു വന്ന ആൾ ജന​ക്കൂ​ട്ട​ത്തി​ന്റെ ഒരൊ​ഴു​ക്കു​ത്തു കൈ​യി​ലാ​ക്കി അതി​നേ​യും​കൊ​ണ്ട് ഇഷ്ട​മു​ള്ളേ​ട​ത്തേ​ക്കു നട​ക്കു​ന്നു ഒരു​ത​രം ഭയ​ങ്ക​ര​മായ ആഹ്ലാ​ദ​ശീ​ലം ഇട​ക​ലർ​ന്ന ഒരു ഭയ​പൂർ​ണ്ണത. ഒന്നാ​മ​താ​യി ആർ​പ്പു​വി​ളി; പീ​ടി​ക​കൾ പൂ​ട്ടി​ക്ക​ഴി​ഞ്ഞു; കച്ച​വ​ട​ക്കാ​രു​ടെ സാ​മാ​നം കാ​ഴ്ച​യ്ക്കു​വെ​യ്ക്ക​ലൊ​ക്കെ എവി​ടേ​ക്കോ​പോ​യി; ഉടനെ അങ്ങു​മി​ങ്ങും വെടി കേൾ​ക്കാം; ജന​ങ്ങൾ പറ​ക്കു​ന്നു; തോ​ക്കിൻ ചട്ട​കൾ​കൊ​ണ്ടു​ള്ള അടി പടി​വാ​തി​ലു​ക​ളിൽ അല​യ്ക്കു​ക​യാ​യി, വീ​ട്ടു​മു​റ്റ​ങ്ങ​ളിൽ ഭൃ​ത്യ​ന്മാർ ചി​രി​ക്കു​ന്ന​തും ഇങ്ങ​നെ പറ​യു​ന്ന​തും കേൾ​ക്കാം: ‘കടി​പി​ടി​ക്കു​ള്ള ഭാ​വ​മു​ണ്ട്!’

ഒരു കാൽ​മ​ണി​ക്കൂർ കഴി​ഞ്ഞി​ല്ല, അപ്പോ​ഴേ​ക്കും പാ​രി​സ്സി​ന്റെ ഇരു​പ​തു ദൂ​ര​ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളിൽ ഒരൊ​റ്റ നി​മി​ഷം​കൊ​ണ്ടു പൊ​ട്ടി​പ്പു​റ​പ്പെ​ട്ട കാഴ്ച ഇതാണ്

റ്യു സാങ്ത്-​ക്വ്രാ-ദ്-ല ബ്രെ​തോ​ന്നെ​രീ​യിൽ താ​ടി​മീ​ശ​യോ​ടും നീണ്ട തല​മു​ടി​യോ​ടും കൂടിയ ഇരു​പ​തു ചെ​റു​പ്പ​ക്കാർ ഒരു ചാ​രാ​യ​വി​ല്പ​ന​സ്ഥ​ല​ത്തു കയ​റി​ച്ചെ​ന്നു; ഒരു നി​മി​ഷം കഴി​ഞ്ഞു പട്ടു​നാ​ട​കൊ​ണ്ടു മൂടിയ ഒരു മു​ന്നി​റ​ക്കൊ​ടി​യോ​ടു​കൂ​ടി അവർ പു​റ​ത്തെ​യ്ക്കും കട​ന്നു; അവ​രു​ടെ നേ​താ​ക്ക​ന്മാ​രാ​യി മൂ​ന്നു​പേ​രു​ണ്ട്, ഒരാ​ളു​ടെ കൈയിൽ ഒരു വാ​ളു​ണ്ട്. മറ്റൊ​രാ​ളു​ടെ കൈയിൽ ഒരു തോ​ക്കാ​ണ്. മൂ​ന്നാ​മ​ന്റെ കൈയിൽ ഒരി​രി​മ്പു​കു​ന്ത​വും.

വ്യു ദെ​നൊ​നെ​ങ്ദി​യെ​റിൽ ഒരു​ന്തിയ കു​മ്പ​യോ​ടും ഒരു ചി​ല​മ്പ​നൊ​ച്ച​യോ​ടും ഒരു കഷ​ണ്ടി​ത്ത​ല​യോ​ടും ഒരു​യർ​ന്ന നെ​റ്റി​യോ​ടും ഒരു കറു​ത്ത താ​ടി​യോ​ടും ഒരി​ക്ക​ലും അമർ​ന്നു കി​ട​ക്കാ​ത്ത അത്ത​രം കൂർ​ത്ത മേൽ​മീ​ശ​ക​ളിൽ ഒന്നോ​ടും കൂടി നല്ല ഉടു​പ്പി​ട്ട ഒരു നാ​ടു​വാ​ഴി വഴി​പോ​ക്കർ​ക്കു പര​സ്യ​മാ​യി വെ​ടി​ത്തി​ര​കൾ സമ്മാ​നി​ക്കു​ന്നു.

റ്യൂ സാങ്-​പിയേർ-മൊങ് മാർതൃ എന്ന സ്ഥ​ല​ത്തു നഗ്ന​ഭു​ജ​ങ്ങ​ളോ​ടു​കൂ​ടിയ ആളുകൾ ഒരു കറു​ത്ത കൊ​ടി​യും​കൊ​ണ്ടു നട​ന്നി​രു​ന്നു; അതിൽ വെ​ളു​ത്ത​അ​ക്ഷ​ര​ത്തിൽ ഇങ്ങ​നെ എഴു​തി​യി​ട്ടു​ള്ള​തു വാ​യി​ക്കാം: ‘ജന​പ്ര​തി​നി​ധി​ഭ​ര​ണം. അല്ലെ​ങ്കിൽ മരണം!’ റ്യൂ ദെ-​ഴെയുനൂർ, റ്യു ദു​ക​ദ്രാ​ങ്, റ്യു മൊ​ന്തോർ​ഗു​യിൽ. വ്യു മന്ദാർ എന്നി​വി​ട​ങ്ങ​ളിൽ തങ്ക​ലി​പി​ക​ളിൽ ഒര​ക്ക​ത്തോ​ടു​കൂ​ടിയ വകു​പ്പ് എന്ന വാ​ക്കെ​ഴു​തി​യി​ട്ടു​ള്ള കൊ​ടി​ക​ളും ഇള​ക്കി​ക്കൊ​ണ്ട് ജന​ക്കൂ​ട്ടം വന്നു​ചേർ​ന്നു ആ കൊ​ടി​ക​ളിൽ ഒന്ന് ഇട​യ്ക്ക് അസ്പ​ഷ്ട​മായ വെ​ള്ള​വ​ര​യോ​ടും​കൂ​ടി ചു​ക​പ്പും നീ​ല​നി​റ​വും കലർ​ന്ന​താ​യി​രു​ന്നു.

ആളുകൾ സാ​ങ്മർ​തെ​ങ്ങി​ലു​ള്ള ചി​ല്ലറ ആയു​ധ​ങ്ങ​ളു​ണ്ടാ​ക്കു​ന്ന ഒരു പണി​പ്പുര കൊ​ള്ള​യി​ട്ടു; മൂ​ന്നു കവചവില്പനസ്ഥലങ്ങളും-​അവയിൽ ഒന്നു റ്യൂ​ബോ​ബു​റി​ലും മറ്റൊ​ന്നു റ്യൂ മിഷേൽ ല്-​കൊംതെയിലും പി​ന്നെ​യൊ​ന്നു റ്യു ദ തൊം​പ്ലി​ലൂ​മാ​യി​രു​ന്നു. കു​റ​ച്ചു​നി​മി​ഷം​കൊ​ണ്ടു ജന​സം​ഘ​ത്തി​ന്റെ പര​സ്സ​ഹ​സ്രം കൈകൾ ഇരു​നൂ​റ്റി മു​പ്പ​തു തോക്കുകളും-​ഏതാണ്ടു മു​ഴു​വൻ ഇര​ട്ട​ത്തിര വെ​ക്കു​ന്ന​വ​യാ​ണ്—അറു​പ​ത്തി​നാ​ലു വാ​ളു​ക​ളും എൺ​പ​ത്തി​മൂ​ന്നു കൈ​ത്തോ​ക്കു​ക​ളും എടു​ത്തു നട​ന്നു. അധികം ആയു​ധ​ങ്ങ​ളു​ണ്ടാ​വാൻ​വേ​ണ്ടി ഒരാൾ തോ​ക്കും മറ്റൊ​രാൾ കു​ന്ത​വു​മെ​ടു​ത്തു.

