ഇതേ​വ​രെ ഒന്നും ഉണ്ടാ​യി​ട്ടി​ല്ല. സാ​ങ്മെ​റി​പ​ള്ളി​യിൽ​നി​ന്നു പത്തു മണി​യ​ടി​ച്ചു ആൻ​ഷൊൽ​രാ​യും കൊം​ബ്ഫേ​രും കൈയിൽ ചെ​റു​തോ​ക്കു​മാ​യി വലിയ വഴി​ക്കോ​ട്ട​യു​ടെ ബഹിർ​ദ്വാ​ര​ത്തോ​ട​ടു​ത്തു ചെ​ന്നി​രി​പ്പാ​യി. അവർ അന്യോ​ന്യം സം​സാ​രി​ക്കു​ന്നി​ല്ല; സൈ​ന്യം വരു​ന്ന​തി​ന്റെ ഏറ്റ​വും നേർ​ത്ത​തും ഏറ്റ​വു​മ​ധി​കം ദൂ​ര​ത്തു നി​ന്നു​ള്ള​തു​മായ ശബ്ദ​മെ​ങ്കി​ലും കേൾ​ക്കു​ന്നു​ണ്ടോ എന്നു ചെ​വി​കൊ​ടു​ക്കു​ക​യാ​ണ്.

പെ​ട്ടെ​ന്ന് ആ ഭയ​ങ്ക​ര​മായ ശാ​ന്ത​ത​യു​ടെ നടു​ക്കു റ്യു സാ​ങ്ദെ​യി​നിൽ​നി​ന്നു​ള്ള​തെ​ന്നു തോ​ന്നിയ തെ​ളി​ഞ്ഞ​തും ആഹ്ലാ​ദ​പൂർ​വ്വ​വും പ്രാ​യം കു​റ​ഞ്ഞ​തു​മായ ഒരു ശബ്ദം ഒരു കോ​ഴി​യു​ടെ കൂ​ക​ലോ​ടു​കൂ​ടി അവ​സാ​നി​ക്കു​ന്ന ഈ കവി​താ​ശ​ക​ല​ത്തെ സ്പ​ഷ്ട​മാ​യി പാ​ടു​ന്ന​തു കേൾ​ക്കാ​റാ​യി

അവർ അന്യോ​ന്യം കൈ​യ​മർ​ത്തി.

‘അതു ഗവ്രോ​ഷാ​ണ്’, ആൻ​ഷൊൽ​രാ പറ​ഞ്ഞു.

‘അയാൾ നമു​ക്കു മു​ന്ന​റി​വു തരി​ക​യാ​ണ്’, കൊം​ബ്ഫേർ പറ​ഞ്ഞു.

വേഗം കൂടിയ ഒരു പാ​ച്ചിൽ ആ വി​ജ​ന​മായ തെ​രു​വീ​ഥി​യെ അസ്വ​സ്ഥ​മാ​ക്കി; ഒരു പൊ​റാ​ട്ടു​കാ​ര​നെ​ക്കാൾ ചു​റു​ചു​റു​ക്കു കൂടിയ ഒരു സത്വം വണ്ടി​യു​ടെ മു​ക​ളി​ലേ​ക്കു പൊ​ത്തി​പ്പി​ടി​ച്ചു കയ​റു​ന്ന​ത് അവർ കണ്ടു; ഗവ്രോ​ഷ് ശ്വാ​സം​മു​ട്ടി ഇങ്ങ​നെ പറ​ഞ്ഞു​കൊ​ണ്ടു വഴി​ക്കോ​ട്ട​യി​ലേ​ക്കു പാ​ഞ്ഞെ​ത്തി: ‘എന്റെ തോ​ക്ക്! അവരതാ!

ആ വഴി​ക്കോ​ട്ട​യി​ലെ​ങ്ങും ഒരു വി​ദ്യു​ച്ഛ​ക്തി പാ​ഞ്ഞു: ആളുകൾ തോ​ക്കെ​ടു​ക്കു​ന്ന ശബ്ദം കേൾ​ക്കാ​റാ​യി.

‘എന്റെ ചെ​റു​തോ​ക്കു മതിയോ?’ ആൻ​ഷൊൽ​രാ ആ കു​ട്ടി​യോ​ടു ചോ​ദി​ച്ചു.

‘എനി​ക്കൊ​രു വലിയ തോ​ക്കു വേണം,’ ഗവ്രോ​ഷ് മറു​പ​ടി പറ​ഞ്ഞു.

അവൻ ഴാ​വേ​രു​ടെ തോ​ക്കെ​ടു​ത്തു.

രണ്ടു പാ​റാ​വു​ഭ​ട​ന്മാർ സ്ഥാ​ന​ത്തു​നി​ന്നു പോ​ന്നു, ഗവ്രോ​ഷി​നോ​ടൊ​രു​മി​ച്ചു തന്നെ എന്നു പറയാം, അവി​ടെ​യെ​ത്തി. അവർ തെ​രു​വി​ന്റെ അറ്റ​ത്തും റ്യൂ ദ് ല് പെ​തി​ത് ത്രു​വാ​ങ്ദെ​രി​യി​ലു​മു​ള്ള പാ​റാ​വു​കാ​രാ​ണ്. ദെ​പ്രെ​ഷൂർ ഇട​വ​ഴി​യി​ലു​ള്ള കു​തി​ര​പ്പാ​റാ​വു​കാ​രൻ അവി​ടെ​ത്ത​ന്നെ നി​ന്നു; അപ്പോൾ പാ​ല​ങ്ങ​ളു​ടേ​യും ഹാ​ലി​ന്റെ​യും ഭാ​ഗ​ത്തൂ​ടെ ആരും വരു​ന്നി​ല്ലെ​ന്നർ​ത്ഥം.

കൊ​ടി​യിൽ​ത്ത​ട്ടു​ന്ന വെ​ളി​ച്ച​ത്തി​ന്റെ പ്ര​തി​ബിം​ബ​ത്തിൽ ചില പാ​ത​വി​രി​കൾ മാ​ത്രം അസ്പ​ഷ്ട​മാ​യി​ക്കാ​ണാ​നു​ള്ള റ്യു ദ് ല ഷങ്വ്വെ​റി രാ​ജ്യ​ക​ല​ഹ​ക്കാ​രു​ടെ കണ്ണി​ന്ന് ഒരു പു​ക​യി​ലേ​ക്കു തു​റ​ന്ന ഒരു വലിയ ഇരു​ട്ടു​വാ​തി​ലാ​യി തോ​ന്നി.

ഓരോ​രു​ത്ത​നും യു​ദ്ധ​ത്തി​നു​ള്ള തന​തു​നി​ല​യെ​ടു​ത്തു.

നാ​ല്പ​ത്തി​മൂ​ന്നു രാ​ജ്യ​ക​ല​ഹ​ക്കാർ—അവ​രു​ടെ കൂ​ട്ട​ത്തിൽ ആൻ​ഷൊൽ​രാ​യും കൊം​ബ്ഫേ​രും കുർ​ഫെ​രാ​ക്കും ബൊ​സ്സ്വെ​യും ഴൊ​ലി​യും ബയോ​രെ​ലും ഗവ്രോ​ഷു​മു​ണ്ട്—വഴി​മു​ട​ക്ക​ത്തി​ന്റെ ഒത്ത മു​ക​ളോ​ടു തല മു​ട്ടി​ച്ചു വെ​ടി​പ്പ​ഴു​തു​ക​ളി​ലെ​ന്ന​പോ​ലെ കല്ലി​ന്മേൽ തോ​ക്കു​ക​ളും ചെ​റു​തോ​ക്കു​ക​ളും ചൂ​ണ്ടി​വെ​ച്ചു, ശ്ര​ദ്ധി​ച്ചു, മി​ണ്ടാ​തെ, വെ​ടി​വെ​ക്കാൻ തെ​യ്യാ​റാ​യി, വലിയ വഴി​ക്കോ​ട്ട​യു​ടെ ഉള്ളിൽ നി​ല​യു​റ​പ്പി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു. ഫെ​യ്ലി​യു​ടെ നേ​തൃ​ത്വ​ത്തിൽ ആറു​പേർ തോ​ക്കു​ക​ളും ചു​മ​ലിൽ​ച്ചാ​രി കൊ​രി​ന്തി​ന്റെ രണ്ടു നി​ല​ക​ളി​ലേ​യും ജനാ​ല​യ്ക്കൽ നി​ല​വാ​യി.

ഇങ്ങ​നെ പല നി​മി​ഷ​ങ്ങൾ കഴി​ഞ്ഞു; ഉടനെ ക്ര​മ​മു​ള്ള​വ​യും കനം​കൂ​ടി​യ​വ​യും സം​ഖ്യാ​തീ​ത​ങ്ങ​ളു​മായ കാൽ​വെ​പ്പു​ക​ളു​ടെ ഒരു ശബ്ദം സാ​ങ്ലെ​യു​ടെ ഭാ​ഗ​ത്തു നി​ന്നു ശരി​ക്കു കേ​ട്ടു. ആദ്യ​ത്തിൽ നേർ​ത്ത​തും, പി​ന്നീ​ടു സൂ​ക്ഷ്മ​വും, പി​ന്നീ​ട് കനം പി​ടി​ച്ച​തും വമ്പി​ച്ച​തു​മായ ആ ശബ്ദം പതു​ക്കെ, ഇള​വി​ല്ലാ​തെ, ഇട​മു​റി​വി​ല്ലാ​തെ ശാ​ന്ത​വും ഭയ​ങ്ക​ര​വു​മായ ഒരു നി​ര​ന്ത​ത​യോ​ടു​കൂ​ടി അടു​ത്തെ​ത്തി. ഇത​ല്ലാ​തെ മറ്റൊ​ന്നും കേൾ​ക്കാ​നി​ല്ല, അതു സൈ​ന്യാ​ദ്ധ്യ​ക്ഷ​പ്ര​തി​മ​യു​ടെ ശബ്ദ​വും നി​ശ്ശ​ബ്ദ​ത​യും കൂ​ടി​ക്ക​ലർ​ന്ന​താ​ണ്; പക്ഷേ, ഈ കനത്ത കാൽ​വെ​പ്പിൽ അനിർ​വ​ച​നീ​യ​മായ എന്തോ വമ്പി​ച്ച​തും പല​മ​ട​ങ്ങു​ള്ള​തു​മായ ഒന്നു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു; അത് ഒരാൾ​ക്കൂ​ട്ട​ത്തി​ന്റെ വി​ചാ​ര​വും അതോ​ടു​കൂ​ടി​ത്ത​ന്നെ ഒരു പ്രേ​ത​ത്തി​ന്റെ വി​ചാ​ര​വും കൂ​ട്ടി​യി​ണ​ക്കി. ഭയ​ങ്ക​ര​മായ പ്ര​തി​മാ​പ്ര​പ​ഞ്ച​ത്തി​ന്റെ മുൻ​പോ​ട്ടു​ള്ള വര​വാ​ണ​തെ​ന്ന് ആർ​ക്കും തോ​ന്നി​പ്പോ​വും. ഈ കാൽ​വെ​പ്പ് അടു​ത്തെ​ത്തി; അതു കു​റേ​ക്കൂ​ടി അടു​ത്തു; അവിടെ നി​ന്നു. തെ​രു​വി​ന്റെ അറ്റ​ത്തു​നി​ന്ന് അസം​ഖ്യം പേ​രു​ടെ ശ്വാ​സോ​ച്ചാ​സ​ശ​ബ്ദം കേൾ​ക്കാ​നു​ണ്ടെ​ന്നു തോ​ന്നി. എങ്കി​ലും യാ​തൊ​ന്നും കാ​ണു​ന്നി​ല്ല; പക്ഷേ, ആ നി​ഗൂ​ഢ​ത​യു​ടെ അടി​യിൽ​നി​ന്നും സൂ​ചി​ക​ളെ​പ്പോ​ലെ കനം കു​റ​ഞ്ഞ​വ​യും ഏതാ​ണ്ടു കാണാൻ വയ്യാ​ത്ത​വ​യു​മായ അസം​ഖ്യം ഉരു​ക്കു നൂ​ലു​കൾ, ഉറ​ക്ക​ത്തി​ലേ​ക്കാ​ണ്ടു​പോ​കു​ന്ന സമ​യ​ത്ത് ഒരു മയ​ക്ക​ത്തിൽ അടഞ്ഞ കൺ​പോ​ള​ക​ളു​ടെ ഉള്ളിൽ നാം കാ​ണാ​റു​ള്ള ആ അനിർ​വ​ച​നീ​യ​ങ്ങ​ളായ തെളി വല​ക്കെ​ട്ടു​കൾ​പോ​ലെ, ആടി​ക്ക​ളി​ച്ചി​രു​ന്നു. അവ ദൂ​ര​ത്തു​നി​ന്നു​ള്ള ചൂ​ട്ടിൻ​വെ​ളി​ച്ചം കൊ​ണ്ട് മി​ന്നു​ന്ന തോ​ക്കിൻ​കു​ന്ത​ങ്ങ​ളും തോ​ക്കിൻ​ച​ട്ട​ക​ളു​മാ​യി​രു​ന്നു.

രണ്ടു ഭാ​ഗ​ക്കാ​രും കാ​ത്തു​നിൽ​ക്കു​ക​യാ​ണെ​ന്ന​പോ​ലെ കു​റ​ച്ചിട ഒരു ശബ്ദ​വു​മി​ല്ല. പെ​ട്ടെ​ന്ന് ആ അന്ധ​കാ​ര​ത്തി​ന്റെ അഗാ​ധ​ത​യിൽ​നി​ന്ന് ഒരു ശബ്ദം—ആരേ​യും കാ​ണാ​നി​ല്ലാ​ത്ത​തു​കൊ​ണ്ട് അതു കു​റേ​ക്കൂ​ടി ഭയ​ങ്ക​ര​മാ​യി​രു​ന്നു; അന്ധ​കാ​രം തന്നെ​യാ​ണ് ആ സം​സാ​രി​ക്കു​ന്ന​തെ​ന്നു തോ​ന്നി—വി​ളി​ച്ചു​പ​റ​ഞ്ഞു: ‘ആരാ​ണ​ത്?’

അതോ​ടു​കൂ​ടി, തോ​ക്കു​കൾ ശരി​ക്കു ചൂ​ണ്ടി​പ്പി​ടി​ക്കു​ന്ന കി​ടു​കി​ട​ശ​ബ്ദം കേൾ​ക്കാ​റാ​യി.

ആൻ​ഷൊൽ​രാ അഭി​മാ​ന​മ​യ​വും മാ​റ്റൊ​ലി​ക്കൊ​ള്ളു​ന്ന​തു​മായ ഒരൊ​ച്ച​യിൽ മറു​പ​ടി പറ​ഞ്ഞു:‘ഫ്ര​ഞ്ച് ഭര​ണ​പ​രി​വർ​ത്ത​നം!’

‘വെടി’ ആ ഒച്ച ഉച്ച​ത്തിൽ ആജ്ഞാ​പി​ച്ചു.

പെ​ട്ടെ​ന്നു് ഒരു തീ​ച്ചു​ള​യു​ടെ വാതിൽ തള്ളി​ത്തു​റ​ക്കു​ക​യും വീ​ണ്ടും കൊ​ട്ടി​യ​ട​യ്ക്കു​ക​യും ചെ​യ്ത​തു​പോ​ലെ, ഒരു മി​ന്നൽ​വെ​ളി​ച്ചം തെ​രു​വി​ന്റെ മുൻ​ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളെ​യെ​ല്ലാം മി​ന്നി​ച്ചു.

ഒരു ഭയ​ങ്ക​ര​മായ മു​ഴ​ക്കം വഴി​ക്കോ​ട്ട​യിൽ വന്ന​ല​ച്ചു. ചു​ക​ന്ന കൊടി വീണു. ആ വെടി അത്ര​മേൽ ഊക്കോ​ടും ഉഗ്ര​ത​യോ​ടും കൂ​ടി​യ​താ​യി​രു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ട് കൊ​ടി​മ​രം, അതാ​യ​തു വണ്ടി​യു​ടെ ഏർ​ക്കാ​ലി​ന്റെ തല​പ്പ്, അറ്റു​പോ​യി.

വീ​ടു​ക​ളു​ടെ വള​രു​ക​ളിൽ​നി​ന്നു തട്ടി​ത്തെ​റി​ച്ചു വെ​ടി​യു​ണ്ട​കൾ വഴി​ക്കോ​ട്ട​യു​ടെ ഉള്ളി​ലേ​ക്കു തു​ള​ച്ചു​ക​ട​ന്നു പല​രേ​യും മു​റി​പ്പെ​ടു​ത്തി.

ഈ ആദ്യ​ത്തെ വെ​ടി​കൊ​ണ്ടു​ണ്ടായ ഫലം ഒരു മര​വി​ക്ക​ലാ​ണ്. ആ ആക്ര​മ​ണം കട​ന്ന​താ​യി​രു​ന്നു; എത്ര​വ​ലിയ ധീ​ര​ന്മാ​രേ​യും ഒന്നു​നിർ​ത്തി​യാ​ലോ​ചി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​താ​യി​രു​ന്നു. ചു​രു​ങ്ങി​യ​ത് ഒരു സൈ​ന്യ​വ​കു​പ്പ് മു​ഴു​വ​നോ​ടു​മാ​ണ് അവർ​ക്കു മാ​റി​ടേ​ണ്ടി​യി​രി​ക്കു​ന്ന​തെ​ന്നു വെ​ളി​വാ​യി.

കൂ​ട്ടു​കാ​രെ! കുർ​ഫെ​രാ​ക് വി​ളി​ച്ചു പറ​ഞ്ഞു, നമു​ക്കു നമ്മു​ടെ വെ​ടി​മ​രു​ന്നു വെ​റു​തേ കള​യാ​തി​രി​ക്കുക. അവർ തെ​രു​വി​ലെ​ത്തു​ന്ന​തു​വ​രെ നമു​ക്കു താ​മ​സി​ക്കുക; എന്നി​ട്ടാ​വാം നമ്മു​ടെ മറു​പ​ടി.’

‘പി​ന്നെ, എല്ലാ​റ്റി​നും മു​മ്പേ‘ ആൻ​ഷൊൽ​രാ പറ​ഞ്ഞു,‘നമു​ക്കു വീ​ണ്ടും കൊടി തൂ​ക്കുക’

അയാൾ കൊടി നോ​ക്കി​യെ​ടു​ത്തു; അത​യാ​ളു​ടെ കാ​ല്ക്കൽ​ത്ത​ന്നെ​യാ​ണ് വീ​ണി​രു​ന്ന​ത്.

