പാ​രി​സ്സിൽ വസ​ന്ത​കാ​ല​ത്തു പരു​ഷ​ങ്ങ​ളും തു​ള​ഞ്ഞു​ക​യ​റു​ന്ന​വ​യു​മായ കാ​റ്റു​കൾ പല​പ്പോ​ഴും ചു​റ്റി​ന​ട​ക്കാ​റു​ണ്ട്. അവ ആളു​ക​ളെ ശരി​ക്കു കു​ളിർ​പ്പി​ക്കി​ല്ലെ​ങ്കി​ലും മര​വി​പ്പി​ക്കും; ഏറ്റ​വും കൗ​തു​ക​ക​ര​ങ്ങ​ളായ ദി​വ​സ​ങ്ങ​ളെ വ്യ​സ​ന​ക​ര​ങ്ങ​ളാ​ക്കി​ത്തീർ​ക്കു​ന്ന ഈ വട​ക്കൻ​കാ​റ്റു​കൾ ചൂ​ടു​ള്ള ഒരു മു​റി​യി​ലേ​ക്ക് അമ്പേ​യ​ട​യാ​ത്ത വാ​തി​ലി​ന്റെ​യോ ജനാ​ല​യു​ടെ​യോ സു​ഷി​ര​ങ്ങ​ളി​ലൂ​ടെ കട​ന്നു​വ​രു​ന്ന തണു​പ്പു​കാ​റ്റി​ന്റെ ഊത്തു​കൾ തട്ടു​മ്പോ​ഴ​ത്തെ ഫല​മു​ണ്ടാ​ക്കും. മഴ​ക്കാ​ല​ത്തി​ന്റെ വാതിൽ തു​റ​ന്നു​കി​ട​ന്നി​രു​ന്ന​താ​യും, അതി​ലൂ​ടെ കാ​റ്റ് അടി​ച്ചു​ക​യ​റി​യി​രു​ന്ന​താ​യും തോ​ന്നി. 1832-ലെ വസ​ന്ത​ത്തിൽ, ഒന്നാ​മ​ത്തെ മഹ​ത്തായ പകർ​ച്ച​വ്യാ​ധി യൂ​റോ​പ്പി​ലെ​ങ്ങും പു​റ​പ്പെ​ട്ട അക്കാ​ല​ത്തു മറ്റെ​ല്ലാ​ക്കാ​ല​ത്തെ​ക്കാ​ള​ധി​കം വട​ക്കൻ കാ​റ്റു​കൾ പരു​ഷ​ങ്ങ​ളും തു​ള​ഞ്ഞു​ക​യ​റു​ന്ന​വ​യു​മാ​യി​രു​ന്നു. മഴ​ക്കാ​ല​ത്തി​ന്റെ വാ​തി​ലി​നെ​ക്കാൾ അതി​ശൈ​ത്യ​മു​ള്ള ഒരു വാ​തി​ലാ​ണ് അന്നു തു​റ​ന്നു​കി​ട​ന്നി​രു​ന്ന​ത്. അതു ശ്മ​ശാ​ന​ത്തി​ന്റെ വാ​തി​ലാ​യി​രു​ന്നു. അക്കാ​റ്റ​ത്തു നട​പ്പു​ദീ​ന​ത്തി​ന്റെ ശ്വാ​സം തട്ടും​പോ​ലെ തോ​ന്നി!

അന്ത​രീ​ക്ഷ​നി​രീ​ക്ഷ​കാ​ഭി​പ്രാ​യ​ത്തിൽ ഈ തണു​പ്പു​കാ​റ്റു​കൾ​ക്ക് ഒരു വി​ശേ​ഷ​ത​യു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. അവ ശക്തി​മ​ത്തായ വി​ദ്യു​ച്ഛ​ക്തി​വ​ലി​വി​നെ ഇല്ലാ​താ​ക്കി​യി​രു​ന്നി​ല്ല. ഇക്കാ​ല​ത്ത് ഇടി​യും മി​ന്ന​ലും കൂ​ടെ​യു​ള്ള കൊ​ടു​ങ്കാ​റ്റ​ടി​യും പല​പ്പോ​ഴും പു​റ​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നു. ഒരു ദിവസം വൈ​കു​ന്നേ​രം, ജനു​വ​രി​മാ​സം തി​രി​ച്ചെ​ത്തി​യോ എന്നു തോ​ന്നി​ക്കു​ക​യും പ്ര​മാ​ണി​ക​ളെ​ക്കൊ​ണ്ട് ഉടു​പ്പു​മ​റ​കൾ എടു​ത്തി​ടു​വി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്യു​മാ​റ് അത്ര​മേൽ നി​ഷ്ഠു​ര​മാ​യി ഈ കാ​റ്റു​കൾ പാ​ഞ്ഞു​ന​ട​ക്കു​ന്ന സമ​യ​ത്തു, സർ​വ്വ​ദാ തന്റെ കീ​റ​ത്തു​ണി​കൾ​ക്കു​ള്ളിൽ ആഹ്ലാ​ദ​പൂർ​വ്വം തു​ള്ളി​ക്കൊ​ണ്ടു​ള്ള ഗവ്രോ​ഷ്, സന്തോ​ഷ​മൂർ​ച്ഛ​യിൽ​പ്പെ​ട്ടി​ട്ടെ​ന്ന​പോ​ലെ ഓർ-​സാങ്-ഴെർവെയ് എന്ന പ്ര​ദേ​ശ​ത്തി​ന്ന​ടു​ത്തു​ള്ള ഒരു പാ​ഴ്മു​ടി​ക്ക​ച്ച​വ​ട​ക്കാ​ര​ന്റെ പീ​ടി​ക​യ്ക്കു മുൻ​പിൽ നി​ല്ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. അവൻ ഒരു സ്ത്രീ​യു​ടെ രോ​മ​ത്തു​ണി​സ്സാൽ​വ​കൊ​ണ്ട് അലം​കൃ​ത​നാ​യി​ട്ടു​ണ്ട്; അതെ​വി​ടെ​നി​ന്നു കൈ​യി​ലാ​ക്കി എന്ന് ആർ​ക്കും അറി​ഞ്ഞു​കൂ​ടാ; അതിനെ അവൻ ഒരു കമ്പി​ളി​ക്ക​ണ്ഠ​ര​ക്ഷ​യാ​ക്കി​യി​രു​ന്നു. ഗവ്രോ​ഷ് കു​ട്ടി, ജനാ​ല​യ്ക്കൽ രണ്ടു ‘ഗ്യാ​സ്സു’ വി​ള​ക്കു​ക​ളു​ടെ നടു​വിൽ തി​രി​ഞ്ഞു​കൊ​ണ്ടും വഴി​പോ​ക്കർ​ക്കു തന്റെ പു​ഞ്ചി​രി കാ​ട്ടി​ക്കൊ​ടു​ത്തു​കൊ​ണ്ടും ഒരു കഴു​ത്തു താന്ന ഉടു​പ്പി​ട്ടു മധു​ര​നാ​ര​ക​പ്പൂ​ക്ക​ളെ​ക്കൊ​ണ്ട് കി​രീ​ട​മ​ണി​ഞ്ഞും നി​ല്ക്കു​ന്ന ഒരു മെ​ഴു​ക്ക​ന്യ​ക​യെ സശ്ര​ദ്ധം നോ​ക്കി​ക്ക​ണ്ട​ഭി​ന​ന്ദി​ക്കു​ക​യാ​ണെ​ന്നു തോ​ന്നി; പക്ഷേ, അവൻ വാ​സ്ത​വ​ത്തിൽ പീ​ടി​ക​പ്പൂ​മു​ഖ​ത്തു​നി​ന്ന് ഒരു കട്ട​സോ​പ്പ് ‘കോ​ച്ചി​യെ​ടു​ത്ത്’ അതും​കൊ​ണ്ടു കോ​ട്ട​പ്പു​റ​ത്തു​ള്ള ഒരു ‘തല​മു​ടി​ച്ച​മ​യൽ​ക്കാ​ര​ന്ന്’ ഒരു സൂ​വി​നു വി​ല്ക്കു​വാൻ വല്ല​ത​ര​വു​മു​ണ്ടോ എന്ന​റി​യാൻ ആ കച്ച​വ​ട​സ്ഥ​ല​ത്തു കൺ നട​ത്തു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. അങ്ങ​നെ കി​ട്ടു​ന്ന ഒരു പത​മു​ള്ള കോ​ത​മ്പ​പ്പം​കൊ​ണ്ട് അവൻ പല​പ്പോ​ഴും പ്രാ​തൽ കഴി​ച്ചു​കൂ​ട്ടി​യി​ട്ടു​ണ്ട്. അവൻ തന്റെ അത്ത​രം പ്ര​വൃ​ത്തി​ക്കു പേ​രി​ട്ടി​രു​ന്ന​ത്—അവ​ന്ന് അക്കാ​ര്യ​ത്തിൽ ഒരു സവി​ശേ​ഷ​സാ​മർ​ത്ഥ്യ​മു​ണ്ട്—‘ക്ഷു​ര​ക​ന്മാ​രെ ക്ഷൗ​രം ചെ​യ്യൽ’ എന്നാ​ണ്.

കന്യ​ക​യെ നോ​ക്കി​ക്കാ​ണു​ക​യും സോ​പ്പിൻ​ക​ട്ട​മേൽ കൺ​വെ​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്യു​ന്ന​തി​നി​ട​യ്ക്ക് അവൻ പല്ലു​കൾ​ക്കി​ട​യി​ലൂ​ടെ മന്ത്രി​ച്ചു: ‘ചൊ​വ്വാ​ഴ്ച, ചൊ​വ്വാ​ഴ്ച​യ​ല്ല. ചൊ​വ്വാ​ഴ്ച​യാ​യി​രു​ന്നു​വോ? പക്ഷേ, ചൊ​വ്വാ​ഴ്ച​യാ​യി​രി​ക്കാം. അതേ, ചൊ​വ്വാ​ഴ്ച.’

ഈ ആത്മ​ഗ​ത​ത്തി​ന്റെ അർ​ത്ഥ​മെ​ന്തെ​ന്ന് ആരും എന്നും കണ്ടു​പി​ടി​ക്കു​ക​യു​ണ്ടാ​യി​ട്ടി​ല്ല.

ഉവ്വ്, ഒരു സമയം, അവൻ മൂ​ന്നു ദിവസം മുൻപ്—ഇതു വെ​ള്ളി​യാ​ഴ്ച​യാ​യി​രു​ന്നു—ഒടു​വിൽ ഭക്ഷ​ണം കഴി​ച്ച സമ​യ​വു​മാ​യി ഈ ആത്മ​ഗ​ത​ത്തി​ന്ന് എന്തോ സം​ബ​ന്ധ​മു​ണ്ടെ​ന്നു​വ​രാം.

ക്ഷൗ​ര​ക്കാ​രൻ ഒരു നല്ല അടു​പ്പിൻ​തി​യ്യു​കൊ​ണ്ടു ചൂ​ടു​പി​ടി​ച്ച തന്റെ പീ​ടി​ക​യിൽ ഒരു പതി​വു​കാ​ര​നെ ക്ഷൗ​രം ചെ​യ്യു​ക​യും ഇട​യ്ക്കി​ട​യ്ക്കു തന്റെ ശത്രു​വി​ന്റെ നേർ​ക്ക്, കൈ രണ്ടും കു​പ്പാ​യ​ക്കീ​ശ​യി​ലാ​ണെ​ങ്കി​ലും മന​സ്സു പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​ത്തിൽ ഉറ​യൂ​രി​യി​രു​ന്ന ആ ഇണ​ക്ക​മ​റ്റ​വ​നും അധി​ക​പ്ര​സം​ഗി​യു​മായ തെ​രു​വു തെ​ണ്ടി​ച്ചെ​ക്ക​ന്റെ നേർ​ക്ക്, ഓരോ നോ​ട്ടം നോ​ക്കു​ക​യു​മാ​യി​രു​ന്നു.

ഗവ്രോ​ഷ് പീ​ടി​ക​ജ്ജ​നാ​ല​യും ‘വിൻ​ഡ്സർ’ സോ​പ്പും സൂ​ക്ഷി​ച്ചു​നോ​ക്കി​ക്കാ​ണു​ന്ന​തി​നി​ട​യ്ക്ക്, ഒരേ ഉയ​ര​ത്തി​ല​ല്ലാ​ത്ത​വ​രും വളരെ വൃ​ത്തി​യിൽ ഉടു​പ്പി​ട്ട​വ​രും തന്നെ​ക്കാൾ പ്രാ​യം കു​റ​ഞ്ഞ​വ​രു​മായ – ഒരു​വ​ന്നു പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​ത്തിൽ ഏക​ദേ​ശം ഏഴു വയ​സ്സാ​യി, മറ്റ​വ​ന്ന് അഞ്ചും—രണ്ടു കു​ട്ടി​കൾ, പേ​ടി​ച്ചു​കൊ​ണ്ട് ഓടാ​മ്പൽ നീ​ക്കി, എന്തോ ഒന്ന്, ഒരു സമയം ഭിക്ഷ കി​ട്ടാൻ ഒര​പേ​ക്ഷ​യെ​ക്കാ​ള​ധി​കം ഒരു ഞെ​ര​ക്കം​പോ​ലെ​യു​ള്ള ഒരു ദയ​നീ​യ​മായ മന്ത്രി​ക്ക​ലിൽ കൊ​ഞ്ചി​ക്കൊ​ണ്ടു പീ​ടി​ക​യി​ലേ​ക്കു കട​ന്നു. അവർ രണ്ടു​പേ​രും ഒപ്പം സം​സാ​രി​ച്ചു; രണ്ടു പേരും പറ​ഞ്ഞ​ത്, ഇള​യ​വ​ന്റേ​തു തേ​ങ്ങ​ലി​നാൽ തട​യ​പ്പെ​ട്ടും മൂ​ത്ത​വ​ന്റേ​തു തണു​പ്പു​കൊ​ണ്ടു പല്ലു​കൾ തമ്മിൽ കൂ​ട്ടി​മു​ട്ടി​യും കേൾ​ക്കു​ന്ന​വർ​ക്കു മന​സ്സി​ലാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല. ക്ഷു​ര​കൻ ഒരു ഭയ​ങ്ക​ര​നോ​ട്ട​ത്തോ​ടു​കൂ​ടി തി​രി​ഞ്ഞു, കത്തി വി​ടാ​തെ, മൂ​ത്ത​വ​നെ ഇട​ത്തെ കൈ​കൊ​ണ്ടും ഇള​യ​വ​നെ കാൽ​മു​ട്ടു​കൊ​ണ്ടും തട്ടി​നീ​ക്കി, ഇങ്ങ​നെ പറ​ഞ്ഞു വാതിൽ കൊ​ട്ടി​യ​ട​ച്ചു: ‘ഒരാ​വ​ശ്യ​വു​മി​ല്ലാ​തെ കട​ന്നു​വ​ന്ന ആളു​ക​ളെ മര​വി​പ്പി​ക്കാൻ, ഏ!’

രണ്ടു കു​ട്ടി​ക​ളും കര​ഞ്ഞു​കൊ​ണ്ടു പി​ന്നെ​യും നട​ന്നു. അതി​നി​ട​യ്ക്ക് ഒരു മേഘം മേ​ല്പോ​ട്ടു കയറി; മഴ തു​ട​ങ്ങി.

ഗവ്രോ​ഷ്കു​ട്ടി അവ​രു​ടെ പി​ന്നാ​ലെ ചെ​ന്ന് അവരെ തന്നോ​ട​ടു​പ്പി​ച്ചു: ‘എന്താ, ചെ​ക്ക​ന്മാ​രെ, നി​ങ്ങൾ​ക്ക്?’

‘എവി​ടെ​യാ​ണു​റ​ങ്ങേ​ണ്ട​തെ​ന്നു ഞങ്ങൾ​ക്ക​റി​ഞ്ഞു​കൂ​ടാ’, മൂ​ത്ത​വൻ മറു​പ​ടി പറ​ഞ്ഞു.

‘അത്ര​യേ ഉള്ള?’, ഗവ്രോ​ഷ് പറ​ഞ്ഞു. ‘ഒരു വലി​യ​കാ​ര്യം​ത​ന്നെ, വാ​സ്ത​വം. അതി​നി​ങ്ങ​നെ നി​ല​വി​ളി​ച്ചു​ന​ട​ക്കാൻ തോ​ന്നി​യ​ത്. ഇവർ കാ​ട്ടു​വ​ള്ളി​ക​ളാ​വ​ണം.’

ഏതാ​ണ്ടു തമാ​ശ​പ​റ​യ​ലായ തന്റെ പ്ര​മാ​ണി​മ​ട്ടി​നു പുറമേ, വാ​ത്സ​ല്യ​പൂർ​വ്വ​മായ ഒര​ധി​കാ​ര​വും സൗ​മ്യ​ത​ര​മായ ഒരാ​നു​കൂ​ല്യ​വും കാ​ണി​ക്കു​ന്ന സ്വ​ര​ത്തെ അവ​ലം​ബി​ച്ചു​കൊ​ണ്ട്: ‘കു​ട്ടി​ക​ളേ, എന്റെ കൂടെ പോ​ന്നോ​ളിൻ!’

‘ആ സേർ.’ മൂ​ത്ത​വൻ പറ​ഞ്ഞു.

ആ രണ്ടു കു​ട്ടി​കൾ, ഒരു പ്ര​ധാ​ന​മെ​ത്രാ​ന്റെ​യെ​ന്ന​പോ​ലെ, അവ​ന്റെ പി​ന്നാ​ലെ പോയി. അവർ കര​ച്ചിൽ നിർ​ത്തി​യി​രു​ന്നു.

ഗവ്രോ​ഷ് അവരെ റ്യു സാങ്-​ആന്ത്വാങ്ങിലൂടെ ബാ​സ്തി​ലി​ലെ​യ്ക്കു​ള്ള വഴി​ക്കു കൊ​ണ്ടു​പോ​യി.

ഗവ്രോ​ഷ്, പോ​കും​വ​ഴി​ക്ക്, ആ ക്ഷു​ര​ക​ന്റെ പീ​ടി​ക​യു​ടെ നേർ​ക്ക് ഒരു ശു​ണ്ഠി​പി​ടി​ച്ച നോ​ട്ടം നോ​ക്കി.

‘ആ വി​ത്വാ​ന്ന്, ആ പു​ഴാൻ​മ​ത്സ്യ​ത്തി​ന്, [1] ഹൃ​ദ​യ​മി​ല്ല.’ അവൻ പി​റു​പി​റു​ത്തു. ‘അയാൾ ഒരിം​ഗ്ല​ണ്ടു​കാ​ര​നാ​ണ്.’

ഈ മൂ​ന്നു​പേർ ഒരു വരി​യാ​യി, ഗവ്രോ​ഷി​ന്റെ നേ​തൃ​ത്വ​ത്തിൽ, പോ​കു​ന്ന​തു കണ്ട് ഒരു സ്ത്രീ പൊ​ട്ടി​ച്ചി​രി​ച്ചു. ഈ പൊ​ട്ടി​ച്ചി​രി ആ സം​ഘ​ത്തോ​ടു കാ​ണി​ച്ച ഒര​നാ​ദ​ര​വാ​യി.