ദ് ല ഗ്രേ​വ് പാ​താ​റി​ന്നെ​തിർ​ഭാ​ഗ​ത്തു ചെ​റു​തോ​ക്കു​ക​ളോ​ടു​കൂ​ടിയ ചില ചെ​റു​പ്പ​ക്കാർ വെ​ടി​ക്കു തഞ്ചം നോ​ക്കി ഏതോ സ്ത്രീ​ക​ളു​ടെ വീ​ട്ടിൽ​ച്ചെ​ന്നു ചു​വ​ടു​റ​പ്പി​ച്ചു. അവരിൽ ഒരാ​ളു​ടെ പക്കൽ ഒരു ‘ചക്കു​മു​ക്കി’ത്തോ​ക്കു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. അവ വീ​ടു​വാ​തി​ല്ക്കൽ​ച്ചെ​ന്നു വി​ളി​ച്ച്, അക​ത്തേ​ക്കു കട​ന്നു, വെ​ടി​ത്തി​ര​യു​ണ്ടാ​ക്കൽ കൊ​ണ്ടു​പി​ടി​ച്ചു. ആ സ്ത്രീ​ക​ളിൽ ഒരുവൾ പറ​യു​ക​യു​ണ്ടാ​യി: ’വെ​ടി​ത്തിര എന്താ​ണെ​ന്ന് എനി​ക്ക​റി​വി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു; ഭർ​ത്താ​വാ​ണ് എനി​ക്ക​തു പറ​ഞ്ഞു​ത​ന്ന​ത്. ഒരു​കൂ​ട്ടം റ്യൂ ദെ​വി​യൊൽ ഓദ്രി​യ​ത്തി​ലു​ള്ള ഒരു വി​ചി​ത്ര​വ​സ്തു​വ്യാ​പാ​രി​യു​ടെ പീ​ടി​ക​യിൽ കയ​റി​ച്ചെ​ന്നു ചൊ​ട്ട​വാ​ളു​ക​ളും തുർ​ക്കി​ത്തോ​ക്കു​ക​ളും കൈ​യി​ലാ​ക്കി.

ഒരു​ണ്ട തട്ടി മരി​ച്ച കല്പ​ണി​ക്കാ​ര​ന്റെ ശവം റ്യൂ ദ് ല പേർ​ളിൽ കി​ട​ന്നി​രു​ന്നു.

പി​ന്നീ​ടു പു​ഴ​യു​ടെ വല​തു​വ​ശ​ത്തും ഇട​തു​വ​ശ​ത്തും പാ​താ​റി​ലും നട​ക്കാ​വി​ലും ലത്തീൻ​പ്ര​ദേ​ശ​ത്തും ഹാൽ​സ്ഥ​ല​ങ്ങ​ളി​ലും എല്ലാം കി​ത​ച്ചും​കൊ​ണ്ടു​ള്ള ആളുകൾ—പണി​ക്കാ​രും വി​ദ്യാർ​ത്ഥി​ക​ളും സംഘാംഗങ്ങളും-​വിളംബരങ്ങൾ വാ​യി​ക്കു​ന്നു, ‘യു​ദ്ധ​ത്തി​ന്നൊ​രു​ങ്ങു​വിൻ!’ എന്നാർ​ത്തു​വി​ളി​ക്കു​ന്നു, തെ​രു​വു​വി​ള​ക്കു​കൾ തച്ചു​ട​യ്ക്കു​ന്നു, വണ്ടി​ക​ളിൽ​നി​ന്നു കു​തി​ര​ക​ളെ അഴി​ച്ചു​വി​ടു​ന്നു, വീ​ഥി​ക​ളി​ലെ വി​രി​ക്ക​ല്ലു​കൾ പു​ഴ​ക്കി​യി​ടു​ന്നു, വീ​ട്ടു​വാ​തി​ലു​കൾ പൊ​ളി​ച്ചു​ക​ട​ക്കു​ന്നു, മര​ങ്ങൾ പു​ഴ​ക്കു​ന്നു. നി​ല​വ​റ​കൾ കൊ​ള്ള​യി​ടു​ന്നു, വീ​പ്പ​കൾ ഉരു​ട്ടി​ത്ത​ള്ളു​ന്നു, വി​രി​ക്ക​ല്ലു​ക​ളും മു​ര​ട്ടു​ക​ല്ലു​ക​ളും വീ​ട്ടു​സാ​മാ​ന​ങ്ങ​ളും പല​ക​ക​ളും കു​ന്നു​കൂ​ട്ടു​ന്നു, വഴി​ക്കോ​ട്ട കെ​ട്ടു​ന്നു.

അവർ നാ​ടു​വാ​ഴി​ക​ളെ​പ്പി​ടി​ച്ചു തങ്ങ​ളെ സഹാ​യി​പ്പി​ച്ചു. അവർ സ്ത്രീ​ക​ളു​ടെ പാർ​പ്പി​ട​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്കു ചെ​ന്നു, വീ​ട്ടി​ലി​ല്ലാ​ത്ത ഭര​ത്താ​ക്ക​ന്മാ​രു​ടെ വാ​ളു​ക​ളും തോ​ക്കു​ക​ളും പി​ടി​ച്ചു​വാ​ങ്ങി​ച്ചു, വാ​തി​ല്ക്കൽ വെ​ള്ള​ച്ചാ​യം​കൊ​ണ്ട് ‘ആയു​ധ​ങ്ങൾ ഏൽ​പി​ച്ചു​ത​ന്നു’ എന്നെ​ഴു​തി​യി​ട്ടു; ചിലർ വാ​ളു​ക​ളും തോ​ക്കു​ക​ളും കി​ട്ടി എന്ന​തി​നു​ള്ള രശീ​തി​ക​ളിൽ തങ്ങ​ളു​ടെ പേ​രെ​ഴു​തി ഒപ്പു​വെ​ക്കു​ന്ന​തോ​ടു​കൂ​ടി, ‘നാളെ മെ​യ​രു​ടെ ആപ്പീ​സി​ലേ​ക്ക് ആളെ അയ​യ്ക്കുക’ എന്നു പറയും. അവർ ടൗൺ​ഹാ​ളി​ലേ​ക്കു​ള്ള യാ​ത്ര​യിൽ ഒറ്റ​പ്പെ​ട്ടു കണ്ട പാ​റാ​വു​ഭ​ട​ന്മാ​രു​ടേ​യും നഗ​ര​ര​ക്ഷി​ഭ​ട​ന്മാ​രു​ടേ​യും കൈ​യിൽ​നി​ന്ന് ആയുധം മേ​ടി​ച്ചു. അവർ ഉദ്യോ​ഗ​സ്ഥ​ന്മാ​രു​ടെ​മേൽ​നി​ന്നു ബി​രു​ദ​ചി​ഹ്ന​ങ്ങൾ പറി​ച്ചെ​ടു​ത്തു. വ്യു ദ്യു സിമിതിയേർ-​സാങ്-നിഷൊലയിൽവെച്ചു വടി​യും കു​ന്ത​വു​മാ​യി പി​ന്നാ​ലെ പാ​യു​ന്ന ആൾ​ക്കൂ​ട്ട​ത്തി​ന്റെ കൈ​യിൽ​നി​ന്ന് ഒരു​ദ്യോ​ഗ​സ്ഥൻ വളരെ പണി​പ്പെ​ട്ടി​ട്ടാ​ണ് ഒരു വീ​ട്ടി​ന്നു​ള്ളിൽ​ച്ചെ​ന്നു രക്ഷ​പ്രാ​പി​ച്ച​ത്; പി​ന്നെ അയാൾ​ക്ക​വി​ടെ​നി​ന്നു രാ​ത്രി വേഷം മാ​റി​യി​ട്ടേ പു​റ​ത്തു കട​ക്കാൻ കഴി​ഞ്ഞു​ള്ളൂ.