പു​റ​ത്തു​നി​ന്നു തോ​ക്കു​ക​ളിൽ അച്ചു​കോ​ലു​കൾ പെ​രു​മാ​റു​ന്ന കട​ക​ട​ശ​ബ്ദം കേൾ​ക്കാ​മാ​യി​രു​ന്നു; പട്ടാ​ള​ക്കാർ വീ​ണ്ടും തങ്ങ​ളു​ടെ തോ​ക്കു നി​റ​യ്ക്കു​ക​യാ​ണ്.

ആൻ​ഷൊൽ​രാ വീ​ണ്ടും തു​ട​ങ്ങി:‘ഇവിടെ മന​ക്ക​രു​ത്തു​ള്ള ആൾ ആരു​ണ്ട്? വഴി​ക്കോ​ട്ട​യിൽ വീ​ണ്ടും ആർ കൊടി നാ​ട്ടും?’

ആരും മറു​പ​ടി പറ​ഞ്ഞി​ല്ല. രണ്ടാ​മ​തും പട്ടാ​ള​ക്കാർ വെ​ടി​ക്കു​ന്നം​വെ​യ്ക്കു​ന്ന വഴി​ക്കോ​ട്ട​യു​ടെ മു​ക​ളി​ലേ​ക്ക് ആ സമ​യ​ത്തു കയ​റി​ച്ചെ​ല്ലു​ന്ന​തു ചാ​വു​ക​ത​ന്നെ​യാ​ണ്. അവ​ന​വ​ന്റെ മര​ണ​ശി​ക്ഷ വി​ധി​ക്കു​വാൻ എത്ര​വ​ലിയ ധീ​ര​നും ശങ്കി​ച്ചു ആൻ​ഷൊൽ​രാ​യ്ക്കു​ത​ന്നെ ഒരു കൂസൽ തോ​ന്നി. അയാൾ ആവർ​ത്തി​ച്ചു:‘ആരും പു​റ​പ്പെ​ടു​ന്നി​ല്ല?’

അവർ കൊ​രി​ന്തി​ലെ​ത്തി, വഴി​ക്കോ​ട്ട​യു​ടെ പണി​യാ​രം​ഭി​ച്ച​തു മുതൽ ഫാദർ മബേ​യെ​പ്പ​റ്റി ആരും ആലോ​ചി​ച്ചി​ട്ടി​ല്ല. എന്താ​യാ​ലും മൊ​സ്യു മബേ പു​രു​ഷാ​ര​ത്തെ വി​ട്ടു​പോ​യി​രു​ന്നി​ല്ല, അയാൾ വീ​ഞ്ഞു​ക​ട​യു​ടെ താ​ഴ​ത്തെ നി​ല​യിൽ​ക്ക​ട​ന്നു പണ​ത്ത​ട്ടി​ലി​രി​പ്പാ​യി. അവിടെ അയാൾ അയാ​ളി​ലേ​ക്കു​ത​ന്നെ തി​രി​ച്ചെ​ത്തി എന്നു പറ​യ​ട്ടെ. അയാൾ നോ​ക്കു​ക​യോ വി​ചാ​രി​ക്കു​ക​യോ ചെ​യ്യാ​താ​യി. കുർ​ഫെ​രാ​ക്കും മറ്റു ചി​ല​രും രണ്ടോ മൂ​ന്നോ തവണ അയാ​ളെ​ച്ചെ​ന്നു വി​ളി​ച്ചു. വരാൻ പോ​കു​ന്ന ആപ​ത്തി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചു പറ​ഞ്ഞു​കൊ​ടു​ക്കു​ക​യും അവി​ടെ​നി​ന്നു തി​രി​ച്ചു പോകാൻ അപേ​ക്ഷി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്തു; പക്ഷേ, അയാൾ അതൊ​ന്നും കേ​ട്ടി​ല്ല. അവർ സം​സാ​രി​ക്കാ​തി​രി​ക്കു​മ്പോൾ ആരോടോ മറു​പ​ടി പറ​ക​യാ​ണെ​ന്ന പോലെ അയാൾ ചു​ണ്ട​ന​ക്കും; ആരെ​ങ്കി​ലും അയാ​ളോ​ടു സം​സാ​രി​ക്കാൻ തു​ട​ങ്ങി​യാൽ ഉടനേ അയാ​ളു​ടെ ചു​ണ്ടു​കൾ ഇള​കാ​താ​വും; കണ്ണു​കൾ​ക്കു, ജീ​വ​നു​ള്ളാ​ളു​ടേ​തെ​ന്ന നി​ല​യി​ല്ലാ​താ​യി.

വഴി​ക്കോ​ട്ട ആക്ര​മി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന​തി​നു വളരെ മുൻ​പു​ത​ന്നെ അയാൾ ഒരു നി​ല​യിൽ ഇരി​പ്പാ​യി​ട്ടു​ണ്ട്; അതിനു പി​ന്നെ മാ​റ്റ​മു​ണ്ടാ​യി​ട്ടി​ല്ല—രണ്ടു കൈ​മു​ഷ്ടി​ക​ളും കാൽ​മു​ട്ടു​ക​ളിൽ ഉറ​പ്പി​ച്ചൂ​ന്നി, ഒര​ഗാ​ധ​കു​ണ്ഡ​ത്തി​ലേ​ക്കു സൂ​ക്ഷി​ച്ചു​നോ​ക്കു​ക​യാ​ണെ​ന്നു തോ​ന്നു​മാ​റു തല മുൻ​പോ​ട്ടു നീ​ട്ടി​പ്പി​ടി​ച്ച്, അയാൾ ആ ഇരി​പ്പി​രു​ന്നു. ഈ ഇരി​പ്പിൽ​നി​ന്ന് അയാളെ ഇള​ക്കി​വി​ടാൻ യാ​തൊ​ന്നി​നെ​ക്കൊ​ണ്ടും കഴി​ഞ്ഞി​ല്ല; അയാ​ളു​ടെ മന​സ്സു വഴി​ക്കോ​ട്ട​യി​ലാ​ണെ​ന്നും തോ​ന്നി​യി​ല്ല. എല്ലാ​വ​രും ഓരോ​രു​ത്ത​നാ​യി യു​ദ്ധ​ത്തി​നു​ള്ള ചു​വ​ടു​റ​പ്പി​ക്കു​വാ​നാ​യി അങ്ങോ​ട്ടു​മി​ങ്ങോ​ട്ടും പോ​യ​പ്പോൾ ഴാ​വേ​റെ കെ​ട്ടി​യി​ട്ടി​ട്ടു​ള്ള കു​ടി​മു​റി​യിൽ ഴാ​വേ​റെ​യും തന്ന​ത്ത​ന്നെ​യും നോ​ക്കി​ക്കൊ​ണ്ട് ഉറ​യൂ​രിയ വാ​ളോ​ടു​കൂ​ടി രാ​ജ്യ​ക​ല​ഹ​ക്കാ​രിൽ ഒരാൾ മാ​ത്ര​മേ അവിടെ ഉണ്ടാ​യി​രു​ന്നു​ള്ളു— മൊ​സ്യു മബേ, വെ​ടി​പൊ​ട്ടിയ സമ​യ​ത്ത്, ആ മു​ഴ​ക്ക​ത്തിൽ, അയാ​ളി​ലും ആ ഒച്ച ചെ​ന്ന​ല​ച്ചു; അയാളെ ഉണർ​ത്തി; അയാൾ പെ​ട്ടെ​ന്നു ഞെ​ട്ടി​യെ​ണീ​റ്റു, മു​റി​യിൽ​നി​ന്നു കട​ന്നു; ആൻ​ഷൊൽ​രാ ‘ആരും പു​റ​പ്പെ​ടു​ന്നി​ല്ല?’ എന്നാ​വർ​ത്തി​ച്ച സമ​യ​ത്ത് ആ കിഴവൻ വീ​ഞ്ഞു​ക​ട​യു​ടെ പു​റ​ത്തെ​ത്തി​ച്ചേർ​ന്നു അയാ​ളു​ടെ വരവ് എല്ലാ​വ​രു​ടേ​യും ഇടയിൽ ഒരു സം​ഭ്ര​മ​മു​ണ്ടാ​ക്കി. ഒരാർ​പ്പു​വി​ളി​പൊ​ന്തി: ‘അതു സമ്മ​ദി​ദാ​നാ​ധി​കാ​രി​യാ​ണ്!’ അതു മഹാ​യോ​ഗ​ത്തി​ലെ ഒരം​ഗ​മാ​ണ്! അതു പൊ​തു​ജ​ന​ങ്ങ​ളു​ടെ പ്ര​തി​നി​ധി​യാ​ണ്.

ഇതൊ​ന്നും പക്ഷേ, അയാൾ കേ​ട്ടി​ല്ല.

അയാൾ നേരെ ആൻ​ഷൊൽ​രാ​യു​ടെ മുൻ​പി​ലേ​ക്കു ചെ​ന്നു; രാ​ജ്യ​ക​ല​ഹ​ക്കാർ ഒരു മത​സം​ബ​ന്ധി​യായ ഭയ​പ്പാ​ടോ​ടു​കൂ​ടെ ആ മനു​ഷ്യ​ന്റെ മുൻ​പിൽ പിൻ​വാ​ങ്ങി; അയാൾ ആൻ​ഷൊൽ​രാ​യു​ടെ കൈ​യിൽ​നി​ന്നു കൊടി പി​ടി​ച്ചെ​ടു​ത്തു—ആൻ​ഷൊൽ​രാ അമ്പ​ര​പ്പി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു പി​ന്നോ​ക്കം വാ​ങ്ങി; എന്നി​ട്ട് ഒരാൾ​ക്കും അയാളെ തട​യാ​നോ സഹാ​യി​ക്കാ​നോ ധൈ​ര്യ​മി​ല്ലാ​തി​രി​ക്കേ, ആ എൺപതു വയ​സ്സു ചെന്ന കിഴവൻ, ഇള​കു​ന്ന തല​യോ​ടു​കൂ​ടി​യെ​ങ്കി​ലും ഉറച്ച കാൽ​വെ​പ്പോ​ടു​കൂ​ടി, വഴി​ക്കോ​ട്ട​യിൽ അടു​ക്കി​വെ​ച്ചി​ട്ടു​ള്ള പാ​ത​വി​രി​ക​ല്ലു​കൊ​ണ്ടു​ള്ള കോണി പതു​ക്കെ കയ​റു​ക​യാ​യി. ഇത് അത്ര​യും വ്യ​സ​ന​ക​ര​വും അത്ര​യും വി​ശി​ഷ്ട​ത​ര​വു​മാ​യി​രു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ടു ചു​റ്റു​മു​ള്ള ആളുകൾ ഉച്ച​ത്തിൽ പറ​ഞ്ഞു​പോ​യി: ‘തൊ​പ്പി​യെ​ടു​ക്കു​വിൻ!’ ഓരോ ഒതു​ക്കു​ക​യ​റ​ലും ഒര​ത്ഭു​ത​ക്കാ​ഴ്ച​യാ​യി അയാ​ളു​ടെ നരച്ച തല​മു​ടി​യും, ചു​ക്കി​ച്ചു​ളി​ഞ്ഞ മു​ഖ​വും, പര​ന്നു കഷ​ണ്ടി കയറി ചാലു വീണ നെ​റ്റി​യും അമ്പ​ര​ന്നു തു​റ​ന്ന വാ​യ​യും, ചു​ക​ന്ന കൊടി ഉയർ​ത്തി​പ്പി​ടി​ച്ച കിഴവൻ കൈയും ആ അന്ധ​കാ​ര​ത്തിൽ പൊ​ന്തി​വ​ന്നു, ചൂ​ട്ടി​ന്റെ നാ​ശം​പി​ടി​ച്ച വെ​ളി​ച്ച​ത്തു വലു​പ്പം​വെ​ച്ചു കാ​ണ​പ്പെ​ട്ടു. 1793-ന്റെ പ്രേ​തം കൈയിൽ കൊ​ടും​ഭ​യ​മാ​കു​ന്ന കൊ​ടി​യോ​ടു​കൂ​ടി ഭൂ​മി​യിൽ​നി​ന്നു പൊ​ന്തി​വ​ന്ന​താ​ണെ​ന്നു കാ​ണി​കൾ​ക്കു തോ​ന്നി​പ്പോ​യി

അയാൾ മു​ക​ളി​ലെ പടി​യി​ലെ​ത്തി​യ​പ്പോൾ, ഈ വി​റ​യ്ക്കു​ന്ന​തും ഭയ​ങ്ക​ര​വു​മായ പ്രേ​തം അദൃ​ശ്യ​ങ്ങ​ളായ ആയി​ര​ത്തി​രു​നൂ​റു തോ​ക്കു​കൾ​ക്കു മുൻ​പി​ലു​ള്ള ആ കു​പ്പ​ക്കു​ന്നി​നു മു​ക​ളിൽ, മര​ണ​ത്തി​ന്റെ മുൻ​പിൽ, താൻ അതി​നെ​ക്കാൾ മീ​തെ​യാ​ണെ​ന്ന​പ്പോ​ലെ ശരി​ക്കു നി​വർ​ന്നു നി​ന്ന​പ്പോൾ, ആ വഴി​ക്കോ​ട്ട മു​ഴു​വ​നും ആ അന്ധ​കാ​ര​ത്തി​നി​ട​യിൽ അലൗ​കി​ക​വും അത്യു​ന്ന​ത​വു​മായ ഒരു രൂപം വഹി​ച്ചു.

ഉടനെ അസാ​ധാ​ര​ണ​ത​ക​ളു​ടെ സന്നി​ധി​യിൽ മാ​ത്ര​മു​ണ്ടാ​കു​ന്ന നി​ശ്ശ​ബ്ദ​ത​ക​ളിൽ ഒന്ന് അവിടെ ആവിർ​ഭ​വി​ച്ചു. ആ നി​ശ്ശ​ബ്ദ​ത​യ്ക്കി​ട​യിൽ കിഴവൻ ചു​ക​പ്പു കൊ​ടി​യി​ള​ക്കി ഉച്ച​ത്തിൽ വി​ളി​ച്ചു​പ​റ​ഞ്ഞു.‘ഭര​ണ​പ​രി​വർ​ത്ത​നം ജയി​ക്ക​ട്ടെ! പ്ര​ജാ​ധി​പ​ത്യം വി​ജ​യി​ക്ക​ട്ടെ! സാ​ഹോ​ദ​ര്യം സമ​ത്വം! മരണം!’

വേ​ഗ​ത്തിൽ ഈശ്വ​ര​പാർ​ത്ഥന ചൊ​ല്ലി​ക്ക​ഴി​ക്കു​ന്ന ഒരു മതാ​ചാ​ര്യ​ന്റെ മന്ത്രി​ക്കൽ​പോ​ലെ, താ​ഴ്‌​ന്ന​തും വേ​ഗ​മേ​റി​യ​തു​മായ ഒരു ചെ​റു​ശ​ബ്ദം വഴി​ക്കോ​ട്ട​യി​ലു​ള്ള​വർ കേ​ട്ടു. അതു, പക്ഷേ, തെ​രു​വി​ന്റെ അങ്ങേ അറ്റ​ത്തു​നി​ന്നു പൊ​ല്ലീ​സ​ധ്യ​ക്ഷൻ രാ​ജാ​ജ്ഞ കൊ​ടു​ക്കു​ന്ന​താ​യി​രി​ക്കും.

ഉടനെ‘ആരാ​ണ​ത്?’ എന്നു ചോ​ദി​ക്കു​ക​യു​ണ്ടായ അതേ തു​ള​ഞ്ഞു​ക​യ​റു​ന്ന ശബ്ദം തന്നെ വി​ളി​ച്ചു​പ​റ​ഞ്ഞു: ‘പിൻ​മാ​റുക!’

വി​ളർ​ത്തു, വി​കൃ​ത​മ​ട്ടിൽ, ചി​ത്ത​ഭ്ര​മ​ത്തി​ന്റെ വ്യ​സ​ന​ക​ര​മായ വെ​ളി​ച്ചം​കൊ​ണ്ടു മി​ന്നിയ കണ്ണു​ക​ളോ​ടു​കൂ​ടി മൊ​സ്സ്യു മബേ തല​യ്ക്കു മീതേ കൊ​ടി​യു​യർ​ത്തി ആവർ​ത്തി​ച്ചു:‘ഭര​ണ​പ​രി​വർ​ത്ത​നം ജയി​ക്ക​ട്ടെ!’

‘വെടി!’ ആ ശബ്ദം പറ​ഞ്ഞു.

ആദ്യ​ത്തേ​തു​പോ​ലെ​ത​ന്നെ​യു​ള്ള രണ്ടാ​മ​ത്തെ ഒരു കൂ​ട്ട​വെ​ടി വഴി​ക്കോ​ട്ട​യു​ടെ മേൽ ചൊ​രി​യ​പ്പെ​ട്ടു.

ആ വയ​സ്സൻ മു​ട്ടു​കു​ത്തി വീണു, വീ​ണ്ടും എഴു​ന്നേ​റ്റു, കൊടി താ​ഴ​ത്തി​ട്ടു, പാ​ത​വി​രി​യി​ലേ​ക്ക്, ഒരു മര​മു​ട്ടി​പോ​ലെ, കൈയും നീ​ട്ടി പി​ന്നോ​ക്കം മലർ​ന്നു​വി​ണു.

അയാ​ളു​ടെ ചു​വ​ട്ടിൽ ചോ​ര​പ്പു​ഴ​യൊ​ഴു​കി. വി​ളർ​ത്തു വ്യ​സ​ന​മ​യ​മാ​യി​രു​ന്ന അയാ​ളു​ടെ വൃ​ദ്ധ​ശി​ര​സ്സ് ആകാ​ശ​ത്തേ​ക്കു സൂ​ക്ഷി​ച്ചു​നോ​ക്കു​ക​യാ​ണെ​ന്നു തോ​ന്നി.

മനു​ഷ്യ​നിൽ​നി​ന്നു മീ​തെ​യു​ള്ള മനു​ഷ്യ​നെ​ക്കൊ​ണ്ടു തന്ന​ത്താൻ വി​സ്മ​രി​പ്പി​ക്കു​ന്ന മനോ​വി​കാ​ര​ങ്ങ​ളി​ലൊ​ന്നു രാ​ജ്യ​ക​ല​ഹ​ക്കാ​രെ ബാ​ധി​ച്ചു; അവർ ബഹു​മാ​ന​മ​യ​മായ ശങ്ക​യോ​ടു​കൂ​ടി ആ ശവ​ത്തി​ന്റെ അടു​ത്തു ചെ​ന്നു.

‘ഈ രാ​ജ​ഹ​ന്താ​ക്കൾ എന്തൊ​രു കൂ​ട്ട​രാ​യി​രു​ന്നു!’ ആൻ​ഷൊൽ​രാ പറ​ഞ്ഞു.