‘സലാം, ഹേ, മാംസൽ പെ​രും​കു​തി​ര​വ​ണ്ടി!’ ഗവ്രോ​ഷ് അവ​ളോ​ടു പറ​ഞ്ഞു.

ഒരു നി​മി​ഷം കഴി​ഞ്ഞ്, ഒരി​ക്കൽ​ക്കൂ​ടി ആ പാ​ഴ്മു​ടി​ക്ക​ച്ച​വ​ട​ക്കാ​ര​നെ ഓർ​മ്മ​വ​ന്നു അവൻ തു​ടർ​ന്നു: ‘എനി​ക്ക് ആ ജന്തു​വി​ന്റെ കാ​ര്യ​ത്തിൽ അബ​ദ്ധം പറ്റി; അവൻ ഒരു പൂ​ഴാ​ന​ല്ല, ഒരു പാ​മ്പാ​ണ്. ഹേ, ക്ഷു​ര​കൻ, ഞാൻ പോയി ഒരു കരു​വാ​നെ വി​ളി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു​വ​ന്നു തന്റെ വാ​ലി​ന്മേൽ ഒരു മണി കെ​ട്ടി​യി​ടു​വി​ക്കും.’

ഈ പാ​ഴ്മു​ടി​പ്പ​ണി​ക്കാ​രൻ അവനെ അക്ര​മി​യാ​ക്കി. ഒരു വഴി​ച്ചാൽ കട​ക്കു​മ്പോൾ, ബ്രോ​ക്ക​നിൽ [2] വെ​ച്ചു ഫൗ​സ്റ്റി [3] നെ കണ്ടു സം​സാ​രി​ക്കാൻ മാ​ത്രം പോ​ന്ന​വ​ളും കൈയിൽ ഒരു ചൂ​ലോ​ടു കൂ​ടി​യ​വ​ളു​മായ ഒരു താ​ടി​മീ​ശ​യു​ള്ള പടി​കാ​വ​ല്ക്കാ​രി​യോ​ട് അവൻ വി​ളി​ച്ചു പറ​ഞ്ഞു: ‘മദാം, അപ്പോൾ നി​ങ്ങൾ നി​ങ്ങ​ളു​ടെ കു​തി​ര​യേ​യും​കൊ​ണ്ടു പു​റ​ത്തേ​ക്കി​റ​ങ്ങു​ക​യാ​ണോ?’

അതോ​ടു​കൂ​ടി, അവൻ ഒരു കാൽ​ന​ട​ക്കാ​ര​ന്റെ തു​ട​ച്ചു​മി​നു​പ്പി​ച്ച ബൂ​ട്ടൂ​സ്സു​ക​ളി​ന്മേ​ലേ​ക്കു ചളി തെ​റി​പ്പി​ച്ചു.

‘എടാ, തെ​മ്മാ​ടി!’ ശു​ണ്ഠി പി​ടി​ച്ച കാൽ​ന​ട​ക്കാ​രൻ ഉച്ച​ത്തിൽ​പ്പ​റ​ഞ്ഞു.

ഗവ്രോ​ഷ് തന്റെ സാൽ​വ​യ്ക്കു​മീ​തെ മൂ​ക്കു​യർ​ത്തി​പ്പി​ടി​ച്ചു.

‘അങ്ങു​ന്ന് ആവ​ലാ​തി​പ്പെ​ടു​ക​യാ​യി​രി​ക്കു​മോ?’

‘നി​ന്നെ​പ്പ​റ്റി!’ ആ മനു​ഷ്യൻ അലറി.

‘കോടതി അട​ച്ചു​പോ​യി’, ഗവ്രോ​ഷ് പറ​ഞ്ഞു. ‘ഇനി ഇന്നു യാ​തൊ​രാ​വ​ലാ​തി​യും ഞാൻ കേൾ​ക്കി​ല്ല.’

അങ്ങ​നെ, തെ​രു​വിൽ കു​റ​ച്ചു​കൂ​ടി ദൂ​ര​ത്തെ​ത്തി​യ​പ്പോൾ പതി​മ്മൂ​ന്നോ പതി​ന്നാ​ലോ വയ​സ്സു​ള്ള ഒരു യാ​ച​ക​പ്പെ​ണ്ണു കാൽ​മു​ട്ടു​കൾ പു​റ​ത്തു കാ​ണ​ത്ത​ക്ക​വി​ധം അത്ര​യും ചെറിയ ഒരു മേൽ​മ​റ​യും ധരി​ച്ച് ഒരു മതി​ല്ക്ക​മാ​ന​ത്തി​ന്റെ ചു​വ​ട്ടിൽ തി​ക​ച്ചും തണു​ത്തു​കോ​ച്ചി കി​ട​ക്കു​ന്ന​തു കണ്ടു. അങ്ങ​നെ​യൊ​രു മേൽ​മ​റ​യി​ടാ​നു​ള്ള പ്രാ​യ​ത്തിൽ​നി​ന്ന് അവൾ കവി​ഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നു. വളർ​ച്ച ഇങ്ങ​നെ ചില വി​ദ്യ​കൾ കാ​ണി​ക്കാ​റു​ണ്ട്. നഗ്നത ആഭാ​സ​മാ​യി​ത്തീ​രു​ന്ന ആ ഒരു സമ​യ​ത്തു റവു​ക്ക ചെ​റു​താ​യി​ത്തീ​രു​ന്നു.

‘സാ​ധു​പ്പെ​ണ്ണ്!’ ഗവ്രോ​ഷ് പറ​ഞ്ഞു. ‘അവൾ​ക്കു കാ​ലു​റ​കൂ​ടി​യി​ല്ല. നി​ല്ക്ക്, ഇതെ​ടു​ത്തോ.’

അവൻ തന്റെ കഴു​ത്തി​നു ചു​റ്റും കെ​ട്ടി​യി​രു​ന്ന ആ സു​ഖ​ക​ര​മായ രോ​മ​ത്തു​ണി മു​ഴു​വ​നും അഴി​ച്ചെ​ടു​ത്തു മെ​ലി​ഞ്ഞ​തും മാ​ന്ത​ളിർ​വ​ണ്ണ​ത്തി​ലു​ള്ള​തു​മായ ആ യാ​ച​ക​പ്പെ​ണ്ണി​ന്റെ ചു​മ​ലി​ലെ​യ്ക്ക് ഒരേ​റു​കൊ​ടു​ത്തു; അവിടെ ആ ഉത്ത​രീ​യം ഒരി​ക്കൽ​ക്കൂ​ടി പു​ത​പ്പാ​യി.

ആ കു​ട്ടി അവനെ അമ്പ​ര​പ്പോ​ടു​കൂ​ടി നോ​ക്കി, ഒന്നും മി​ണ്ടാ​തെ ആ സാൽവ സ്വീ​ക​രി​ച്ചു. കഷ്ട​പ്പാ​ടി​നി​ട​യിൽ ഒരു വല്ലാ​ത്ത നി​ല​യ്ക്കെ​ത്തി​യാൽ​പ്പി​ന്നെ, ആ സാ​ധു​മ​നു​ഷ്യൻ ദുഃ​ഖ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി ഞെ​ര​ങ്ങു​ക​യും ഉപ​കാ​ര​ത്തെ​പ്പ​റ്റി നന്ദി പറ​യു​ക​യും പതി​വി​ല്ല.

അതു കഴി​ഞ്ഞു: ‘ബർർ!’ ഗവ്രോ​ഷ് പറ​ഞ്ഞു. അവൻ സാ​ങ്മർ​ത്തേ​ങ്ങി​നെ [4] ക്കാ​ള​ധി​കം വി​റ​ച്ചി​രു​ന്നു; അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്ന് ഉടു​പ്പു​മ​റ​യു​ടെ ഒരു പകു​തി​യെ​ങ്കി​ലും ഉണ്ടാ​യി​രു​ന്നു​വ​ല്ലോ.

ഈ ബർർ! കേ​ട്ട​തോ​ടു​കൂ​ടി, ദേ​ഷ്യം ഒന്നി​ര​ട്ടി​ച്ചു​പോയ മഴ വല്ലാ​തെ ലഹ​ള​കൂ​ട്ടി. അറു​ദു​ഷ്ട​മായ ആകാശം സൽ​പ്ര​വൃ​ത്തി​ക​ളെ ശി​ക്ഷി​ക്കും.

‘ഹാ, ആട്ടെ​യാ​ട്ടെ!’ ഗവ്രോ​ഷ് ഉറ​ക്കെ​പ്പ​റ​ഞ്ഞു, ‘എന്താ​ണി​തി​ന്റെ സാരം? പി​ന്നെ​യും പി​ടി​ച്ചു മഴ. എന്റെ ഈശ്വ​രാ, ഇനി​യും ഇങ്ങ​നെ​ത്ത​ന്നെ​യാ​ണെ​ങ്കിൽ, ഞാ​നെ​ന്റെ വരി​യ​ട​വു നിർ​ത്തും.’

ഒരി​ക്കൽ​ക്കൂ​ടി അവൻ നട തു​ട​ങ്ങി.

‘അതു ശരി’, സാൽ​വ​യിൽ ചു​രു​ണ്ടു​മ​ട​യു​ന്ന യാ​ച​ക​പ്പെ​ണ്ണി​നെ നോ​ക്കി അവൻ തു​ടർ​ന്നു: ‘അവൾ​ക്ക് ഒരെ​ണ്ണം പറഞ്ഞ ചെ​റു​കൊ​ട്ട കി​ട്ടി.’

അവൻ മേ​ഘ​ങ്ങ​ളെ നോ​ക്കി ഉറ​ക്കെ​പ്പ​റ​ഞ്ഞു: ‘കൈ​യിൽ​ക്കി​ട്ടി?’

രണ്ടു കു​ട്ടി​ക​ളും അവ​ന്റെ മട​മ്പ​ത്തു​ണ്ട്.

ഒര​പ്പ​ക്കാ​ര​ന്റെ പീ​ടി​ക​യാ​ണെ​ന്നു കാ​ണി​ക്കു​ന്ന ആ കനത്ത അഴി​യി​ട്ട അന്താ​ഴ​പ്പ​ണി​യു​ടെ— സ്വർ​ണ്ണം​പോ​ലെ അപ്പം അഴി​ക്കു പി​ന്നി​ലാ​ണ​ല്ലോ വെ​ച്ചു​വ​രാ​റ്—അടു​ക്ക​ലൂ​ടെ പോ​കു​മ്പോൾ ഗവ്രോ​ഷ് തി​രി​ഞ്ഞു​നോ​ക്കി: ‘അപ്പോൾ കൂ​ട്ട​ത്തിൽ​പ്പ​റ​യ​ട്ടെ, ഹേ ചെ​ക്ക​ന്മാ​രേ, നമ്മൾ വല്ല​തും കഴി​ച്ചു​വോ?’

‘മൊ​സ്യു,’ മൂ​ത്ത​വൻ പറ​ഞ്ഞു, ‘ഞങ്ങൾ ഇന്നു രാ​വി​ലെ മുതൽ ഒന്നും കഴി​ച്ചി​ട്ടി​ല്ല.’

‘അപ്പോൾ നി​ങ്ങൾ​ക്ക് അച്ഛ​നും അമ്മ​യു​മി​ല്ലേ?’ ഗവ്രോ​ഷ് പ്രാ​ഭ​വ​ത്തോ​ടു കൂടി തു​ടർ​ന്നു.

‘സേർ, ഞങ്ങൾ​ക്ക് ഒര​ച്ഛ​നും ഒര​മ്മ​യു​മു​ണ്ട്; പക്ഷേ, അവ​രാ​രാ​ണെ​ന്നു ഞങ്ങൾ​ക്ക​റി​ഞ്ഞു​കൂ​ടാ.’

‘അവ​രെ​വി​ടെ​യാ​ണെ​ന്ന​റി​യു​ന്ന​തി​നെ​ക്കാൾ ചി​ല​പ്പോൾ നല്ല​ത് അതാണ്,’ ഒരു തത്ത്വ​ജ്ഞാ​നി​യാ​യി​രു​ന്ന ഗവ്രോ​ഷ് അഭി​പ്രാ​യ​പ്പെ​ട്ടു.

‘രണ്ടു മണി​ക്കൂ​റാ​യി ഞങ്ങൾ നട​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു.’ മൂ​ത്ത​വൻ തു​ടർ​ന്നു, ‘തെ​രു​വു​ക​ളു​ടെ മൂ​ല​യ്ക്ക​ലൊ​ക്കെ വല്ല​തും കി​ട്ടി​യെ​ങ്കി​ലോ എന്നു​വെ​ച്ചു ഞങ്ങൾ നോ​ക്കി; ഒന്നു​മി​ല്ല.’

‘എനി​ക്ക​റി​യാം,’ ഗവ്രോ​ഷ് അഭി​പ്രാ​യ​പ്പെ​ട്ടു. ‘നാ​യ​യാ​ണ് എന്തും തി​ന്നുക.’

കു​റ​ച്ചിട കഴി​ഞ്ഞ് അവൻ തു​ടർ​ന്നു: ‘ഹാ! നമ്മൾ നമ്മു​ടെ ഗ്ര​ന്ഥ​കർ​ത്താ​ക്ക​ന്മാ​രെ മറ​ന്നു. അവ​രെ​ക്കൊ​ണ്ടെ​ന്താ​യി എന്നു നമു​ക്ക​റി​ഞ്ഞു​കൂ​ടാ. തെ​ണ്ടി​ക​ളേ, അതു പോരാ. കി​ഴ​വ​ന്മാ​രെ അങ്ങ​നെ വഴി​തെ​റ്റി​പ്പോ​വാൻ സമ്മ​തി​ച്ചു​കൂ​ടാ, ആട്ടെ, എന്താ​യാ​ലും നമു​ക്കൊ​ന്നു കണ്ണു ചി​മ്പ​ണ​മ​ല്ലോ.

എന്താ​യാ​ലും അവൻ അവ​രോ​ട് ചോ​ദ്യ​മൊ​ന്നും ചോ​ദി​ച്ചി​ല്ല. പാർ​പ്പി​ട​മി​ല്ലാ​താ​വുക എന്ന​തി​നെ​ക്കാൾ സാ​ധാ​ര​ണ​മാ​യി മറ്റെ​ന്താ​ണ്! കു​ട്ടി​പ്രാ​യ​ത്തി​നു​ള്ള സമ​യോ​ചി​ത​മായ കൂ​സ​ലി​ല്ലാ​യ്മ ഏതാ​ണ്ടു തി​ക​ച്ചും വീ​ണ്ടു​കി​ട്ടിയ മൂത്ത കു​ട്ടി ഇങ്ങ​നെ ഉച്ച​ത്തിൽ​പ്പ​റ​ഞ്ഞു:

‘നേരം പോ​ക്കു​ണ്ട് ഏതാ​യാ​ലും, ഞാ​യ​റാ​ഴ്ച ദിവസം ഒരൊ​ന്നാ​ന്ത​രം വെ​ള്ള​പ്പാ​റ്റൽ കാണാൻ ഞങ്ങ​ളെ കൂ​ട്ടി​ക്കൊ​ണ്ടു​പോ​വാ​മെ​ന്ന് അമ്മ പറ​ഞ്ഞി​ട്ടു​ണ്ട്.’

‘ഹോ ഹോ!’

‘അമ്മ,’ മൂ​ത്ത​കു​ട്ടി പറ​ഞ്ഞു, ‘മാംസൽ മി​സ്സോ​ടു​കൂ​ടി​യാ​ണ് താ​മ​സി​ക്കു​ന്ന​ത്.’

‘എടടാ!’ ഗവ്രോ​ഷ് മറു​പ​ടി പറ​ഞ്ഞു.

ഈയി​ട​യ്ക്ക് അവൻ നി​ന്നു, രണ്ടു നി​മി​ഷ​ത്തോ​ള​മാ​യി തന്റെ കീ​റ​ത്തു​ണി​യു​ടു​പ്പി​ലെ എല്ലാ​ത്ത​രം മൂ​ല​ക​ളി​ലും തപ്പു​ക​യും കൈ​യി​ട്ടു തി​ര​യു​ക​യു​മാ​യി​രു​ന്നു.

ഒടു​വിൽ വെ​റു​തേ തൃ​പ്തി​യാ​യെ​ന്നു​മാ​ത്രം കാ​ണി​ക്കു​ന്ന മട്ടിൽ അവൻ തല​യൊ​ന്നി​ള​ക്കി: പക്ഷേ, അതു വാ​സ്ത​വ​ത്തിൽ വി​ജ​യ​സൂ​ച​ക​മാ​യി​രു​ന്നു.

‘നമു​ക്കു ലഹള കൂ​ട്ടാ​തി​രി​ക്കുക. നമു​ക്കു മൂ​ന്നാൾ​ക്കു​ള്ള അത്താ​ഴ​മി​താ.’

കീ​ശ​ക​ളി​ലൊ​ന്നിൽ​നി​ന്ന് അവൻ ഒരു സൂ പു​റ​ത്തേ​ക്കെ​ടു​ത്തു.

ആ രണ്ടു ചെ​ക്ക​ന്മാർ​ക്കും അമ്പ​ര​ക്കാൻ ഇട​കി​ട്ടു​ന്ന​തി​നു മുൻ​പാ​യി അവൻ അവരെ അപ്പ​ക്കാ​ര​ന്റെ പീ​ടി​ക​യി​ലേ​ക്ക് ഒരു​ന്തു​ന്തി, ഇങ്ങ​നെ പറ​ഞ്ഞു​കൊ​ണ്ട് തന്റെ സൂ പണ​ത്ത​ട്ടി​ലേ​ക്കെ​റി​ഞ്ഞു: ‘എടോ, ഒരു സൂ​വി​ന്ന​പ്പം.’

അപ്പം​വി​ല്പ​ന​ക്കാ​രൻ—അയാൾ തന്നെ​യാ​യി​രു​ന്നു ഉട​മ​സ്ഥ​നും—ഒര​പ്പ​വും ഒരു കത്തി​യു​മെ​ടു​ത്തു.

‘എന്റെ ചങ്ങാ​തി, മൂ​ന്നു കഷ്ണ​മാ​യി​ട്ട്!’ ഗവ്രോ​ഷ് പറ​ഞ്ഞു.

ഉടനെ അവൻ പ്രാ​ഭ​വ​ത്തോ​ടു​കൂ​ടി തു​ടർ​ന്നു: ‘ഞങ്ങൾ മൂ​ന്നു​പേ​രു​ണ്ട്.’