സാ​ങ്ഴാ​ക് പ്ര​ദേ​ശ​ത്തു വി​ദ്യാർ​ത്ഥി​കൾ ഹോ​ട്ട​ലു​ക​ളിൽ​നി​ന്നി​റ​ങ്ങി യോഗം ചേർ​ന്നു റ്യൂ സാങ് തി​യാ​സെ​സ​ന്തി​ലു​ള്ള അഭി​വൃ​ദ്ധി​ക്കാ​പ്പി​യോ​ട്ട​ലി​ലേ​ക്കോ വ്യു ദെ​മ​തു​രെ​ങ്ങി​ലു​ള്ള ഏഴു ബി​ല്ലി​യേർ​ഡു​കൾ എന്ന കാ​പ്പി​യോ​ട്ട​ലി​ലേ​ക്കോ ചെ​ന്നു. അവി​ടെ​വെ​ച്ചു ചെ​റു​പ്പ​ക്കാർ വാ​തി​ലി​നു മുൻ​പിൽ മൂ​ല​ക്ക​ല്ലു​ക​ളി​ന്മേൽ കയ​റി​നി​ന്ന് ആയു​ധ​ങ്ങൾ പങ്കി​ട്ടു​കൊ​ടു​ത്തു. വഴി​ക്കോ​ട്ട​യ്ക്കു​ള്ള സാ​മാ​ന​ങ്ങൾ സമ്പാ​ദി​ക്കാൻ വേ​ണ്ടി റ്യു ത്രാ​ങ്നൊ​നേ​ങ്ങി​ലു​ള്ള മര​ച്ചാ​പ്പ കൊ​ള്ള​യി​ട്ടു വ്യു സാ​ങ്ത​വോ​യു​ടേ​യും വ്യു സി​മോ​ങ് -​ല്-ഫ്രാങ്കിന്റേയും കൂടിയ മൂ​ല​യ്ക്കൽ​മാ​ത്രം തെ​രു​വു​നി​വാ​സി​കൾ ലഹ​ള​ക്കാ​രോ​ട് എതി​രി​ടു​ക​യു​ണ്ടാ​യി; അവർ വഴി​ക്കോ​ട്ട​യെ കൈ​കൊ​ണ്ടു തട്ടി​നി​ര​ത്തി, ഒരു ഭാ​ഗ​ത്തു​വെ​ച്ചു​മാ​ത്രം ലഹ​ള​ക്കാർ പിൻ​വാ​ങ്ങി, രാ​ഷ്ട്രീ​യ​ര​ക്ഷി​ഭ​ട​സം​ഘ​ത്തി​ന്റെ ഒരം​ശ​ത്തി​നു നേരേ വെ​ടി​വ​ച്ച​തി​നു​ശേ​ഷം, അവർ റ്യു-​ദ്-തെംപ്ലിൽ തു​ട​ങ്ങി​വെ​ച്ചി​രു​ന്ന വഴി​ക്കോ​ട്ട​വി​ട്ടും​വെ​ച്ചു, റ്യൂ ദ് ല കൊർ​ദി​യേ​റി​ലൂ​ടേ പാ​ഞ്ഞു​ക​ള​ഞ്ഞു. ആ സൈ​ന്യ​വ​കു​പ്പു വഴി​ക്കോ​ട്ട​യിൽ​നി​ന്ന് ഒരു ചു​ക​ന്ന കൊ​ടി​യും ഒരു കെ​ട്ടു വെ​ടി​ത്തി​ര​യും മു​ന്നൂ​റു കൈ​ത്തോ​ക്കു​ണ്ട​ക​ളും പെ​റു​ക്കി​യെ​ടു​ത്തു. ആ രാ​ഷ്ട്രീ​യ​ര​ക്ഷി​ഭ​ട​സം​ഘം കൊടി ചവു​ട്ടി​ച്ചീ​ന്തി അതി​ന്റെ കഷ്ണ​ങ്ങ​ളെ തോ​ക്കിൻ​കു​ന്ത​ങ്ങ​ളു​ടെ തു​മ്പ​ത്ത് എടു​ത്തും​കൊ​ണ്ടു​പോ​യി.

ഞങ്ങൾ ഇവിടെ പതു​ക്കെ​യും വഴി​ക്കു​വ​ഴി​യെ​യും പറ​ഞ്ഞു​വ​രു​ന്ന​തെ​ല്ലാം ഒരി​ടി​വെ​ട്ടി​നി​ട​യിൽ ഒരാ​യി​രം മി​ന്ന​ല്പി​ണർ​നാ​ക്കു​ക​ളെ​ന്ന​പോ​ലെ ഒരു വമ്പി​ച്ച ലഹ​ള​യ്ക്കു​ള്ളിൽ നഗ​ര​ത്തി​ന്റെ നാ​നാ​ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളി​ലു​മാ​യി ഒരു ഞൊ​ടി​കൊ​ണ്ടു നട​ന്നു. ഹാൽ എന്ന പ്ര​ദേ​ശ​ത്തു​മാ​ത്രം ഒരു മണി​ക്കൂ​റി​നു​ള്ളിൽ ഇരു​പ​ത്തേ​ഴു വഴി​ക്കോ​ട്ട​കൾ ഭൂ​മി​യിൽ​നി​ന്നു പൊ​ന്തി​വ​ന്നു. ‘ഴെ​ന്നി​ന്റേ​യും അവ​ളു​ടെ അറു​ന്നൂ​റു കൂ​ട്ടു​കാ​രി​ക​ളു​ടേ​യും വാ​സ​സ്ഥ​ല​മായ 50-ാം നമ്പർ പ്ര​സി​ദ്ധ​ഭ​വ​നം അവ​യു​ടെ നടു​ക്കാ​യി​രു​ന്നു; സാ​ങ്മെ​റി​യി​ലു​ള്ള ഒരു വഴി​ക്കോ​ട്ട​യാൽ ഒരു വശവും മൊ​ബ്വെ​യി​ലു​ള്ള ഒരു വഴി​ക്കോ​ട്ട​യാൽ മറു​വ​ശ​വും രക്ഷി​ത​മായ ആ ഭവനം റ്യു ദെ അർസി, വ്യു സാ​ങ്മർ​തെ​ങ്, റ്യൂ ഓബ്രൽ ബുഷെർ എന്നീ മൂ​ന്നു തെ​രു​വു​ക​ളി​ലേ​ക്ക് അഭി​മു​ഖ​മാ​യി​ട്ടാ​ണ്. ഗ്രാൻ ദ് ത്രു​വാ​ങ് ദെ​റി​യി​ലു​ള്ള ദ്യൂു മൊങ് താർ​ഗു​യി​ലെ ഒന്നും, സാങ് ത് അവ്വാ​യി​ലു​ള്ള ഇയോ​ഫ്രാ​ലാ​ണ് ഗെ​വാ​ങ്ങി​ലെ മറ്റൊ​ന്നു​മാ​യി സമ​കോ​ണ​മായ രണ്ടെ​ണ്ണം പി​ന്നോ​ട്ടു വാ​ങ്ങി​നി​ന്നു. പാ​രി​സ്സി​ന്റെ മറ്റി​രു​പ​തു ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളി​ലും മറേ​യി​ലും മൊ​ങ്ത്സാ​ങ്ത് ഗെ​നെ​വി​യെ​വി​ലു​ള്ള വഴി​ക്കോ​ട്ട​ക​ളേ​യും ഇപ്പോൾ കണ​ക്കി​ടു​ന്നി​ല്ല. തി​രി​കു​റ്റി​ക​ളിൽ​നി​ന്നു പറി​ച്ചെ​ടു​ത്ത പു​റം​വാ​തിൽ നോ​ക്കി​യാൽ കാ​ണാ​വു​ന്ന റ്യു മെനിൽ മൊ​ങ്താ​ങ്ങി​ലു​ള്ള ഒന്നും, ഒത്തെൽ​ദി​വി​യി​ലു​ള്ള പാ​ല​ത്തി​ന്റെ അടു​ത്തു പൊ​ല്ലീ​സ്സു​ക​ച്ചേ​രി​യു​ടെ മു​ന്നൂ​റ​ടി ദു​രെ​യാ​യി പി​ന്നീ​ട് ഇടി​ച്ചു തകർ​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​തായ മറ്റൊ​ന്നും കണ​ക്കി​ടു​ന്നി​ല്ല.