കുർ​ഫെ​രാ​ക് ആൻ​ഷൊൽ​രാ​യു​ടെ ചെ​കി​ട്ടിൽ മന്ത്രി​ച്ചു: ‘ഇതു നി​ങ്ങ​ളോ​ടു മാ​ത്ര​മാ​ണ്; ഉത്സാ​ഹ​ത്തെ അമർ​ത്ത​ണ​മെ​ന്ന് എനി​ക്കാ​വ​ശ്യ​മി​ല്ല. പക്ഷേ, ഈ മനു​ഷ്യൻ മറ്റാ​രാ​യാ​ലും രാ​ജ​ഹ​ന്താ​വ​ല്ല. ഞാ​ന​റി​യും ഈയാളെ. ഈയാ​ളു​ടെ പേർ മൊ​സ്യു മബേ എന്നാ​ണ്; ഇന്ന് അയാൾ​ക്കെ​ന്തു പി​ണ​ഞ്ഞു​പോ​യി എന്നെ​നി​ക്ക​റി​ഞ്ഞു​കൂ​ടാ. പക്ഷേ, അയാൾ ഒരു​ശി​രൻ​വ​ങ്ക​നാ​ണ്. അയാ​ളു​ടെ തല നോ​ക്കൂ.’

‘ഒരു വങ്ക​ന്റെ തലയും ഒരു ബ്രൂ​ട്ട​സ്സി​ന്റെ ഹൃ​ദ​യ​വും.’ ആൻ​ഷൊൽ​രാ പറ​ഞ്ഞു.

ഉടനെ അയാൾ കു​റ​ച്ചു​ച്ച​ത്തിൽ പറ​ഞ്ഞു:‘പൌ​ര​ന്മാ​രേ! ഇതാണ് വൃ​ദ്ധ​ന്മാർ ചെ​റു​പ്പ​ക്കാർ​ക്കു തരു​ന്ന പാഠം. നമ്മൾ ശങ്കി​ച്ചു, അദ്ദേ​ഹം വന്നു. നമ്മൾ പി​ന്നോ​ക്കം വെ​ച്ചു. അദ്ദേ​ഹം മുൻ​പോ​ട്ടു നട​ന്നു! ഇതാണ് പ്രാ​യാ​ധി​ക്യം​കൊ​ണ്ടു വി​റ​യ്ക്കു​ന്ന​വർ ഭയം​കൊ​ണ്ടു വി​റ​യ്ക്കു​ന്ന​വ​രെ പഠി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​ത്; ഈ വയ​സ്സൻ തന്റെ രാ​ജ്യ​ത്തി​ന്റെ കണ്ണിൽ വി​ശി​ഷ്ട​നാ​ണ്. അദ്ദേ​ഹം വള​രെ​ക്കാ​ലം ജീ​വി​ച്ചി​രു​ന്നു, അന്ത​സ്സോ​ടു​കൂ​ടി മരി​ച്ചു! ഇനി നമു​ക്കു ശവ​ത്തെ മൂ​ടി​യി​ടുക; ജീ​വി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന സ്വ​ന്തം അച്ഛ​നെ എന്ന​പോ​ലെ; നമു​ക്കേ​രോ​രു​ത്ത​ന്നും മരി​ച്ചു​പോയ ഈ വൃ​ദ്ധ​നെ രക്ഷി​ക്കുക! ഇദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ സാ​ന്നി​ധ്യം നമ്മു​ടെ വഴി​ക്കോ​ട്ട​യെ അനു​ല്ലം​ഘ്യ​മാ​ക്കി നിർ​ത്ത​ട്ടെ!’

വ്യ​സ​ന​ത്തോ​ടും ഉത്സാ​ഹ​ത്തോ​ടും കൂടിയ അനു​മ​തി​ദ്യോ​ത​ക​മായ ഒരു മന്ത്രി​ക്കൽ ഈ വാ​ക്കു​ക​ളെ തു​ടർ​ന്നു.

ആൻ​ഷൊൽ​രാ കു​നി​ഞ്ഞു, വയ​സ്സ​ന്റെ തല പൊ​ന്തി​ച്ചു, നി​ഷ്ഠു​ര​ശീ​ല​നെ​ങ്കി​ലും അയാൾ ആ നെ​റ്റി​ത്ത​ട​ത്തെ ചും​ബി​ച്ചു; എന്നി​ട്ട് ആ വൃ​ദ്ധ​ന്റെ ശവ​ത്തിൽ നി​ന്ന്, അതിനു വേ​ദ​ന​യാ​യെ​ങ്കി​ലോ എന്നു തോ​ന്നി​യി​ട്ടെ​ന്ന​പോ​ലെ, സനേ​ഹ​പൂർ​വ്വ​മായ മുൻ​ക​രു​ത​ലോ​ടു​കൂ​ടി പെ​രു​മാ​റി​ക്കൊ​ണ്ട് അതി​ന്റെ പു​റം​കു​പ്പാ​യം അഴി​ച്ചെ​ടു​ത്തു; അതി​ലു​ള്ള ചോ​ര​യാ​ണ്ട ദ്വാ​ര​ങ്ങ​ളെ എല്ലാ​വർ​ക്കും കാ​ണി​ച്ചു കൊ​ടു​ത്തു പറ​ഞ്ഞു:‘ഇതാണ് ഇനി നമ്മു​ടെ കൊടി.

യു​ഷെ​ലു​വി​ധ​വ​യു​ടെ ഒരു കറു​ത്തു നീണ്ട സാൽവ അവർ ഫാദർ മബേ​യു​ടെ മേ​ലി​ട്ടു. ആറു​പേർ തങ്ങ​ളു​ടെ തോ​ക്കു​ക​ളെ ഒരു പല്ല​ക്കാ​ക്കി; അതി​യേൽ അവർ ആ ശവം കി​ട​ത്തി; തലയിൽ തൊ​പ്പി വെ​യ്ക്കാ​തെ, ഭക്തി​പൂർ​വൃ​മായ മന്ദ​ത​യോ​ടു​കൂ​ടി, അതെ​ടു​ത്തു കു​ടി​മു​റി​യി​ലെ വലിയ മേ​ശ​മേൽ കൊ​ണ്ടു കി​ട​ത്തി.

ആ സഗൗ​ര​വ​വും പരി​ശു​ദ്ധ​വു​മായ പ്ര​വൃ​ത്തി​യി​ലേർ​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്ന അവർ തങ്ങ​ളു​ടെ അപാ​യ​ക​ര​സ്ഥി​തി​യെ​പ്പ​റ്റി ആലോ​ചി​ച്ച​തേ ഇല്ല.

ശവം ഴാ​വേ​രു​ടെ അടു​ക്ക​ലൂ​ടെ കൊ​ണ്ടു​പോ​കു​മ്പോൾ—അയാൾ അപ്പോ​ഴും അന​ങ്ങാ​തെ നി​ല്ക്കു​ക​യാ​ണു്— ആൻ​ഷൊൽ​രാ ആ ഒറ്റു​കാ​ര​നോ​ടു പറ​ഞ്ഞു ‘നി​ങ്ങ​ളു​ടെ ഊഴ​മാ​വും ഉടനെ!’

ഈ സമ​യ​ത്തെ​ല്ലാം ഗവ്രോ​ഷ്കു​ട്ടി—അവൻ മാ​ത്രം തന്റെ സ്ഥാ​ന​ത്തു​നി​ന്നു വി​ടു​ക​യു​ണ്ടാ​യി​ട്ടി​ല്ല—ചില ആളുകൾ വഴി​ക്കോ​ട്ട​യി​ലേ​ക്ക് ഉപാ​യ​ത്തിൽ കട​ന്നു​വ​രു​ന്ന​ത് കണ്ടു എന്നാ​ലോ​ചി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. പെ​ട്ടെ​ന്ന് അവൻ കു​ക്കി​പ്പ​റ​ഞ്ഞു: ‘അങ്ങോ​ട്ടു നോ​ക്കൂ!’

കുർ​ഫെ​രാ​ക്കും ആൻ​ഷൊൽ​രാ​യും ഴാ​ങ്പ്രു​വേ​രും കൊം​ബ്ഫേ​രും ഴൊ​ലി​യും ബയോ​രെ​ലും ബൊ​സ്സ്വെ​യും മറ്റു സക​ല​രും ലഹ​ള​യാ​യി വീ​ഞ്ഞു​ക​ട​യിൽ​നി​ന്നു പറ​ഞ്ഞു. കു​റ​ച്ചു വൈ​കി​പ്പോ​യി, മി​ന്നു​ന്ന തോ​ക്കിൻ​കു​ന്ത​ങ്ങ​ളു​ടെ ഒരു കൂ​ട്ടം വഴി​ക്കോ​ട്ട​യ്ക്കു മു​ക​ളിൽ ഓളം തള്ളു​ന്ന​ത് അവർ കണ്ടു. ഉയ​രം​കൂ​ടിയ രാ​ഷ്ട്രീയ രക്ഷി​ഭ​ട​ന്മാർ അക​ത്തേ​ക്കു വരി​ക​യാ​ണ്; ചിലർ വണ്ടി​യു​ടെ മു​ക​ളി​ലൂ​ടെ കട​ക്കു​ന്നു​ണ്ട്; മറ്റു ചിലർ തെ​രു​വു​വ​ണ്ടി​യു​ടെ ഒരു ഭാ​ഗ​ത്തേ​ക്കു നീ​ക്കി, പ്ര​വേ​ശ​ദ്വാ​ര​ത്തി​ലൂ​ടെ കട​ക്കു​ന്നു, അവൻ പിൻ​മാ​റി, പക്ഷേ, പാ​ഞ്ഞി​ല്ല.

അതൊരു വല്ലാ​ത്ത ഘട്ട​മാ​യി. പു​ഴ​വെ​ള്ളം ചി​റ​യു​ടെ ഒപ്പ​മെ​ത്തു​ക​യും ചി​റ​ക്കെ​ട്ടി​ന്റെ വി​ള്ള​ലു​ക​ളി​ലൂ​ടെ വെ​ള്ളം ഇറ്റി​റ്റു കട​ക്കു​വാൻ തു​ട​ങ്ങു​ക​യും ചെ​യ്യു​ന്ന വെ​ള്ള​പ്പൊ​ക്ക​ത്തി​ന്റെ ആ ആദ്യ​ത്തെ ഭയ​ങ്ക​ര​ഘ​ട്ട​മാ​യി​രു​ന്നു അത്. ഒരു നി​മി​ഷം കൂടി കഴി​ഞ്ഞാൽ തീർ​ന്നു, വഴി​ക്കോ​ട്ട പി​ടി​ച്ചു.

അക​ത്തേ​ക്കു കട​ക്കു​ന്ന ഒന്നാ​മ​ത്തെ രക്ഷി​ഭ​ട​ന്റെ നേർ​ക്കു ബയോ​രെൽ പാ​ഞ്ഞു​കേ​റി; തോ​ക്കു​കൊ​ണ്ടു​ള്ള ഒരൊ​റ്റ​യ​ടി​കൊ​ണ്ട് ആ മനു​ഷ്യ​ന്റെ കഥ കഴി​ച്ചു, ഉടനെ രണ്ടാ​മ​ത്തെ ഭടൻ തോ​ക്കിൻ​കു​ന്തം​കൊ​ണ്ട് ഒരു കു​ത്തു കു​ത്തി ബയോ​രെ​ലി​നേ​യും അവി​ടെ​വെ​ച്ചു തീർ​ത്തു. ‘പോ​രു​വിൻ പി​ന്നാ​ലെ’ എന്നും വി​ളി​ച്ചു പറ​ഞ്ഞു ചെ​ല്ലു​ന്ന കുർ​ഫെ​രാ​ക്കി​നെ മറ്റൊ​രു ഭടൻ തള്ളി​യി​ട്ടു. കൂ​ട്ട​ത്തിൽ വെ​ച്ചു പടു​കൂ​റ്റൻ ഗവ്രോ​ഷി​ന്റെ നേർ​ക്കു കു​ന്ത​വും ചൂ​ണ്ടി​യ​ടു​ത്തു. തെ​രു​വു​തെ​ണ്ടി ഴാ​വേ​രു​ടെ പോ​ത്തൻ​തോ​ക്കെ​ടു​ത്ത് ആ മനു​ഷ്യ​ന്റെ നേരെ ചൂ​ണ്ടി, കൊ​ത്തി​കൊ​ത്തി​ച്ചു. ഒച്ച​യു​ണ്ടാ​യി​ല്ല. ഴാ​വേ​രു​ടെ തോ​ക്കു നി​റ​ച്ചി​ട്ടി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു, രക്ഷി​ഭ​ടൻ ഒരു ചിരി ചി​രി​ച്ചു, കു​ട്ടി​യു​ടെ നേരെ കു​ന്ത​മോ​ങ്ങി.

തോ​ക്കിൻ​കു​ന്തം ഗവ്രോ​ഷി​നെ തൊ​ട്ടു എന്നാ​കു​മ്പോ​ഴേ​ക്കു, തോ​ക്കു പട്ടാ​ള​ക്കാ​ര​ന്റെ പി​ടി​യിൽ​നി​ന്നു താഴെ വീണു; ഒരു​ണ്ട നെ​റ്റി​ക്കു നടു​വിൽ വന്നു​കൊ​ണ്ട് ആ രാ​ഷ്ട്രീ​യ​ര​ക്ഷി​ഭ​ടൻ നി​ല​ത്തു മലർ​ന്നു​വീ​ണു. കുർ​ഫെ​രാ​ക്കി​ന്റെ മാ​റ​ത്തേ​ക്ക് ഉന്നം​വെ​ച്ച മറ്റൊ​രു ഭടനിൽ രണ്ടാ​മ​തൊ​രു​ണ്ട​യും ചെ​ന്നു​കൊ​ണ്ടു; അയാ​ളും നി​ല​ത്തു മറി​ഞ്ഞു.

ഇത് മരി​യു​സ്സി​ന്റെ പണി​യാ​യി​രു​ന്നു: അയാൾ അപ്പോൾ വഴി​ക്കോ​ട്ട​യിൽ എത്തി​യ​തേ ഉള്ളൂ.

അപ്പോ​ഴും റ്യു മൊ​ങ്ദെ​തൂ​റി​ലെ തി​രി​വിൽ മറ​ഞ്ഞി​രു​ന്ന മരി​യു​സ് വി​റ​ച്ചു​കൊ​ണ്ടും ശങ്കി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടും യു​ദ്ധ​ത്തി​ന്റെ ആദ്യ​ത്തെ ചു​വ​ടു​മാ​റ്റം കണ്ടു. പക്ഷേ, അഗാ​ധ​ത​യിൽ​നി​ന്നു​ള്ള ആജ്ഞ എന്നു പറ​യാ​വു​ന്ന ആ നി​ഗൂ​ഢ​വും വി​ശി​ഷ്ട​വു​മായ തല​ചു​റ്റ​ലി​നോ​ട് എതിർ​ത്തു​നി​ല്ക്കു​വാൻ അയാൾ​ക്ക് അധി​ക​നേ​രം കഴി​ഞ്ഞി​ല്ല ആ എന്തെ​ന്നി​ല്ലാ​ത്ത അപ​ക​ട​സ്ഥി​തി​യു​ടെ മുൻ​പിൽ—മൊ​സ്യു മബേ​യു​ടെ മര​ണ​ത്തി​ന്, ആ വ്യ​സ​ന​ക​ര​മായ കടം​ക​ഥ​യ്ക്കു, മുൻ​പിൽ—ബയോ​രെൽ കൊ​ല്ല​പ്പെ​ടു​ക​യും‘പോ​രു​വിൻ പി​ന്നാ​ലെ’ എന്നു കുർ​ഫെ​രാ​ക് വി​ളി​ച്ചു​പ​റ​യു​ക​യും ആ കു​ട്ടി​യെ കൊ​ല്ലാൻ നോ​ക്കു​ക​യും സു​ഹൃ​ത്തു​ക്ക​ളെ സഹാ​യി​ക്കേ​ണ്ടി​വ​രി​ക​യും അല്ലെ​ങ്കിൽ അവർ​ക്കു പകരം വീ​ട്ടേ​ണ്ടി​വ​രി​ക​യും ചെയ്ക എന്ന​തി​നു മുൻ​പിൽ—എല്ലാ ശങ്ക​യും നീ​ങ്ങി; അയാൾ കൈയിൽ തന്റെ രണ്ടു കൈ​ത്തോ​ക്കു​ക​ളു​മാ​യി നേരെ യു​ദ്ധ​ക്ക​ള​ത്തി​ലേ​ക്കു പാ​ഞ്ഞു​ക​യ​റി. ഒന്നാ​മ​ത്തെ വെ​ടി​കൊ​ണ്ട് അയാൾ ഗവ്രോ​ഷി​നെ രക്ഷി​ച്ചു; രണ്ടാ​മ​ത്ത​തു​കൊ​ണ്ട് കുർ​ഫെ​രാ​ക്കി​നെ​യും രക്ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി.

വെ​ടി​യൊ​ച്ച​കൾ​ക്കി​ട​യിൽ, എതിർ​ക്ക​പ്പെ​ട്ട പട്ടാ​ള​ക്കാ​രു​ടെ ആർ​പ്പു​വി​ളി​കൾ​ക്കി​ട​യിൽ, എതി​രാ​ളി​കൾ കോ​ട്ട​യി​ലേ​ക്കു കയറി; അതി​ന്റെ ഒത്ത മു​ക​ളിൽ നഗര രക്ഷി​ഭ​ട​ന്മാ​രും രാ​ഷ്ട്രീ​യ​ര​ക്ഷി​ഭ​ട​ന്മാ​രും പട്ടാ​ള​ക്കാ​രും കൈയിൽ തോ​ക്കു​ക​ളോ​ടു​കൂ​ടി ശരീ​ര​ദൈർ​ഘ്യ​ത്തി​ന്റെ പകു​തി​വ​രെ കു​നി​ഞ്ഞു നി​ല്ക്കു​ന്ന​തു കാ​ണാ​റാ​യി.

അവർ വഴി​ക്കോ​ട്ട​യു​ടെ നീ​ള​ത്തിൽ മൂ​ന്നിൽ രണ്ടു ഭാ​ഗ​വും എത്തി​യി​ട്ടു​ണ്ട്, പക്ഷേ, വല്ല കെ​ണി​യു​മു​ണ്ടോ എന്നു ശങ്കി​ച്ചി​ട്ടെ​ന്ന​പോ​ലെ, കീ​ഴ്പോ​ട്ടു ചാ​ടു​ന്നി​ല്ല ഒരു സിം​ഹ​ത്തി​ന്റെ ഗു​ഹ​യി​ലേ​ക്കെ​ന്ന​പോ​ലെ, അവർ ആ ഉരു​ണ്ട വഴി​ക്കോ​ട്ട​യി​ലേ​ക്കു നോ​ക്കു​ന്നു​ണ്ട്. ചൂ​ട്ടി​ന്റെ വെ​ളി​ച്ചം അവ​രു​ടെ തോ​ക്കിൻ​കു​ന്ത​ങ്ങ​ളേ​യും കര​ടി​ത്തോൽ​ത്തൊ​പ്പി​ക​ളേ​യും അസ്വ​സ്ഥ​ങ്ങ​ളും അതി​ക്രു​ദ്ധ​ങ്ങ​ളു​മായ മു​ഖ​ങ്ങ​ളു​ടെ മു​കൾ​ബ്ഭാ​ഗ​ത്തേ​യും മാ​ത്ര​മേ തെ​ളി​യി​ക്കു​ന്നു​ള്ളു.