ആവ​ശ്യ​ക്കാ​രെ മൂ​ന്നു​പേ​രെ​യും നോ​ക്കി​ക്ക​ണ്ട​തി​നു​ശേ​ഷം അപ്പ​ക്കാ​രൻ ഒരു കറു​ത്ത​പ്പം എടു​ത്ത​തും കണ്ട്, അവൻ മഹാ​നായ ഹ്രെ​ദ​റി​ക് ചക്ര​വർ​ത്തി​യു​ടെ പു​ക​യി​ല​പ്പൊ​ടി ഒരു കു​ത്തു വി​രൽ​ത്തു​മ്പ​ത്തു​ണ്ടെ​ന്നാ​ല​ത്തെ​പ്പോ​ലെ അന്ത​സ്സി​ലു​ള്ള ഒരു മൂ​ക്കു വലി​ക്ക​ലോ​ടു​കൂ​ടി, കൈ​വി​രൽ മൂ​ക്ക​റ്റം​വ​രെ കേ​റ്റി​വെ​ച്ച് ഈ ശു​ണ്ഠി​പി​ടി​ച്ച ഒര​ക്ഷ​ര​ലോ​പ​ചി​ഹ്ന​ത്തെ അപ്പ​ക്കാ​ര​ന്റെ മു​ഖ​ത്തേ​ക്ക് ഒരേ​റെ​റി​ഞ്ഞു: ‘ക്കെ​ക്കെ​ക്കെ!’

ഗവ്രോ​ഷ് അപ്പ​ക്കാ​ര​നോ​ട് ചെയ്ത ഈ അധി​കാ​ര​വാ​ദ​ശ​ബ്ദ​ത്തിൽ ഒരു റഷ്യൻ​വാ​ക്കോ ഒരു പോ​ളീ​ഷ് വാ​ക്കോ അല്ലെ​ങ്കിൽ അമേ​രി​ക്കൻ കാ​ട​ന്മാർ പു​ഴ​യു​ടെ ഒരു വക്ക​ത്തു​നി​ന്നു മറ്റേ വക്ക​ത്തു​ള്ള​വർ​ക്ക് ഏകാ​ന്ത​ങ്ങ​ളി​ലൂ​ടെ വി​ല​ങ്ങ​ത്തിൽ എറി​ഞ്ഞു​കൊ​ടു​ക്കു​ന്ന അപ​രി​ഷ്കൃ​ത​ക്കൂ​ക​ലോ നോ​ക്കി​പ്പി​ടി​ക്കു​ന്ന വാ​യ​ന​ക്കാർ, ഇതു തങ്ങൾ ദി​വ​സം​പ്ര​തി ഉപ​യോ​ഗി​ക്കാ​റു​ള്ള​തും ‘കേൾ​ക്ക​ട്ടെ, കേൾ​ക്ക​ട്ടെ, കേൾ​ക്ക​ട്ടെ’ എന്ന​തി​ന്റെ സ്ഥാ​ന​ത്തു​ള്ള​തു​മായ ഒരു വാ​ക്കാ​ണെ​ന്നു മന​സ്സി​ലാ​ക്ക​ണം. അപ്പ​ക്കാ​രൻ അതി​ന്റെ അർ​ത്ഥം തി​ക​ച്ചും മന​സ്സി​ലാ​ക്കി മറു​പ​ടി പറ​ഞ്ഞു: ‘ആട്ടെ! ഇതും അപ്പ​മാ​ണ്; രണ്ടാം​ത​ര​ത്തിൽ വെ​ച്ച് ഒന്നാ​ന്ത​രം അപ്പം.’

‘കറു​ത്ത​പ്പ​മ​ല്ലേ നി​ങ്ങൾ പറ​യു​ന്ന​ത്!’ ശാ​ന്ത​മാ​യി പൂ​ച്ഛ​ത്തോ​ടു​കൂ​ടി ഗവ്രോ​ഷ് തി​രി​ച്ച​ടി​ച്ചു. ‘എടോ, വെ​ളു​ത്ത​പ്പം തരൂ, വെ​ളു​ത്ത​പ്പം. ഞാൻ ഇന്നൊ​രു വി​രു​ന്നു കഴി​ക്ക​യാ​ണ്.’

അപ്പ​ക്കാ​ര​ന്ന് ഒന്നു പു​ഞ്ചി​രി​ക്കൊ​ള്ളാ​തെ നി​വൃ​ത്തി​യു​ണ്ടാ​യി​ല്ല. വെ​ളു​ത്ത​പ്പം മു​റി​ച്ചെ​ടു​ക്കു​മ്പോൾ അയാൾ ഒര​നു​ക​മ്പ​യോ​ടു​കൂ​ടി അവരെ പരി​ശോ​ധി​ച്ചു; അത് ഗവ്രോ​ഷി​നെ മു​ഷി​പ്പി​ച്ചു.

‘ആട്ടെ​യാ​ട്ടെ. എടോ അപ്പ​ക്കാ​ര​ന്റെ കു​ട്ടി!’ അവൻ പറ​ഞ്ഞു, ‘എന്തി​നാ​ണ് താൻ ഈ വിധം ഞങ്ങ​ളു​ടെ അള​വെ​ടു​ത്തു​വെ​യ്ക്കു​ന്ന​ത്?’

മൂ​ന്നു​പേ​രെ​യും പി​ടി​ച്ചു മീ​തേ​യ്ക്കു​മീ​തെ നിർ​ത്തി​യാൽ ഒര​ള​വി​ന്നു​ണ്ടാ​വി​ല്ല.

അപ്പം മു​റി​ച്ചു​ക​ഴി​ഞ്ഞ​പ്പോൾ അപ്പ​ക്കാ​രൻ സൂ​വെ​ടു​ത്തു തന്റെ മേ​ശ​വ​ലി​പ്പി​ലി​ട്ടു; ഗവ്രോ​ഷ് ആ രണ്ടു കു​ട്ടി​ക​ളോ​ട് പറ​ഞ്ഞു: ‘കാർ​ന്നു​കള.’

രണ്ടു കു​ട്ടി​ക​ളും അമ്പ​ര​ന്നു മു​ഖ​ത്തേ​ക്കു തു​റി​ച്ചു​നോ​ക്കി.

ഗവ്രോ​ഷ് ചി​രി​ക്കാൻ തു​ട​ങ്ങി.

‘ഹോ! ഗ്ര​ഹ​പ്പി​ഴേ, അത​ങ്ങ​നെ​യാ​ണ്! അവർ​ക്ക് ഇനി​യും മന​സ്സി​ലാ​യി​ട്ടി​ല്ല, അവർ അത്ര​യ്ക്കു പോ​ന്നി​ട്ടി​ല്ല.’

‘തി​ന്നു​കള.’

അതോ​ടു​കൂ​ടി, രണ്ടു കു​ട്ടി​കൾ​ക്കും അവൻ ഓരോ അപ്പ​ക്ക​ഷ്ണം കൈ​യിൽ​ക്കൊ​ടു​ത്തു.

കു​റെ​ക്കൂ​ടി സം​സാ​രി​ക്കാൻ കൊ​ള്ളാ​വു​ന്ന​വ​നെ​ന്നു തനി​ക്കു തോ​ന്നിയ മൂ​ത്ത​കു​ട്ടി സവി​ശേ​ഷ​മായ ഒരു പ്രോ​ത്സാ​ഹ​നം അർ​ഹി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടെ​ന്നും വി​ശ​പ്പു തീർ​ക്കു​വാൻ അവ​ന്നു ശങ്ക തീർ​ത്തു​കൊ​ടു​ക്കേ​ണ്ട​താ​ണെ​ന്നും കരുതി, ഗവ്രോ​ഷ് ഏറ്റ​വും വലിയ പങ്ക് അവ​ന്റെ കൈയിൽ വെ​ച്ചു​കൊ​ടു​ക്കു​ന്ന​തോ​ടു​കൂ​ടി തു​ടർ​ന്നു പറ​ഞ്ഞു: ‘അതു നി​ന്റെ മോ​ന്ത​യി​ലേ​ക്കു കു​ത്തി​യി​ടി​ച്ചോ!’ ഒരു കഷ്ണം എല്ലാ​റ്റി​ലും​വെ​ച്ചു ചെ​റു​താ​യി​രു​ന്നു; അതവൻ തനി​ക്കാ​യി വെ​ച്ചു.

ഗവ്രോ​ഷ് ഉൾ​പ്പെ​ടെ, ആ സാ​ധു​ക്കു​ട്ടി​ക​ളെ​ല്ലാം തളർ​ന്നി​രു​ന്നു. വായ നി​റ​ച്ച് ആ അപ്പ​ക്ക​ഷ്ണം കടി​ച്ചു​ചീ​ന്തി​യെ​ടു​ക്കു​ന്ന​തോ​ടു​കൂ​ടി അവർ പീടിക മറ​ച്ചു​നി​ന്നു; പണം കൊ​ടു​ത്തു​ക​ഴി​ഞ്ഞി​രു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ട് അപ്പ​ക്കാ​രൻ അവ​രു​ടെ നേരെ ശു​ണ്ഠി​പി​ടി​ച്ചു നോ​ക്കി.

‘നമു​ക്ക് ഇനി​യും തെ​രു​വി​ലേ​ക്കി​റ​ങ്ങാം, ‘ഗവ്രോ​ഷ് പറ​ഞ്ഞു.

അവർ വീ​ണ്ടും ബസ്തി​ലി​ലേ​ക്കു​ള്ള വഴിയെ നട​ന്നു​തു​ട​ങ്ങി.

ഇട​യ്ക്കി​ട​യ്ക്കു വെ​ളി​ച്ച​മു​ള്ള ജനാ​ല​ക​ളു​ടെ അടു​ക്ക​ലൂ​ടെ പോ​വു​മ്പോൾ, കൂ​ട്ട​ത്തിൽ​വെ​ച്ചു ചെ​റി​യ​വൻ തന്റെ കഴു​ത്തിൽ ഒരു ചര​ടി​ന്മേൽ തൂ​ങ്ങി​ക്കി​ട​ക്കു​ന്ന ഈയ​ഗ്ഗ​ഡി​യാ​ളി​ന്മേ​ലേ​ക്കു നോ​ക്കാൻ​വേ​ണ്ടി നി​ല്ക്കും.

‘അവൻ പച്ച വി​ട്ടി​ട്ടി​ല്ല’, ഗവ്രോ​ഷ് പറ​ഞ്ഞു.

ഉടനെ, ആലോ​ച​നാ​ശീ​ല​നാ​യി, അവൻ പല്ലു​കൾ​ക്കി​ട​യി​ലൂ​ടെ മന്ത്രി​ച്ചു: ‘എന്താ​യാ​ലും, എന്റെ കൈ​യി​ലാ​ണ് ഈ പി​ഞ്ചു​കു​ട്ടി​കൾ പെ​ട്ടി​രു​ന്നെ​തെ​ങ്കിൽ, ഞാൻ ഇതി​ല​ധി​കം നന്നാ​യി അവ​റ്റ​യെ പൂ​ട്ടി​യി​ടും.’

അവർ അപ്പ​ക്ക​ഷ്ണം തി​ന്നു​തീർ​ത്തു എന്നും ആ രസ​മി​ല്ലാ​ത്ത റ്യു ദെ ബല്ലെ​ത്ത് എന്ന സ്ഥ​ല​ത്തി​ന്റെ മൂ​ല​യ്ക്കൽ —അങ്ങേ അറ്റ​ത്തു ലഫോർ​സി​ന്റെ താ​ന്ന​തും പേ​ടി​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്ന​തു​മായ കാ​വൽ​പ്പുര കാണാം. അവിടെ—എത്തി എന്നു​മാ​യ​പ്പോ​ഴേ​ക്ക്.

‘ഹേ ഹേ! അതു താ​നാ​ണോ, ഗവ്രോ​ഷ്?’ ആരോ ചോ​ദി​ച്ചു.

‘ഹേ ഹേ! താ​നാ​ണോ, മൊ​ങ്പർ​നാ​സ്?’ ഗവ്രോ​ഷ് പറ​ഞ്ഞു.

ഒരാൾ നമ്മു​ടെ തെ​രു​വു​തെ​ണ്ടി​യു​ടെ തൊ​ട്ട​ടു​ത്തെ​ത്തി; അതു നീ​ല​ക്ക​ണ്ണ​ട​യോ​ടു​കൂ​ടി വേ​ഷ​ച്ഛ​ന്ന​നായ മൊ​ങ്പർ​നാ​സ്സാ​യി​രു​ന്നു; വേ​ഷ​മാ​റ്റം ഗവ്രോ​ഷി​നു മന​സ്സി​ലാ​കു​ന്ന വി​ധ​ത്തി​ലേ ഉള്ളൂ.

‘പൊടി പാറി!’ ഗവ്രോ​ഷ് പറ​ഞ്ഞു​തു​ട​ങ്ങി. ‘ഒരു ചെ​റു​ച​ണ​വി​ത്തു പ്ലാ​സ്ത​റി​ന്റെ നെ​റ​ത്തി​ലു​ള്ള ഒരു തോ​ലാ​ണ​ല്ലോ മേ​ലി​ട്ടി​ട്ടു​ള്ള​ത്; ഒരു വൈ​ദ്യ​ന്റെ മട്ടി​ലു​ള്ള നീ​ല​ക​ണ്ണ​ട​യും, താൻ പരി​ഷ്കാ​രി​യാ​വാ​ണ്. ഞാന് സത്യം ചെ​യ്യാം.’

‘ഛൂ!’ മൊ​ങ്പർ​നാ​സ് പറ​ഞ്ഞു, ‘അത്ര​യു​റ​ക്കെ​യ​രു​ത്!’

അവൻ ഗവ്രോ​ഷി​നെ വെ​ളി​ച്ച​മു​ള്ള ജനാ​ല​വ​രി​ക​ളിൽ​നി​ന്നു ദൂ​ര​ത്തേ​ക്കു ക്ഷ​ണ​ത്തിൽ കൂ​ട്ടി​ക്കൊ​ണ്ടു​പോ​യി.

പാ​വ​ക​ളെ​പ്പോ​ലെ മറ്റു രണ്ടു ചെ​റു​കു​ട്ടി​ക​ളും അന്യോ​ന്യം കൈ​കോർ​ത്തു പി​ടി​ച്ചു പി​ന്നാ​ലെ ചെ​ന്നു.

ഒരു വീ​ട്ടു​പ​ടി​യു​ടെ കമാ​ന​ത്തി​നു ചു​വ​ട്ടിൽ മഴ​യിൽ​നി​ന്നും ആളു​ക​ളു​ടെ നോ​ട്ട​ത്തിൽ​നി​ന്നും രക്ഷ​പ്പെ​ട്ടു മറ​വി​ലാ​യി എന്നു കണ്ട​പ്പോൾ, ‘ഞാൻ എങ്ങോ​ട്ടാ​ണ് പോ​കു​ന്ന​തെ​ന്ന​റി​യാ​മോ?’ മൊ​ങ്പർ​നാ​സ് കല്പി​ച്ചു​ചോ​ദി​ച്ചു.

‘പശ്ചാ​ത്ത​പി​ച്ചു കയറുക എന്ന സന്ന്യാ​സി​മഠ [5] ത്തി​ലേ​ക്ക്.’

‘തമാ​ശ​ക്കാ​രൻ!’ മൊ​ങ്പർ​നാ​സ് തു​ടർ​ന്നു​പ​റ​ഞ്ഞു: ‘ഞാൻ ബബെയെ കാണാൻ പോ​ക​യാ​ണ്.’

‘ആഹാ!’ ഗവ്രോ​ഷ് ഉറ​ക്കെ​പ്പ​റ​ഞ്ഞു, അപ്പോൾ അവ​ളു​ടെ പേർ ബബെ എന്നാ​ണ്.

മൊ​ങ്പർ​നാ​സ് സ്വരം താ​ഴ്ത്തി. ‘അവ​ള​ല്ല, അവൻ.’

‘ഹോ, ബബെയോ?’

‘അതേ, ബബെ.’

‘അയാൾ കൊ​ളു​ത്തി​ലാ​ണെ​ന്നേ ഞാൻ വി​ചാ​രി​ച്ച​ത്’.

‘അയാൾ കൊ​ളു​ത്ത​ഴി​ച്ചു.’ മൊ​ങ്പർ​നാ​സ് മറു​പ​ടി പറ​ഞ്ഞു.

ബബെ​യു​ടെ താമസം ജയി​ലി​ലേ​ക്കു മാ​റ്റിയ ദിവസം രാ​വി​ലെ​ത്ത​ന്നെ, ‘പൊ​ല്ലീ​സ്സാ​പ്പീ​സിൽ’ വല​ത്തോ​ട്ടു തി​രി​യേ​ണ്ട​തി​നു പകരം ഇട​ത്തോ​ട്ടു തി​രി​ഞ്ഞ​തു​കൊ​ണ്ട് അവൻ എങ്ങ​നെ പു​റ​ത്തു ചാ​ടി​പ്പോ​ന്നു എന്നു​ള്ള വി​വ​ര​മെ​ല്ലാം ക്ഷ​ണ​ത്തിൽ മൊ​ങ്പർ​നാ​സ് ആ തെ​മ്മാ​ടി​ച്ചെ​ക്ക​നെ പറ​ഞ്ഞു മന​സ്സി​ലാ​ക്കി.

ആ സാ​മർ​ത്ഥ്യ​ത്തെ ഗവ്രോ​ഷ് അഭി​ന​ന്ദി​ച്ചു.

‘എന്തൊ​രു ദന്ത​വൈ​ദ്യൻ!’ അവൻ ഉച്ച​ത്തിൽ​പ്പ​റ​ഞ്ഞു.

ബബെ ചാ​ടി​പ്പോ​യ​തി​നെ​പ്പ​റ്റി കു​റ​ച്ചു​കൂ​ടി വി​വ​ര​ങ്ങൾ പറ​ഞ്ഞ​തി​നു​ശേ​ഷം, മൊ​ങ്പർ​നാ​സ് ഇങ്ങ​നെ അവ​സാ​നി​പ്പി​ച്ചു: ‘ഹോ അതു​മാ​ത്ര​മ​ല്ല.’

ഗവ്രോ​ഷ് ആ കേ​ട്ടു​നി​ല്ക്കു​ന്ന​തോ​ടു​കൂ​ടി മൊ​ങ്പർ​നാ​സ് കൈ​യിൽ​പ്പി​ടി​ച്ചി​രു​ന്ന ഒരു വടി മേ​ടി​ച്ച്, ആലോ​ചി​ക്കാ​തെ അതി​ന്റെ തല​പ്പു വലി​ച്ചെ​ടു​ത്തു; അപ്പോൾ ഒരു കട്ടാ​ര​ത്തി​ന്റെ അലകു പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​മാ​യി.

‘ഹാ!’ ക്ഷ​ണ​ത്തിൽ കട്ടാ​രം ഉള്ളി​ലേ​ക്കു​ത​ന്നെ ഇറ​ക്കി അവൻ ആശ്ച​ര്യ​പ്പെ​ട്ടു പറ​ഞ്ഞു, ‘അപ്പോൾ ഒരു പ്ര​മാ​ണി​യാ​യി വേ​ഷം​മാ​റിയ സൊ​ന്തം പട്ടാ​ള​ക്കാ​ര​നേ​യും താൻ പോ​രു​മ്പോൾ കൂ​ടെ​ക്ക​രു​തീ​ട്ടു​ണ്ട്.’