റ്യൂ ദെ മെ​ന്റെ​ത്രി​യേ​റി​ലു​ള്ള വഴി​ക്കോ​ട്ട​യിൽ​വെ​ച്ച് ഒരു നല്ല ഉടു​പ്പി​ട്ട ആൾ പണി​ക്കാർ​ക്കു പണം പങ്കി​ട്ടു​കൊ​ടു​ത്തി​രു​ന്നു. റ്യൂ ഗ്രെ​നെ​ത്താ​ത്തി​ലെ വഴി​ക്കോ​ട്ട​യിൽ ഒരാൾ കു​തി​ര​പ്പു​റ​ത്തു വന്ന്, ആ വഴി​ക്കോ​ട്ട​യി​ലെ സൈ​ന്യാ​ധി​പ​നെ​ന്നു​തോ​ന്നിയ ഒരാ​ളു​ടെ കൈയിൽ വെ​ള്ളി​നാ​ണ്യ​ച്ചു​രു​ളി​ന്റെ മട്ടു​ള്ള ഒരു സാധനം ഏല്പി​ച്ചു പറ​ഞ്ഞു. ‘ഇതാ, ഇതു ചെ​ല​വി​നും വീ​ഞ്ഞു മു​ത​ലാ​യ​വ​യ്ക്കു​മാ​ണ്.’ നേമിയ തല​മു​ടി​ക്കാ​ര​നായ ഒരു ചെ​റു​പ്പ​ക്കാ​രൻ കണ്ഠ​വ​സ്ത്ര​മി​ല്ലാ​തെ വഴി​ക്കോ​ട്ട​കൾ​തോ​റും ചെ​ന്നു കു​റി​വാ​ക്കു​കൾ പറ​ഞ്ഞു​കൊ​ടു​ത്തി​രു​ന്നു. ഉറ​യൂ​രിയ വാ​ളോ​ടും തലയിൽ നീ​ല​ച്ച ഒരു പൊ​ല്ലീ​സ്സു​തൊ​പ്പി​യോ​ടും കൂടിയ മറ്റൊ​രു ചെ​റു​പ്പ​ക്കാ​രൻ പാ​റാ​വു​കാ​രെ നിർ​ത്തി. അതാ​തി​ട​ത്ത് ഉൾ​പ്ര​ദേ​ശ​ങ്ങ​ളിൽ, വഴി​ക്കോ​ട്ട​കൾ​ക്ക​പ്പു​റ​ത്തു, വീ​ഞ്ഞു​ക​ട​ക​ളും പടി​കാ​വൽ​പ്പു​ര​ക​ളും പാ​റാ​വു​താ​വ​ള​ങ്ങ​ളാ​യി ‘മാർ​ഗ്ഗം​കൂ​ടി.’ അല്ലെ​ങ്കിൽ, ഏറ്റ​വും ശാ​സ്ത്രാ​നു​സാ​രി​യായ യു​ദ്ധ​നൈ​പു​ണി​യോ​ടു​കൂ​ടി​യാ​ണ് ലഹള നട​ത്തി​യി​രു​ന്ന​തെ​ന്നു പറ​യ​ട്ടെ. ഇടു​ങ്ങി നി​ര​പ്പ​റ്റു വള​ഞ്ഞു തി​രി​ഞ്ഞു നി​റ​ച്ചും മൂ​ല​ക​ളും തി​രി​വു​ക​ളു​മായ തെ​രു​വു​കൾ ഏറ്റ​വും അഭി​ന​ന്ദ​നീ​യ​വി​ധം തി​ര​ഞ്ഞെ​ടു​ക്ക​പ്പെ​ട്ടു; വി​ശേ​ഷി​ച്ചും ഹാ​ലി​ന്ന​ടു​ത്ത പ്ര​ദേ​ശം—ഒരു കാ​ടി​നെ​ക്കാൾ വൈ​ഷ​മ്യം പി​ടി​ച്ച ഒരു തെ​രു​വു​വ​ല​ക്കെ​ട്ട്. പൊ​തു​ജ​ന​സു​ഹൃ​ത്സം​ഘം സാങ് താ​വ്വാ​യി​ലെ ലഹ​ള​യാ​ണ് നട​ത്തി​യി​രു​ന്ന​തെ​ന്നു പറ​ഞ്ഞു​വ​ല്ലോ. റു ദ്യു പോ​ങ്സോ​വിൽ​വെ​ച്ചു കൊ​ല്ല​പ്പെ​ട്ട ഒരാ​ളു​ടെ കീ​ശ​യിൽ​നി​ന്നു പാ​രീ​സ് പട്ട​ണ​ത്തി​ന്റെ ഒരു പടം കി​ട്ടി.

വാ​സ്ത​വ​ത്തിൽ ലഹ​ള​യാ​യി​ത്തീർ​ന്ന​ത് ആകാ​ശ​ത്തിൽ തങ്ങി​നി​ന്നി​രു​ന്ന ഒരു​ത​രം അസാ​ധാ​ര​ണ​ശു​ണ്ഠി​യാ​ണ്. രാ​ജ്യ​ക​ല​ഹം ഒരു കൈ​കൊ​ണ്ടു വഴി​ക്കോ​ട്ട​ക​ളെ​യെ​ല്ലാം ക്ഷ​ണ​ത്തിൽ കെ​ട്ടി​യു​ണ്ടാ​ക്കു​ക​യും മറ്റേ കൈ​കൊ​ണ്ടു പാ​റാ​വു​ഭ​ട​ത്താ​വ​ള​ങ്ങ​ളെ​യെ​ല്ലാം കൈ​യ​ട​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്തു. മൂ​ന്നു​മ​ണി​ക്കൂ​റി​നു​ള്ള കല​ഹ​ക്കാർ, തീ​പ്പി​ടി​ക്കു​ന്ന ഒരു വെ​ടി​മ​രു​ന്നു​ചാൽ​പോ​ലെ, വല​തു​വ​ശ​ത്ത് ആയു​ധ​ശാല, മെ​യ​രു​ടെ ആപ്പീ​സ്, മറെ​പ്ര​ദേ​ശം മു​ഴു​വൻ, പൊ​പ്പാ​ങ്കൂ​റി​ലെ തോ​ക്കു​പ​ണി​പ്പുര, ലഗ​ലി​യോ​ത്, ഷതൊദൊ, ഹാ​ലി​ന്ന​ടു​ത്തു​ള്ള തെ​രു​വു​ക​ളൊ​ക്കെ, ഇതെ​ല്ലാം പി​ടി​ച്ചു​ക​ഴി​ഞ്ഞു; ഇട​തു​വ​ശ​ത്തു ഭട​പ്ര​മാ​ണി​ത്താ​വ​ളം, സാങ്ത്-​പെലഗി, മോബേർ, ദൊ​മു​ലാ​ങ് എന്നി​വ​യും വഴി​ക്കെ​ട്ടു​ക​ളൊ​ക്കെ​യും, വൈ​കു​ന്നേ​രം മണി അഞ്ചാ​യ​പ്പോ​ഴേ​ക്ക് അവർ ബസ്തീ​ലി​ന്റേ​യും ലി​ങ്ഗ​റി​യു​ടേ​യും ബ്ലാങ്ക്-​മാന്തോവിന്റെയും നാ​ഥ​ന്മാ​രാ​യി; അവ​രു​ടെ ഒറ്റു​കാർ ദെ​വി​ക്ത്വാർ പ്ര​ദേ​ശം വരെ എത്തു​ക​യും, ബാ​ങ്കും പെ​തി​ത്പെ​രി​യി​ലെ പട്ടാ​ള​ത്താ​വ​ള​വും തപ്പാ​ലാ​പ്പീ​സും ഇതാ പി​ടി​ച്ചു എന്നാ​വു​ക​യും ചെ​യ്തു. പാ​രി​സ്സി​ന്റെ മു​ന്നി​ലൊ​രു ഭാഗം ലഹ​ള​ക്കാ​രു​ടെ കൈ​വ​ശ​ത്തി​ലാ​യി.

എല്ലാ സ്ഥ​ല​ത്തും ഒരു വമ്പി​ച്ച നി​ല​യി​ലാ​ണ് ലഹള ആരം​ഭി​ച്ച​ത് ആയുധം വെ​പ്പി​ക്ക​ലി​ന്റേ​യും ഭവ​ന​പ​രീ​ക്ഷ​ണ​ങ്ങ​ളു​ടേ​യും കവ​ച​വി​ല്പ​ന​സ്ഥ​ല​ങ്ങൾ അപ്ര​തീ​ക്ഷി​ത​മാ​യി കൊ​ള്ള​യി​ട്ട​തി​ന്റേ​യും ഫല​മാ​യി കല്ലേ​റു​കൊ​ണ്ടു തു​ട​ങ്ങി​വെ​ച്ച​തു പീ​ര​ങ്കി​വെ​ടി​യിൽ അവ​സാ​നി​ച്ചു.

ഏക​ദേ​ശം വൈ​കു​ന്നേ​രം ആറു​മ​ണി​ക്കു സോ​മോ​ങ് വഴി യു​ദ്ധ​ക്ക​ള​മാ​യി​ത്തീർ​ന്നു. ഒരു ഭാ​ഗ​ത്തു ലഹ​ള​ക്കാർ, മറു​ഭാ​ഗ​ത്തു സൈ​ന്യ​ങ്ങൾ. അവർ ഒരു പടി​ക്കൽ​നി​ന്നു മറ്റേ പടി​ക്ക​ലേ​ക്കു വെടി തു​ട​ങ്ങി. ആ അഗ്നി​പർ​വ്വ​ത​പ്പി​ളർ​പ്പു കു​റേ​ക്കൂ​ടി അടു​ത്തു കാ​ണാൻ​വേ​ണ്ടി പു​റ​ത്തേ​ക്കി​റ​ങ്ങി​യി​രു​ന്ന ഒരു നി​രീ​ക്ഷ​കൻ, ഒരു മനോ​രാ​ജ്യ​ക്കാ​രൻ, ഈ പു​സ്ത​ക​കർ​ത്താ​വ്, ഈ രണ്ടു വെ​ടി​ക​ളു​ടേ​യും നടു​ക്കു വഴി​യിൽ​ച്ചെ​ന്നു പെ​ട്ടു. തോ​ക്കി​ന്റെ ഉണ്ട​ക​ളിൽ​നി​ന്ന് അയാളെ രക്ഷി​ക്കാൻ ആകെ​യൊ​ന്നു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന​തു പീ​ടി​ക​ക​ളെ വേർ​തി​രി​ക്കു​ന്ന അർ​ദ്ധ​സ്തം​ഭ​ങ്ങ​ളു​ടെ വണ്ണം​മാ​ത്ര​മാ​ണ്: ഏതാ​ണ്ട് അര​മ​ണി​ക്കൂ​റോ​ളം അയാൾ ഈ വി​ഷ​മ​സ്ഥി​തി​യിൽ നി​ന്നു.