മരി​യു​സ്സി​ന്ന് ആയു​ധ​മി​ല്ലാ​താ​യി; പൊ​ട്ടി​ച്ചു​ക​ഴി​ഞ്ഞ​തോ​ടു​കൂ​ടി രണ്ടു കൈ​ത്തോ​ക്കും അയാൾ വലി​ച്ചെ​റി​ഞ്ഞു; പക്ഷേ, വാ​തി​ലി​ന്ന​ടു​ത്തു കു​ടി​മു​റി​യിൽ മരു​ന്നു​പീ​പ്പ കി​ട​ക്കു​ന്ന​ത് അയാൾ കണ്ടു.

അയാൾ പകുതി പി​ന്നോ​ക്കം തി​രി​ഞ്ഞ് അങ്ങോ​ട്ടു സൂ​ക്ഷി​ച്ചു​നോ​ക്കു​ന്ന സമ​യ​ത്ത് ഒരു ഭടൻ അയാ​ളു​ടെ നേരെ ഉന്നം​വെ​ച്ചു. മരി​യു​സ്സി​നെ ചൂ​ണ്ടി എന്നാ​യ​പ്പോ​ഴേ​ക്ക് ആ പട്ടാ​ള​ക്കാ​ര​ന്റെ തോ​ക്കിൻ​വാ​യിൽ ആരോ പൊ​ത്തി​പ്പി​ടി​ച്ചു. ഇത് അപ്പോൾ​ത്ത​ന്നെ മുൻ​പോ​ട്ടു കട​ന്നു​വ​ന്ന ഒരാ​ളു​ടെ—പട്ടു​കാ​ലു​റ​യോ​ടു​കൂ​ടിയ ആ ചെ​റു​പ്പ​ക്കാ​രൻ കൂ​ലി​ക്കാ​ര​ന്റെ—പണി​യാ​യി​രു​ന്നു. വെ​ടി​യു​ണ്ട പാ​ഞ്ഞു കൈ തു​ള​ഞ്ഞു​ക​ട​ന്ന് ആ കൂ​ലി​ക്കാ​ര​ന്റെ മേൽ​ത്ത​ന്നെ പക്ഷേ, കൊ​ണ്ടി​രി​ക്ക​ണം; എന്തു​കൊ​ണ്ടെ​ന്നാൽ അയാൾ വീ​ണു​പോ​യി; എങ്കി​ലും മരി​യു​സ്സി​നു വെടി കൊ​ണ്ടി​ല്ല വെ​ടി​പ്പു​ക​യു​ടെ ഉള്ളി​ലൂ​ടെ ഊഹി​ക്കാ​മെ​ന്ന​ല്ലാ​തെ കാണാൻ നി​വൃ​ത്തി​യി​ല്ലാ​തി​രു​ന്ന ഇതൊ​ന്നും​ത​ന്നെ കു​ടി​മു​റി​യി​ലേ​ക്കു കട​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്ന മരി​യു​സ് സൂ​ക്ഷി​ച്ചി​ല്ല. എങ്കി​ലും തന്റെ നേരെ തോ​ക്കു ചൂ​ണ്ട​പ്പെ​ട്ട​തും ഒരു കൈ അതി​ന്റെ വായ മൂ​ടി​യ​തും വെടി പൊ​ട്ടി​യ​തും അയാൾ കണ്ടി​ല്ലെ​ന്നി​ല്ല. പക്ഷേ, ഈവക സന്ദർ​ഭ​ങ്ങ​ളിൽ ആളുകൾ കാ​ണു​ന്ന​തൊ​ന്നും, ചാ​ഞ്ചാ​ടി​ക്കൊ​ണ്ട് ഉപാ​യ​ത്തിൽ മാ​ഞ്ഞു​പോ​ക​യ​ല്ലാ​തെ, ആലോ​ച​ന​യി​ലേ​ക്കു കട​ക്കുക പതി​വി​ല്ല. അതി​ലും വലിയ അന്ധ​കാ​ര​ത്തി​ലേ​ക്ക് നി​ഗൂ​ഢ​മാ​യി വലി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന​തു​പോ​ലെ തോ​ന്നി​പ്പോ​കു​ന്നു; ഭാ​ഗ​ത്തും മൂടൽ.

‘അമ്പ​ര​ന്നു​പോയ—പേ​ടി​ക്കു​ക​യ​ല്ല—രാ​ജ്യ​ക​ല​ഹ​ക്കാർ ഒത്തു​ചേർ​ന്നു. ആൻ​ഷൊൽ​രാ ഉറ​ക്കെ​പ്പ​റ​ഞ്ഞു: വര​ട്ടെ! വെ​റു​തേ വെ​ടി​വെ​ച്ചു​ക​ള​യ​രു​ത്! ആദ്യ​ത്തെ അമ്പ​ര​പ്പിൽ അവർ വാ​സ്ത​വ​ത്തിൽ താ​ന്താ​ങ്ങ​ളെ​ത്ത​ന്നെ മു​റി​പ്പെ​ടു​ത്തി എന്നു​വ​ന്നേ​ക്കും. അധി​കം​പേ​രും മു​കൾ​നി​ല​യി​ലെ ജനാ​ല​ക​ളു​ടേ​യും തട്ടിൻ​പു​റ​ത്തു​ള്ള കി​ളി​വാ​തി​ലു​ക​ളു​ടേ​യും അടു​ക്ക​ലേ​ക്കു പാ​ഞ്ഞു; അവിടെ നി​ന്നാൽ അവർ​ക്ക് എതി​രാ​ളി​ക​ളെ നല്ല​വ​ണ്ണം കാണാം.

ഏറ്റ​വും ഉൾ​ക്ക​രു​ത്തു​ള്ള​വർ, ആൻ​ഷൊൽ​രാ​യോ​ടും കുർ​ഫെ​രാ​ക്കോ​ടും ഴാ​ങ്പ്ര​വേ​രോ​ടും കൊം​ബ്ഫെ​രോ​ടും കൂടി, വീ​ടു​ക​ളി​ലേ​ക്കു പു​റം​തി​രി​ഞ്ഞു, യാ​തൊ​രു രക്ഷ​യു​മി​ല്ലാ​തെ, വഴി​ക്കോ​ട്ട​യു​ടെ മു​ക​ളിൽ കയറി നി​ല്ക്കു​ന്ന പട്ടാ​ള​ക്കാ​രു​ടെ​യും രക്ഷി​ഭ​ട​ന്മാ​രു​ടേ​യും നേർ​ക്ക് മാ​റു​കാ​ട്ടി​ക്കൊ​ണ്ടു നി​ല​വാ​യി.

ഇതൊ​ക്കെ യാ​തൊ​രു ബദ്ധ​പ്പാ​ടും കൂ​ടാ​തെ, യു​ദ്ധം തു​ട​ങ്ങു​ന്ന​തി​നു മുൻ​പി​ല​ത്തെ അത്ഭു​ത​ക​ര​വും ഭയ​ങ്ക​ര​വു​മായ ഗൌ​ര​വ​ത്തോ​ടു​കൂ​ടി​യാ​ണ് ചെ​യ്ത​ത്. അവി​ടെ​യു​ള്ള​വർ അങ്ങോ​ട്ടു​മി​ങ്ങോ​ട്ടും രണ്ടു പങ്കി​ലേ​ക്കും ശരി​ക്കു​ന്നം വെ​ച്ചു; ഒട്ടും ഒച്ച പൊ​ന്തി​ക്കാ​തെ അന്യോ​ന്യം സം​സാ​രി​ക്കാം എന്ന വിധം അത്ര​യും അടു​ത്താ​യി​രു​ന്നു അവർ.

തീ​പ്പൊ​രി പൊ​ട്ടി​ത്തെ​റി​ക്കുക എന്നായ ഈ ഘട്ട​ത്തിൽ കണ്ഠ​ര​ക്ഷ​യു​ള്ള ഒരു ഭടൻ വാൾ നീ​ട്ടി​പ്പ​റ​ഞ്ഞു; ‘ആയുധം വെ​യ്ക്കു​വിൻ!’

‘വെടി! ആൻ​ഷൊൽ​രാ മറു​പ​ടി പറ​ഞ്ഞു. രണ്ടു കൂ​ട്ട​വെ​ടി​യും ഒപ്പം പൊ​ട്ടി; എല്ലാം​കൂ​ടി ഒരു പുക.

മരി​ക്കു​ന്ന​വ​രും മു​റി​പ്പെ​ട്ട​വ​രും നേരിയ ഞര​ക്ക​ത്തോ​ടു​കൂ​ടി കി​ട​ന്നു​ഴ​യ്ക്കു​ന്ന നി​ഷ്ഠു​ര​വും, ശ്വാ​സം​മു​ട്ടി​ക്കു​ന്ന​തു​മായ ഒരു പുക. പുക നീ​ങ്ങി​യ​പ്പോൾ, രണ്ടു ഭാ​ഗ​ത്തു​ള്ള ആൾ​സ്സം​ഘം ചെ​റു​താ​യി​രി​ക്കു​ന്നു; പക്ഷേ, ഉള്ള​വർ, ആ നി​ന്ന​നി​ല​യിൽ​ത്ത​ന്നെ, നി​ശ്ശ​ബ്ദ​മാ​യി വീ​ണ്ടും തോ​ക്കു നി​റ​യ്ക്കു​ക​യാ​ണ്. പെ​ട്ടെ​ന്ന് ഇടി​മു​ഴ​ക്കം പോ​ലെ​യു​ള്ള ഒരു ശബ്ദം ഇങ്ങ​നെ വി​ളി​ച്ചു​പ​റ​യു​ന്ന​തു കേ​ട്ടു: ‘പാ​ഞ്ഞു​കൊ​ള്ളിൻ; ഇല്ലെ​ങ്കിൽ വഴി​ക്കോ​ട്ട ഞാ​നി​പ്പോൾ ചു​ട്ടു​പൊ​ട്ടി​ക്കും!’

എല്ലാ​വ​രും ആ ഒച്ച പു​റ​പ്പെ​ട്ടേ​ട​ത്തേ​ക്കു നോ​ക്കി.

മരി​യു​സ് കു​ടി​മു​റി​യി​ലെ​ത്തി മരു​ന്നു​പീ​പ്പ കൈ​യി​ലാ​ക്കി, പു​ക​യു​ടേ​യും നാ​ലു​പു​റ​വും മു​ട്ടി​ച്ചു ഇട​പ്പ​ഴു​തി​ലെ ഒരു​ത​രം മഞ്ഞിൻ​മൂ​ട​ലി​ന്റേ​യും സാ​ഹാ​യ​ത്താൽ കു​ത്തി​നിർ​ത്തി​യി​ട്ടു​ള്ള വി​രി​ക​ല്ലു​കൂ​ടു​വ​രെ വഴി​ക്കോ​ട്ട​യി​ലേ​ക്ക് ഉപാ​യ​ത്തിൽ ചെ​ന്നു​ചേർ​ന്നു. ആ ചൂ​ട്ടു വലി​ച്ചെ​ടു​ക്കുക, അവിടെ മരു​ന്നു​പീ​പ്പ വെ​യ്ക്കുക, ആ പീ​പ്പ​യു​ടെ ചു​വ​ട്ടിൽ— ഭയ​ങ്ക​ര​മായ ഒര​നു​സ​ര​ണ​ശീ​ല​ത്തോ​ടു​കൂ​ടി അതു വേ​ണ്ടി​ട​ത്തേ​ക്കൊ​ക്കെ നീ​ങ്ങി​നി​ന്നു കല്ലു​കൾ തി​രു​കുക, ഇതി​ന്നെ​ല്ലാം​കൂ​ടി ഒന്നു കു​മ്പി​ട്ടു വീ​ണ്ടും പൊ​ന്തു​വാൻ വേണ്ട സമയമേ മരി​യു​സ്സി​നു വേ​ണ്ടി​വ​ന്നു​ള്ളൂ; വഴി​ക്കോ​ട്ട​യു​ടെ അങ്ങേ അറ്റ​ത്തു കു​ന്നു​കൂ​ടി​യി​രി​ക്കു​ന്ന രാ​ഷ്ട്രീ​യ​ര​ക്ഷി​ഭ​ട​ന്മാ​രും നഗ​ര​ര​ക്ഷി​ഭ​ട​ന്മാ​രും ഉദ്യോ​ഗ​സ്ഥ​ന്മാ​രും പട്ടാ​ള​ക്കാ​രു​മെ​ല്ലാം കല്ലു​ക​ളിൽ കാ​ല​ടി​യൂ​ന്നി, കൈയിൽ ചൂ​ട്ടു​മാ​യി, ഒര​പാ​യ​ക​ര​മായ നി​ശ്ച​യ​ദാർ​ഢ്യം​കൊ​ണ്ടു തി​ള​ങ്ങു​ന്ന അഭി​മാ​ന​മായ മു​ഖ​ഭാ​വ​ത്തോ​ടു​കൂ​ടി, വെ​ടി​മ​രു​ന്നു​പീ​പ്പ​പ്പൊ​ളി​ക​ളെ അവർ​ക്കു നോ​ക്കി​യാൽ കാ​ണാ​വു​ന്ന ആ ഭയ​ങ്ക​ര​മായ സാ​മാ​ന​ക്കു​ന്നി​നു നേരെ വെ​ളി​ച്ചം താ​ഴ്ത്തി​പ്പി​ടി​ച്ചു, ‘പാ​ഞ്ഞു​കൊ​ള്ളിൻ, ഇല്ലെ​ങ്കിൽ വഴി​ക്കോ​ട്ട ഞാ​നി​പ്പോൾ ചു​ട്ടു​പൊ​ട്ടി​ക്കും’ എന്നു​ള്ള ആ ഞെ​ട്ടി​ത്തെ​റി​പ്പി​ക്കു​ന്ന ആർ​ത്തു​വി​ളി​ക്കു​ന്ന ആളെ പക​ച്ചും​കൊ​ണ്ടു നോ​ക്കി​നി​ന്നു.

ആ എൺപതു വയ​സ്സു​കാ​ര​ന്റെ പി​ന്നി​ലാ​യി വന്നെ​ത്തിയ മരി​യു​സ്സ് വൃ​ദ്ധ​പ്രേ​ത​ത്തി​നു​ശേ​ഷം ആവിർ​ഭ​വി​ച്ച യു​വ​ഭ​ര​ണ​പ​രി​വർ​ത്ത​ന​ത്തി​ന്റെ കാ​ഴ്ച​യാ​യി​രു​ന്നു.

‘വഴി​ക്കോ​ട്ട ചു​ട്ടു​പൊ​ട്ടി​ക്കൂ!’ ഒരു സർ​ജ്ജ​ന്റു​ദ്യോ​ഗ​സ്ഥൻ പറ​ഞ്ഞു, ‘നി​ങ്ങ​ളേ​യും അതി​ലി​ട്ട്!’

മരി​യു​സ് തി​രി​ച്ച​ടി​ച്ചു: ‘അതേ എന്നേ​യും.’

അയാൾ ആ ചൂ​ട്ടു മരു​ന്നു​പീ​പ്പ​യിൽ കു​ത്തി.

പക്ഷേ, അവി​ടെ​യെ​ങ്ങും ആരു​മി​ല്ലാ​താ​യി​രി​ക്കു​ന്നു. പട്ടാ​ള​ക്കാ​രെ​ല്ലാം മരി​ച്ച​വ​രും മു​റി​പ്പെ​ട്ട​വ​രു​മായ തങ്ങ​ളു​ടെ കൂ​ട്ടു​കാ​രെ വി​ട്ടും​വെ​ച്ചു സം​ഭ്ര​മ​ത്തോ​ടു​കൂ​ടി​യും ലഹ​ള​പി​ടി​ച്ചും തെ​രു​വി​ന്റെ അങ്ങേ അറ്റ​ത്തേ​ക്കു പറ​പ​റ​ന്നു; വീ​ണ്ടും അവി​ടെ​യെ​ല്ലാം അന്ധ​കാ​ര​മാ​യി, അതൊരു തല​കു​ത്തി​പ്പാ​ച്ചി​ലാ​യി​രു​ന്നു.

വഴി​ക്കോ​ട്ട രക്ഷ​പ്പെ​ട്ടു.

എല്ലാ​വ​രും മരി​യു​സ്സി​ന്റെ ചു​റ്റും കൂടി. കുർ​ഫെ​രാ​ക് അയാളെ മു​റു​കെ​പ്പി​ടി​ച്ചു.

‘നി​ങ്ങ​ളു​ടെ പണി പറ്റി!’

‘എന്തു കു​രു​ത്തം!’ കൊം​ബ്ഫേർ പറ​ഞ്ഞു.

‘നി​ങ്ങൾ തര​ത്തി​നെ​ത്തി!’ ബൊ​സ്സെ ഉച്ച​ത്തിൽ പറ​ഞ്ഞു.

‘നി​ങ്ങ​ളി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു​വെ​ങ്കിൽ, എന്റെ കഥ തീർ​ന്നു,’ കുർ​ഫെ​രാ​ക്ക് വീ​ണ്ടും തു​ട​ങ്ങി.

‘നി​ങ്ങ​ളി​ല്ലാ​യി​രു​ന്ന​വെ​ങ്കിൽ, എന്റെ പണി​ക​ഴി​ഞ്ഞു, ഗവ്രോ​ഷ് തു​ടർ​ന്നു

മരി​യു​സ് ചോ​ദി​ച്ചു: ‘പ്ര​ധാ​ന​നെ​വി​ടെ?’

‘പ്ര​ധാ​നൻ നി​ങ്ങ​ളാ​ണ്.’ ആൻ​ഷൊൽ​രാ പറ​ഞ്ഞു.