മൊ​ങ്പർ​നാ​സ് കണ്ണു​ചി​മ്മി.

‘എടാ മാരണേ!’ ഗവ്രോ​ഷ് തു​ടർ​ന്നു, ‘അപ്പോൾ തീ​പ്പെ​ട്ടി​ക്കോ​ലു​ക​ളു​മാ​യി ഒന്നു​ര​സി​നോ​ക്കാൻ തന്ന്യാ​ണ് ഭാവം?’

‘പറയാൻ വയ്യാ.’ ഒരു​ദാ​സീ​ന​മ​ട്ടോ​ടു​കൂ​ടി മൊ​ങ്പർ​നാ​സ് മറു​പ​ടി പറ​ഞ്ഞു. ‘ഒരു മൊ​ട്ടു​സൂ​ചി കൈയിൽ വെ​യ്ക്കു​ന്ന​ത് എപ്പോ​ഴും നല്ല​താ​ണ്.’

ഗവ്രോ​ഷ് ശാ​ഠ്യം പി​ടി​ച്ചു: ‘താ​നി​ന്ന് എന്തു ചെ​യ്യാ​നാ​ണ് ഭാവം?’

പി​ന്നെ​യും മൊ​ങ്പർ​നാ​സ് ഒരു സഗൗ​ര​വ​സ്വ​രം അവ​ലം​ബി​ച്ച് ഓരോ അക്ഷ​ര​വും വാ​യി​ലി​ട്ടു ചവ​ച്ചും​കൊ​ണ്ടു പറ​ഞ്ഞു: ‘കാ​ര്യ​ങ്ങൾ.’

പെ​ട്ടെ​ന്നു സം​ഭാ​ഷ​ണ​വി​ഷ​യം മാ​റ്റി, അവൻ പറ​ഞ്ഞു: ‘കൂ​ട്ട​ത്തിൽ പറ​യ​ട്ടെ.’

‘എന്ത്!’

‘ഇന്നാൾ ഒരു കാ​ര്യ​മു​ണ്ടാ​യി. ആലോ​ചി​ച്ചു​നോ​ക്കൂ. ഞാ​നൊ​രു പ്ര​മാ​ണി​യെ കണ്ടു. അയാൾ ഒരു​പ​ദേ​ശ​വും തന്റെ പണ​സ്സ​ഞ്ചി​യും​കൂ​ടി എനി​ക്കു സമ്മാ​നി​ച്ചു. ഞാൻ എന്റെ കീ​ശ​യി​ലി​ട്ടു. ഒരു നി​മി​ഷം കഴി​ഞ്ഞു. ഞാൻ കീ​ശ​യിൽ നോ​ക്കു​ന്നു. അതി​ലൊ​ന്നു​മി​ല്ല.’

‘ഉപ​ദേ​ശം മാ​ത്രം,’ ഗവ്രോ​ഷ് പറ​ഞ്ഞു.

‘അപ്പോൾ താനോ,’ മൊ​ങ്പർ​നാ​സ് ചോ​ദി​ച്ചു. ‘താ​നി​പ്പോൾ എവി​ടേ​ക്കാ​ണ്?’

ഗവ്രോ​ഷ് തന്റെ രണ്ടു ശര​ണാ​ഗ​ത​ന്മാ​രെ ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ണി​ച്ചു പറ​ഞ്ഞു: ‘ഞാൻ ഈ രണ്ടു പി​ഞ്ചു​കു​ട്ടി​ക​ളെ കെ​ട​ത്തി​യു​റ​ക്കാൻ പോ​ന്നു.’

‘എവി​ടെ​യാ​ണ് കി​ട​യ്ക്ക?’

‘എന്റെ വീ​ട്ടിൽ.’

‘തന്റെ വീ​ടെ​വി​ടെ​യാ​ണ്?’

‘എന്റെ വീ​ട്ടിൽ.’

‘അപ്പോൾ തനി​ക്കൊ​രു താ​മ​സ​സ്ഥ​ല​മു​ണ്ടോ?’

‘ഉവ്വ്, എനി​ക്കു​ണ്ട്.’

‘എവി​ടെ​യാ​ണ് ആ താ​മ​സ​സ്ഥ​ലം?’

‘ആനയിൽ,’ ഗവ്രോ​ഷ് പറ​ഞ്ഞു.

പ്ര​കൃ​ത്യാ അത്ര​യ​ധി​കം അത്ഭു​ത​പ്പെ​ടു​ന്ന ഒരു സ്വ​ഭാ​വ​ക്കാ​ര​ന​ല്ലെ​ങ്കി​ലും, മൊ​ങ്പർ​നാ​സ്സി​ന് അത്ഭു​ത​സൂ​ച​ക​മായ ഒരു ശബ്ദം പു​റ​പ്പെ​ടു​വി​ക്കാ​തെ കഴി​ഞ്ഞി​ല്ല. ‘ആനയിൽ!’

‘അതേ, ശരി, ആനയിൽ!’ ഗവ്ര​രോ​ഷ് തി​രി​ച്ച​ടി​ച്ചു. ‘ഉം ഉം ഉം?’

ആരും എഴു​താ​ത്ത​തും എല്ലാ​വ​രും ഉച്ച​രി​ക്കു​ന്ന​തു​മായ ഭാ​ഷ​യി​ലെ മറ്റൊ​രു വാ​ക്കാ​ണി​ത്

‘ഉം ഉം ഉം എന്നു​വെ​ച്ചാൽ, എന്താ​ണ​തിൽ തര​ക്കേ​ട്?’ എന്നർ​ത്ഥം.

ആ ചെ​ക്ക​ന്റെ ഈ അഗാ​ധ​മായ അഭി​പ്രാ​യ​പ്ര​ക​ട​നം മൊ​ങ്പർ​നാ​സ്സി​നെ തന്റേ​ടം വെ​പ്പി​ച്ചു. ഗവ്രോ​ഷി​ന്റെ താ​മ​സ​സ്ഥ​ല​ത്തെ സം​ബ​ന്ധി​ച്ചേ​ട​ത്തോ​ളം കു​റെ​ക്കൂ​ടി നല്ല അഭി​പ്രാ​യ​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്ക് അവൻ തി​രി​ച്ചെ​ത്തി​യ​തു​പോ​ലെ തോ​ന്നി.

‘ശരി, ശരി,’ അവൻ പറ​ഞ്ഞു, ‘ആഹാ, ആന. അവിടെ സു​ഖ​മാ​ണോ?’

‘വളരെ,’ ഗവ്രോ​ഷ് പറ​ഞ്ഞു, ‘അതൊ​ര​ധി​ക​പ്ര​സം​ഗി​യാ​ണ്.’ പാ​ല​ത്തി​ന്റെ ചോ​ട്ടി​ലെ​പ്പോ​ലെ അവിടെ കാ​റ്റി​ല്ല.’

‘താ​നെ​ങ്ങ​നെ അതിൽ കട​ക്കു​ന്നു?’

‘ഹോ, ഞാ​ന​ങ്ങോ​ട്ടു കട​ക്കും.’

‘അപ്പോൾ ഒരു പൊ​ത്തു​ണ്ടോ?’ മൊ​ങ്പർ​നാ​സ് കല്പി​ച്ചു ചോ​ദി​ച്ചു.

‘ദേവമേ! ഉണ്ടെ​ന്നു പറയണം. പക്ഷേ, താ​നാ​രോ​ടും പറ​യ​രു​ത് മുൻ​കാ​ലു​കൾ​ക്കി​ടേ​ലാ​ണ​ത്. തീ​പ്പെ​ട്ടി​ക്കൊ​ലു​കൾ അതു കണ്ടെ​ത്തീ​ട്ടി​ല്ല.’

‘എന്നി​ട്ടു, മേ​ല്പോ​ട്ടു കേറും? എനി​ക്കു മന​സ്സി​ലാ​യി.’

‘കൈ​കൊ​ണ്ട് ഒരു നീക്ക്-​ക്രിക്, ക്രി​ക്, കഴി​ഞ്ഞു ഒക്കെ; അവിടെ ആരു​മി​ല്ല’

കു​റ​ച്ചിട മി​ണ്ടാ​തി​രു​ന്ന​തി​നു​ശേ​ഷം, ഗവ്രോ​ഷ് തു​ടർ​ന്നു: ‘ഈ കു​ട്ടി​കൾ​ക്കാ​യി എനി​ക്കൊ​രു കോണി സമ്പാ​ദി​ക്ക​ണം.’

മൊ​ങ്പർ​നാ​സ് പൊ​ട്ടി​ച്ചി​രി​ച്ചു: ‘ഈ ഗ്ര​ഹ​പ്പിഴ പി​ടി​ച്ച രണ്ടു ചെ​ക്ക​ന്മാ​രെ താൻ എവി​ടെ​നി​ന്നു പെ​റു​ക്കി കൈ​യി​ലാ​ക്കി?’

ഗവ്രോ​ഷ് വലിയ സത്യ​വാ​നാ​യി മറു​പ​ടി പറ​ഞ്ഞു: ‘അത് ഒരു പാ​ഴ്മു​ടി​ക്കാ​രൻ എനി​ക്കു സമ്മാ​നി​ച്ച രണ്ടു ചി​ടു​ങ്ങ​ന്മാ​രാ​ണ്!’

അതി​നി​ട​യ്ക്ക് മൊ​ങ്പർ​നാ​സ് ആലോ​ച​ന​യിൽ​പ്പെ​ട്ടു: ‘താൻ എന്നെ വളരെ ക്ഷ​ണ​ത്തിൽ മന​സ്സി​ലാ​ക്കി​യ​ല്ലോ’. അവൻ പി​റു​പി​റു​ത്തു.

പരു​ത്തി​യിൽ പൊ​തി​ഞ്ഞ രണ്ടു തൂ​വ​ലു​ക​ളിൽ അധി​ക​മൊ​ന്നു​മ​ല്ലാ​ത്ത രണ്ടു ചെ​റു​സാ​ധ​നം കീ​ശ​യിൽ​നി​ന്നെ​ടു​ത്ത് അവൻ ഓരോ​ന്നും ഓരോ നാ​സാ​ദ്വാ​ര​ത്തിൽ തി​രു​കി. ഇത് അവ​ന്റെ മൂ​ക്കി​നെ മാ​റ്റി​ത്തീർ​ത്തു.

‘തന്നെ അതു മറ്റൊ​രാ​ളാ​ക്കി.’ ഗവ്രോ​ഷ് അഭി​പ്രാ​യ​പ്പെ​ട്ടു. ‘അത് തനി​ക്കു​ള്ള ഭം​ഗി​ക്കു​റ​വ് ഒട്ടു കു​റ​ച്ചു: ‘ഇത് എപ്പോ​ഴും താൻ വെ​ച്ചു​കൊ​ണ്ടി​രി​ക്ക​ണം.’

മൊ​ങ്പർ​നാ​സ് ഒരു സു​ഭ​ഗ​നാ​യി​രു​ന്നു; ഗവ്രോ​ഷ് ഒരു​പ​ദ്ര​വി​യാ​ണ്.

‘കാ​ര്യ​മാ​യി​ട്ട്,’ മൊ​ങ്പർ​നാ​സ് കല്പി​ച്ചു ചോ​ദി​ച്ചു. ‘ഇപ്പോൽ എന്നെ​പ്പ​റ്റി താ​നെ​ന്തു പറ​യു​ന്നു?’

മൊ​ങ്പർ​നാ​സി​ന്റെ ഒച്ച​യും തീരെ മാ​റി​യി​രു​ന്നു. ഒരു ഞൊ​ടി​നേ​രം​കൊ​ണ്ട് മൊ​ങ്പർ​നാ​സി​നെ തീരെ അറി​യാ​താ​യി.

‘ഹോ!’ ഞങ്ങൾ​ക്കു​വേ​ണ്ടി ഒരു കോ​മാ​ളി​കെ​ട്ട്.’ ഗവ്രോ​ഷ് അത്ഭു​ത​പ്പെ​ട്ടു പറ​ഞ്ഞു.

മൂ​ക്കിൽ വി​ര​ലി​ടു​ന്ന പ്ര​വൃ​ത്തി​യിൽ മു​ങ്ങി​യി​രു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ട് ഇതേ​വ​രെ ഒന്നും കേൾ​ക്കാ​തി​രു​ന്ന ആ രണ്ടു കു​ട്ടി​കൾ, കോ​മാ​ളി എന്നു കേ​ട്ട​പ്പോൾ അടു​ത്തു ചെ​ന്നു സന്തോ​ഷ​ത്തോ​ടും ബഹു​മാ​ന​ത്തോ​ടു​കൂ​ടി മൊ​ങ്പർ​നാ​സ്സി​നെ തു​റി​ച്ചു നോ​ക്കു​ക​യാ​യി.

ഭാ​ഗ്യ​ക്കേ​ടി​നു, മൊ​ങ്പർ​നാ​സ്സി​നു മന​സ്സു​ഖ​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല.

അവൻ ഗവ്രോ​ഷി​ന്റെ ചു​മ​ലിൽ കൈ​വെ​ച്ചു വാ​ക്കു​ക​ളെ ഉറ​പ്പി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു പറ​ഞ്ഞു: ‘കു​ട്ടീ, ഞാൻ പറ​യു​ന്ന​തു ശ്ര​ദ്ധി​ച്ചു കേൾ​ക്കൂ, ഞാൻ എന്റെ നാ​യ​യും, എന്റെ കത്തി​യും. എന്റെ ഭാ​ര്യ​യു​മാ​യി യോ​ജി​പ്പി​ലാ​ണെ​ങ്കി​ലും, താൻ എനി​ക്കു വേ​ണ്ടി പത്തു സൂ ചെ​ല​വു​ചെ​യ്യു​മെ​ങ്കി​ലും, ഞാൻ പണി​യെ​ടു​ക്കി​ല്ലെ​ന്നു ശഠി​ക്കി​ല്ല, പക്ഷേ, ഇതു നോൽ​മ്പി​ന്റെ തലേ ദി​വ​സ​മ​ല്ല​ല്ലോ.’

ഈ അവ​ല​ക്ഷ​ണം​പി​ടി​ച്ച വാ​ക്യം തെ​മ്മാ​ടി​ച്ചെ​ക്ക​നെ ഒന്നു വല്ലാ​തെ ഇള​ക്കി​ത്തീർ​ത്തു. അവൻ പെ​ട്ടെ​ന്നു തി​രി​ഞ്ഞു, തന്റെ മി​ന്നു​ന്ന കണ്ണു​ക​ളെ ചു​റ്റും ഒന്നു സശ്ര​ദ്ധ​മാ​യോ​ടി​ച്ചു. കു​റ​ച്ച​ടി ദൂ​ര​ത്താ​യി അങ്ങോ​ട്ടു പു​റം​തി​രി​ഞ്ഞു നി​ല്ക്കു​ന്ന ഒരു പൊ​ല്ലീ​സ് സർ​ജ്ജ​ന്റി​നെ കണ്ടു​പി​ടി​ച്ചു. ഗവ്രോ​ഷ് ഒരു ‘ഹാ, കൊ​ള്ളാം’ എന്നു പറയാൻ നാ​വിൻ​തു​മ്പു​വ​രെ എത്തി​ച്ച​താ​ണ്; പക്ഷേ, അതു നിർ​ത്തി മൊ​ങ്പർ​നാ​സ്സി​ന്റെ കൈ പി​ടി​ച്ചു പറ​ഞ്ഞു: ‘എന്നാൽ അങ്ങ​നെ​യാ​ട്ടെ; ഞാന് എന്റെ ചി​ടു​ങ്ങ​ന്മാ​രെ​യും​കൊ​ണ്ട് എന്റെ ആന​യു​ടെ അടു​ക്ക​ലേ​ക്കു പോണു. എന്നെ​ക്കൊ​ണ്ട് ഏതു രാ​ത്രി​യെ​ങ്കി​ലും ആവ​ശ്യ​മാ​യാൽ താൻ അവിടെ വന്ന​ന്വേ​ഷി​ച്ചാൽ മതി. ഞാൻ കട​ക്കു​ന്നേ​ട​ത്തു​ത​ന്നെ​യാ​ണ് താമസം. പടി​കാ​വ​ല്ക്കാ​ര​നി​ല്ല. താൻ വന്നി​ട്ടു ‘മൊ​സ്യു ഗവ്രോ​ഷ് എവിടെ?’ എന്നു ചോ​ദി​ച്ചാൽ മതി.’

‘വളരെ നല്ല​ത്.’ മൊ​ങ്പർ​നാ​സ് പറ​ഞ്ഞു.

മൊ​ങ്പർ​നാ​സ് ഗ്രീ​വി​നു നേർ​ക്കും ഗവ്രോ​ഷ് ബസ്തീ​ലി​ന്റെ വഴി​ക്കും തി​രി​ഞ്ഞ് അവർ പര​സ്പ​രം പി​രി​ഞ്ഞു. ഗവ്രോ​ഷി​നാൽ വലി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന ജ്യേ​ഷ്ഠ​നാൽ വലി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടു പോ​കു​ന്ന ആ അഞ്ചു വയ​സ്സു​ള്ള കു​ട്ടി ആ പോയ കോ​മാ​ളി വേ​ഷ​ക്കാ​ര​നെ നോ​ക്കി​ക്കാ​ണാൻ​വേ​ണ്ടി പലതവണ തല തി​രി​ച്ചു.

പൊ​ല്ലീ​സ്സു​കാ​ര​നു​ണ്ടെ​ന്നു​ള്ള വസ്തുത ഗവ്രോ​ഷി​നെ ധരി​പ്പി​ക്കാൻ മൊ​ങ്പർ​നാ​സ് എടു​ത്ത വിദ്യ അഞ്ചോ ആറോ തവണ പല സ്വ​രൂ​പ​ത്തി​ലാ​യി ടിക് എന്ന ഒരൊ​ച്ച ആവർ​ത്തി​ക്ക​യ​ല്ലാ​തെ മറ്റൊ​ന്നു​മ​ല്ല. ഈ ശബ്ദം, ടിക്, ഒറ്റ​യ്ക്കാ​യി​ട്ടോ ഒരു വാ​ക്യ​ത്തി​ലെ വാ​ക്കു​ക​ളോ​ടു ഭം​ഗി​യിൽ കൂ​ട്ടി​യി​ണ​ക്കി​യി​ട്ടോ പറ​ഞ്ഞാൽ, അർ​ത്ഥം: ‘സൂ​ക്ഷി​ക്ക​ണം, നമു​ക്കു സ്വ​ത​ന്ത്ര​മാ​യി സം​സാ​രി​ച്ചു​കൂ​ടാ.’ ഇതിനു പുറമേ, മൊ​ങ്പർ​നാ​സ്സി​ന്റെ വാ​ച​ക​ത്തിൽ ഗവ്രോ​ഷി​നു മന​സ്സി​ലാ​കാ​തെ പോയ ഒരു സാ​ഹി​ത്യ​ഭം​ഗി​യു​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു; എന്റെ നായ, എന്റെ കത്തി, എന്റെ ഭാര്യ എന്ന​തു മോ​ളി​യേർ കവി​ത​യെ​ഴു​തു​ക​യും കാ​ല്ലൊ ചി​ത്രം വര​യ്ക്കു​ക​യും ചെ​യ്തി​രു​ന്ന ആ മഹ​ത്തായ ശതാ​ബ്ദ​ത്തിൽ വി​ദൂ​ഷ​ക​ന്മാ​രു​ടേ​യും പൊ​റാ​ട്ടു​ന​ട​ന്മാ​രു​ടേ​യും ഇടയിൽ ധാ​രാ​ളം നട​പ്പു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന ഒന്നാ​ണ്.