ഇതി​നി​ട​യ്ക്കു പട്ടാ​ള​പ്പെ​രു​മ്പറ മു​ഴ​ങ്ങി; രാ​ഷ്ട്രീ​യ​ര​ക്ഷി​ഭ​ട​സം​ഘം ക്ഷ​ണ​ത്തിൽ ആയു​ധ​ധാ​രി​ക​ളാ​യി, മെ​യ​രു​ടെ ആപ്പീ​സിൽ​നി​ന്നു സൈ​ന്യ​ങ്ങൾ വഴി​ക്കു​വ​ഴി​യേ പു​റ​ത്തേ​ക്കി​റ​ങ്ങി; താ​വ​ള​പ്പു​ര​ക​ളിൽ​നി​ന്നു പട്ടാ​ള​ക്കാ​രും. ദ് ലാൻ​ക്ര്വ​ഴി​യു​ടെ എതിർ​വ​ശ​ത്തു​വെ​ച്ച് ഒരു ചെ​ണ്ട​ക്കാ​ര​ന്ന് ഒരു കട്ടാ​ര​ക്കു​ത്തു കൊ​ണ്ടു. റ്യു ദ്യു സി​ഞ്ഞിൽ​വെ​ച്ചു മറ്റൊ​രു ചെ​ണ്ട​ക്കാ​ര​നെ മു​പ്പ​തു ചെ​റു​പ്പ​ക്കാർ പി​ടി​കൂ​ടി, ചെണ്ട കു​ത്തി​പ്പൊ​ളി​ച്ചു, വാ​ളും​കൊ​ണ്ടു നട​ന്നു. മറ്റൊ​രു​വൻ റ്യു ഗ്രെ​നി​യെർ​സാ​ങ് ലസാ​റിൽ വെ​ച്ചു കൊ​ല്ല​പ്പെ​ട്ടു. റ്യൂ മിഷേൽ-​ല് കൊം​തിൽ വെ​ച്ചു മൂ​ന്ന് ഉദ്യോ​ഗ​സ്ഥ​ന്മാർ ഓരോ​രു​ത്ത​നാ​യി ചത്തു​വീ​ണു. നഗ​ര​ര​ക്ഷി​സം​ഘ​ത്തി​ലെ പലരും റ്യു ദേ ലൊം​ബാർ​ദിൽ​വെ​ച്ചു മു​റി​വേ​റ്റി​ട്ടു, പി​ന്നോ​ക്കം വാ​ങ്ങി.

കൂർ​ബ​ത്താ​വി​ന്റെ മുൻ​പിൽ​വെ​ച്ചു രാ​ഷ്ട്രീ​യ​ര​ക്ഷി​ഭ​ട​സം​ഘ​ത്തി​ന്റെ ഒരു​ഭാ​ഗം, ‘ജന​പ്ര​തി​നി​ധി ഭര​ണ​വി​പ്പ്ല​വം നമ്പർ 127’ എന്നെ​ഴു​തി​യി​ട്ടു​ള്ള ഒരു ചു​ക​പ്പു​കൊ​ടി കണ്ടെ​ത്തി. വാ​സ്ത​വ​ത്തിൽ ഇതൊരു വി​പ്ല​വ​മാ​യി​രു​ന്നു​വോ?

പാ​രി​സ്സി​ന്റെ മധ്യ​ഭാ​ഗ​ത്തെ​ക്കൊ​ണ്ടു രാ​ജ്യ​ക​ല​ഹ​ക്കാർ വി​ഷ​മ​വും ദുർ​ഘ​ടം പി​ടി​ച്ച​തും വമ്പി​ച്ച​തു​മായ ഒരു​ത​രം കോ​ട്ട​യു​ണ്ടാ​ക്കി.

നിറുക അവി​ടെ​യാ​യി​രു​ന്നു; അവി​ടെ​യാ​യി​രു​ന്നു, വ്യ​ക്ത​മാ​യി കാ​ര്യ​ത്തി​ന്റെ കി​ട​പ്പ്, ബാ​ക്കി​യു​ള്ള​വ​യൊ​ക്കെ വെറും ഇട​പ്പോ​രു​കൾ മാ​ത്രം അവിടെ വെ​ച്ചാ​ണ് സർ​വ്വ​വും തീർ​ച്ച​പ്പെ​ടുക എന്നു​ള്ള​തി​ന​ട​യാ​ളം—അവിടെ ഇനി​യും യു​ദ്ധ​മാ​രം​ഭി​ച്ചി​ട്ടി​ല്ല.

ചില സൈ​ന്യ​വ​കു​പ്പു​ക​ളിൽ പട്ടാ​ള​ക്കാർ സം​ശ​യ​ത്തി​ലാ​യി​രു​ന്നു; അത് അവസാന ഫല​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചു​ള്ള ഭയ​ങ്ക​ര​ശ​ങ്ക​യെ ഒന്നു​കൂ​ടി വർ​ദ്ധി​പ്പി​ച്ചു 1830 ജൂ​ലാ​യി​യിൽ 53-ാം സൈ​ന്യ​വ​കു​പ്പു രണ്ടു പങ്കി​ലും ചേ​രാ​തെ നി​ന്ന​തി​നെ പൊ​തു​ജ​ന​ങ്ങൾ എത്ര​മാ​ത്രം കൊ​ണ്ടാ​ടി​യെ​ന്ന് അവർ ഓർ​മ്മി​ച്ചു വമ്പി​ച്ച യു​ദ്ധ​ങ്ങ​ളിൽ​വെ​ച്ചു മാ​റ്റു​ര​ച്ചു​ക​ഴി​ഞ്ഞി​ട്ടു​ള്ള രണ്ടു ധീ​രോ​ദാ​ത്ത​ന്മാ​രായ സൈ​സ​ന്യാ​ധി​പ​ന്മാർ, ലൊ​ബൊ​വും ബ്യു​ഗോ​വും ആണ് സൈ​ന്യാ​ധ്യ​ക്ഷ്യം വഹി​ച്ചി​രു​ന്ന​ത്—ലൊബൊ ബ്യു​ഗോ​വി​നു കീഴിൽ കാ​ലാൾ​പ്പ​ട​യിൽ​പ്പെ​ട്ട വമ്പി​ച്ച പാ​റാ​വു​സൈ​ന്യം രാ​ഷ്ട്രീ​യ​ര​ക്ഷി​ഭ​ട​സം​ഘ​ത്തി​നു മു​ഴു​വ​നും വേ​ലി​കെ​ട്ടി, ഉദ്യോ​ഗ​ചി​ഹ്ന​ത്തോ​ടു​കു​ടിയ ഒരു പൊ​ല്ലീ​സ്സു​ദ്യോ​ഗ​സ്ഥ​നെ മുൻ​ന​ട​ത്തി ലഹള നട​ക്കു​ന്ന തെ​രു​വു​ക​ളെ​ല്ലാം നോ​ക്കി​പ്പോ​ന്നു. രാ​ജ്യ​ക​ല​ഹ​ക്കാർ, അവ​രു​ടെ ഭാഗം, എല്ലാ തു​റ​സ്സു​പ്ര​ദേ​ശ​ങ്ങ​ളു​ടേ​യും മൂ​ല​ക​ളിൽ കു​തി​ര​പ്പാ​റാ​വു​കാ​രെ കാ​വൽ​നിർ​ത്തി, എന്ന​ല്ല അവർ തങ്ങ​ളു​ടെ പാ​റാ​വു​ഭ​ട​ന്മാ​രെ വഴി​ക്കോ​ട്ട​ക​ളു​ടെ അപ്പു​റ​ത്തേ​ക്കും ധി​ക്കാ​ര​പൂർ​വം പറ​ഞ്ഞ​യ​ച്ചു. ഓരോ ഭാ​ഗ​ക്കാ​രും മറു​ഭാ​ഗ​ക്കാ​രു​ടെ മേൽ കണ്ണു​വെ​ച്ചി​രു​ന്നു കൈയിൽ ഒരു സൈ​ന്യ​ത്തോ​ടു​കൂ​ടി ഭര​ണാ​ധി​കാ​രി​കൾ ശങ്കി​ച്ചു​നി​ന്നു; രാ​ത്രി ഏതാ​ണ്ട് അവ​രു​ടെ മുൻ​പി​ലെ​ത്തി; സാങ് മെറി പള്ളി​യിൽ നി​ന്നു​ള്ള ആപൽ​സൂ​ച​ക​മ​ണി​യ​ടി കേ​ട്ടു​തു​ട​ങ്ങി അന്ന​ത്തെ യു​ദ്ധ​മ​ന്ത്രി മാർഷൽ സുൽത്-​ അദ്ദേ​ഹം ഓസ്തെർ​ലി​ത്സ് കണ്ട ആളാണ്. അതൊരു അസു​ഖ​മ​ട്ടോ​ടു​കൂ​ടി കേ​ട്ടു.