അന്നു മു​ഴു​വ​നും മരി​യു​സ്സി​ന്റെ തല​ച്ചോ​റിൽ ഒരു തീ​ച്ചു​ള​യാ​യി​രു​ന്നു; ഇപ്പോൾ ഒരു കൊ​ടു​ങ്കാ​റ്റാ​യി. അയാ​ളു​ടെ ഉള്ളി​ലു​ള്ള ഈ കൊ​ടു​ങ്കാ​റ്റു, പു​റ​ത്തേ​ക്കു കട​ന്ന് അയാ​ളെ​യും​കൊ​ണ്ടു പാ​ഞ്ഞു എന്നു പറ​യ​ട്ടെ, അയാൾ അപ്പോൾ​ത്ത​ന്നെ ജീ​വി​ത​ത്തിൽ​നി​ന്ന് എത്ര​യോ ദൂ​ര​ത്താ​യി​രി​ക്കു​ന്ന​തു​പോ​ലെ തോ​ന്നി. ആ ഭയ​ങ്ക​ര​മായ അഗാ​ധ​കു​ണ്ഡ​ത്തിൽ പെ​ട്ടെ​ന്നു വന്ന​വ​സാ​നി​ച്ച തന്റെ സന്തോ​ഷ​വും അനു​രാ​ഗ​വും നി​റ​ഞ്ഞ ആ രണ്ടു​മാ​സം, കൊ​സെ​ത്ത് തനി​ക്കു നഷ്ട​പ്പെ​ടൽ, ആ വഴി​ക്കോ​ട്ട, പ്ര​ജാ​ധി​പ​ത്യ​ത്തി​നു​വേ​ണ്ടി മൊ​സ്യു മബെ ജീ​വ​ത്യാ​ഗം ചെ​യ്യൽ, താൻ ആ രാ​ജ്യ​ക​ല​ഹി​സം​ഘ​ത്തി​നു തല​വ​നാ​വൽ—ഇതൊ​ക്കെ അയാൾ​ക്കൊ​രു കൂ​റ്റൻ ഭയ​ങ്ക​ര​സ്വ​പ്ന​മാ​യി തോ​ന്നി. ചു​റ്റും നട​ക്കു​ന്ന​തൊ​ക്കെ വാ​സ്ത​വ​സം​ഗ​തി​ക​ളാ​ണെ​ന്ന് ഉറ​പ്പു​വ​രാൻ അയാൾ മന​സ്സു​കൊ​ണ്ട് ശ്ര​മി​ക്കേ​ണ്ടി​വ​ന്നു. അസാ​ധ്യ​മാ​യ​തി​നെ​ക്കാൾ സം​ഭ​വ്യ​മാ​യി മറ്റൊ​ന്നു​മി​ല്ലെ​ന്നും, അപ്ര​തീ​ക്ഷി​ത​മാ​യ​താ​ണ് അവ​ശ്യം പ്ര​തീ​ക്ഷി​ക്കേ​ണ്ട​തെ​ന്നും അറി​യാൻ​മാ​ത്രം അയാൾ ജീ​വി​തം കണ്ടു​ക​ഴി​ഞ്ഞി​രു​ന്നു. കണ്ടാൽ മന​സ്സി​ലാ​കാ​ത്ത ഒരു നാ​ട​ക​ത്തെ​യെ​ന്ന​പോ​ലെ, അയാൾ തന്റെ ജീ​വി​ത​ക​ഥ​യെ നോ​ക്കി​ക്ക​ണ്ടു.

തന്റെ ആലോ​ച​ന​ക​ളെ മൂ​ടി​നി​ല്ക്കു​ന്ന മഞ്ഞിൻ​പു​ക​യിൽ അയാൾ ഴാ​വേ​റെ കണ്ട​റി​ഞ്ഞി​ല്ല; വഴി​ക്കോ​ട്ട​യിൽ വെ​ച്ച് അക്ക​ണ്ട ലഹ​ള​യൊ​ക്കെ നട​ന്നി​ട്ടും അയാൾ ആ കെ​ട്ടി​യി​ട​പ്പെ​ട്ടേ​ട​ത്തു​നി​ന്നു തല​യൊ​ന്ന​ന​ക്കു​ക​കൂ​ടി​യു​ണ്ടാ​യി​ല്ല, ധർ​മ്മാർ​ത്ഥ​മാ​യി പീ​ഡ​യ​നു​ഭ​വി​ക്കു​ന്ന ഒരാ​ളു​ടെ ശാ​ന്ത​ത​യോ​ടും ഒരു നീതി ന്യാ​യാ​ധി​പ​ന്റെ അന്ത​സ്സോ​ടും​കൂ​ടി അയാൾ തന്റെ ചു​റ്റും നട​ക്കു​ന്ന ലഹളയെ സൂ​ക്ഷി​ച്ചു​നോ​ക്കി. മരി​യു​സ് അയാളെ കാ​ണു​ക​ത​ന്നെ ഉണ്ടാ​യി​ട്ടി​ല്ല.

ഈയി​ട​യ്ക്കു പട്ടാ​ള​ക്കാർ ഒന്നും പ്ര​വർ​ത്തി​ച്ചി​ല്ല; തെ​രു​വി​ന്റെ അങ്ങേ അറ്റ​ത്തു അവർ നട​ക്കു​ന്ന​തും ഒത്തു​കൂ​ടു​ന്ന​തു​മായ ശബ്ദം​മാ​ത്രം കേൾ​ക്കാ​നു​ണ്ട്; എന്താ​യാ​ലും അവർ വീ​ണ്ടും എതിർ​ക്കാൻ നോ​ക്കു​ന്നി​ല്ല; ഒരു സമയം അവർ മേ​ല​ധി​കാ​ര​ത്തിൽ​നി​ന്നു​ള്ള കല്പ​ന​യും കാ​ത്തു​നി​ല്ക്കു​ക​യാ​വാം; അല്ലെ​ങ്കിൽ ഈ അനു​ല്ലം​ഘ്യ​മായ കോ​ട്ട​യിൽ വീ​ണ്ടും വന്നു മാ​റി​ട്ട​ടി​ക്കു​ന്ന​തി​നു​മുൻ​പു്, പു​തു​താ​യി കു​റേ​പ്പേർ​കൂ​ടി വന്നു​ചേർ​ന്നോ​ട്ടെ എന്നു കാ​ക്കു​ക​യാ​വാം. രാ​ജ്യ​ക​ല​ഹ​ക്കാർ പാ​റാ​വു​കാ​രെ നിർ​ത്തി​യി​രു​ന്നു; വൈ​ദ്യ​വി​ദ്യാർ​ത്ഥി​ക​ളാ​യി​രു​ന്ന അവരിൽ ചിലർ മു​റി​പ്പെ​ട്ട​വ​രു​ടെ ചി​കി​ത്സ​യി​ലേർ​പ്പെ​ട്ടു.

ചണ​പ്പ​ഞ്ഞി​യും വെ​ടി​ത്തെ​ര​ക​ളും വെ​ച്ചി​ട്ടു​ള്ള രണ്ടും ഫാദർ മബേ കി​ട​ക്കു​ന്ന ഒന്നു​മൊ​ഴി​ച്ചു ബാ​ക്കി വീ​ഞ്ഞു​ക​ട​യി​ലെ എല്ലാ മേ​ശ​ക​ളും അവർ പു​റ​ത്തേ​ക്കെ​ടു​ത്തി​രി​ക്കു​ന്നു; അവയെ അവർ വഴി​ക്കോ​ട്ട​യോ​ടു ചേർ​ത്തി​ടു​ക​യും അവ​യു​ടെ സ്ഥാ​ന​ത്തു കു​ടി​മു​റി​യിൽ യു​ഷെ​ലൂ വി​ധ​വ​യു​ടേ​യും അവ​ളു​ടെ രണ്ടു ഭൃ​ത്യ​ക​ളു​ടേ​യും കി​ട​പ്പു​സാ​മാ​ന​ങ്ങൾ വി​രി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്തു. ആ വി​രി​ക​ളിൽ മു​റി​പ്പെ​ട്ട​വ​രെ കൊ​ണ്ടു​കി​ട​ത്തി, കൊ​രി​ന്തിൽ താ​മ​സി​ച്ചി​രു​ന്ന ആ മൂ​ന്നു പാ​വ​ങ്ങ​ളു​ടെ കഥ പി​ന്നെ എന്താ​യെ​ന്ന് ആർ​ക്കും അറി​ഞ്ഞു​കൂ​ടാ. എന്താ​യാ​ലും ഒടു​വിൽ അവരെ പി​ന്നെ നി​ല​വ​റ​യിൽ കണ്ടെ​ത്തി.

രക്ഷ​പ്പെ​ട്ടു​കി​ട്ടിയ വഴി​ക്കോ​ട്ട​യി​ലെ ആഹ്ലാ​ദ​ത്തി​ന് ഒരു കഠി​ന​മായ മനോ​വി​കാ​രം നി​റ​ക്കു​റ​വു വരു​ത്തി.

ചാർ​ത്തു​പ്ര​കാ​ര​മു​ള്ള പേ​രു​കൾ വി​ളി​ച്ചു. കല​ഹ​ക്കാ​രിൽ ഒരാളെ കാ​ണാ​നി​ല്ല. ആരാ​യി​രു​ന്നു അത്? ഏറ്റ​വും പ്രി​യ​പ്പെ​ട്ട​വ​രിൽ ഒരാൾ. ഏറ്റ​വും വലിയ വീ​ര​ന്മാ​രിൽ ഒരാൾ. ഴാ​ങ്പ്രു​വേർ അയാളെ മു​റി​യേ​റ്റ​വ​രു​ടെ കൂ​ട്ട​ത്തിൽ നോ​ക്കി; അതി​ലി​ല്ല. അയാളെ മരി​ച്ച​വ​രു​ടെ കൂ​ട്ട​ത്തിൽ നോ​ക്കി; അതി​ലി​ല്ല. നി​ശ്ച​യ​മാ​യും അയാൾ തട​വു​പു​ള്ളി​യാ​യി​ട്ടു​ണ്ടാ​വ​ണം. കൊം​ബ്ഫേർ ആൻ​ഷൊൽ​രാ​യോ​ടു പറ​ഞ്ഞു: ‘അവർ​ക്കു നമ്മു​ടെ സു​ഹൃ​ത്തി​നെ കി​ട്ടി​യി​ട്ടു​ണ്ട്; നമു​ക്ക​വ​രു​ടെ ഏജ​ന്റി​നേ​യും ആ ഒറ്റു​കാ​ര​ന്റെ കഥ കഴി​ക്കാൻ നി​ങ്ങൾ തയ്യാ​റാ​യോ?’

‘ഉവ്വ്, ആൻ​ഷൊൽ​രാ മറു​പ​ടി പറ​ഞ്ഞു,‘പക്ഷേ, ഴാങ് പ്രു​വേ​രു​ടെ ജീ​വ​നാ​ണ് എനി​ക്ക​തി​ലും മുൻപു വേ​ണ്ട​ത്.’

ഇതു ഴാ​വേ​റെ കെ​ട്ടി​യി​ട്ടു​ള്ള​തി​ന്റെ അടു​ത്തു​ള്ള കു​ടി​മു​റി​യിൽ വെ​ച്ചാ​ണു​ണ്ടാ​യ​ത്

‘ആട്ടെ, കൊം​ബ്ഫേർ തു​ടർ​ന്നു,‘ഞാ​നെ​ന്റെ കൈ​ലേ​സ്സ് എന്റെ വടി​ത്ത​ല​പ്പ​ത്തു കെ​ട്ടി, അതു സമാ​ധാ​ന​ക്കൊ​ടി​യാ​ക്കി, നമ്മു​ടെ ആളെ തന്നാൽ അവ​രു​ടെ ആളെ തി​രി​ച്ചു​കൊ​ടു​ക്കാ​മെ​ന്നു പറയാൻ പോ​വു​ക​യാ​ണ്.’

‘കേൾ​ക്കൂ, കൊം​ബ്ഫേ​രു​ടെ ഭു​ജ​ത്തി​ന്മേൽ കൈ വെ​ച്ച് ആൻ​ഷൊൽ​രാ പറ​ഞ്ഞു.

തെ​രു​വി​ന്റെ അറ്റ​ത്തു​നി​ന്ന് ആയു​ധ​ങ്ങ​ളു​ടെ ഒരു സം​ഘ​ട്ട​ന​ശ​ബ്ദം കേ​ട്ടു.

ഒരു പുരുഷ ശബ്ദം ഇങ്ങ​നെ ഉച്ച​ത്തിൽ പറ​യു​ന്ന​തു് അവർ കേ​ട്ടു: ‘ഫ്രാൻ​സ് ജയി​ക്ക​ട്ടെ! ഫ്രാൻ​സ് സർ​വോൽ​ക്കർ​ഷേണ വർ​ത്തി​ക്ക​ട്ടെ! ഭാ​വി​കാ​ലം സർവ്വ ശ്രേ​യ​സ്സോ​ടും​കു​ടി വർ​ത്തി​ക്ക​ട്ടെ!’

പ്രു​വേ​രു​ടെ ശബ്ദം അവർ കേ​ട്ട​റി​ഞ്ഞു.

ഒരു മി​ന്നൽ മി​ന്നി. ഒരൊ​ച്ച കേ​ട്ടു.

വീ​ണ്ടും നി​ശ്ശ​ബ്ദത.

‘അവർ അയാളെ കൊ​ന്നു​ക​ള​ഞ്ഞു.’ കൊം​ബ്ഫേർ ഉച്ച​ത്തിൽ പറ​ഞ്ഞു.

ആൻ​ഷൊൽ​രാ ഴാ​വേ​റു​ടെ നേരെ നോ​ക്കി, അയാ​ളോ​ടു പറ​ഞ്ഞു: ‘അതാ, നി​ങ്ങ​ളു​ടെ കൂ​ട്ടു​കാർ നി​ങ്ങ​ളു​ടെ കഥ കഴി​ച്ചു.’

ഇത്ത​രം യു​ദ്ധ​ങ്ങൾ​ക്കു​ള്ള ഒരു സവി​ശേ​ഷ​ത​യെ​ന്തെ​ന്നാൽ, വഴി​ക്കോ​ട്ട​യെ ആക്ര​മി​ക്കൽ എപ്പോ​ഴും മുൻ​പിൽ​നി​ന്നേ വരു എന്നു​ള്ള​തും, പതി​യി​രി​പ്പു​ക​ളെ പേ​ടി​ച്ചി​ട്ടോ അല്ലെ​ങ്കിൽ വള​ഞ്ഞു​തി​രി​ഞ്ഞ തെ​രു​വു​കു​ടു​ക്കു​കൾ​ക്കു​ള്ളിൽ കു​ടു​ങ്ങി​പ്പോ​യെ​ങ്കി​ലോ എന്നു ശങ്കി​ച്ചി​ട്ടോ, ആക്ര​മി​ക്കു​ന്ന​വർ സാ​ധാ​ര​ണ​മാ​യി നിന്ന നി​ല​യിൽ​നി​ന്നു മാറാൻ നോ​ക്കു​ക​യി​ല്ലെ​ന്നു​ള്ള​തു​മാ​ണ്. അതു​കൊ​ണ്ട് കല​ഹ​ക്കാ​രു​ടെ ശ്ര​ദ്ധ മു​ഴു​വ​നും വലിയ വഴി​ക്കോ​ട്ട​യു​ടെ മേ​ലാ​യി​രു​ന്നു; അതാ​ണു​താ​നും എപ്പോ​ഴും ആക്ര​മി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്ന​ത്; നി​ശ്ച​യ​മാ​യും അവിടെ ഇനി​യും യു​ദ്ധ​മാ​രം​ഭി​ക്കും. പക്ഷേ, മരി​യു​സ് ചെറിയ വഴി​ക്കോ​ട്ട​യു​ടെ കാ​ര്യ​ത്തി​ലാ​ണ് മന​സ്സു വെ​ച്ച​ത്; അയാൾ അങ്ങോ​ട്ടു ചെ​ന്നു. അവിടെ ആരു​മി​ല്ല; വി​രി​ക​ല്ലു​ക​ളു​ടെ ഇട​യിൽ​നി​ന്നു വി​റ​യ്ക്കു​ന്ന വെ​ടി​ക്കു​ടു​ക്ക മാ​ത്ര​മ​ല്ലാ​തെ മറ്റൊ​ന്നും രക്ഷ​യ്ക്കി​ല്ല എന്ന​ല്ല, മൊ​ങ്ദെ​തുർ നട​വ​ഴി​യും റ്യു ദേ ല പൊ​തി​ത്ത്രു വാ​ങ്ദെ​രി​യും റ്യൂ ദ്യു​സി​ഞ്ഞും തി​ക​ച്ചും ശാ​ന്ത​മാ​യി കി​ട​ക്കു​ന്നു.

പരീ​ക്ഷ​ണം കഴി​ഞ്ഞു മട​ങ്ങു​ന്ന സമ​യ​ത്തു മരി​യു​സ് ഇരു​ട്ട​ത്തു​നി​ന്ന് ആരോ തന്റെ പേർ വി​ളി​ക്കു​ന്ന​ത് കേ​ട്ടു.

‘മൊ​സ്യു മരി​യു​സ്!’

അയാൾ ഞെ​ട്ടി​പ്പോ​യി; രണ്ടു മണി​ക്കൂർ മുൻപു റ്യൂ പ്ളു​മെ​യിൽ വെ​ച്ചു പടി​വാ​തി​ലി​നു​ള്ളി​ലൂ​ടെ തന്നെ വി​ളി​ക്കു​ക​യു​ണ്ടായ അതേ ശബ്ദ​മാ​ണ​തെ​ന്ന് അയാൾ​ക്കു മന​സ്സി​ലാ​യി.

ഒന്നു​മാ​ത്രം, ആ ശബ്ദം ഇപ്പോൾ ഒരു ശ്വാ​സം മാ​ത്ര​മാ​യി​രി​ക്കു​ന്നു.

അയാൾ ചു​റ്റും നോ​ക്കി, ആരേ​യും കണ്ടി​ല്ല.

എന്തോ തെ​റ്റി​പ്പോ​യ​താ​ണെ​ന്നും, ചു​റ്റു​പാ​ടും അടി​ച്ചു​ക​യ​റു​ന്ന അസാ​ധാ​ര​ണ​ങ്ങ​ളായ വാ​സ്ത​വ​സ്ഥി​തി​ക​ളോ​ടു തന്റെ മന​സ്സു കൂ​ട്ടി​ച്ചേർ​ത്ത ഒരു മി​ത്ഥ്യാ​ഭ്ര​മം മാ​ത്ര​മാ​യി​രി​ക്ക​ണം അതെ​ന്നും മരി​യു​സ് സങ്ക​ല്പി​ച്ചു. ആ വഴി​ക്കോ​ട്ട നി​ല്ക്കു​ന്ന ഏകാ​ന്ത​ത​യിൽ​നി​ന്നു വി​ട്ടു​പോ​രാൻ​വേ​ണ്ടി അയാൾ മുൻ​പോ​ട്ട് ഒരു കാൽ​വെ​ച്ചു.

‘മൊ​സ്യു മരി​യു​സ്!’ ആ ശബ്ദം ആവർ​ത്തി​ച്ചു.

ഇത്ത​വണ വ്യ​ക്ത​മാ​യി കേ​ട്ടു എന്ന​തിൽ സം​ശ​യ​മി​ല്ല; അയാൾ നോ​ക്കി. ഒന്നും കാ​ണാ​നി​ല്ല.