ഇരു​പ​തു കൊ​ല്ലം മുൻ​പു​വ​രെ പ്ലാ​സ് ദ് ലാ ബസ്തീ​ലി​ന്റെ തെ​ക്കു​പ​ടി​ഞ്ഞാ​റേ മൂ​ല​യ്ക്കു തോ​ടി​ന്റെ കര​യ്ക്കു കോ​ട്ട​ക്കാ​രാ​ഗൃ​ഹ​ത്തി​ലെ പഴയ കു​ഴി​യിൽ​നി​ന്നു തോ​ണ്ടി​യെ​ടു​ത്ത ഒര​പൂർ​വ്വ സ്മാ​ര​ക​സ്തം​ഭം കാ​ണാ​മാ​യി​രു​ന്നു; അതി​പ്പോൾ പാ​രി​സ്സു​കാ​രു​ടെ സ്മ​ര​ണ​യിൽ​നി​ന്നു തീരെ മാ​യ്ക്ക​പ്പെ​ട്ടു​പോ​യി; പക്ഷേ, അത് ‘ഈജി​പ്തി​ലെ സൈ​ന്യ​ത്തി​ന്റെ പ്ര​ധാ​നാ​ധി​പ​നായ ഒരു വി​ദ്യാ​ശാ​ലാം​ഗ​ത്തി​ന്റെ’ മനോ​ധർ​മ്മ​മാ​യി​രു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ട് അതി​ന്റെ ചില ചി​ഹ്ന​മെ​ങ്കി​ലും ഓർ​മ്മ​യിൽ വെ​യ്ക്കേ​ണ്ട​താ​യി​രു​ന്നു.

ഒരു കര​ടു​കു​റി​പ്പേ ആയി​രു​ന്നു​ള്ളു​വെ​ങ്കി​ലും ഞങ്ങൾ ഒരു സ്മാ​ര​ക​സ്തം​ഭ​മെ​ന്നു പറ​യു​ന്നു. എന്നാൽ ഈ മൂശ, അത്ഭു​ത​ക​ര​മായ ഒരു കര​ടു​കു​റി​പ്പ്, നെ​പ്പോ​ളി​യ​ന്റെ ഒരു മനോ​ധർ​മ്മ​ത്തി​ന്റെ മഹ​ത്തായ കങ്കാ​ളം. വഴി​ക്കു​വ​ഴി​യേ വന്നു​പോയ കാ​റ്റ​ടി​കൾ പു​ഴ​ക്കി​യെ​ടു​ത്ത് ഒരോ​രി​ക്ക​ലും നമ്മ​ളിൽ​നി​ന്ന് അധി​ക​മ​ധി​കം ദൂ​ര​ത്തേ​ക്കു കൊ​ണ്ടു​പോ​യി​രു​ന്ന ഈ വസ്തു, ചരി​ത്ര​പ്ര​സി​ദ്ധ​മാ​വു​ക​യും, അതു തന്റെ താൽ​ക്കാ​ലി​ക​സ്ഥി​തി​ക്കെ​തി​രാ​യി ഒരു​ത​രം നി​ശ്ചി​ത​ത്വ​ത്തെ സമ്പാ​ദി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്തു. അതു നാ​ല്പ​ത​ടി ഉയ​ര​ത്തിൽ മരം​കൊ​ണ്ടും കല്ലു​കൊ​ണ്ടു​മു​ണ്ടാ​ക്കി​യ​തും, പണ്ട് ഒരു പടു​ചി​ത്ര​ക്കു​റി​പ്പു​കാ​രൻ പച്ച​ച്ചാ​യ​മി​ട്ടി​രു​ന്നാ​ലും ഇപ്പോൾ ആകാ​ശ​വും കാ​റ്റും കാ​ല​വും കൂടി കറു​പ്പു​ചാ​യ​മി​ട്ടി​ട്ടു​ള്ള ഒരു വീ​ടി​ന്നൊ​ത്ത​ഗോ​പു​രം പു​റ​ത്തു വഹി​ച്ചു നി​ല്ക്കു​ന്ന​തു​മായ ഒരാ​ന​യാ​യി​രു​ന്നു. ഈ ഏകാ​ന്ത​വും അര​ക്ഷി​ത​വു​മായ പ്ര​ദേ​ശ​ത്ത്, ആ കൂ​റ്റൻ പ്ര​തിമ, അതി​ന്റെ ഉട​ലോ​ടും കൊ​മ്പു​ക​ളോ​ടും ഗോ​പു​ര​ത്തോ​ടും കൂ​റ്റൻ വാ​ലോ​ടും തൂ​ണു​കൾ​പോ​ലെ​യു​ള്ള നാലു കാ​ലു​ക​ളോ​ടും​കൂ​ടി, നക്ഷ​ത്ര​പ്ര​കാ​ശ​മു​ള്ള രാ​ത്രി​യിൽ ഒര​പൂർ​വ്വ​വും ഭയ​ങ്ക​ര​വു​മായ സ്വ​രൂ​പ​ത്തെ ഉണ്ടാ​ക്കി​യി​രു​ന്നു. അതു പൊ​തു​ജ​ന​ശ​ക്തി​യു​ടെ ഒരു​ത​രം ബിം​ബ​മാ​യി​രു​ന്നു. അത് ഇരു​ണ്ട​തും ദുർ​ഗ്ര​ഹ​വും മഹ​ത്ത​ര​വു​മാ​യി​രു​ന്നു. അദൃ​ശ്യ​മായ ബസ്തീൽ​പ്രേ​ത​ക്കാ​ഴ്ച​യു​ടെ അടു​ത്തു നി​വർ​ന്നു​നി​ല്ക്കു​ന്ന – ഇന്ന​തെ​ന്നാർ​ക്കും അറി​ഞ്ഞു​കൂ​ടാ​ത്ത – ഒരു ദൃ​ശ്യ​മായ ഭൂ​ത​മാ​യി​രു​ന്നു അത്

ഈ കെ​ട്ടി​ട​ത്തി​ലേ​ക്ക് അപ​രി​ചി​ത​ന്മാർ ആരും ചെ​ന്നി​രു​ന്നി​ല്ല; വഴി​പോ​ക്ക​രാ​രും അങ്ങോ​ട്ടു നോ​ക്കാ​റി​ല്ല. അത് ഇടി​ഞ്ഞു​പൊ​ളി​ഞ്ഞു​തു​ട​ങ്ങി​യി​രി​ക്കു​ന്നു; ഓരോ ഋതു​മാ​റ്റ​ത്തി​ലും അതി​ന്റെ വാ​രി​ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളിൽ അടർ​ന്ന പശ​ക്ക​ഷ്ണ​ങ്ങൾ അതി​ന്മേൽ ഭയ​ങ്ക​ര​ങ്ങ​ളായ മു​റി​ക​ളെ​പ്പോ​ലെ കാ​ണ​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നു. പരി​ഷ്കൃത ഭാ​ഷ​യിൽ നട​പ്പു​ള്ള വാ​ക്ക​നു​സ​രി​ച്ചു പറ​യു​മ്പോൾ ‘അവ​സ്ഥ​ക്കാർ’ 1814 മു​ത​ല്ക്ക് അതി​ന്റെ കഥ വി​സ്മ​രി​ച്ചു. അത് അതി​ന്റെ മു​ക്കിൽ ദുഃ​ഖ​മ​യ​മാ​യി, ദീ​ന​ത്തിൽ​പ്പെ​ട്ടു, പൊ​ളി​ഞ്ഞു​ത​കർ​ന്ന്, ഒരു തക​രാ​റായ വേ​ലി​യാൽ ചു​റ്റ​പ്പെ​ട്ടു, മദ്യ​പാ​നി​ക​ളായ വണ്ടി​ക്കാ​രാൽ ഇള​വി​ല്ലാ​തെ അഴു​ക്കാ​ക്ക​പ്പെ​ട്ട് അങ്ങ​നെ നി​ന്നി​രു​ന്നു; അതി​ന്റെ വയ​റ്റ​ത്തു വി​ല​ങ്ങ​നെ പൊ​ട്ടു​കൾ പൊ​ട്ടി, അതി​ന്റെ വാ​ലിൽ​നി​ന്ന് ഒരു പല​ക​യു​ന്തി, അതി​ന്റെ കാ​ലി​ന്മേൽ നീണ്ട പു​ല്ലു​കൾ മു​ള​ച്ചു​വ​ളർ​ന്നു; വലിയ പട്ട​ണ​ങ്ങ​ളി​ലെ നി​ല​ത്തെ ആരു​മ​റി​യാ​തെ പൊ​ക്കി​വി​ടു​ന്ന​താ​യി പതു​ക്കെ​യും ഇള​വി​ല്ലാ​തെ​യും ഉണ്ടാ​കു​ന്ന ആ ഒരു മാ​റ്റം​കാ​ര​ണം ഒരു മു​പ്പ​തു കൊ​ല്ല​മാ​യി അതി​ന്റെ ചു​റ്റു​മു​ള്ള അടി​നി​ര​പ്പു പൊ​ന്തി​യി​രു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ട് അതൊരു കു​ണ്ടി​ലാ​യി​പ്പോ​ക​യും അതു കീ​ഴ്പോ​ട്ടു നി​ല​ത്തേ​ക്ക് ആണ്ടു​പോ​കു​ന്നു​ണ്ടോ എന്നാ​വു​ക​യും ചെ​യ്തി​രു​ന്നു. അതു വൃ​ത്തി​കെ​ട്ട​തും, നി​ന്ദ്യ​വും, അറ​പ്പു തോ​ന്നി​ക്കു​ന്ന​തും, അതി​വി​ശി​ഷ്ട​വും, പ്ര​മാ​ണി​ക​ളു​ടെ കണ്ണി​നു വി​രൂ​പ​വും, ആലോ​ച​നാ​ശീ​ല​ന്റെ കണ്ണി​നു ദുഃ​ഖ​മ​യ​വു​മാ​യി​രു​ന്നു. അടി​ച്ചു പു​റ​ത്തു​ക​ള​യാൻ​പോ​കു​ന്ന വൃ​ത്തി​കേ​ടി​ന്റേ​യും സ്ഥാ​ന​ഭ്ര​ഷ്ട​മാ​ക്ക​പ്പെ​ടാൻ പോ​കു​ന്ന രാ​ജ​ത്വ​ത്തി​ന്റെ​യും എന്തോ ഒന്ന് അതി​ന്നു​ണ്ട്. ഞങ്ങൾ പറ​ഞ്ഞ​തു​പോ​ലെ, രാ​ത്രി​യിൽ അതി​ന്റെ മട്ടു മാറും. ഉരുൾ​ച്ച​യു​ള്ള സക​ല​ത്തി​നും പറ്റിയ ഒന്നാ​ണ് രാ​ത്രി. സന്ധ്യ​യാ​കു​ന്ന​തോ​ടു​കൂ​ടി ആ പഴയ ആന​യു​ടെ രൂപം ആകെ മാറും; നി​ഴ​ല്പാ​ടു​ക​ളു​ടെ എന്തെ​ന്നി​ല്ലാ​ത്ത പ്ര​ശാ​ന്ത മഹി​മ​യിൽ അവൻ ശാ​ന്ത​വും ഭയ​ങ്ക​ര​വു​മായ ഒരാ​കൃ​തി​യെ​ടു​ക്കും. ഭൂ​ത​കാ​ല​ത്തി​ലേ​താ​യ​തു​കൊ​ണ്ട് അവൻ രാ​ത്രി​ക്കു ചേർ​ന്ന​താ​യി; ഇരു​ട്ട് അവ​ന്റെ മഹ​ത്ത്വ​ത്തോ​ടു​കൂ​ടി യോ​ജി​ച്ച​താ​ണ്.

പരു​ത്ത​തും, പരു​ങ്ങി​യ​തും, ഉറ​പ്പു​കൂ​ടി​യ​തും നി​ഷ്ഠു​ര​വും, എതാ​ണ്ടു വി​കൃ​ത​മെ​ങ്കി​ലും നി​ശ്ച​യ​മാ​യും പ്ര​ഭാ​വ​വ​ത്തും, മഹ​ത്ത​ര​വും അപ​രി​ഷ്കൃ​ത​വു​മായ ഒരു ഗൗ​ര​വം​കൊ​ണ്ടു മു​ദ്രി​ത​വു​മായ ഈ സ്മാ​ര​ക​വ​സ്തു ഇപ്പോൾ ഇല്ലാ​താ​യി. പണ്ട​ത്തെ ജന്മി​ക​ളു​ടെ സ്ഥാ​ന​ത്ത് ഇട​ത്ത​ര​ക്കാ​ര​നാ​യ​തു​പോ​ലെ, ഒമ്പ​തു ഗോ​പു​ര​ങ്ങ​ളോ​ടു​കൂ​ടിയ ആ ഇരു​ണ്ട കോ​ട്ട​യു​ടെ സ്ഥാ​ന​ത്ത് ഒരു​ത​രം പടു​കൂ​റ്റ​ന​ടു​പ്പി​ന്ന് അതി​ന്റെ പു​ക​ക്കു​ഴൽ ചൂടി സമാ​ധാ​ന​പൂർ​വ്വം തല​യു​യർ​ത്തി നി​ല്ക്കാൻ​വേ​ണ്ടി അത​വി​ടെ​നി​ന്നു ചു​വ​ടൊ​ഴി​ച്ചു. ഒരു പാ​ത്ര​ത്തി​ലാ​ണ് ശക്തി മു​ഴു​വൻ എന്നു​ള്ള ഒരു കാ​ല​ത്തി​ന്റെ അട​യാ​ള​മു​ദ്ര ഒര​ടു​പ്പാ​കു​ന്ന​ത് പ്ര​കൃ​തി​സാ​ധാ​ര​ണ​മാ​ണ്. ഈ കാലം കഴി​ഞ്ഞു​പോ​വും; ആവി​ക്കു​ഴ​ലിൽ ശക്തി​യു​ണ്ടാ​കാ​മെ​ങ്കിൽ തല​ച്ചോ​റി​ല​ല്ലാ​തെ ശക്തി​യു​ണ്ടാ​വാൻ വയ്യെ​ന്ന് ആളുകൾ മന​സ്സി​ലാ​ക്കി​ത്തു​ട​ങ്ങി​യി​രി​ക്കു​ന്നു; മറ്റൊ​രു​വി​ധ​ത്തിൽ പറ​ഞ്ഞാൽ, ലോ​ക​ത്തെ വലി​ച്ചു മുൻ​പോ​ട്ടു കൊ​ണ്ടു​പോ​കു​ന്ന​ത് തീ​വ​ണ്ടി​യ​ന്ത്ര​ങ്ങ​ള​ല്ല. ആലോ​ച​ന​ക​ളാ​ണ്. തീ​വ​ണ്ടി​യ​ന്ത്ര​ങ്ങ​ളെ ആലോ​ച​ന​ക​ളോ​ട് കൂ​ട്ടി​ക്കൊ​ടുക—അതു നന്ന്. പക്ഷേ, കു​തി​ര​യെ സവാ​രി​ക്കാ​ര​നെ​ന്നു തെ​റ്റി​ദ്ധ​രി​ക്ക​രു​ത്.

ഏതാ​യാ​ലും പ്ലാ​സ് ദ് ലാ ബസ്തീ​ലി​ലേ​ക്കു​ത​ന്നെ മട​ങ്ങി​ച്ചെ​ല്ലുക, ഈ ആന​യു​ടെ നിർ​മ്മാ​താ​വി​നു പശ​യിൽ​നി​ന്ന് ഒരു മഹ​ത്തായ വസ്തു​വു​ണ്ടാ​ക്കാൻ സാ​ധി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ട്; അടു​പ്പു​ണ്ടാ​ക്കി​യാൾ​ക്കു പി​ച്ച​ള​യിൽ​നി​ന്ന് ഒരു മനോ​ഹ​ര​വ​സ്തു​വു​ണ്ടാ​ക്കാൻ മാ​ത്ര​മേ കഴി​ഞ്ഞി​ട്ടു​ള്ളു.

ഒരു മു​ഴ​ങ്ങു​ന്ന പേ​രി​നാൽ ജ്ഞാ​ന​സ്നാ​നം കഴി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​തും ജൂ​ലാ​യി​യി​ലെ സ്തം​ഭം എന്നു പറ​ഞ്ഞു​വ​രു​ന്ന​തു​മായ ഈ അടു​പ്പു​കു​ഴൽ, അല​സി​പ്പോയ ഭരണ പരി​വർ​ത്ത​ന​ത്തി​ന്റെ ഈ സ്മാ​ര​ക​വ​സ്തു, 1832-​ൽപ്പോലും ഒരു മഹ​ത്തായ മര​പ്പ​ണി​കൊ​ണ്ടു—ഞങ്ങ​ളാ​ണെ​ങ്കിൽ ഈ കാ​ര്യ​ത്തിൽ പശ്ചാ​ത്ത​പി​ക്കു​ക​യാ​ണ്—ആനയെ ഒറ്റ​യ്ക്കാ​ക്കു​ന്ന പ്ര​വൃ​ത്തി മു​ഴു​മി​പ്പി​ച്ച ഒരു വലു​പ്പ​മേ​റിയ പല​ക​വേ​ലി​കൊ​ണ്ടും മൂ​ടി​യി​രു​ന്നു.

അവിടെ, ദൂ​ര​ത്തു​ള്ള ഒരു തെ​രു​വു​വി​ള​ക്കി​ന്റെ വെ​ളി​ച്ചം​കൊ​ണ്ട് അല്പ​മൊ​ന്നു പ്ര​കാ​ശി​ക്കു​ന്ന ഈ ഒരു മൂ​ല​യി​ലേ​ക്കാ​ണ്, ആ തെ​മ്മാ​ടി​ച്ചെ​ക്കൻ തന്റെ രണ്ടു ‘ചി​ടു​ങ്ങ​ന്മാ​രെ​യും’ കൂ​ട്ടി​ക്കൊ​ണ്ടു ചെ​ന്ന​ത്.