പട​പ്പ​യ​റ്റു​ക​ളെ ശരി​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്ന​തിൽ ശീ​ല​മു​ള്ള​വ​രും സാ​ഹാ​യ്യ​ത്തി​നും നേ​തൃ​ത്വ​ത്തി​നു​മാ​യി കൈയിൽ യു​ദ്ധ​സാ​മർ​ത്ഥ്യം—എന്നു​വെ​ച്ചാൽ യു​ദ്ധ​ങ്ങൾ​ക്കു​വേ​ണ്ട ആ വട​ക്കു​നോ​ക്കി​യ​ന്ത്രം—മാ​ത്ര​മു​ള്ള​വ​രു​മായ ആ പഴയ കപ്പ​ലോ​ട്ട​ക്കാർ പൊ​തു​ജ​ന​ക്രോ​ധം എന്നു പറ​യ​പ്പെ​ടു​ന്ന ആ വമ്പി​ച്ച പട​ക്കൂ​ട്ട​ത്തി​നു മുൻ​പിൽ തി​ക​ച്ചും അമ്പ​ര​ന്നു.

കോ​ട്ട​പ്പു​റ​ങ്ങ​ളി​ലെ രാ​ഷ്ട്രീ​യ​ര​ക്ഷി​ഭ​ട​ന്മാർ വേ​ഗ​ത്തി​ലും ക്ര​മം​വി​ട്ടും പാ​ഞ്ഞെ​ത്തി. 12-ാം സൈ​ന്യ​വ​കു​പ്പി​ലെ ഒരു ഭാഗം സാ​ങ്ദെ​നി​യിൽ​നി​ന്ന് ഒരോ​ട്ട​ത്തി​നെ​ത്തി; കൂർ​ബ്ബെ​വ്വ​യിൽ​നി​ന്നു 14-ാം വകു​പ്പു കാ​ലാൾ​പ്പട വന്നു; യു​ദ്ധ​വി​ദ്യാ​ല​യ​ത്തി​ലെ പീ​ര​ങ്കി​നിര കരു​സ്സെ​യിൽ സ്ഥാ​നം പി​ടി​ച്ചു; പീ​ര​ങ്കി​പ്പട വാ​ങ്സെ​ന്നിൽ നി​ന്നി​റ​ങ്ങി വരു​ന്നു.

തു​ലെ​രി​രാ​ജ​ധാ​നി​ക്കു ചു​റ്റു​പു​റ​വും വി​ജ​ന​മാ​യി. ലൂയി ഫി​ലി​പ്പ് തി​ക​ച്ചും സഗൗ​ര​വ​നാ​യി.

കഴി​ഞ്ഞ രണ്ടു കൊ​ല്ല​ത്തി​നി​ട​യിൽ, ഞങ്ങൾ മുൻപു പറ​ഞ്ഞി​ട്ടു​ള്ള​തു​പോ​ലെ. പാ​രീ​സ് ഒന്നി​ല​ധി​കം രാ​ജ്യ​ക​ല​ഹം കണ്ടി​രി​ക്കു​ന്നു ലഹ​ള​സ്ഥ​ല​ങ്ങൾ​ക്ക​പ്പു​റ​ത്തു​ള്ള പാ​രീ​സ്സി​ന്റെ ലഹ​ള​സ​മ​യ​ത്തു​ള്ള മു​ഖാ​കൃ​തി​യെ​ക്കാൾ അസാ​ധാ​ര​ണ​മായ ശാ​ന്ത​ത​യെ കാ​ട്ടു​ന്ന മറ്റൊ​ന്നി​ല്ല പാ​രീ​സ് ക്ഷ​ണ​ത്തിൽ എന്തി​നോ​ടും ഇണ​ങ്ങി​ക്ക​ഴി​യും—അതൊരു വെറും ലഹ​ള​മാ​ത്രം; പാ​രി​സ്സി​നു മറ്റു പല കാ​ര്യ​ങ്ങ​ളി​ലും മന​സ്സി​രു​ത്തേ​ണ്ട​തു​ള്ള​തു​കൊ​ണ്ട്, അത്ര​യും നി​സ്സാ​ര​മായ ഒരു സം​ഗ​തി​ക്ക് അതു തന്ന​ത്താൻ തല പു​ണ്ണാ​ക്കാ​റി​ല്ല. ഇത്ത​രം വമ്പി​ച്ച നഗ​ര​ങ്ങ​ളിൽ മാ​ത്ര​മേ ഇങ്ങ​നെ​യു​ള്ള കാ​ഴ്ച​കൾ കാണൂ. ഈ വമ്പി​ച്ച വേ​ലി​ക്ക​ക​ങ്ങ​ളിൽ മാ​ത്ര​മേ പൗ​ര​യു​ദ്ധ​വും അപൂർ​വ്വ​വും അനിർ​വാ​ച്യ​വു​മായ ശാ​ന്ത​ത​യും ഒരേ സമ​യ​ത്തു​ണ്ടാ​വാൻ കഴിയൂ സാ​ധാ​ര​ണ​മാ​യി ഒരു രാ​ജ്യ​ക​ല​ഹം ആരം​ഭി​ക്കു​മ്പോൾ—ഒരു പീ​ടി​ക​ക്കാ​രൻ പെ​രു​മ്പ​റ​യ​ടി കേൾ​ക്കു​മ്പോൾ—യു​ദ്ധ​ത്തി​നു​ള്ള വിളി, പൊ​തു​വിൽ ഒരു പരി​ഭ്ര​മം, കേൾ​ക്കു​മ്പോൾ, ഇങ്ങ​നെ പറ​ഞ്ഞു സാ​മാ​ധാ​നി​ക്കു​ക​യാ​ണ് പതിവ്. ‘ഒരു തമ്മിൽ​ത്ത​ല്ലി​നു ഭാ​വ​മു​ണ്ടെ​ന്നു തോ​ന്നു​ന്നു, റ്യൂ സാങ് മർ​ത്തെ​ങ്ങിൽ.

അല്ലെ​ങ്കിൽ: ‘ഫോ​ബൂർ​സാ​ങ് ആന്ത്വാ​ങ്ങിൽ.’

പല​പ്പോ​ഴും അയാൾ ഉദാ​സീ​ന​മാ​യി ഇങ്ങ​നെ​കൂ​ടി പറ​ഞ്ഞു എന്നു​വ​രും. ‘അല്ലെ​ങ്കിൽ ആ ഭാ​ഗ​ത്തെ​ങ്ങാ​ണ്ട്.’

കു​റെ​ക്കൂ​ടി കഴി​ഞ്ഞു, ഹൃ​ദ​യ​ഭേ​ദ​ക​വും വ്യ​സ​ന​ക​ര​വു​മായ വെ​ടി​ക്കൂ​ട്ട​ത്തി​ന്റെ​യും പട​യ​ണി​ക​ളു​ടെ തോ​ക്കിൻ​പ്ര​യോ​ഗ​ത്തി​ന്റേ​യും ഇര​മ്പം കേ​ട്ടു​തു​ട​ങ്ങു​മ്പോൾ, ആ പീ​ടി​ക​ക്കാ​രൻ പറയും: ‘ഇതു കല​ശ​ലാ​വു​ന്നു! എടടാ, ഇതു കല​ശ​ലാ​വു​ന്നു​ണ്ട്!’

കു​റ​ച്ചു​കൂ​ടി​ക്ക​ഴി​ഞ്ഞു, ലഹള അടു​ത്തെ​ത്തു​ക​യും ശക്തി​വെ​ച്ചു വരി​ക​യു​മാ​യി; അതാ അയാൾ ഉപാ​യ​ത്തിൽ പീടിക പൂ​ട്ടി, ക്ഷ​ണ​ത്തിൽ തന്റെ യു​ദ്ധ​ഭ​ട​വേ​ഷം എടു​ത്തു ധരിച്ചു-​ എന്നു​വെ​ച്ചാൽ അയാൾ തന്റെ സാ​മാ​ന​ങ്ങ​ളെ​യെ​ല്ലാം സൂ​ക്ഷി​ച്ചും​വെ​ച്ച് തന്റെ ആയു​സ്സി​നെ അപ​ക​ട​ത്തി​ലെ​ക്കെ​റി​ഞ്ഞു.