‘നി​ങ്ങ​ളു​ടെ കാ​ല്ക്കൽ,’ ആ ശബ്ദം പറ​ഞ്ഞു.

അയാൾ കു​നി​ഞ്ഞു​നോ​ക്കി; അയാ​ളു​ടെ അടു​ക്ക​ലേ​ക്കു വലി​ഞ്ഞു​വ​രു​ന്ന ഒരു സ്വ​രൂ​പ​ത്തെ ആ അന്ധ​കാ​ര​ത്തിൽ കണ്ടു.

അതു പാ​ത​വി​രി​യി​ലൂ​ടെ നീ​ന്തു​ക​യാ​ണ്. അതാണ് അയാ​ളോ​ടു സം​സാ​രി​ച്ച​ത്.

ആ മരു​ന്നു​ക​ട​യു​ടെ വെ​ളി​ച്ചം​കൊ​ണ്ട് ഒരു കു​റു​ള​ങ്കു​പ്പാ​യ​വും, പരു​ത്ത പട്ടു​തു​ണി​കൊ​ണ്ടു​ള്ള കീ​റി​പ്പ​റി​ഞ്ഞ കാ​ലു​റ​ക​ളും, നഗ്ന​ങ്ങ​ളായ കാ​ല​ടി​ക​ളും, ഒരു ചോ​മ​ക്കു​ഴി​പോ​ലെ​യു​ള്ള എന്തോ ഒന്നും. അയാൾ കണ്ടു. ഒരു വി​ളർ​ത്ത തല തന്റെ നേർ​ക്കു​യർ​ത്ത​പ്പെ​ട്ട​താ​യി ഏതാ​ണ്ടു കണ്ടു, അത​യാ​ളോ​ടു പറ​ഞ്ഞു: ‘നി​ങ്ങ​ളെ​ന്നെ അറി​യു​ന്നി​ല്ലേ? ‘ഇല്ല.’

‘എപ്പൊ​ണൈൻ’

മരി​യു​സ് പെ​ട്ടെ​ന്നു താ​ണു​നോ​ക്കി—അതു വാ​സ്ത​വ​ത്തിൽ, ആ ഭാ​ഗ്യം​കെ​ട്ട പെൺ​കു​ട്ടി​യാ​യി​രു​ന്നു. അവൾ പു​രു​ഷ​ന്റെ ഉടു​പ്പി​ട്ടി​രി​ക്ക​യാ​ണ്.

‘നി​ങ്ങൾ എങ്ങ​നെ ഇവി​ടെ​യെ​ത്തി? നി​ങ്ങ​ളി​വി​ടെ എന്തു ചെ​യ്യു​ന്നു?’

‘ഞാൻ മരി​ക്കു​ക​യാ​ണ് ’ അവൾ പറ​ഞ്ഞു.

മന​സ്സു ചത്ത സത്ത്വ​ങ്ങ​ളെ ഉണർ​ത്തി​വി​ടു​ന്ന വാ​ക്കു​ക​ളും സം​ഭ​വ​ങ്ങ​ളു​മു​ണ്ട്. മരി​യു​സ് ഒരു ഞെ​ട്ട​ലോ​ടു​കൂ​ടി ഉച്ച​ത്തിൽ പറ​ഞ്ഞു. ‘നി​ങ്ങൾ​ക്കു മു​റി​വു പറ്റി​യി​രി​ക്കു​ന്നു’ നി​ല്ക്കു. ഞാൻ നി​ങ്ങ​ളെ അക​ത്തേ​ക്കു കൊ​ണ്ടു​പോ​വാം! അവിടെ ആവർ നി​ങ്ങ​ളെ ശു​ശ്രൂ​ഷി​ക്കും. അധികം വല്ല​തു​മു​ണ്ടോ? നി​ങ്ങ​ളെ വേ​ദ​ന​പ്പെ​ടു​ത്താ​തെ ഞാ​നെ​ങ്ങ​നെ​യാ​ണ് പി​ടി​ക്കേ​ണ്ട​ത്? എവി​ടെ​യാ​ണ് വേദന? വരു! എന്റെ ഈശ്വര’ അപ്പോൾ നി​ങ്ങ​ളെ​ന്തി​ന് ഇവിടെ വന്നു?’

പൊ​ന്തി​ക്കു​വാൻ​വേ​ണ്ടി അയാൾ അവ​ളു​ടെ ചുവടെ കൈ​യി​ട്ടു.

അവൾ പതു​ക്കെ ഒന്നു ഞെ​ര​ങ്ങി.

‘നി​ങ്ങൾ​ക്കു വേ​ദ​നി​ച്ചു​വോ?’ മരി​യു​സ് ചോ​ദി​ച്ചു.

‘കു​റ​ച്ച്.’

‘ഞാൻ നി​ങ്ങ​ളു​ടെ കൈ മാ​ത്ര​മേ തൊ​ട്ടു​ള്ളു​വ​ല്ലോ.’

അവൾ തന്റെ കൈ മരി​യു​സ്സി​നു പൊ​ക്കി​ക്കാ​ണി​ച്ചു; ആ കൈ​പ്പ​ട​ത്തി​ന്റെ നടു​ക്ക് മരി​യു​സ് ഒരു കറു​ത്ത ദ്വാ​രം കണ്ടു.

‘എന്താ​ണ് നി​ങ്ങ​ളു​ടെ കൈ​യി​ന്മേൽ?”

‘അതു തു​ള​ഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നു.’

‘തു​ള​ഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നു?’

‘ഉവ്വ്.’

‘എന്തു തട്ടി​യി​ട്ട്?’

‘ഒരു വെ​ടി​യു​ണ്ട.’

‘എങ്ങ​നെ?’

നി​ങ്ങ​ളു​ടെ നേർ​ക്ക് ഒരു തോ​ക്ക് ഉന്നം​വെ​ച്ച​തു കാ​ണു​ക​യു​ണ്ടാ​യോ?’

‘ഉവ്വ്, ഒരു കൈ അതി​ന്റെ വാ​യ​ട​യ്ക്കു​ക​യും ചെ​യ്തു.’

‘ആ കൈയ് എന്റെ​യാ​ണ്.’

മരി​യു​സ് ആകെ വി​റ​ച്ചു.

‘എന്തു ഭ്രാ​ന്ത്! സാ​ധു​ക്കു​ട്ടി! പക്ഷേ, അതു പി​ന്ന​ത്തേ​തിൽ പൊ​റു​തി; അത്ര​യേ ഉള്ളൂ​വെ​ങ്കിൽ, സാ​ര​മി​ല്ല; ഞാൻ നി​ങ്ങ​ളെ ഒരു കി​ട​ക്ക​മേൽ കൊ​ണ്ടു​കി​ട​ത്ത​ട്ടെ. അവർ നി​ങ്ങ​ളു​ടെ മു​റി​വു കെ​ട്ടി​ത്ത​രും; ഒരു കൈ​പ്പ​ടം തു​ള​ഞ്ഞി​ട്ട് ആരും ചാ​കാ​റി​ല്ല.’

അവൾ മന്ത്രി​ച്ചു. ‘ഉണ്ട എന്റെ കൈ തു​ള​ച്ചു​പോ​യി; പക്ഷേ, അതെ​ന്റെ പുറം തു​ള​ച്ചു പു​റ​ത്തേ​ക്കു കട​ന്നു. എന്നെ ഈ സ്ഥ​ല​ത്തു​നി​ന്നു കൊ​ണ്ടു​പോ​യി​ട്ടു പ്ര​യോ​ജ​ന​മി​ല്ല. ഏതൊരു വൈ​ദ്യ​നെ​ക്കാ​ളു​മ​ധി​കം എന്നെ ശു​ശ്രൂ​ഷി​ക്കാൻ സാ​ധി​ക്കു​ക​യെ​ങ്ങ​നെ എന്നു ഞാൻ പറ​ഞ്ഞു തരാം. എന്റെ അടു​ത്ത് ഈ കല്ലി​ലി​രി​ക്കു.’

അയാൾ അത​നു​സ​രി​ച്ചു; അവൾ മരി​യു​സ്സി​ന്റെ കാൽ​മു​ട്ടി​ന്മേൽ തല​വെ​ച്ചു; അയാ​ളു​ടെ മു​ഖ​ത്തേ​ക്കു നോ​ക്കാ​തെ, പറ​ഞ്ഞു: ‘ഹാ! ഇതെ​ത്ര നന്ന്! എന്തു സു​ഖ​മു​ണ്ട്, ഈ കി​ട​പ്പ്! അതാ, എനി​ക്ക് വേ​ദ​ന​യി​ല്ലാ​താ​യി‘

ഒരു നി​മി​ഷ​നേ​ര​ത്തേ​ക്ക് അവൾ മി​ണ്ടാ​തെ കി​ട​ന്നു; എന്നി​ട്ട് അവൾ ഒരു ഞര​ക്ക​ത്തോ​ടു​കൂ​ടി മുഖം തി​രി​ച്ചു, മരി​യു​സ്സി​നെ നോ​ക്കി​ക്ക​ണ്ടു.

‘നി​ങ്ങൾ​ക്ക​റി​യാ​മോ, മൊ​സ്യു മരി​യു​സ്? നി​ങ്ങൾ ആ തോ​ട്ട​ത്തി​ലേ​ക്കു കട​ന്ന​പ്പോൾ ഞാൻ അമ്പ​ര​ന്നു; ആ വീടു ഞാ​നാ​ണ​ല്ലോ നി​ങ്ങൾ​ക്കു കാ​ട്ടി​ത്ത​ന്ന​ത്, അതു വി​ഡ്ഢി​ത്ത​മാ​യി; അപ്പോൾ ഞാൻ വി​ചാ​രി​ക്കേ​ണ്ട​താ​യി​രു​ന്നു, നി​ങ്ങ​ളെ​പ്പോ​ലു​ള്ള ഒരു ചെറുപ്പക്കാരൻ-​’

അവൾ നിർ​ത്തി; അവ​ളു​ടെ മന​സ്സിൽ നി​ശ്ച​യ​മാ​യും നി​ല​നി​ന്നി​രു​ന്ന വ്യ​സ​ന​മ​യ​ങ്ങ​ളായ വി​കാ​ര​ങ്ങ​ളെ ചവു​ട്ടി​ക്ക​വി​ച്ച് ഒരു ഹൃ​ദ​യ​ഭേ​ദ​ക​മായ പു​ഞ്ചി​രി​യോ​ടു​കൂ​ടി പറ​ഞ്ഞു: ‘ഞാൻ വി​രൂ​പ​യാ​ണെ​ന്നു നി​ങ്ങൾ കരുതി, അങ്ങ​നെ​യ​ല്ലേ?’

അവൾ തു​ടർ​ന്നു: കണ്ടി​ല്ലേ, നി​ങ്ങ​ളു​ടെ കഥ തീർ​ന്നു, ഇനി ഈ വഴി​ക്കോ​ട്ട​യിൽ​നി​ന്ന് ഒരാൾ​ക്കും പു​റ​ത്തു കട​ക്കാൻ വയ്യാ, കൂ​ട്ട​ത്തിൽ​പ്പ​റ​യ​ട്ടെ ഞാ​നാ​ണ് നി​ങ്ങ​ളെ ഇവിടെ എത്തി​ച്ച​ത്, നി​ങ്ങൾ മരി​ക്കാൻ പോ​വു​ക​യാ​ണ്, ഞാനതു കണ​ക്കാ​ക്കി​യി​ട്ടു​ണ്ട് എങ്കി​ലും അവർ നി​ങ്ങ​ളു​ടെ നേർ​ക്കു തോ​ക്കു ചു​ണ്ടു​ന്ന​തു കണ്ട​പ്പോൾ, ഞാ​ന​തി​ന്റെ മോ​ന്ത​യ​മർ​ത്തി. അതെ​ന്തു നേ​രം​പോ​ക്കാ​യി! എനി​ക്കു നി​ങ്ങ​ളു​ടെ മുൻ​പാ​യി ചാ​കേ​ണ്ടി​യി​രു​ന്നു. ആ ഉണ്ട കൊ​ണ്ട​യു​ട​നെ, ഞാ​നി​ങ്ങോ​ട്ടു പോ​ന്നു; എന്നെ ആരും കണ്ടി​ല്ല. എന്നെ ആരും കണ്ടെ​ടു​ത്തി​ല്ല; ഞാൻ നി​ങ്ങ​ളെ കാ​ത്തു​കി​ട​ക്ക​യാ​യി​രു​ന്നു; ഞാൻ പറ​ഞ്ഞു, ‘അദ്ദേ​ഹം വന്നി​ല്ല​ല്ലോ!’ ഹാ, നി​ങ്ങ​ള​റി​ഞ്ഞി​രു​ന്നു​വെ​ങ്കിൽ! ഞാ​നെ​ന്റെ കു​പ്പാ​യം കടി​ച്ചു, അത്ര വേ​ദ​ന​യു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു! ഇപ്പോൾ എനി​ക്കു സു​ഖ​മാ​യി. ഞാൻ നി​ങ്ങ​ളു​ടെ മു​റി​യി​ലേ​ക്കു വന്നു നി​ങ്ങ​ളു​ടെ കണ്ണാ​ടി​യിൽ എന്നെ നോ​ക്കി​ക്ക​ണ്ട ദി​വ​സ​വും, അല​ക്കു​കാ​രി​ക​ളു​ടെ അടു​ക്കൽ​വെ​ച്ചു നട​ക്കാ​വിൽ ഞാൻ നി​ങ്ങ​ളു​ടെ അടു​ക്ക​ലേ​ക്കു വന്ന ദി​വ​സ​വും നി​ങ്ങൾ ഓർ​മ്മി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടോ? പക്ഷി​കൾ എങ്ങ​നെ പാ​ടി​യി​രു​ന്നു! അതി​പ്പോൾ ഒരു​പാ​ടു കാ​ല​മാ​യി, നി​ങ്ങ​ളെ​നി​ക്ക് ഒരു നൂറു സൂ തന്നു, ഞാൻ നി​ങ്ങ​ളോ​ടു പറ​ഞ്ഞു, ‘എനി​ക്കു നി​ങ്ങ​ളു​ടെ പണം വേ​ണ്ടാ’ നി​ങ്ങ​ളു​ടെ പണം നി​ങ്ങൾ പെ​റു​ക്കി​യെ​ടു​ത്തി​രി​ക്ക​ണ​മെ​ന്നു ഞാൻ വി​ചാ​രി​ക്കു​ന്നു? നി​ങ്ങൾ ധന​വാ​ന​ല്ല. അതു പെ​റു​ക്കി​യെ​ടു​ത്തു​കൊൾ​വാൻ ഞാൻ നി​ങ്ങ​ളോ​ടു പറ​ക​യു​ണ്ടാ​യി​ല്ല. സൂ​ര്യൻ തെ​ളി​ഞ്ഞു​നി​ന്നി​രു​ന്നു; തണു​പ്പു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല. നി​ങ്ങൾ​ക്കോർ​മ്മ​യു​ണ്ടോ, മൊ​സ്യു മരി​യു​സ്? ഹാ! എനി​ക്കെ​ന്തു സുഖം! എല്ലാ​വ​രും മരി​ക്കാൻ പോ​ക​യാ​ണ്.

അവൾ​ക്കു ഭ്രാ​ന്തു​ക​യ​റി​യ​തും, ഗൌരവം കൂ​ടി​യ​തും, ഹൃദയം പി​ള​രു​ന്ന​തു​മായ ഒരു മട്ടു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. അവ​ളു​ടെ കീറിയ കു​റു​ങ്കു​പ്പാ​യം അവ​ളു​ടെ നഗ്ന​മായ കണ്ഠ​പ്ര​ദേ​ശ​ത്തെ വെ​ളി​പ്പെ​ടു​ത്തി.

ഇങ്ങ​നെ പറ​യു​മ്പോൾ, അവൾ ആ തു​ള​ഞ്ഞ കൈ​കൊ​ണ്ടു തന്റെ മാ​റ​ത്ത​മർ​ത്തു—അവിടെ വേ​റേ​യും ഒരു ദ്വാ​ര​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു; പീ​പ്പ​യു​ടെ വാ​യിൽ​നി​ന്നു വീ​ഞ്ഞിൻ​തെ​റി​പ്പെ​ന്ന​പോ​ലെ, ഇട​യ്ക്കി​ട​യ്ക്കൊ​ക്കെ ഒരു രക്ത​ധാര പു​റ​ത്തേ​ക്കു ചാ​ടു​ന്നു​ണ്ട്.

ഹൃ​ദ​യ​പു​ൂർ​വ്വ​മായ അനു​ക​മ്പ​യോ​ടു​കൂ​ടി മരി​യു​സ് ആ സാ​ധു​കു​ട്ടി​യെ നോ​ക്കി​ക്ക​ണ്ടു.

‘ഹാ!’ അവൾ തു​ടർ​ന്നു, ‘അതതാ, വീ​ണ്ടും വരു​ന്നു! എനി​ക്കു ശ്വാ​സം മു​ട്ടു​ന്നു!’

അവൾ തന്റെ കു​റും​കു​പ്പാ​യം പി​ടി​ച്ചെ​ടു​ത്തു വീ​ണ്ടും അതു കടി​ച്ചു; അവ​ളു​ടെ കൈ​കാ​ലു​കൾ പാ​ത​വി​രി​യിൽ വെ​റു​ങ്ങ​ലി​ച്ചു നി​ന്നു.

ആ സമ​യ​ത്തു ഗവ്രോ​ഷി​ന്റെ കോ​ഴി​കൂ​ക​ലൊ​ച്ച വഴി​ക്കോ​ട്ട​യി​ലെ​ങ്ങും മാ​റ്റൊ​ലി​ക്കൊ​ണ്ടു.

ആ കു​ട്ടി തന്റെ തോ​ക്കു നി​റ​യ്ക്കാൻ മേ​ശ​പ്പു​റ​ത്തു കയ​റി​യി​രു​ന്ന് അന്ന​ത്തെ ഒരു നാ​ടോ​ടി​പ്പാ​ട്ട് ആഹ്ലാ​ദ​പൂർ​വ്വം പാ​ടു​ന്നു​ണ്ട്.

എപ്പൊ​ണൈൻ തല​യു​യർ​ത്തി ചെ​വി​യോർ​ത്തു; അവൾ മന്ത്രി​ച്ചു: അത​വ​നാ​ണ്.’

മരി​യു​സ്സി​നോ​ടാ​യി​ട്ട്; എന്റെ അനു​ജ​നു​ണ്ട് അതിൽ. അവ​നെ​ന്നെ കാണാൻ പാ​ടി​ല്ല. അവ​നെ​ന്നെ ശകാ​രി​ക്കും.’