ഇവിടെ ഒന്നു നി​ന്നു, ഞങ്ങൾ ഈ പറ​യു​ന്ന​ത് വെറും വാ​സ്ത​വ​മാ​ണെ​ന്നും, ഇരു​പ​തു കൊ​ല്ല​ത്തി​നു മുൻപ് നീ​തി​ന്യാ​യ​സഭ തെ​ണ്ടി​ന​ട​ക്ക​ലും പൊ​തു​ജ​ന​സ്മാ​ര​ക​വ​സ്തു​വെ കേ​ടു​വ​രു​ത്ത​ലും എന്ന കു​റ്റ​ത്തി​ന്മേൽ ഇതേ ബസ്തീ​ലി​ലെ ആനയിൽ കി​ട​ന്നു​റ​ങ്ങി​പ്പോയ ഒരു കു​ട്ടി​യെ വി​ചാ​രണ ചെ​യ്ക​യു​ണ്ടാ​യി എന്നും വാ​യ​ന​ക്കാ​രെ ഓർ​മ്മി​പ്പി​ക്കു​വാൻ ഞങ്ങ​ളെ സമ്മ​തി​ക്ക​ണം. ഈ വാ​സ്ത​വം കു​റി​ച്ചി​ട്ട​ശേ​ഷം ഞങ്ങൾ കഥ തു​ട​രു​ന്നു.

ആ കൂ​റ്റൻ പ്ര​തി​മ​യു​ടെ അടു​ത്തെ​ത്തി​യ​പ്പോൾ, അപാ​ര​മായ മഹ​ത്വ​മു​ള്ള​തെ​ന്തും ഏറ്റ​വു​മ​ധി​കം അണു​പ്രാ​യ​ത്തി​ലു​ള്ള എന്തി​ലും ഉണ്ടാ​ക്കി​ത്തീർ​ക്കു​ന്ന വി​കാ​രം മന​സ്സി​ലാ​ക്കി ഗവ്രോ​ഷ് പറ​ഞ്ഞു: ‘പേ​ടി​ച്ച് അന്തം​വി​ട​രു​തേ, കു​ഞ്ഞു​ങ്ങ​ളേ!’

എന്നി​ട്ട്, വേ​ലി​ക്കു​ള്ള ഒരു നൂ​ത്ത​യി​ലൂ​ടെ ആന​യു​ടെ വള​ച്ചു​കെ​ട്ടി​യി​ലേ​ക്കു കട​ന്ന് അവൻ ആ രണ്ടു കു​ട്ടി​ക​ളേ​യും അക​ത്തേ​ക്കു പി​ടി​ച്ചു കട​ത്തി. ഏതാ​ണ്ടു ഭയ​പ്പെ​ട്ടു​പോയ ആ രണ്ടു കു​ട്ടി​ക​ളും ഒര​ക്ഷ​ര​വും മി​ണ്ടാ​തെ ഗവ്രോ​ഷി​നെ പി​ന്തു​ടർ​ന്നു; ഭക്ഷ​ണം തരി​ക​യും കി​ട​ക്കാൻ സ്ഥലം തരാ​മെ​ന്നേ​ല്ക്കു​ക​യും ചെയ്ത ആ കീ​റ​ത്തു​ണി​യു​ടു​പ്പി​ലു​ള്ള കു​ട്ടി​ദൈ​വ​ത്തി​ന്നാ​യി അവർ താ​ന്താ​ങ്ങ​ളെ ഏല്പി​ച്ചു​കൊ​ടു​ത്തു.

അവിടെ ആ വേ​ലി​യോ​ടു ചേർ​ന്നു, പകൽ​സ്സ​മ​യ​ത്ത് അയൽ​പ​ക്ക​ത്തു​ള്ള മര​ച്ചാ​പ്പ​യി​ലെ കൂ​ലി​പ്പ​ണി​ക്കാ​രു​ടെ ഉപ​യോ​ഗ​ത്തി​നു​ള്ള ഒരു കോണി കി​ട​ന്നി​രു​ന്നു. പ്ര​ശം​സ​നീ​യ​മായ ഉശി​രോ​ടു​കൂ​ടി ഗവ്രോ​ഷ് അതെ​ടു​ത്തു പൊ​ന്തി​ച്ച്, ആന​യു​ടെ മുൻ​കാ​ലു​ക​ളി​ലൊ​ന്നി​നോ​ടു ചേർ​ത്തു​ചാ​രി. കോണി അവ​സാ​നി​ക്കു​ന്നേ​ട​ത്ത് ആ കൂ​റ്റൻ പ്ര​തി​മ​യു​ടെ വയ​റ്റ​ത്താ​യി ഒരു​ത​രം ഇരു​ണ്ട ദ്വാ​രം വെ​ളി​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നു.

ഗവ്രോ​ഷ് ആ കോ​ണി​യും ദ്വാ​ര​വും തന്റെ അതി​ഥി​കൾ​ക്കു ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ണി​ച്ചു പറ​ഞ്ഞു. ‘കയറി അക​ത്തു കൂ​ടി​ക്കോ​ളിൻ.’

രണ്ടു ചെ​റു​കു​ട്ടി​ക​ളും അന്യോ​ന്യം പേ​ടി​ച്ചു നോ​ക്കി.

‘ചി​ടു​ങ്ങ​ന്മാ​രേ, നി​ങ്ങൾ​ക്കു പേ​ടി​യാ​വു​ന്നു അല്ലേ!’ ഗവ്രോ​ഷ് ഉച്ച​ത്തിൽ പറ​ഞ്ഞു:

അവൻ തു​ടർ​ന്നു: ‘കണ്ടോ​ളിൻ!’

അവൻ ആന​യു​ടെ പരു​ത്ത കാ​ലി​ന്മേൽ പി​ടി​ച്ച് ഒരു ഞൊ​ടി​യി​ട​കൊ​ണ്ടു, കോണി ഉപ​യോ​ഗ​പ്പെ​ടു​ത്താ​തെ​ത​ന്നെ, ആ പൊ​ത്തി​ലെ​ത്തി​ച്ചേർ​ന്നു. ഒരു പൊ​ത്തി​ലേ​ക്ക് ഒര​ണ​ലി​പ്പാ​മ്പ് ഇഴ​ഞ്ഞു​ക​ട​ക്കു​ന്ന​തു​പോ​ലെ, അവൻ അക​ത്തേ​ക്കു കട​ന്നു മറ​ഞ്ഞു; ഒരു നി​മി​ഷം കഴി​ഞ്ഞു, വി​ളർ​ത്ത​പോ​ലെ​യി​രു​ന്ന അവ​ന്റെ തല വി​ളർ​ത്ത​തും വെ​ളു​ത്ത​തു​മായ ഒരു പ്രേ​തം​പോ​ലെ ആ ഇരു​ണ്ട ദ്വാ​ര​ത്തി​ന്റെ വക്ക​ത്തു​വ്യ​ക്ത​മാ​യി കണ്ടു.

‘ആട്ടെ,’ അവൻ വി​ളി​ച്ചു​പ​റ​ഞ്ഞു, ‘പി​ള്ള​രേ, ഇങ്ങോ​ട്ടു കയ​റി​ക്കോ​ളിൻ! ഇവിടെ എന്തു രസ​മാ​ണെ​ന്നു കണ്വോ!ഉം, ഇങ്ങോ​ട്ടു വരിൻ!’

അവൻ മൂ​ത്ത​വ​നോ​ടു പറ​ഞ്ഞു. ‘ഞാൻ കൈ പി​ടി​ക്കാം.’

കു​ട്ടി​കൾ അങ്ങോ​ട്ടു​മി​ങ്ങോ​ട്ടും കൈ​മു​ട്ടു​കൊ​ണ്ടു തട്ടി; ആ തെ​മ്മാ​ടി​ച്ചെ​ക്കൻ ഒരേ​സ​മ​യ​ത്ത് അവരെ പേ​ടി​പ്പെ​ടു​ത്തു​ക​യും വി​ശ്വ​സി​പ്പി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്തി​രു​ന്നു; പി​ന്നെ, നല്ല മഴ​യു​ണ്ടു​താ​നും. മൂ​ത്ത​വൻ ആ അപ​ക​ട​മേ​ല്ക്കാൻ സന്ന​ദ്ധ​നാ​യി ജ്യേ​ഷ്ഠൻ കയ​റി​പ്പോ​കു​ന്ന​തും താൻ ആ കൂ​റ്റൻ​ജ​ന്തു​വി​ന്റെ മുൻ​കാ​ലു​കൾ​ക്കി​ട​യിൽ തനി​ച്ചാ​യ​തും കണ്ട​പ്പോൾ ആ ഇള​യ​കു​ട്ടി​ക്ക് ഉറ​ക്കെ​ക്ക​ര​യാൻ തോ​ന്നി; എങ്കി​ലും അതിനു ധൈ​ര്യ​മു​ണ്ടാ​യി​ല്ല.

മൂ​ത്ത​വൻ കാൽ വി​റ​ച്ചു​കൊ​ണ്ട് കോ​ണി​യു​ടെ അറ്റ​ത്തോ​ള​മെ​ത്തി. അതി​നി​ട​യ്ക്ക് ഗവ്രോ​ഷ്, പയ​റ്റാ​ശാൻ ശി​ഷ്യ​രെ​യെ​ന്ന​പ്പോ​ലെ, അല്ലെ​ങ്കിൽ കഴു​ത​നോ​ട്ട​ക്കാ​രൻ കഴു​ത​ക​ളെ എന്ന​പോ​ലെ, ഉറ​ക്കെ​യു​ള്ള വാ​ക്കു​ക​ളെ​ക്കൊ​ണ്ട്—അവനെ ഉത്സാ​ഹി​പ്പി​ച്ചി​രു​ന്നു: ‘പേ​ടി​യ്ക്ക​ണ്ടാ! അതു തന്നെ!—അങ്ങി​നെ!—അവിടെ കാൽ വെ​യ്ക്ക്—കൈ​യി​ങ്ങോ​ട്ടു കാ​ണി​ക്ക്—ഉശിർ വേ​ണ്ടേ!’

കു​ട്ടി കൈ നീ​ട്ടി​യാൽ എത്താ​വു​ന്നേ​ട​ത്താ​യ​പ്പോൾ, അവൻ പെ​ട്ടെ​ന്നും ചു​ണ​യോ​ടു​കൂ​ടി​യും ആ കൈ കട​ന്നു​പി​ടി​ച്ചു താൻ നി​ല്ക്കു​ന്നേ​ട​ത്തേ​ക്കു വലി​ച്ചാ​ക്കി.

‘കൊ​ത്തി​ച്ചു!’ അവൻ പറ​ഞ്ഞു.

‘അപ്പോൾ’, ഗവ്രോ​ഷ് പറ​ഞ്ഞു, ‘ഞാൻ വരാം. മൊ​സ്യു ഒരി​ട​ത്തി​രി​ക്കൂ.’

അങ്ങോ​ട്ടു കട​ന്ന​തു​പോ​ലെ​ത​ന്നെ പു​റ​ത്തേ​ക്ക് വന്ന് ഒരു മൊ​ച്ച​യു​ടെ ചു​റു​ക്കോ​ടു​കൂ​ടി ആന​യു​ടെ കാ​ലി​ന്മേ​ലൂ​ടെ ഉര​സി​യി​റ​ങ്ങി. പു​ല്ലിൽ കാൽ​വെ​ച്ചു നി​ന്ന്, അഞ്ചു​വ​യ​സ്സു​ള്ള കു​ട്ടി​യെ പി​ടി​ച്ചെ​ടു​ത്തു, കോ​ണി​യു​ടെ നടു​ക്കം ഉറ​പ്പി​ച്ചു നിർ​ത്തി, അവ​ന്റെ പി​ന്നി​ലൂ​ടെ ഗവ്രോ​ഷും, മൂത്ത ചെ​ക്ക​നോ​ട് ഇങ്ങ​നെ വി​ളി​ച്ചു പറ​ഞ്ഞു​കൊ​ണ്ട്, മേൽ​പ്പോ​ട്ടു കയറി: ‘ഞാ​ന​വ​നെ ഉന്തി​ക്ക​യ​റ്റാ​നു​ള്ള ഭാ​വ​മാ​ണ്. വലി​ച്ചോ​ളൂ.’

ഉത്ത​ര​ക്ഷ​ണ​ത്തിൽ, ഒരു ചെറിയ കു​ട്ടി​യെ ഉന്തി, വലി​ച്ചു, പി​ടി​ച്ചു​കേ​റ്റി, കാ​ര്യം മന​സ്സി​ലാ​കു​ന്ന​തി​നു​മുൻ​പ് ആ പൊ​ത്തിൽ കൊ​ണ്ടി​ട്ടു; ഗവ്രോ​ഷും പി​ന്നാ​ലെ കയ​റി​ച്ചെ​ന്ന് ഒരു ചവി​ട്ടു​കൊ​ണ്ട് കോണി പു​ല്ലിൽ മലർ​ത്തി​ത്ത​ള്ളി​യി​ട്ട ശേഷം, കൈ​കൊ​ട്ടി ഉച്ച​ത്തിൽ പറ​ക​യാ​യി: ‘ആവൂ, ഇവി​ടെ​യെ​ത്തി! ലഫ​യേ​ത്തി​നു ദീർ​ഘാ​യു​സ്സ്!’

ഈ ഇടി​പൊ​ട്ടൽ കഴി​ഞ്ഞ് അവൻ തു​ടർ​ന്നു: ‘അപ്പോൾ, ഹേ, പി​ള്ള​രേ, നി​ങ്ങൾ എന്റെ വീ​ട്ടി​ലാ​ണ്.’

വാ​സ്ത​വ​ത്തിൽ ഗവ്രോ​ഷി​ന് അതു വീ​ടു​ത​ന്നെ​യാ​യി​രു​ന്നു.

അഹോ, പ്ര​യോ​ജ​ന​ശൂ​ന്യ​മാ​യ​തി​ന്റെ അപ്ര​തീ​ക്ഷി​ത​മായ പ്ര​യോ​ജ​ന​ക​ര​ത്വം! മഹ​ത്തു​ക്ക​ളായ വസ്തു​ക്ക​ളു​ടെ ധർ​മ്മ​ശീ​ലം! മഹാ​പു​രു​ഷ​ന്മാ​രു​ടെ ഔദാ​ര്യം! ചക്ര​വർ​ത്തി​യു​ടെ ഒരു മനോ​ധർ​മ്മം ഒന്നി​ച്ചു​ചേർ​ന്നു​ണ്ടായ ആ സ്മാ​ര​ക​വ​സ്തു ഒരു തെ​രു​വു​തെ​ണ്ടി​ച്ചെ​ക്ക​ന്റെ ചെ​റു​വീ​ടാ​യി. ആ പെ​രും​പ്ര​തിമ ആ ചെ​ക്ക​നെ സ്വീ​ക​രി​ക്കു​ക​യും സം​ര​ക്ഷി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്തു. ഞാ​യ​റാ​ഴ്ച​ത്തെ മേ​ത്ത​ര​മു​ടു​പ്പിൽ ബസ്തീ​ലി​ലെ ആന നി​ല്ക്കു​ന്നേ​ട​ത്തൂ​ടെ കട​ന്നു​പോ​കു​ന്ന പ്ര​മാ​ണി​കൾ അതിനെ തങ്ങ​ളു​ടെ ശ്രേ​ഷ്ഠ​ങ്ങ​ളായ കണ്ണു​ക​ളെ​ക്കൊ​ണ്ടു പു​ച്ഛ​ഭാ​വ​ത്തിൽ നോ​ക്കി​ക്ക​ണ്ട് ‘എന്താ​ണി​തു​കൊ​ണ്ടു പ്ര​യോ​ജ​നം?’ എന്നു പറ​യാ​റു​ണ്ട്. അത് അച്ഛ​നി​ല്ലാ​തെ, അമ്മ​യി​ല്ലാ​തെ, ഭക്ഷ​ണ​മി​ല്ലാ​തെ, വസ്ത്ര​മി​ല്ലാ​തെ, രക്ഷ​യി​ല്ലാ​തെ​യു​ള്ള ഒരു ചെ​റു​കു​ട്ടി​യെ തണു​പ്പിൽ​നി​ന്നും മഞ്ഞിൽ​നി​ന്നും കല്ലു​മ​ഴ​യിൽ​നി​ന്നും മഴ​യിൽ​നി​ന്നും രക്ഷി​ക്കാ​നും, മഴ​ക്കാ​ല​ത്തി​ലെ കൊ​ടു​ങ്കാ​റ്റിൽ​നി​ന്നു സഹാ​യി​ക്കാ​നും, പനി​യു​ണ്ടാ​കു​ന്ന​വി​ധം ചളി​യിൽ​ക്കി​ട​ന്നും മരി​ക്കു​ന്ന​വി​ധം മഞ്ഞിൽ​ക്കി​ട​ന്നു​മു​ള്ള ഉറ​ങ്ങൽ കൂ​ടാ​തെ കഴി​ക്കാ​നും ഉപ​യോ​ഗ​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നു. സമു​ദാ​യം തള്ളി​ക്ക​ള​ഞ്ഞ നി​ര​പ​രാ​ധ​ശി​ശു​വെ സ്വീ​ക​രി​ക്കു​വാൻ അതു​പ​യോ​ഗ​പ്പെ​ട്ടു. ദു​ഷ്പ്ര​വൃ​ത്തി​ക​ളു​ടെ എണ്ണം കു​റ​യ്ക്കാ​ന് അതു​പ​യോ​ഗ​പ്പെ​ട്ടു. എല്ലാ വാ​തി​ലു​ക​ളും ആരുടെ മുൻ​പിൽ അട​യ​പ്പെ​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്നു​വോ അവ​ന്ന് അതൊരു തു​റ​ന്ന മട​യാ​യി​രു​ന്നു. കൃ​മി​ക​ളാ​ലും വി​സ്മൃ​തി​യി​ലും ആക്ര​മി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടു. പാ​ലു​ണ്ണി​കൾ​കൊ​ണ്ടും പൂ​പ്പൽ​കൊ​ണ്ടും വ്ര​ണ​ങ്ങൾ​കൊ​ണ്ടും മൂടി, ചാ​ഞ്ചാ​ടി​ക്കൊ​ണ്ടു, പുഴു തി​ന്നു, ഉപേ​ക്ഷി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടു, ശി​ക്ഷി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട ആ മോ​ശ​മായ കിഴവൻ പ്രാ​ചീ​ന​മ​ഹാ​ഗ​ജ​ത്തി​നു, വഴി​ത്തി​രി​വിൽ നി​ന്ന് ഒരു സു​ശീ​ല​ഭാ​വ​ത്തിൽ വെ​റു​തേ ധർ​മ്മം ചോ​ദി​ച്ചു​നോ​ക്കു​ന്ന ആ ഇര​പ്പാ​ളി​പ്പെ​രും​പ്ര​തി​മ​യ്ക്ക്, ആ മറ്റേ ഇര​പ്പാ​ളി​യു​ടെ—കാ​ലി​ന്മേ​ലൊ​ന്നു​മി​ല്ലാ​തെ തല​യ്ക്കു മീതേ ഒരു മേൽ​പ്പു​ര​യി​ല്ലാ​തെ, വി​ര​ലു​കൊ​ണ്ടു, ചൂ​ള​യി​ട്ടു​കൊ​ണ്ടു, കീ​റ​ത്തു​ണി​ധ​രി​ച്ചു, വല്ല എച്ചി​ലു​ക​ളും തി​ന്നു​പ​ജീ​വി​ക്കു​ന്ന ആ സാ​ധു​ക്കു​ട്ടി​യു​ടെ​മേൽ അനു​ക​മ്പ തോ​ന്നി​യോ എന്നു തോ​ന്നും. ബസ്തീ​ലി​ലെ ആന​യെ​ക്കൊ​ണ്ടു​ണ്ടായ പ്ര​യോ​ജ​നം അതാണ്. മനു​ഷ്യ​രാൽ നി​ന്ദി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടി​ട്ടു​ള്ള നെ​പ്പോ​ളി​യ​ന്റെ ഈ മനോ​ധർ​മ്മ​ത്തെ ഈശ്വ​രൻ കൈ​ക്കൊ​ണ്ടു. മനോ​ഹ​രം മാ​ത്ര​മാ​യി​രു​ന്ന​ത് ഉത്കൃ​ഷ്ട​മാ​യി​ത്തീർ​ന്നു. തന്റെ ആലോ​ച​ന​യെ രൂ​പ​പ്പെ​ടു​ത്തു​വാൻ​വേ​ണ്ടി ചക്ര​വർ​ത്തി​ക്കു വർ​ണ്ണ​ക്ക​ല്ലും പി​ച്ച​ള​യും ഇരി​മ്പും സ്വർ​ണ്ണ​വും വെ​ണ്ണ​ക്ക​ല്ലും വേ​ണ്ടി​വ​ന്നി​രി​ക്കും; ഈശ്വ​ര​നാ​ക​ട്ടെ പല​ക​ക​ളും തു​ലാ​ങ്ങ​ളും പശയും മാ​ത്രം മതി​യാ​യി. ചക്ര​വർ​ത്തി​ക്ക് ഒര​തി​ബു​ദ്ധി​മാ​ന്റെ വി​ചാ​ര​ശ​ക്തി​യു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു: ആയുധം ധരി​ച്ചു, മഹ​ത്താ​യി, പൊ​ന്തി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട കൊ​മ്പു​ക​ളോ​ടു​കൂ​ടി, തന്റെ ഗോ​പു​ര​വും പു​റ​ത്തേ​റ്റി, ആഹ്ലാ​ദ​ത്തോ​ടും ചൈ​ത​ന്യ​ത്തോ​ടും കൂടിയ ജല​ധാ​ര​ക​ളെ എല്ലാ​ഭാ​ഗ​ത്തേ​ക്കും ഒഴു​ക്കി​ക്കൊ​ണ്ടു​ള്ള ആ പടു​കൂ​റ്റൻ ആനയിൽ അദ്ദേ​ഹം പൊ​തു​ജ​ന​ത്തെ മൂർ​ത്തി​മ​ത്താ​ക്കി​ക്കാ​ണി​പ്പാൻ ആഗ്ര​ഹി​ച്ചു. ഈശ്വ​ര​നാ​ക​ട്ടെ അതി​ലും വലിയ കാ​ര്യം അതു​കൊ​ണ്ടു പ്ര​വർ​ത്തി​ച്ചു; അദ്ദേ​ഹം ഒരു കു​ട്ടി​യെ അവി​ടെ​ത്താ​മ​സി​പ്പി​ച്ചു.