ആളുകൾ നാൽ​ക്കൂ​ട്ട​യിൽ​വെ​ച്ചു, വഴി​സ്ഥ​ല​ത്തു​വെ​ച്ചു, വെ​ളി​ച്ച​മി​ല്ലാ​ത്ത ഇട​വ​ഴി​യിൽ​വെ​ച്ചു, തോ​ക്കൊ​ഴി​ക്കു​ന്നു; അവർ വഴി​ക്കോ​ട്ട പി​ടി​ക്കു​ന്നു, പി​ന്നേ​യും പി​ടി​ക്കു​ന്നു; ചോ​ര​യൊ​ഴു​കു​ന്നു, വെ​ടി​യു​ണ്ട​കൾ വീ​ടു​ക​ളു​ടെ ഉമ്മ​റ​ങ്ങ​ളെ​യെ​ല്ലാം വൈ​ഷ​മ്യ​ത്തി​ലാ​ക്കു​ന്നു, പീ​ര​ങ്കി​വെ​ടി ആളു​ക​ളെ കി​ട​ക്ക​യിൽ​വെ​ച്ചു കഥ കഴി​ക്കു​ന്നു. ശവ​ങ്ങൾ തെ​രു​വു​ക​ളിൽ കു​ന്നു​കൂ​ടു​ന്നു. കു​റ​ച്ചു തെ​രു​വു​കൾ​ക്ക​പ്പു​റ​ത്തു കാ​പ്പി​പ്പി​ടി​ക​ക​ളിൽ​നി​ന്നു ബി​ല്ലി​യേർ​ഡ് കളി​യി​ലെ പന്ത​ടി​ശ​ബ്ദ​വും കേൾ​ക്കാം.

നാ​ട​ക​ശാ​ല​കൾ തു​റ​ന്നു​കി​ട​ക്കു​ന്നു, ഹാ​സ്യ​നാ​ട​ക​ങ്ങൾ കാ​ണി​ക്കു​ന്നു. യു​ദ്ധം​കൊ​ണ്ടു നി​റ​ഞ്ഞ ഈ തെ​രു​വു​ക​ളിൽ​നി​ന്ന് ഒരു രണ്ട​ടി അപ്പു​റ​ത്തു ചി​രി​യും വെ​ടി​പ​റ​യ​ലും. കൂ​ലി​വ​ണ്ടി​കൾ അവ​യു​ടെ പാ​ട്ടിൽ പാ​യു​ന്നു; വഴി​പോ​ക്കർ പട്ട​ണ​ത്തിൽ എവി​ടേ​ക്കോ ഭക്ഷ​ണ​ത്തി​നു​ള്ള യാ​ത്ര​യാ​ണ്, ചി​ല​പ്പോൾ യു​ദ്ധ​മു​ള്ളേ​ട​ത്തേ​ക്കു​ത​ന്നെ.

1831-ൽ ഒരു കല്യാ​ണ​ക്കാർ​ക്കു കട​ന്നു​പോ​വാൻ​വേ​ണ്ടി ഒരു കൂ​ട്ട​വെ​ടി നിർ​ത്തേ​ണ്ടി​വ​ന്നു.

1839-ലെ രാ​ജ്യ​ക​ല​ഹ​സ​മ​യ​ത്തു റ്യു സാങ് മർ​ത്തെ​ങ്ങിൽ നീളം കു​റ​ഞ്ഞു. ശേ​ഷി​കെ​ട്ട ഒരു കിഴവൻ, ഒരു​ത​രം പാ​നീ​യം നി​റ​ച്ച പളു​ങ്കു​കു​പ്പി​കൾ വെ​ച്ച് ഒരു മു​ന്നി​റ​ക്കൊ​ടി പാ​റി​യി​രു​ന്ന കൈ​വ​ണ്ടി​യു​മു​ന്തി വഴി​ക്കോ​ട്ട​യിൽ​നി​ന്നു സൈ​ന്യ​നി​ര​യി​ലേ​ക്കും സൈ​ന്യ​നി​ര​യിൽ​നി​ന്നു വഴി​ക്കോ​ട്ട​യി​ലേ​ക്കു​മാ​യി പോയും വന്നും. പക്ഷ​ഭേ​ദം കൂ​ടാ​തെ, ഒരി​ക്കൽ ഭര​ണാ​ധി​കാ​ര​ത്തി​നും മറ്റൊ​രി​ക്കൽ അരാ​ജ​ക​ത്വ​ത്തി​നും ഒപ്പം മാ​റി​മാ​റി തന്റെ ഗ്ലാ​സ്സു​ക​ളിൽ കൊ​ക്കോ നി​റ​ച്ചു​കൊ​ടു​ത്തി​രു​ന്നു.

ഇതി​ല​ധി​കം അത്ഭു​ത​ക​ര​മാ​യി​ട്ടൊ​ന്നു​ണ്ടാ​വാൻ വയ്യാ, ഇതാണ് പാ​രി​സ്സി​ലു​ണ്ടാ​കു​ന്ന ലഹ​ള​കൾ​ക്കു​ള്ള ഒരു സവി​ശേ​ഷത; ഇതു മറ്റൊ​രു നഗ​ര​ത്തി​ലും കാ​ണു​ക​യു​മി​ല്ല. ഇതിനു രണ്ടു സംഗതി അത്യാ​വ​ശ്യ​മാ​ണ്— പാ​രി​സ്സി​ന്റെ വലു​പ്പ​വും അതി​ന്റെ ആഹ്ലാ​ദ​ശീ​ല​വും വൊൾ​ത്തെ​യ​രു​ടേ​യും നെ​പ്പോ​ളി​യ​ന്റേ​യും നഗ​ര​മാ​വു​ന്ന​ത​ത്യാ​വ​ശ്യ​മാ​ണ്.

എന്താ​യാ​ലും ഇത്ത​വണ, 1832 ജൂൺ 25- നു-​ത്തെ ആയു​ധ​മെ​ടു​ക്ക​ലിൽ, ആ വമ്പി​ച്ച നഗ​ര​ത്തി​നു തന്നി​ലും വലു​തായ എന്തോ ഒന്ന് ഉള്ളിൽ​ക്ക​ട​ന്നു അതു​പേ​ടി​ച്ചു.

അടഞ്ഞ വാ​തി​ലു​ക​ളും, ജനാ​ല​ക​ളു​മാ​യി എല്ലാ​യി​ട​ത്തും; ഏറ്റ​വും അക​ന്ന​തും ഏറ്റ​വു​മ​ധി​കം ‘ഉദാ​സീന’വുമായ സ്ഥ​ല​ത്തു​കൂ​ടി. ഉശി​ര​ന്മാർ ആയു​ധ​മെ​ടു​ത്തു; പേ​ടി​ത്തൊ​ണ്ട​ന്മാർ ഒളി​ച്ചു. പണി​ത്തി​ര​ക്കിൽ മറ്റൊ​ന്നും നോ​ക്കാ​തെ പോ​കു​ന്ന വഴി​യാ​ത്ര​ക്കാ​ര​നെ കാ​ണാ​നി​ല്ല. രാ​വി​ലെ നാ​ലു​മ​ണി​യോ​ടു​കൂ​ടി പല​തെ​രു​വു​ക​ളും ഒഴി​ഞ്ഞു.