‘നി​ങ്ങ​ളു​ടെ അനു​ജ​നോ?’ മരി​യു​സ് ചോ​ദി​ച്ചു—അച്ഛൻ പൈ​തൃ​ക​മാ​യി കൊ​ടു​ത്തേ​ല്പി​ച്ചി​ട്ടു​ള്ള തെ​നാർ​ദി​യെർ​ക്കു​ടും​ബ​ത്തോ​ട് തനി​ക്കു​ള്ള സ്വ​ന്തം ചു​മ​ത​ല​ക​ളെ​പ്പ​റ്റി അയാൾ വ്യ​സ​ന​മ​യ​ങ്ങ​ളായ ഹൃ​ദ​യാ​ന്തർ​ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളിൽ​വെ​ച്ചു മനോ​രാ​ജ്യം വി​ചാ​രി​ക്ക​യാ​യി​രു​ന്നു, ആരാണ് നി​ങ്ങ​ളു​ടെ അനുജൻ?’

‘ആ ചെറിയ ചെ​ക്കൻ.’

‘ആ പാ​ടു​ന്ന കു​ട്ടി​യോ?’

‘അതേ.

മരി​യു​സ് ഒന്ന​ന​ങ്ങി.

‘അയ്യോ, പോ​ക​രു​തേ’, അവൾ പറ​ഞ്ഞു, ‘ഇനി​യ​ധി​കം താ​മ​സി​ക്കേ​ണ്ടി വരി​ല്ല.’

അവൾ എഴു​ന്നേ​റ്റു നി​വർ​ന്നി​രി​ക്ക​യാ​ണ്; പക്ഷേ, അവ​ളു​ടെ ഒച്ച വളരെ നേർ​ത്ത​തും എക്കി​ട്ടം​കൊ​ണ്ട് ഇട​മു​റി​ഞ്ഞ​തു​മാ​യി​രു​ന്നു.

ഇട​യ്ക്കി​ട​യ്ക്ക് അവൾ​ക്കു മര​ണ​വേ​ദന വരും. അവൾ തന്റെ മു​ഖ​ത്തെ മരി​യു​സ്സി​ന്റെ മു​ഖ​ത്തോ​ടു കഴി​യു​ന്ന​തും അടു​ത്തു​പി​ടി​ച്ചി​രു​ന്നു. അവൾ ഒര​സാ​ധാ​ര​ണ​മു​ഖ​ഭാ​വ​ത്തോ​ടു​കൂ​ടി തു​ടർ​ന്നു: ‘കേൾ​ക്കൂ, ഞാൻ നി​ങ്ങ​ളെ വഞ്ചി​ക്കാൻ വി​ചാ​രി​ക്കു​ന്നി​ല്ല. എന്റെ കീ​ശ​യിൽ നി​ങ്ങൾ​ക്കു​ള്ള ഒരു കത്തു​ണ്ട്. അതു തപ്പാ​ലി​ലി​ടാ​നാ​ണ് എന്നോ​ടു പറ​ഞ്ഞി​രു​ന്ന​ത്, ഞാനതു കൈയിൽ വെ​ച്ചു. എനി​ക്ക​തു നി​ങ്ങൾ​ക്കു കി​ട്ട​ണ​മെ​ന്നു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല. പക്ഷേ, ഇനി നമ്മൾ കാ​ണു​മ്പോൾ നി​ങ്ങൾ​ക്ക​തു​കൊ​ണ്ട് എന്റെ നേരെ ദ്വേ​ഷ്യം തോ​ന്നി​യേ​ക്കും. നി​ങ്ങൾ​ക്കു​ള്ള കത്തെ​ടു​ത്തോ​ളു.’

ആ തു​ള​ഞ്ഞ കൈ​കൊ​ണ്ട് അവൾ മരി​യു​സ്സി​ന്റെ കൈ ഒരു പി​ട​ച്ചി​ലോ​ടു​കൂ​ടി പി​ടി​ച്ച​മർ​ത്തി; അവൾ​ക്കു വേ​ദ​ന​യൊ​ന്നും അറി​യാ​താ​യി. അവൾ മരി​യു​സ്സി​ന്റെ കൈ​യെ​ടു​ത്തു തന്റെ കു​റും​കു​പ്പാ​യ​ക്കീ​ശ​യി​ലേ​ക്കു തി​രു​കി. അവിടെ വാ​സ്ത​വ​ത്തിൽ മരി​യു​സ് ഒരു കട​ലാ​സ്സി​ന്മേൽ തൊ​ട്ടു.

‘അതെ​ടു​ത്തോ​ളൂ,’ അവൾ പറ​ഞ്ഞു.

മരി​യു​സ് കത്തെ​ടു​ത്തു.

അവൾ സന്തോ​ഷ​വും സം​തൃ​പ്തി​യും കാ​ണി​ക്കു​ന്ന ഒരു ഭാവം കാ​ണി​ച്ചു;

അപ്പോൾ ഞാ​ന​നു​ഭ​വി​ച്ച ബു​ദ്ധി​മു​ട്ടു​കൾ​ക്കാ​യി എന്നോ​ടു സത്യം ചെ​യ്യു—അവൾ നിർ​ത്തി.

‘എന്ത്?’ മരി​യു​സ് ചോ​ദി​ച്ചു.

‘എന്നോ​ടു സത്യം ചെ​യ്യു!’

‘ഞാൻ സത്യം ചെ​യ്യു​ന്നു.’

‘ഞാൻ മരി​ച്ചാൽ എന്റെ നെ​റ്റി​യിൽ ഒരു​മ്മ​വെ​യ്ക്കാ​മെ​ന്നു നി​ങ്ങ​ളെ​ന്നോ​ട് ആണ​യി​ടു—ഞാ​ന​താ​സ്വ​ദി​ക്കും.’

അവൾ വീ​ണ്ടും മരി​യു​സ്സി​ന്റെ കാൽ​മു​ട്ടി​ന്മേൽ തല വെ​ച്ചു; അവ​ളു​ടെ കണ്ണ​ട​ഞ്ഞു. ആ സാ​ധു​ജീ​വൻ വി​ട്ടു​പോ​യെ​ന്ന് അയാൾ കരുതി. എപ്പൊ​ണൈൻ അന​ങ്ങാ​തെ കി​ട​ന്നു. പെ​ട്ടെ​ന്ന്, അവൾ എന്ന​ന്നെ​ക്കു​മാ​യി ഉറ​ങ്ങി​ക്ക​ഴി​ഞ്ഞു​വെ​ന്നു മരി​യു​സ്സി​നു തോ​ന്നിയ അതേ നി​മി​ഷ​ത്തിൽ, പതു​ക്കെ അവൾ കണ്ണു തു​റ​ന്നു. അതിൽ മര​ണ​ത്തി​ന്റെ വ്യ​സ​ന​ക​ര​മായ അഗാധത കാ​ണാ​മാ​യി​രു​ന്നു; മറ്റൊ​രു ലോ​ക​ത്തിൽ​നി​ന്നാ​ണ് വരു​ന്ന​തെ​ന്നു തോ​ന്നി​ക്കു​ന്ന മനോ​ഹ​ര​ത​യോ​ടു​കൂ​ടിയ ഒരു സ്വ​ര​ത്തിൽ അയാ​ളോ​ടു പറ​ഞ്ഞു: ‘കൂ​ട്ട​ത്തിൽ പറ​യ​ട്ടെ, മൊ​സ്യു മരി​യു​സ്, എനി​ക്കു നി​ങ്ങ​ളു​ടെ മേൽ അല്പം അനു​രാ​ഗ​മു​ണ്ടെ​ന്നാ​ണ് എന്റെ വി​ശ്വാ​സം.’

അവൾ ഒരി​ക്കൽ​ക്കൂ​ടി പു​ഞ്ചി​രി​ക്കൊ​ള്ളാൻ ശ്ര​മി​ച്ചു, മരി​ച്ചു​പോ​യി.

മരി​യു​സ് വാ​ഗ്ദാ​നം നി​റ​വേ​റ്റി; മു​ത്തു​മ​ണി​ക​ളാ​യി മഞ്ഞിൻ​ത​ണു​പ്പു​ള്ള വി​യർ​പ്പു​തു​ള്ളി​കൾ പറ്റി​നി​ല്ക്കു​ന്ന ആ കരു​വാ​ളി​ച്ച നെ​റ്റി​ത്ത​ട​ത്തിൽ അയാൾ ഒരു ചും​ബ​നം ചെ​യ്തു.

ഇതു കൊ​സെ​ത്തോ​ടു ചെയ്ത ഒരു വി​ശ്വാ​സ​വ​ഞ്ച​ന​യ​ല്ല; ഒരു ഭാ​ഗ്യം​കെ​ട്ട ആത്മാ​വി​നോ​ടു ചെയ്ത സൗ​മ്യ​വും വ്യ​സ​ന​മ​യ​വു​മായ ഒരു യാ​ത്ര​പ​റ​യ​ലാ​ണ്.

എപ്പൊ​ണൈൻ കൊ​ടു​ത്ത കത്ത് ഒരു വി​റ​യോ​ടു​കൂ​ടാ​തെ​യ​ല്ല അയാ​ളെ​ടു​ത്ത​ത്. ഉട​നെ​ത്ത​ന്നെ അതെ​ന്തോ ഒരു ഗൗ​ര​വ​മേ​റിയ കാ​ര്യ​മാ​ണെ​ന്ന് അയാൾ​ക്കു തോ​ന്നി. അയാൾ​ക്ക​തു വാ​യി​ച്ചു​നോ​ക്കാൻ തി​ടു​ക്ക​മാ​യി. മനു​ഷ്യ​ന്റെ ഹൃദയം അങ്ങ​നെ​യാ​ണ് ഈശ്വ​രൻ നിർ​മ്മി​ച്ചി​ട്ടു​ള്ള​ത്. ആ ഭാ​ഗ്യം​കെ​ട്ട കു​ട്ടി​യു​ടെ കണ്ണ​ട​ഞ്ഞു എന്നാ​കു​മ്പോ​ഴേ​ക്കും മരി​യു​സ് ആ കട​ലാ​സ് തു​റ​ന്നു​നോ​ക്കാ​നു​ള്ള ആലോചന തു​ട​ങ്ങി.

അയാൾ അവളെ പതു​ക്കെ നി​ല​ത്തു കി​ട​ത്തി, അവി​ടെ​നി​ന്നു പോയി. ആ ശരീ​ര​ത്തി​ന്റെ മുൻ​പിൽ​വെ​ച്ച് അതു തു​റ​ന്നു​നോ​ക്കാൻ പാ​ടി​ല്ലെ​ന്ന് എന്തോ ഒന്ന് അയാ​ളോ​ടു പറ​ഞ്ഞു.

അയാൾ കു​ടി​മു​റി​യി​ലു​ള്ള ഒരു മെ​ഴു​തി​രി​യു​ടെ അടു​ക്ക​ലേ​ക്കു ചെ​ന്നു. ഒരു സ്ത്രീ​യു​ടെ മനോഹര ശ്ര​ദ്ധ​യോ​ടു​കൂ​ടി മു​ദ്ര​വെ​ച്ച ഒരു ചെ​റു​ക​ത്താ​യി​രു​ന്നു അത് മേൽ​വി​ലാ​സം ഒരു സ്ത്രീ​യു​ടെ കൈ​യ​ക്ഷ​ര​ത്തി​ലാ​യി​രു​ന്നു; അതി​താ​ണ്;‘മൊ​സ്യു മരി​യു​സ് പൊ​ങ്മേർ​സി, നമ്പർ16, മൊ​സ്യു കുർ​ഫെ​രാ​ക്കി​ന്റെ ഭവനം, റ്യൂദ ല വെ​റെ​റി.’

അയാൾ മുദ്ര പൊ​ട്ടി​ച്ചു, വാ​യി​ച്ചു: ‘എന്റെ പ്രാ​ണ​പ്രിയ, കഷ്ടം! എന്റെ അച്ഛൻ ഇപ്പോൾ​ത്ത​ന്നെ പു​റ​പ്പെ​ട്ടേ കഴിയൂ എന്നു ശാ​ഠ്യം പി​ടി​ക്കു​ന്നു. ഞങ്ങൾ ഇന്നു വൈ​കു​ന്നേ​രം റ്യൂ ദ് ലോം അർ​മെ​യിൽ 7-ാം നമ്പർ ഭവ​ന​ത്തി​ലാ​യി​രി​ക്കും. ഒരാ​ഴ്ച​യ​ക്കു​ള്ളിൽ ഞങ്ങൾ ഇം​ഗ്ല​ണ്ടി​ലെ​ത്തും. കൊ​സെ​ത്ത്, ജൂൺ 4-ാംന്.

കൊ​സെ​ത്തി​ന്റെ കൈ​യ​ക്ഷ​രം​കൂ​ടി മരി​യു​സ്സി​നു കണ്ടാൽ അറി​ഞ്ഞു​കൂ​ടാ​തി​രി​ക്കു​മാ​റ്, അത്ര​മേ​ലു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു അവ​രു​ടെ അനു​രാ​ഗ​ത്തി​ന്റെ നി​ഷ്ക​ള​ങ്കത.

എന്താ​ണു​ണ്ടാ​യ​തെ​ന്നു കു​റ​ച്ചു വാ​ക്കു​കൾ​കൊ​ണ്ടു പറയാം. എപ്പൊ​ണൈ​നാ​ണ് എല്ലാ​റ്റി​നും കാരണം ജൂൺ 3-ാംന് രാ​ത്രി​ക്കു ശേഷം അവൾ​ക്കു രണ്ടു കാ​ര്യം ഒപ്പി​ക്ക​ണ​മെ​ന്നാ​യി—തന്റെ അച്ഛ​ന്റെ​യും മറ്റു ഘാ​തു​ക​ന്മാ​രു​ടേ​യും ഉദ്ദേ​ശം സാ​ധി​ക്കാ​താ​ക്കു​ക​യും മരി​യു​സ്സി​നെ​യും കൊ​സെ​ത്തി​നേ​യും ഭി​ന്നി​പ്പി​ക്കു​ക​യും. ഒരു സ്ത്രീ​യെ​പ്പോ​ലെ ഉടു​പ്പി​ടു​ന്ന​തു നേ​രം​പോ​ക്കാ​യി​ത്തോ​ന്നിയ ഒന്നാ​മ​തു കണ്ട തെ​മ്മാ​ടി​ക്കു തന്റെ കീ​റ​ത്തു​ണി​വേ​ഷം കൊ​ടു​ത്ത്, അവൾ ഒരു പു​രു​ഷ​നാ​യി വേഷം മാറി. അവ​ളാ​ണ് ഴാങ് വാൽ​ഴാ​ങി​നു ‘നി​ങ്ങ​ളു​ടെ വീടു വിടുക’ എന്നു​ള്ള അർ​ത്ഥ​വ​ത്തായ മു​ന്ന​റി​യി​പ്പ് എത്തി​ച്ചു​കൊ​ടു​ത്ത​ത്. വാ​സ്ത​വ​ത്തിൽ ഴാങ് വാൽ​ഴാ​ങ് വീ​ട്ടിൽ മട​ങ്ങി​ച്ചെ​ന്നു കൊ​സെ​ത്തോ​ടു, നമ്മൾ ഇന്നു വൈ​കു​ന്നേ​രം പു​റ​പ്പെ​ടു​ക​യാ​യി; നമ്മൾ തു​സ്സാ​ങ്ങോ​ടു​കൂ​ടി റ്യു ദ് ലോം അർ​മെ​യി​ലേ​ക്കു പോ​കു​ന്നു; വരു​ന്ന ആഴ്ച​യിൽ നമ്മൾ ലണ്ട​നി​ലാ​യി​രി​ക്കും’ എന്നു പറ​ഞ്ഞു. ഈ അപ്ര​തീ​ക്ഷി​ത​മായ അടി​യേ​റ്റു തി​ക​ച്ചും തല​തി​രി​ഞ്ഞു​പോയ കൊ​സെ​ത്ത് ഉട​നെ​ത​ന്നെ മരി​യു​സ്സി​നു രണ്ടു വരി കു​റി​ച്ചു. പക്ഷേ, അതെ​ങ്ങി​നെ അവൾ തപാ​ലി​ലെ​ത്തി​ക്കും? അവൾ ഒരി​ക്ക​ലും തനി​ച്ചു പു​റ​ത്തേ​ക്കു പോ​യി​ട്ടി​ല്ല, തു​സ്സാ​ങ്ങാ​ണെ​ങ്കിൽ അങ്ങ​നെ​യൊ​രു കാ​ര്യം ചെ​യ്യാൻ പറ​ഞ്ഞാൽ, നി​ശ്ച​യ​മാ​യും ആ കത്ത് മൊ​സ്യു ഫു​ഷൽ​വാ​ങ്ങി​നു കാ​ണി​ച്ചു​കൊ​ടു​ക്കും. ഈ കു​ഴ​പ്പ​ത്തി​ലി​രി​ക്കെ, കൊ​സെ​ത്ത് വേ​ലി​ക്കി​ട​യി​ലൂ​ടെ പു​രു​ഷ​വേ​ഷ​ത്തി​ലു​ള്ള എപ്പൊ​ണൈ​നെ കണ്ടെ​ത്തി—അവൾ ഏതാ​ണ്ടെ​പ്പോ​ഴും ആ തോ​ട്ട​ത്തി​നു ചു​റ്റും നട​ക്കാ​റു​ണ്ട്; കൊ​സെ​ത്ത് ‘ആ ചെ​റു​പ്പ​ക്കാ​രൻ കൂ​ലി​ക്കാ​ര​നെ’ വി​ളി​ച്ച് അഞ്ച് ഫ്രാ​ങ്കി​ന്റെ നോ​ട്ടും കത്തും​കൂ​ടി ഇങ്ങ​നെ പറ​ഞ്ഞും​കൊ​ണ്ടു കൊ​ടു​ത്തു: ‘ഈ കത്ത് ക്ഷ​ണ​ത്തിൽ മേൽ​വി​ലാ​സ​ക്കാ​ര​നെ​ത്തി​ച്ചു​കൊ​ടു​ക്ക​ണം.’ എപ്പൊ​ണൈൻ കത്തു കീ​ശ​യി​ലി​ട്ടു. പി​റ്റേ ദിവസം, ജൂൺ 5-ാംന് അവൾ മരി​യു​സ്സി​നെ​പ്പ​റ്റി അന്വേ​ഷി​ച്ചു കുർ​ഫെ​ൊ​രാ​ക്കി​ന്റെ താ​മ​സ​സ്ഥ​ല​ത്തേ​ക്കു ചെ​ന്നു; അതു കത്തു കൊ​ടു​ക്കാൻ​വേ​ണ്ടി​യാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല, ഒന്നു കാണാൻ മാ​ത്രം—സാ​പ​ത്ന്യ​വും അനു​രാ​ഗ​വു​മു​ള്ള എല്ലാ​വർ​ക്കും മന​സ്സി​ലാ​കു​ന്ന ഒരു കാ​ര്യം. അവിടെ അവൾ, കാ​ണു​ന്ന​തി​നു വേ​ണ്ടി​ത്ത​ന്നെ, മരി​യു​സ്സി​ന്റെ വരവു കാ​ത്തു—അല്ലെ​ങ്കിൽ കുർ​ഫെ​രാ​ക്കി​ന്റെ​യെ​ങ്കി​ലും, ‘ഞങ്ങൾ യു​ദ്ധ​സ്ഥ​ല​ത്തേ​ക്കു പോ​ക​യാ​ണ്’ എന്നു കുർ​ഫെ​രാ​ക്ക് പറ​ഞ്ഞു​കേ​ട്ട​പ്പോൾ, അവൾ​ക്കു, മറ്റെ​ന്തി​ലേ​ക്കു​മെ​ന്ന​പോ​ലെ, മര​ണ​ത്തി​ലേ​ക്കു ചെ​ന്നു​ചാ​ടു​ക​യും അതി​ലേ​ക്കു മരി​യു​സ്സി​നേ​യും ഉന്തി​മ​റി​ക്കു​ക​യും ചെയ്ക തന്നെ എന്നൊ​രു തോ​ന്നൽ പെ​ട്ടെ​ന്നു ജനി​ച്ചു. അവൾ കുർ​ഫെ​രാ​ക്കി​ന്റെ പി​ന്നാ​ലെ ചെ​ന്നു; വഴി​ക്കോ​ട്ട കെ​ട്ടി​യു​ണ്ടാ​ക്കാൻ പോ​കു​ന്ന സ്ഥലം നോ​ക്കി മന​സ്സി​ലാ​ക്കി, മരി​യു​സ്സി​നു മു​ന്ന​റി​വൊ​ന്നും കി​ട്ടി​യി​ട്ടി​ല്ലാ​ത്ത സ്ഥി​തി​ക്കും കത്ത് ഇട​യ്ക്കു​വെ​ച്ച് അവൾ കൈ​യി​ലാ​ക്കി​യി​ട്ടു​ള്ള സ്ഥി​തി​ക്കും, മരി​യു​സ് എല്ലാ ദി​വ​സ​ത്തി​ലു​മെ​ന്ന​പോ​ലെ അന്നും സന്ധ്യ​യോ​ടു​കൂ​ടി സങ്കേ​ത​സ്ഥ​ല​ത്തേ​ക്കു പോ​കാ​തി​രി​ക്കി​ല്ലെ​ന്നു നല്ല തീർ​ച്ച​യു​ള്ള​തു​കൊ​ണ്ട്, അവൾ നേരെ റ്യു പ്ളു​മെ​യി​ലേ​ക്ക നട​ന്നു, മരി​യു​സ് വരു​ന്ന​തു​വ​രെ അവിടെ കാ​ത്തു​നി​ന്നു, വഴി​ക്കോ​ട്ട​യി​ലേ​ക്ക് അയാളെ പു​റ​പ്പെ​ടു​വി​ക്കാ​തി​രി​ക്കി​ല്ലെ​ന്ന് അവൾ കരു​തിയ ആ അയാ​ളു​ടെ സു​ഹൃ​ത്തു​ക്ക​ളു​ടെ അപേ​ക്ഷ, അവർ​ക്കു​വേ​ണ്ടി അയാളെ അറി​യി​ച്ചു. കൊ​സെ​ത്തി​നെ കാ​ണാ​തി​രി​ക്കു​മ്പോ​ഴ​ത്തെ മരി​യു​സ്സി​ന്റെ നി​രാ​ശത അവൾ കണ​ക്കാ​ക്കി; അവൾ​ക്കു തെ​റ്റി​യി​ല്ല. അവൾ റ്യു ദ് ല ഷങ് വ്രെ​റി​യി​ലേ​ക്കു​ത​ന്നെ മട​ങ്ങി. അവിടെ അവ​ളെ​ന്തു ചെ​യ്തു എന്നു വാ​യ​ന​ക്കാർ കണ്ടു​വ​ല്ലോ. അവ​രു​ടെ മര​ണ​ത്തി​ലേ​ക്ക് അനു​രാ​ഗ​ഭാ​ജ​ന​ത്തെ​ക്കൂ​ടി വലി​ക്കു​ക​യും ‘ഇനി ആർ​ക്കും അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ കി​ട്ടി​ല്ല’ എന്നു പറ​യു​ക​യും ചെ​യ്യു​ന്ന സാ​പ​ത്ന്യം നി​റ​ഞ്ഞ ഹൃ​ദ​യ​ങ്ങ​ളു​ടെ വ്യ​സ​ന​ക​ര​മായ ആഹ്ലാ​ദ​ത്തോ​ടു​കു​ടി അവൾ മരി​ച്ചു.