ഗവ്രോ​ഷ് കടന്ന ദ്വാ​രം ആന​യു​ടെ വയ​റിൻ​ചു​വ​ട്ടിൽ, ഞങ്ങൾ പറ​ഞ്ഞ​തു​പോ​ലെ, പു​റ​ത്തു​നി​ന്നു നോ​ക്കി​യാൽ കാ​ണാ​തെ മറ​യ​പ്പെ​ട്ട​താ​യും പൂ​ച്ച​കൾ​ക്കും വീ​ടി​ല്ലാ​ത്ത കു​ട്ടി​കൾ​ക്കും മാ​ത്രം നൂ​ണു​ക​ട​ക്കാ​വു​ന്ന​വി​ധം അത്ര​മേൽ കു​ടു​സ്സാ​യു​മു​ള്ള ഒരു പൊ​ളി​വാ​യി​രു​ന്നു.

ഗവ്രോ​ഷ് പറ​ഞ്ഞു: ‘വാ​തി​ല്ക്കാ​വ​ല്ക്കാ​ര​നോ​ട് ആർ വന്നാ​ലും കാണാൻ സമ​യ​മി​ല്ലെ​ന്നു പറ​ഞ്ഞേ​ല്പി​ച്ചു നമു​ക്ക് ഇനി​യ​ത്തെ പ്ര​വൃ​ത്തി​യാ​രം​ഭി​ക്കാം.’

അങ്ങ​നെ, അവൻ തന്റെ മു​റി​ക​ളു​മാ​യി നല്ല പരി​ച​യ​മു​ള്ള ഒരാ​ളു​ടെ മനോ​വി​ശ്വാ​സ​ത്തോ​ടു​കൂ​ടി ഇരു​ട്ടി​ലേ​ക്ക് ആണ്ടു​ചെ​ന്ന് ഒരു പല​ക​യെ​ടു​ത്തു ദ്വാ​ര​മ​ട​ച്ചു.

പി​ന്നെ​യും ഗവ്രോ​ഷ് ഇരു​ട്ടി​ലേ​ക്കാ​ണ്ടു. പ്ര​കാ​ശ​മു​ണ്ടാ​കു​ന്ന കു​പ്പി​യി​ലേ​ക്കു തി​രു​കിയ തീ​പ്പെ​ട്ടി​യു​ടെ കി​രു​കി​രു​പ്പൊ​ച്ച കു​ട്ടി​കൾ കേ​ട്ടു. അന്നു രസാ​യ​ന​ശാ​സ്ത്ര സം​ബ​ന്ധ​മായ തീ​പ്പെ​ട്ടി പു​റ​ത്തു വന്നി​ട്ടി​ല്ല. അക്കാ​ല​ത്തു ‘ഫൂ​മേ​ഡ്’ ഉരു​ക്കാ​യി​രു​ന്നു അഭി​വൃ​ദ്ധി​യു​ടെ ചി​ഹ്നം.

ഒരു പ്ര​തീ​ക്ഷി​ത​മായ വെ​ളി​ച്ചം അവ​രെ​ക്കൊ​ണ്ടു പകുതി കൺ​മി​ഴി​പ്പി​ച്ചു; കു​ണ്ടറ മൂ​ഷി​കൻ എന്നു പേ​രു​ള്ള മര​ക്ക​റ​യിൽ മു​ക്കിയ ചര​ട്ടു​ക​ഷ്ണ​ങ്ങ​ളി​ലൊ​ന്നു ഗവ്രോ​ഷ് ഒരു​വി​ധ​ത്തിൽ കത്തി​ച്ചു. വെ​ളി​ച്ച​ത്തെ​ക്കാ​ള​ധി​കം പുക പു​റ​പ്പെ​ടു​വി​ക്കു​ന്ന ആ കു​ണ്ട​റ​മൂ​ഷി​കൻ ആന​യു​ടെ അന്തർ​ഭാ​ഗ​ത്തെ സമ്മി​ശ്ര​മാ​യ​വി​ധം തെ​ളി​യി​ച്ചു.

ഗവ്രോ​ഷി​ന്റെ രണ്ട​തി​ഥി​ക​ളും ചു​റ്റും ഒന്നോ​ടി​ച്ചു​നോ​ക്കി; ഹീ​ഡിൻ​ബർ​ഗ്ഗി​ലെ മദ്യ​ത്തൊ​ട്ടി​യിൽ ഇട്ട​ട​യ്ക്ക​പ്പെ​ട്ട ഒരാ​ളു​ടെ, അല്ലെ​ങ്കിൽ, കു​റെ​ക്കൂ​ടി നന്നാ​ക്കി​പ്പ​റ​യാം, ക്രി​സ്തീ​യ​വേ​ദ​പു​സ്ത​ക​ത്തിൽ പറ​യു​ന്ന തി​മിം​ഗ​ല​ത്തി​ന്റെ വയ​റ്റിൽ​ക്കി​ട​ക്കു​ന്ന യോ​നാ​യു​ടെ, അനു​ഭ​വം​പോ​ലെ എന്തോ ഒന്നാ​ണ് അവർ​ക്ക​പ്പോൾ ഉണ്ടാ​യ​ത്. രാ​ക്ഷ​സീ​യ​മായ ഒരു പെ​രും​ക​ങ്കാ​ളം അവരെ മൂ​ടി​യി​രി​ക്കു​ന്നു. മു​ക​ളിൽ ക്ര​മാ​നു​സാ​രി​യായ അക​ല​ത്തിൽ കട്ടി​കൂ​ടി വളഞ്ഞ വാ​രി​യെ​ല്ലു​കൾ പു​റ​പ്പെ​ടു​ന്ന പാർ​ശ്വ​ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളോ​ടു​കൂ​ടിയ നീ​ണ്ടു തവി​ട്ടു​നി​റ​ത്തി​ലു​ള്ള ചീ​നാ​ന്തി നട്ടെ​ല്ലിൻ​കൂ​ട്ട​ത്തി​ന്റെ പ്രാ​തി​നി​ധ്യം വഹി​ക്കു​ന്നു; കു​ടൽ​മാ​ല​ക​ളെ​പ്പോ​ലെ അവയിൽ പശ​ക്കൂ​ട്ടി​ന്റെ ചു​ണ്ണാ​മ്പു കൽ​പ്പു​റ്റു​കൾ തൂ​ങ്ങി​ക്കി​ട​ക്കു​ന്നു​ണ്ട്. ഒരു ഭാ​ഗ​ത്തു​നി​ന്ന് മറ്റൊ​രു ഭാ​ഗ​ത്തേ​ക്ക് എത്തി​വ​ലി​ഞ്ഞ എട്ടു​കാ​ലി​വ​ല​കൾ വൃ​ത്തി​കെ​ട്ട വി​ഭാ​ജ​ക​ചർ​മ്മ​ങ്ങ​ളെ ഉണ്ടാ​ക്കി​യി​രി​ക്കു​ന്നു. മു​ക്കു​ക​ളിൽ അവി​ട​വി​ടെ കറു​ത്ത കൂ​റ്റൻ​പു​ള്ളി​കൾ കാ​ണാ​നു​ണ്ട്; അവ​യ്ക്ക് ജീ​വ​നു​ണ്ടെ​ന്നും പെ​ട്ടെ​ന്നും പേ​ടി​ച്ച​പോ​ലെ​യു​മു​ള്ള ഒരു ചല​ന​ത്തോ​ടു​കൂ​ടി അവ ക്ഷ​ണ​ത്തിൽ സ്ഥലം മാ​റു​ന്നു​ണ്ടെ​ന്നും തോ​ന്നി.

ആന​യു​ടെ പൃ​ഷ്ഠ​ത്തിൽ​നി​ന്നു വയ​റ്റി​ലേ​ക്കു പൊ​ട്ടി​വീണ കഷ്ണ​ങ്ങൾ കൊ​ണ്ടു കു​ഴി​യെ​ല്ലാം തൂർ​ന്നി​രു​ന്ന​തി​നാൽ, അതിൽ ഒരു നി​ല​ത്തെ​ന്ന​പോ​ലെ നട​ക്കാ​മാ​യി​രു​ന്നു.

ഇളയ കു​ട്ടി മൂ​ത്ത​വ​നോ​ടു പറ്റി​ച്ചേർ​ന്നു ചെ​കി​ട്ടിൽ മന്ത്രി​ച്ചു: ‘ഇരു​ട്ട്.’

ഈ അഭി​പ്രാ​യ​പ്ര​ക​ട​നം ഗവ്രോ​ഷിൽ​നി​ന്ന് ഒരാ​ക്ഷേ​പ​ത്തെ പു​റ​പ്പെ​ടു​വി​ച്ചു. ആ രണ്ടു ചെ​ക്ക​ന്മാ​രു​ടെ​യും അമ്പ​ര​ന്ന നില ഒരു കു​ലു​ക്കൽ​കൂ​ടി​യേ കഴിയൂ എന്നാ​ക്കി.

‘എന്താ​ണ് നി​ങ്ങ​ള​വി​ടെ ഇരു​ന്നു പി​റു​പി​റു​ക്ക​ണ​ത്?’ അവൻ ഉച്ച​ത്തിൽ​പ്പ​റ​ഞ്ഞു. ‘എന്നെ കളി​യാ​ക്കാ​ണ്? എന്നോ​ടു മു​കർ​വീർ​പ്പി​ക്കാ​ണ്, അല്ലേ? നി​ങ്ങൾ​ക്കു തൂ​ലെ​റി​ക്കൊ​ട്ടാ​രം വേ​ണ​ന്നു​ണ്ടോ? നി​ങ്ങൾ ജന്തു​ക്ക​ളാ​ണോ? വരു, പറയൂ! ഞാൻ വങ്ക​ന്മാ​രു​ടെ കൂ​ട്ട​ത്തിൽ​പ്പെ​ട്ട​വ​ന​ല്ലെ​ന്നു പറ​ഞ്ഞു​ത​രു​ന്നു. ഹാ, ആട്ടെ. നി​ങ്ങൾ പോ​പ്പി​ന്റെ കൊ​ട്ടാ​ര​ത്തിൽ​പ്പെ​ട്ട ചെ​ക്ക​ന്മാ​രാ​ണോ?’

ഭയ​ത്തി​ന്റെ കാ​ര്യ​ത്തിൽ കു​റ​ച്ചൊ​രു പരുഷത കാ​ണി​ക്കു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ടു പ്ര​യോ​ജ​ന​മു​ണ്ട്. അതു ധൈ​ര്യം പി​ടി​പ്പി​ക്കും. രണ്ടു കു​ട്ടി​ക​ളും ഗവ്രോ​ഷി​ന് അടു​ത്തു​കൂ​ടി.

ഈ വി​ശ്വാ​സം​കൊ​ണ്ടു പി​തൃ​വാ​ത്സ​ല്യം കയറിയ ഗവ്രോ​ഷ് ഗൗ​ര​വ​ത്തിൽ നി​ന്നു സൗ​മ്യ​ത​യി​ലേ​ക്കു കട​ന്നു, ഇളയ കു​ട്ടി​യോ​ടു പറ​ഞ്ഞു: ‘വി​ഡ്ഢി!’ ആ അവ​മാ​ന​ക​ര​മായ വാ​ക്ക് ഒരോ​മ​നി​ക്കു​ന്ന സ്വ​ര​ത്തിൽ ഉച്ച​രി​ച്ചു​കൊ​ണ്ട് അവൻ പറ​ഞ്ഞു, ‘പു​റ​ത്താ​ണ് ഇരു​ട്ട്. പു​റ​ത്തു മഴ​യു​ണ്ട്. ഇവിടെ മഴ​യി​ല്ല; പു​റ​ത്തു തണു​പ്പു​ണ്ട്, ഇവിടെ ഒരു കഷ്ണം കാ​റ്റി​ല്ല; പു​റ​ത്ത് ഒരു​പ​ടി ആളു​ക​ളു​ണ്ട്. ഇവിടെ ആളി​ല്ല; പറ​ഞ്ഞു ചന്ദ്രൻ​കൂ​ട​യി​ല്ല. ഇവിടെ എന്റെ മെ​ഴു​തി​രി​യു​ണ്ട്.’

രണ്ടു കു​ട്ടി​ക​ളും ഭയം കു​റ​ഞ്ഞു​കൊ​ണ്ടു ചു​റ്റും നോ​ക്കി; പക്ഷേ, ആലോ​ച​ന​യ്ക്കു ഗവ്രോ​ഷ് ഇട​കൊ​ടു​ത്തി​ല്ല.

‘ക്ഷണം,’ അവൻ പറ​ഞ്ഞു.

എന്നി​ട്ട് അവൻ അവരെ. മു​റി​യു​ടെ അങ്ങേ​യ​റ്റം എന്നു വി​ളി​ക്കാൻ കഴി​ഞ്ഞാൽ ഞങ്ങൾ വളരെ സന്തോ​ഷി​ക്കു​ന്നേ​ട​ത്തേ​ക്ക് ഉന്തി​യാ​ക്കി.

അവി​ടെ​യാ​ണ് അവ​ന്റെ കി​ട​യ്ക്ക.

ഗവ്രോ​ഷി​നു കി​ട​പ്പി​ന്റെ വട്ട​മെ​ല്ലാ​മു​ണ്ട്; എന്നു​വെ​ച്ചാൽ, ഒരു കി​ട​യ്ക്ക​യും, ഒരു കമ്പി​ളി​യും, മറ​ശ്ശീ​ല​ക​ളോ​ടു​കൂ​ടി​യു​ള്ള ഒരു​ള്ള​റ​യും.

കി​ട​യ്ക്ക ഒരു വൈ​യ്ക്കോൽ​പ്പാ​യ​യാ​ണ്; കമ്പി​ളി ചാ​ര​നി​റ​ത്തി​ലു​ള്ള രോ​മ​ത്തു​ണി​യു​ടെ ഒരു വലിയ കഷ്ണം—നല്ല ചൂ​ടു​ള്ള​തും പു​തി​യ​തു​മായ ഒന്ന്. ഉള്ള​റ​യു​ണ്ടാ​യി​ട്ടു​ള്ള​ത് ഇവ​കൊ​ണ്ടാ​ണ്: നി​ല​മാ​യി​ത്തീർ​ന്നി​ട്ടു​ള്ളു—അതാ​യ​ത് ആന​യു​ടെ വയർ—ചവ​റ​ള്ള​തു​ട്ട​ത്തിൽ തി​രു​ക​പ്പെ​ട്ട​തും കൂ​ടി​ച്ചേർ​ന്ന​തു​മാ​യി രണ്ടെ​ണ്ണം മുൻ​പി​ലും ഒന്നു പി​ന്നി​ലും വെ​ച്ചു. ചതു​ര​സ്തം​ഭാ​കൃ​തി​യായ ഒര​ല​കു​കെ​ട്ടി​ന്റെ രൂ​പ​ത്തിൽ, മു​ക​ളിൽ കയർ​കൊ​ണ്ടു കൂ​ട്ടി​ക്കെ​ട്ടിയ മൂ​ന്നു നീണ്ട ഏറ്ക്കാ​ലു​കൾ, ഈ ഒരു കറ്റ, അതി​ന്മേൽ വെ​റു​തെ വെ​ച്ചി​ട്ടു​ള്ള​തെ​ങ്കി​ലും ഭം​ഗി​യിൽ അടു​പ്പി​ച്ചി​ട്ടു​ള്ള​തും ആ മൂ​ന്ന് ഏർ​ക്കാ​ലു​ക​ളേ​യും മൂ​ടു​മാ​റ് ഇരി​മ്പു​ക​മ്പി​ക്കെ​ട്ടു​ക​ളാൽ ഉറ​പ്പി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​തു​മായ ഒരു പി​ച്ച​ള​ക്ക​മ്പി ‘ക്രാ​സി’ പ്പ​ണി​യെ താ​ങ്ങി​നി​ല്ക്കു​ന്നു. ഒരു വരി വലിയ കന​മു​ള്ള കല്ലു​കൾ, ചു​വ​ട്ടി​ലൂ​ടെ യാ​തൊ​ന്നി​നും പോവാൻ വയ്യാ​ത്ത വിധം, ഈ വല​പ്പ​ണി​യെ നി​ല​ത്തോ​ടു ചേർ​ത്തി​രി​ക്കു​ന്നു. ഈ അഴി​ച്ചു​മർ കാഴ്ച മൃ​ഗ​ശാ​ല​യിൽ പക്ഷി​ക്കൂ​ടു​ക​ളെ മൂ​ടി​യി​ടാ​റു​ള്ള പി​ച്ച​ള​മ​റ​ക​ളു​ടെ ഒരു കഷ്ണ​മ​ല്ലാ​തെ മറ്റൊ​ന്നു​മ​ല്ല. ഗവ്രോ​ഷി​ന്റെ കി​ട​യ്ക്ക ഈ വല​യ്ക്കു പി​ന്നിൽ ഒരു പക്ഷി​ക്കൂ​ടി​നു​ള്ളി​ലെ​ന്ന​പോ​ലെ കി​ട​ന്നി​രു​ന്നു. എല്ലാം​കൂ​ടി​യാൽ ഒരു എസ്കി​മോ [6] ക്കൂ​ടാ​ര​ത്തി​ന്റെ ഛാ​യ​യാ​ണ്.