ഭയ​ങ്ക​ര​ങ്ങ​ളായ വർ​ത്ത​മാ​ന​ങ്ങൾ വീ​ടു​തോ​റും കൊ​ണ്ടു​വ​ന്നു വി​ല​ക്ക​പ്പെ​ട്ടു, ആപ​ത്തു പി​ടി​ച്ച കഥകൾ എല്ലാ​ട​ത്തും വി​ത​റ​പ്പെ​ട്ടു അവർ പു​ഴ​വ​ക്കു പി​ടി​ച്ചെ​ടു​ത്തു; സാങ് മെ​റി​സ​ന്ന്യാ​സി​മ​ഠ​ത്തിൽ​ത്ത​ന്നെ, പള്ളി​യു​ടെ ഉള്ളിൽ പതി​യി​രി​ക്കു​ന്ന​വ​രും ചു​വ​ടു​റ​പ്പി​ച്ച​വ​രു​മാ​യി, ആകെ അറു​നൂ​റു പേ​രു​ണ്ട്; കാ​ലാൾ​പ്പ​ട​യെ വി​ശ്വ​സി​ച്ചു​കൂ​ടാ, അർമങ് കരെൽ സൈ​ന്യാ​ധി​പൻ ക്ലൊ​സെ​ലി​നെ കാണാൻ പോ​യി​രു​ന്നു, അദ്ദേ​ഹം പറ​ഞ്ഞ​തി​താ​ണ്. ‘ആദ്യം​ത​ന്നെ ഒരു സൈ​ന്യ​ത്തെ​യു​ണ്ടാ​ക്കു, ലഫ​യേ​ത്ത് രോ​ഗ​ത്തി​ലാ​ണ്, എങ്കി​ലും അദ്ദേ​ഹം ഇങ്ങ​നെ പറ​ഞ്ഞ​യ​ച്ചു ‘ഞാൻ നി​ങ്ങ​ളു​ടെ കൂ​ടെ​യു​ണ്ട്. ഒരു കസാ​ല​യ്ക്കു സ്ഥ​ല​മു​ള്ള ദി​ക്കി​ലെ​ല്ലാം ഞാൻ നി​ങ്ങ​ളു​ടെ പി​ന്നാ​ലെ​യു​ണ്ട്’; എല്ലാ​വ​രും നല്ല​വ​ണ്ണം സൂ​ക്ഷി​ക്ക​ണം, പാ​രി​സ്സി​ലെ വി​ജ​ന​ങ്ങ​ളായ മൂ​ല​ക​ളി​ലെ ഒറ്റ​പ്പെ​ട്ട ഭവ​ന​ങ്ങ​ളൊ​ക്കെ രാ​ത്രി​യിൽ ആളുകൾ കൊ​ള്ള​യി​ടും. (പൊ​ല്ലീ​സ്സി​ന്റെ സങ്ക​ല്പ​ശ​ക്തി, ഭര​ണാ​ധി​കാ​ര​ത്തോ​ടു​കൂ​ടി​ച്ചേർ​ന്ന കെ​ട്ടു​ക​ഥ​ക്കാ​രൻ, ഇവിടെ പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​മാ​കു​ന്നു); ഒരു പീ​ര​ങ്കി​നിര റ്യൂ ഓബ്രി​ല്ബു​ഷെ​റിൽ സ്ഥാ​പി​ച്ചു​ക​ഴി​ഞ്ഞു; ലോ​ബോ​വും ബ്യു​ഗോ​വും​കൂ​ടി യാ​ചി​ക്കു​ന്നു​ണ്ട്, അർ​ദ്ധ​രാ​ത്രി​ക്ക്, അല്ലെ​ങ്കിൽ ഏറി​യാൽ പു​ല​രാൻ കാ​ല​ത്തു, നാലു സൈ​ന്യ​നി​ര​യൊ​ന്നി​ച്ചു. ഒന്നു ബസ്തീ​ലിൽ​നി​ന്നും മറ്റൊ​ന്നു സാ​ങ്മർ​ത്തെ​ങ്ങിൽ​നി​ന്നും മറ്റൊ​ന്നു​ഗ്രേ​വിൽ​നി​ന്നും മറ്റൊ​ന്നു ഹാ​ലിൽ​നി​ന്നു​മാ​യി, ലഹ​ള​യു​ടെ ഒത്ത നടു​വി​ലെ​ക്കു പാ​ഞ്ഞെ​ത്തും; ഒരു സമയം സൈ​ന്യ​ങ്ങൾ പാ​മി​സ്സു വി​ട്ടു, ഷാപ് ദ് മാ​റി​ലേ​ക്കു വാ​ങ്ങി​പ്പാർ​ത്തേ​ക്കും; എന്താ​ണു​ണ്ടാ​വു​ക​യെ​ന്ന് ആർ​ക്കും അറി​ഞ്ഞു​കൂ​ടാ, എന്നാൽ ഇപ്പോ​ഴ​ത്തെ സ്ഥി​തി കു​റ​ച്ചു തക​രാ​റിൽ​ത്ത​ന്നെ​യാ​ണ്.

മാർഷൽ സൂൽ​ത്തി​ന്റെ സം​ശ​യ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി ആളുകൾ പി​റു​പി​റു​ത്തു എന്തു​കൊ​ണ്ട് അദ്ദേ​ഹം നേരേ ചെ​ന്നെ​തിർ​ത്തി​ല്ല? അദ്ദേ​ഹം വലിയ ആലോ​ച​ന​യിൽ​പെ​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്നു എന്ന​തു തീർ​ച്ച​യാ​ണ് ആ ഉളു​ട്ട​ത്ത് എന്തോ ഒരു രാ​ക്ഷ​സ​നു​ള്ള​താ​യി ആ കിഴവൻ സിംഹം മണ​ത്ത​റി​ഞ്ഞി​ട്ടു​ണ്ടെ​ന്നു തോ​ന്നു​ന്നു.

വൈ​കു​ന്നേ​ര​മാ​യി, നാ​ട​ക​ശാ​ല​ക​ളൊ​ന്നും തു​റ​ന്നി​ല്ല, പാ​റാ​വു​ഭ​ട​ന്മാർ ശു​ണ്ഠി​യോ​ടു​കൂ​ടി ചു​റ്റി​ന​ട​ന്നു; വഴി​യാ​ത്ര​ക്കാ​രെ പട്ടാ​ള​ക്കാർ ദേ​ഹ​പ​രീ​ക്ഷ​ണം​ചെ​യ്തു, സംശയം തോ​ന്നി​യ​വ​രെ ആമം​വെ​യ്ക്കു​ന്നു​ണ്ട് ഒമ്പ​തു മണി​യോ​ടു​കൂ​ടി എണ്ണൂ​റി​ല​ധി​കം പേർ ബന്ധ​ന​ത്തി​ലാ​യി; പൊ​ല്ലീ​സ് കച്ചേ​രി അവ​രെ​ക്കൊ​ണ്ടു​തി​ങ്ങി, അങ്ങ​നെ​ത​ന്നെ ജെ​യി​ലു​ക​ളും—പു​രു​ഷ​ന്മാ​രു​ടേ​യും സ്ത്രീ​ക​ളു​ടേ​യും.

എല്ലാ​യി​ട​ത്തും ഉത്ക​ണ്ഠ​ത​ന്നെ; പാ​രി​സ്സിൽ പതി​വി​ല്ലാ​ത്ത ഒരു​ത​രം പരി​ഭ്ര​മ​വും.

ജന​ങ്ങൾ സ്വ​ഭ​വ​ന​ങ്ങ​ളിൽ ചു​വ​ടു​റ​പ്പി​ച്ചു; ഭാ​ര്യ​മാർ​ക്കും അമ്മ​മാർ​ക്കും സ്വ​സ്ഥ​ത​യി​ല്ലാ​താ​യി; ഇത​ല്ലാ​തെ മറ്റൊ​ന്നും കേൾ​ക്കാ​നി​ല്ലെ​ന്നാ​യി: ‘അയ്യോ. ഈശ്വര! അവൻ ഇനി​യും വന്നി​ല്ല​ല്ലോ?’ അക​ല​ത്തു​നി​ന്നു​ള്ള ഒരു വണ്ടി​യു​ടെ ഒച്ച​യെ​ങ്കി​ലും കേൾ​ക്കാ​നി​ല്ല.

ആളുകൾ വി​ട്ടു​മ്മ​റ​ങ്ങ​ളിൽ ജന​സം​സാ​ര​ങ്ങൾ​ക്കും ആർ​പ്പു​വി​ളി​കൾ​ക്കും ലഹ​ള​യ്ക്കും ദു​ര​ത്തു​നി​ന്നു​ള്ള ഒച്ച​കൾ​ക്കും, അതു ‘കു​തി​ര​പ്പ​ട്ടാ​ള​മാ​ണ്,’ അല്ലെ​ങ്കിൽ ‘അതു കു​തി​ര​പ്പ​ട​യാ​ളി​ക​ളു​ടെ പാ​ഞ്ഞു​വ​ര​വാ​ണ്’ എന്ന സം​സാ​ര​ങ്ങൾ​ക്കും, കാ​ഹ​ളം​വി​ളി​കൾ​ക്കും, പെ​രു​മ്പ​റ​യ​ടി​കൾ​ക്കും, വെ​ടി​യൊ​ച്ച​കൾ​ക്കും, എല്ലാ​റ്റി​നും​മീ​തേ പള്ളി​യിൽ​നി​ന്നു​ള്ള വ്യ​സ​ന​ക​ര​മായ മണി​യ​ടി​ക്കും ചെ​വി​കൊ​ടു​ത്തു നി​ല​വാ​യി.

ഒന്നാ​മ​ത്തെ പീ​ര​ങ്കി​വെ​ടി എല്ലാ​വ​രും കാ​ത്തു​നി​ന്നു. തെ​രു​വു​ക​ളു​ടെ മൂ​ല​യ്ക്കൽ ആളുകൾ ആവിർ​ഭ​വി​ച്ചു. വീ​ട്ടി​ലേ​ക്കു പാ​ഞ്ഞോ​ളിൻ! എന്നു കു​ക്കി​വി​ളി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു വി​ണ്ടും കാ​ണാ​താ​യി. ആളുകൾ വീ​ട്ടു​വാ​തി​ലു​ക​ളെ​ല്ലാം കൊ​ട്ടി​യ​ട​ച്ചു സാ​ക്ഷ​യി​ടു​ന്ന തി​ര​ക്കാ​യി. അവർ പറ​ഞ്ഞു. ‘ഇതൊ​ക്കെ എങ്ങ​നെ​യ​വ​സാ​നി​ക്കും?’ ഇരു​ട്ടു കൂ​ടി​ക്കൂ​ടി വരു​ന്തോ​റും, നി​മി​ഷം​പ്ര​തി, ലഹ​ള​യു​ടെ ഭയ​ങ്ക​ര​മായ തീ​പ്പി​ടി​ക്ക​ല​നു​സ​രി​ച്ചു പാ​രി​സ്സ് അധി​ക​മ​ധി​കം വ്യ​സ​ന​ക​ര​മായ ഒരു നിലയെ അവ​ലം​ബി​ച്ചു.