മരി​യു​സ് കൊ​സെ​ത്തി​ന്റെ കത്തു ചും​ബ​ന​ങ്ങ​ളെ​ക്കൊ​ണ്ടു മൂടി. അപ്പോൾ അവൾ​ക്കു തന്റെ മേൽ സ്നേ​ഹ​മു​ണ്ട്! ഇപ്പോൾ മരി​ച്ചു​കൂ​ടാ​ത്ത​താ​ണെ​ന്ന് ഒരു നി​മി​ഷ​നേ​രം അയാൾ​ക്കു തോ​ന്നി. ഉടനേ അയാൾ സ്വയം പറ​ഞ്ഞു: ‘അവൾ പോ​വു​ക​യാ​ണ് അവ​ളു​ടെ അച്ഛൻ അവളെ ഇം​ഗ്ല​ണ്ടി​ലേ​ക്കു കൊ​ണ്ടു​പോ​വാൻ നിൽ​ക്കു​ന്നു; എന്റെ മു​ത്ത​ച്ഛൻ വി​വാ​ഹ​ത്തി​നു സമ്മ​തി​ക്കു​ന്നു​മി​ല്ല. ഞങ്ങ​ളു​ടെ ഈശ്വ​ര​വി​ധി​യിൽ മാ​റ്റ​മൊ​ന്നും വന്നി​ട്ടി​ല്ല.’ മരി​യു​സ്സി​നെ​പ്പോ​ലു​ള്ള മനോ​രാ​ജ്യ​ക്കാ​രെ കഠി​ന​ങ്ങ​ളായ മനോ​വ്യ​സ​ന​ങ്ങൾ ബാ​ധി​ച്ചു​പോ​കു​ന്നു; നി​രാ​ശ​ത​യോ​ടു​കൂ​ടിയ തീർ​പ്പാ​ണ് അതി​ന്റെ ഫലം. ജീ​വി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന​തി​ലു​ള്ള ബു​ദ്ധി​മു​ട്ടു സഹി​ക്കാൻ വയ്യാ; മരണം വേ​ഗ​ത്തിൽ തീ​രു​മ​ല്ലോ. അപ്പോൾ രണ്ടു ചു​മ​ത​ല​കൾ ചെ​യ്തു​തീർ​ക്കാ​നു​ണ്ടെ​ന്ന് അയാ​ളാ​ലോ​ചി​ച്ചു— കെ​സെ​ത്തി​നു തന്റെ മരണം അറി​വു​കൊ​ടു​ക്കു​ക​യും അവ​ളോ​ട് അവ​സാ​ന​ത്തെ യാത്ര പറ​യു​ക​യും; അവിടെ തെ​യ്യാ​റാ​യി വരു​ന്ന ആപ​ത്തിൽ​നി​ന്ന് എപ്പൊ​ണൈ​ന്റെ സഹോ​ദ​ര​നും തെ​നാർ​ദി​യെ​രു​ടെ മക​നു​മായ ആ സാ​ധു​ക്കു​ട്ടി​യെ രക്ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തുക.

അയാ​ളു​ടെ കൈയിൽ തന്റെ പോ​ക്ക​റ്റു​പു​സ്ത​ക​മു​ണ്ട്; കൊ​സെ​ത്തോ​ടു​ള്ള തന്റെ അനു​രാ​ഗ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള അത്ര​യ​ധി​കം ചി​ന്ത​കൾ കു​റി​ച്ചു​വെ​ച്ച ആ കു​റി​പ്പു പു​സ്ത​ക​മ​ട​ങ്ങിയ ആ അതു​ത​ന്നെ. അയാൾ ഒരേടു ചീ​ന്തി​യെ​ടു​ത്തു പെൻ​സിൽ കൊ​ണ്ട് അതിൽ ചില വരി​ക​ളെ​ഴു​തി:

‘നമ്മു​ടെ വി​വാ​ഹം അസാ​ധ്യ​മാ​ണ്. ഞാൻ മു​ത്ത​ച്ഛ​നോ​ടു ചോ​ദി​ച്ചു; അദ്ദേ​ഹം സമ്മ​തി​ച്ചി​ല്ല. എനി​ക്കു മു​ത​ലി​ല്ല, നി​ന​ക്കു​മി​ല്ല. ഞാൻ നി​ന്റെ അടു​ക്ക​ലേ​ക്കു പാ​ഞ്ഞു വന്നു; നീ അവി​ടെ​നി​ന്നു പോ​യി​രി​ക്കു​ന്നു. ഞാൻ നി​ന്നോ​ടു ചെ​യ്തി​ട്ടു​ള്ള പ്ര​തി​ജ്ഞ ഓർ​മ്മ​യി​ലു​ണ്ട​ല്ലോ, ഞാനതു നി​റ​വേ​റ്റാൻ പോ​കു​ന്നു. ഞാൻ മരി​ക്കു​ക​യാ​ണ്. എനി​ക്കു നി​ന്റെ മേൽ അനു​രാ​ഗ​മു​ണ്ട്. നീ ഇതു വാ​യി​ക്കു​മ്പോ​ഴേ​ക്ക് എന്റെ ആത്മാ​വു നി​ന്റെ അടു​ത്തെ​ത്തി​യി​രി​ക്കും; നീ പു​ഞ്ചി​രി​ക്കൊ​ള്ളു​മ​ല്ലോ.’

കത്തി​നു മു​ദ്ര​വെ​ക്കാൻ സാ​മാ​ന​മൊ​ന്നു​മി​ല്ലാ​ത്ത​തു​കൊ​ണ്ടു, കട​ലാ​സ്സ് നാ​ലാ​ക്കി മട​ക്കി അയാൾ തൃ​പ്തി​പ്പെ​ട്ടു; മേൽ​വി​ലാ​സം എഴുതി:

‘മദാം​വ്വാ​സേ​ല്ല് കൊ​സെ​ത്ത് ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങി​ന്, നമ്പർ 7, മൊ​സ്യു ഫൂ​ഷൽ​വാ​ങ്ങി​ന്റെ ഭവനം, റ്യു ദ് ലോം അർമെ.’

കത്തു മട​ക്കി ഒരു നി​മി​ഷ​നേ​രം അയാൾ ആലോ​ചി​ച്ചു​നി​ന്നു, വീ​ണ്ടും തന്റെ പോ​ക്ക​റ്റു​പു​സ്ത​കം പു​റ​ത്തേ​ക്കെ​ടു​ത്തു, തു​റ​ന്ന്, അതേ പെൻ​സിൽ​കൊ​ണ്ടു തന്നെ ആദ്യ​ത്തെ ഭാ​ഗ​ത്ത് ഇങ്ങ​നെ നാ​ലു​വ​രി​കൂ​ടി എഴുതി:

‘എന്റെ പേർ മരി​യു​സ് പൊ​ങ്മെർ​സി എന്നാ​ണ് എന്റെ ശവം മറേ​യിൽ റ്യു​ദെ ഫിൽ​ദ്യു​കൽ​വേ​റിൽ 6-ാം നമ്പർ ഭവ​ന​ത്തി​ലു​ള്ള മൊ​സ്യു ഗിൽ​നോർ​മാ​നെ​ന്ന എന്റെ മു​ത്ത​ച്ഛ​ന്റെ അടു​ക്കൽ എത്തി​ച്ചു​കൊ​ടു​ക്ക​ണം.’

അയാൾ പോ​ക്ക​റ്റു​പു​സ്ത​കം വീ​ണ്ടും കീ​ശ​യി​ലേ​ക്കു​ത​ന്നെ തി​രു​കി; എന്നി​ട്ടു ഗവ്രോ​ഷി​നെ വി​ളി​ച്ചു..

മരി​യു​സ്സി​ന്റെ വിളി കേ​ട്ടു തെ​മ്മാ​ടി​ച്ചെ​ക്കൻ തന്റെ ആഹ്ലാ​ദ​മ​യ​വും സനേഹ പൂർ​ണ്ണ​വു​മായ മട്ടോ​ടു​കൂ​ടി ക്ഷ​ണ​ത്തിൽ പാ​ഞ്ഞെ​ത്തി.

‘എനി​ക്കു​വേ​ണ്ടി ഒരു കാ​ര്യം ചെ​യ്യു​മോ?’

‘എന്തും,’ ഗവ്രോ​ഷ് പറ​ഞ്ഞു:‘എന്റെ ഈശ്വര! നി​ങ്ങ​ള​തു ചെ​യ്തി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു​വെ​ങ്കിൽ ഞാ​നി​പ്പോ​ളി​ല്ല.’

‘ഈ കത്തു കണ്ടു​വോ?’

‘ഉവ്വ്.’

‘ഇതു മേ​ടി​ക്കു. ഇനി ക്ഷ​ണ​ത്തിൽ ഈ വഴി​ക്കോ​ട്ട​യിൽ​നി​ന്നു പോയി, (ഗവ്രോ​ഷ് അസ്വ​സ്ഥ​നാ​യി ചെവി ചൊ​റി​യാൻ തു​ട​ങ്ങി) ‘നാളെ രാ​വി​ലെ, ഈ കത്തു റ്യൂ ദ് ലോം അർ​മെ​യിൽ 7-ാം നമ്പ​റായ മൊ​സ്യു ഫു​ഷൽ​വാ​ങ്ങി​ന്റെ വീ​ട്ടിൽ​ച്ചെ​ന്നു, മേൽ​വി​ലാ​സ​ത്തിൽ​ക്കാ​ണു​ന്ന മദാം​വ്വ​സേ​ല്ല് കൊ​സെ​ത്തി​നു കൊ​ടു​ക്ക​ണം.’

ആ ഉശി​രൻ​കു​ട്ടി മറു​പ​ടി പറ​ഞ്ഞു: ‘ശരി, പക്ഷേ! ഇതി​നി​ട​യ്ക്കു വഴി​ക്കോ​ട്ട പി​ടി​ച്ചു​ക​ള​യും; ഞാ​നി​വി​ടെ ഉണ്ടാ​ക​യു​മി​ല്ല’

‘എല്ലാം​കൊ​ണ്ടും നോ​ക്കി​യാൽ പു​ല​രു​ന്ന​തു​വ​രെ വഴി​ക്കോ​ട്ട​യാ​ക്ര​മി​ക്ക​ലു​ണ്ടാ​വി​ല്ല. നാളെ ഉച്ച​യ്ക്കു മുൻ​പാ​യി പി​ടി​ച്ചു​ക​ഴി​യി​ല്ല.

പട്ടാ​ള​ക്കാർ വഴി​ക്കോ​ട്ട​യ്ക്ക​നു​വ​ദി​ച്ചു​കൊ​ടു​ത്ത വി​ശ്ര​മ​സ​മ​യം വാ​സ്ത​വ​ത്തിൽ കുറേ നീ​ണ്ടി​രു​ന്നു. രാ​ത്രി​യു​ദ്ധ​ങ്ങ​ളിൽ പല​പ്പോ​ഴും കാ​ണാ​റു​ള്ള തൽ​ക്കാല ശ്ര​മ​ങ്ങ​ളിൽ ഒന്നാ​യി​രു​ന്നു അത്, എപ്പോ​ഴും അതി​ന്റെ പി​ന്നിൽ പൂർ​വ്വാ​ധി​ക​മായ ശു​ണ്ഠി​യു​ണ്ട്.

‘ആട്ടെ,’ ഗവ്രോ​ഷ് പറ​ഞ്ഞു, ഞാൻ നി​ങ്ങ​ളു​ടെ കത്തു നാളെ കൊ​ണ്ടു​ക്കൊ​ടു​ക്കാ​മെ​ന്നു വെ​ച്ചാ​ലോ?’

‘അപ്പോ​ഴേ​ക്കും വൈ​കി​പ്പോ​വും. വഴി​ക്കോ​ട്ട വള​യ​പ്പെ​ടും; എല്ലാ തെ​രു​വു​ക​ളി​ലും പാ​റാ​വു​ണ്ടാ​വും; നി​ങ്ങൾ​ക്കു പു​റ​ത്തു കട​ക്കാൻ സാ​ധി​ക്കി​ല്ല. ഇപ്പോൾ​ത്ത​ന്നെ പോണം.’

ഇതിന് ഒരു മറു​പ​ടി​യും ഗവ്രോ​ഷി​നെ​ക്കൊ​ണ്ടു​ണ്ടാ​ക്കാൻ കഴി​ഞ്ഞി​ല്ല; വ്യ​സ​ന​പൂർ​വം ചെവി ചൊ​റി​ഞ്ഞും​കൊ​ണ്ട് അവൻ സം​ശ​യി​ച്ചു നി​ല​വാ​യി.

പെ​ട്ടെ​ന്ന്, അവ​ന്നു പതി​വു​ള്ള പക്ഷി​മ​ട്ടു​ക​ളിൽ ഒന്നോ​ടു​കൂ​ടി അവൻ കത്തു റാ​ഞ്ചി​യെ​ടു​ത്തു.

‘അങ്ങ​നെ​യാ​ട്ടെ’, അവൻ പറ​ഞ്ഞു.

ഉട​നെ​ത​ന്നെ മൊ​ങ്ദെ​തൂർ ഇട​വ​ഴി​യി​ലൂ​ടേ അവൻ ഒരു പാ​ച്ചിൽ കൊ​ടു​ത്തു.

ആവിധം തീർ​ച്ച​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്ന​തിൽ ഗവ്രോ​ഷി​ന് ഒരു യു​ക്തി തോ​ന്നി; പക്ഷേ, മരി​യു​സ് വല്ല തട​സ്സ​വും പറ​ഞ്ഞെ​ങ്കി​ലോ എന്നു ശങ്കി​ച്ച് അവനതു പു​റ​ത്തേ​ക്കു പറ​ഞ്ഞി​ല്ല.

ഇതാ​യി​രു​ന്നു യു​ക്തി; ‘നേരം അർ​ദ്ധ​രാ​ത്രി ആവു​ന്ന​തേ ഉള്ളൂ; റ്യൂ ദ് ലോം അർമെ ഇവി​ടെ​നി​ന്ന് അധികം ദൂ​ര​ത്ത​ല്ല; ഞാൻ ഈ കത്ത് ഇപ്പോൾ​ത്ത​ന്നെ കൊ​ണ്ടു​ചെ​ന്നു​കൊ​ടു​ത്തു, സമ​യ​ത്തേ​ക്കു തി​രി​ച്ചെ​ത്തും.’