ഈ ക്രാ​സി​പ്പ​ണി ഒരു മറ​ശ്ശീ​ല​യു​ടെ സ്ഥാ​ന​മെ​ടു​ത്തു.

മുൻ​പി​ലാ​യി വലയെ നി​ല​ത്തോ​ട​ടു​പ്പി​ച്ചു ചേർ​ത്തി​രു​ന്ന കല്ലു​ക​ളെ ഗവ്രോ​ഷ് എടു​ത്തു​മാ​റ്റി; ഒന്നി​നു മീതെ ഒന്നാ​യി മട​ങ്ങി​ക്കി​ട​ക്കു​ന്ന വല​യു​ടെ രണ്ടു മട​ക്കു​ക​ളും അങ്ങോ​ട്ടു​മി​ങ്ങോ​ട്ടും നീ​ങ്ങി​വീ​ണു.

‘അക​ത്തേ​ക്കു നൂ​ണോ​ളിൻ, പി​ള്ള​രേ!’ ഗവ്രോ​ഷ് പറ​ഞ്ഞു.

വലിയ മുൻ​ക​രു​ത​ലോ​ടെ അവൻ തന്റെ അതി​ഥി​ക​ളെ കൂ​ട്ടി​ലേ​ക്കു കട​ത്തി, താനും അവ​രു​ടെ പി​ന്നാ​ലെ കട​ന്നു, കല്ലു​കൾ വലി​ച്ചു ചേർ​ത്തു​വെ​ച്ചു, വീ​ണ്ടും ദ്വാ​ര​മ​ട​ച്ചു.

മൂ​ന്നു​പേ​രും പാ​യ​യിൽ മലർ​ന്നു​കി​ട​ന്നു. അപ്പോ​ഴും ആ കു​ണ്ട​റ​മൂ​ഷി​കൻ ഗവ്രോ​ഷി​ന്റെ കൈ​യി​ലു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു.

‘ഇനി,’ അവൻ പറ​ഞ്ഞു, ‘ഉറ​ങ്ങി​ക്കോ​ളിൻ! കാൻ​ഡെ​ലാ​ബ്ര’ വി​ള​ക്കു [7] കെ​ടു​ത്താൻ പോ​കു​ന്നു.’

‘മൊ​സ്യു,’ മൂത്ത സഹോ​ദ​രൻ വല​പ്പ​ണി​യെ ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ട്ടി ഗവ്രോ​ഷോ​ടു ചോ​ദി​ച്ചു. ‘അതെ​ന്തി​നാ​ണ്?’

‘അത്,’ സഗൗ​ര​വ​മാ​യി ഗവ്രോ​ഷ് പറ​ഞ്ഞു, ‘എലി​കൾ​ക്കു​ള്ള​താ​ണ് ഉറ​ങ്ങി​ക്കോ​ളൂ.’

എങ്കി​ലും ആ ചെ​റു​കു​ട്ടി​ക​ളു​ടെ ഉപ​യോ​ഗ​ത്തി​നാ​യി ഗവ്രോ​ഷി​ന്ന് അവർ​ക്കു ചില ഉപ​ദേ​ശ​ങ്ങൾ​കൂ​ടി കൊ​ടു​ത്തു​വെ​യ്ക്കേ​ണ്ടി​വ​ന്നു; അവൻ തു​ടർ​ന്നു: ‘അതു കാ​ഴ്ച​ബം​ഗ്ലാ​വു​ള്ളേ​ട​ത്തു​നി​ന്നു കൊ​ണ്ടു​വ​ന്ന​താ​ണ്. അതു ഭയ​ങ്ക​ര​മൃ​ഗ​ങ്ങൾ​ക്കു​ള്ള​ത​ത്രേ. അവിടെ ഒരു പീ​ടി​ക​യിൽ മു​ഴു​വ​നും ഇതാണ്. ഒരു ചു​മ​രി​ന്മേ​ലൂ​ടെ കയറി ഒരു ജനാ​ല​യി​ലൂ​ടേ ഇഴ​ഞ്ഞു​ക​ട​ന്ന്, ഒരു വാ​തി​ലി​ലൂ​ടെ കട​ന്നാൽ തീർ​ന്നു. എത്ര വേ​ണ​മെ​ങ്കി​ലും നി​ങ്ങൾ​ക്കെ​ടു​ക്കാം.’

ഈ പറ​യു​ന്ന​തോ​ടു​കൂ​ടി അവൻ ഇള​യ​വ​നെ കമ്പി​ളി​യു​ടെ ഒരു മട​ക്കി​ലേ​ക്കു ചേർ​ത്ത​ടു​പ്പി​ച്ചു കി​ട​ത്തി; ആ ചെ​ക്കൻ മന്ത്രി​ച്ചു:

‘ഹാ, എന്തു രസം! നല്ല ചൂട്!’

ഗവ്രോ​ഷ് ആ കമ്പി​ളി​യു​ടെ മേ​ലേ​ക്ക് ഒരു സന്തോ​ഷ​സൂ​ച​ക​മായ നോ​ട്ടം നോ​ക്കി.

‘അതും അവി​ടെ​നി​ന്നു​ള്ള​തു​ത​ന്നെ​യാ​ണ്’, അവൻ പറ​ഞ്ഞു. ‘ഞാൻ അതു കു​ര​ങ്ങ​ന്മാ​രു​ടെ കൈ​യിൽ​നി​ന്നു തട്ടി​യെ​ടു​ത്തു.’

എന്നി​ട്ടു തങ്ങൾ കി​ട​ക്കു​ന്ന പായയെ, അഭി​ന​ന്ദ​നീ​യ​മാ​യി മെ​ട​ഞ്ഞു​ണ്ടാ​ക്കിയ ആ ഒരു നല്ല കന​മു​ള്ള പായയെ, ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ട്ടി, അവൻ തു​ടർ​ന്നു പറ​ഞ്ഞു: ‘അത് ഒട്ട​ക​പ്പു​ള്ളി​മാ​ന്റെ​യാ​ണ്.’

കു​റ​ച്ചിട മി​ണ്ടാ​തി​രു​ന്ന​തി​നു​ശേ​ഷം അവൻ പറ​ഞ്ഞു: ‘മൃ​ഗ​ങ്ങൾ​ക്ക് ഇതൊ​ക്കെ​യു​ണ്ട്. ഞാൻ അവ​റ്റ​യു​ടെ പക്കൽ​നി​ന്ന് ഇവ​യൊ​ക്കെ തട്ടി​യെ​ടു​ത്തു. അവ​റ്റ​യ്ക്ക് അതു​കൊ​ണ്ട് അലോ​ഗ്യ​മെ​ന്നും തോ​ന്നി​യി​ല്ല. ഞാൻ അവ​രോ​ടു പറ​ഞ്ഞു: ‘ഇതൊ​ക്കെ ആന​യ്ക്കാ​ണ്.’

അവൻ നിർ​ത്തി, പി​ന്നെ​യും തു​ട​ങ്ങി: ‘നി​ങ്ങൾ ചു​മ​രി​ന്മേ​ലൂ​ടെ ഇഴ​ഞ്ഞു​ക​യ​റു​ന്നു; ഭര​ണാ​ധി​കാ​രി​ക​ളെ ഒരു പു​ല്ലി​നു കൂ​ട്ടാ​ക്കു​ന്നി​ല്ല. അപ്പോൾ അതാ കാ​ര്യ​മാ​യി.’

ആ രണ്ടു കു​ട്ടി​ക​ളാ​വ​ട്ടേ, അവ​രെ​പ്പോ​ലെ​ത്ത​ന്നെ ഒരു തെ​ണ്ടി​യും അവ​രെ​പ്പോ​ലെ​ത്ത​ന്നെ ആരു​മി​ല്ലാ​ത്ത​വ​നും അവ​രെ​പ്പോ​ലെ​ത്ത​ന്നെ അശ​ക്ത​നു​മെ​ങ്കി​ലും, സ്തു​ത്യർ​ഹ​വും സർ​വ്വ​ശ​ക്ത​വു​മായ എന്തോ ഒന്നു​ള്ള​വ​നും, അവ​രു​ടെ കണ്ണി​നു ദി​വ്യ​നും, ബു​ദ്ധി​സൂ​ച​ക​ങ്ങ​ളും അതി​മ​നോ​ഹ​ര​ങ്ങ​ളു​മായ പു​ഞ്ചി​രി​കൾ കൂ​ടി​ച്ചേർ​ന്ന ഒരു കിഴവൻ ‘ബടായി’ ക്കാ​ര​ന്റെ എല്ലാ​ത്ത​രം കൊ​ഞ്ഞ​ന​ങ്ങ​ളെ​ക്കൊ​ണ്ടും നി​റ​ഞ്ഞ മു​ഖാ​കൃ​തി​യോ​ടു​കൂ​ടി​യ​വ​നു​മായ ഈ ധീ​ര​നും സമർ​ത്ഥ​നു​മായ മനു​ഷ്യ​നെ ഭീ​രു​ത്വ​ത്തോ​ടും അമ്പ​ര​പ്പോ​ടും കൂ​ടി​ക്ക​ലർ​ന്ന ബഹു​മാ​ന​ത്തോ​ടെ നോ​ക്കി​ക്ക​ണ്ടു.

‘മൊ​സ്യു,’ മൂ​ത്ത​വൻ പേ​ടി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു പറയാൻ നി​ശ്ച​യി​ച്ചു, ‘നി​ങ്ങൾ​ക്ക​പ്പോൾ പൊ​ല്ലീ​സ്സു​കാ​രെ പേ​ടി​യി​ല്ല?’

ഗവ്രോ​ഷ് ഈ മറു​പ​ടി​കൊ​ണ്ടു തൃ​പ്തി​പ്പെ​ട്ടു: ‘ചെക്ക! പൊ​ല്ലീ​സ്സു​കാ​രൻ എന്ന് ആരും പറ​യാ​റി​ല്ല. ‘തീ​പ്പെ​ട്ടി​ക്കോൽ’ എന്നേ പറയൂ.’

ചെ​റി​യ​വ​ന്റെ കണ്ണു​കൾ മി​ഴി​ഞ്ഞി​രു​ന്നു; പക്ഷേ, അവ​നൊ​ന്നും മി​ണ്ടി​യി​ല്ല. മൂ​ത്ത​വൻ നടു​ക്കാ​ക​യാൽ പാ​യ​യു​ടെ അറ്റ​ത്തു പെ​ട്ടി​രു​ന്ന ഇള​യ​വ​നെ ഒരമ്മ ചെ​യ്യു​മാ​യി​രു​ന്ന​വി​ധം ഗവ്രോ​ഷ് തന്റെ കമ്പി​ളി​കൊ​ണ്ടു മൂ​ടി​പ്പു​ത​പ്പി​ച്ചു; ഒരു തല​യ​ണ​യാ​കു​മാ​റ് ആ കു​ട്ടി​യു​ടെ തല​യ്ക്കൽ​ഭാ​ഗ​ത്തു കീ​റ​ത്തു​ണി​ക്ക​ഷ്ണ​ങ്ങ​ളെ ഉയ​ര​ത്തിൽ കൂ​ട്ടി​വെ​ച്ചു​കൊ​ടു​ത്തു. എന്നി​ട്ട് അവൻ മൂ​ത്ത​വ​നോ​ടു പറ​ഞ്ഞു: ‘എങ്ങ​നെ? ഇവിടെ നല്ല സു​ഖ​മു​ണ്ട്, ഇല്ലേ?’

‘ഉവ്വ്, പി​ന്നെ!’ ശാ​പ​മോ​ക്ഷം കി​ട്ടിയ ഒരു ദേ​വ​ന്റെ ഭാ​വ​വി​ശേ​ഷ​ത്തോ​ടു​കൂ​ടി ഗവ്രോ​ഷി​നെ സൂ​ക്ഷി​ച്ചു​നോ​ക്കി, മൂ​ത്ത​വൻ മറു​പ​ടി പറ​ഞ്ഞു.

മു​ഴു​വ​നും ഈറ​നാ​യി​രു​ന്ന ആ രണ്ടു ചെറിയ സാ​ധു​ക്കു​ട്ടി​കൾ​ക്കും ഒരി​ക്കൽ​ക്കൂ​ടി ചൂ​ടു​പി​ടി​ച്ചു.

‘ഹാ, കൂ​ട്ട​ത്തിൽ പറ​യ​ട്ടേ,’ ഗവ്രോ​ഷ് തു​ടർ​ന്നു, ‘എന്തി​നെ​പ്പ​റ്റി​യാ​ണ് നി​ങ്ങൾ തേ​ങ്ങി​യി​രു​ന്ന​ത്?’

ഇള​യ​വ​നെ മൂ​ത്ത​വ​ന്നു ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ണി​ച്ചു​കൊ​ണ്ട്: ‘അവ​നെ​പ്പോ​ലു​ള്ള ഒരു കര​ടി​നെ​പ്പ​റ്റി എനി​ക്കൊ​ന്നും പറ​യാ​നി​ല്ല; നി​ന്നെ​പ്പോ​ലു​ള്ള ഒരു പെ​രും​കൂ​റ്റൻ നി​ന്നു കര​ഞ്ഞാൽ! അതു മണ്ട​ത്ത​ര​മാ​ണ്; നി​യ്യൊ​രാ​ന​വ​ങ്ക​നെ​പ്പോ​ലി​രു​ന്നു.’

‘ഈശ്വ​രാ’, ആ കു​ട്ടി മറു​പ​ടി പറ​ഞ്ഞു, ‘ഞങ്ങൾ​ക്കു വീ​ടി​ല്ല.’

‘ഗ്ര​ഹ​പ്പി​ഴേ!’ ഗവ്രോ​ഷ് തി​രി​ച്ച​ടി​ച്ചു, ‘നി​യ്യൊ​ന്നും ‘വീട്’ എന്നു പറ​യ​രു​ത്, ‘കു​ടി​ല്.’

‘പി​ന്നെ, രാ​ത്രി​യിൽ അങ്ങ​നെ ഞങ്ങൾ തനി​ച്ചാ​യ​പ്പോൾ, പേടി തോ​ന്നി.’

‘നി​യ്യൊ​ന്നും ‘രാ​ത്രി’ എന്നു പറ​യ​രു​ത്, ‘കരി​മ്പ​ട​ക്കാ​രൻ.’

‘ഞാൻ നന്ദി പറ​യു​ന്നു, സേർ,’ കു​ട്ടി പറ​ഞ്ഞു.

‘കേ​ട്ടോ.’ ഗവ്രോ​ഷ് പറയാൻ തു​ട​ങ്ങി, ‘നി​യ്യെ​ന്തോ​ന്നി​നെ​പ്പ​റ്റി​യും ഇനി നി​ല​വി​ളി​ക്ക​രു​ത്. ഞാൻ നോ​ക്കാം നി​ങ്ങ​ളെ രണ്ടാ​ളെ​യും. നമു​ക്കാ​യി​ട്ടു​ള്ള നേ​ര​മ്പോ​ക്കു​ക​ളൊ​ക്കെ ഞാൻ നി​ങ്ങ​ളെ കാ​ണി​ക്കാം. വേ​ന​ല്ക്കാ​ല​ത്ത് എന്റെ ചങ്ങാ​തി​ക​ളിൽ ഒരാ​ളായ നവെ​യോ​ടു​കൂ​ടി നമു​ക്കു ഗ്ല​സി​യേ​റി​ലേ​ക്കു പോവാം; നമു​ക്കു ഗറിൽ കു​ളി​ക്കാം; ഓസ്തെർ​ലി​ത്സ് പാ​ല​ത്തി​ന്മേ​ലു​ള്ള മര​ത്തി​ര​പ്പ​ങ്ങൾ​ക്കു മുൻ​പിൽ ഒരു നൂ​ലു​ബ​ന്ധ​വു​മി​ല്ലാ​തെ നമു​ക്കു പായാം— അത് അല​ക്കു​കാ​രി​ക​ളെ ശു​ണ്ഠി​യെ​ടു​പ്പി​ക്കും. അവറ്റ നി​ല​വി​ളി​ക്കും, അവ​റ്റ​യ്ക്കു ഭ്രാ​ന്താ​വും, എന്തു നേ​ര​മ്പോ​ക്കു​ണ്ടെ​ന്നോ! നമു​ക്ക് പോയി മനു​ഷ്യ​ക്ക​ങ്കാ​ളം കാണാം. പി​ന്നെ ഞാൻ നി​ങ്ങ​ളെ കളി കാണാൻ കൊ​ണ്ടു​പോ​വാം. എന്റെ കൈയിൽ ശീ​ട്ടു​ക​ളു​ണ്ട്; ഞാൻ അതി​ലു​ള്ള ചില വേ​ഷ​ക്കാ​രെ അറി​യും; ഞാ​ന​തിൽ ഒരു വേ​ഷം​ത​ന്നെ കെ​ട്ടി​യി​ട്ടു​ണ്ട്. അവിടെ കൂ​ട്ടർ ഒരു​പാ​ടു​ണ്ട്; ഞങ്ങൾ ഒരു തു​ണി​യു​ടെ ചു​വ​ട്ടിൽ​ച്ചെ​ന്നി​രു​ന്ന്, ഒരു സമു​ദ്ര​മു​ണ്ടാ​ക്കി. എന്റെ നാ​ട​ക​ശാ​ല​യിൽ ഞാൻ നി​ന​ക്കൊ​രു പണി​യു​ണ്ടാ​ക്കി​ത്ത​രാം. നമു​ക്കു കാ​ട​ന്മാ​രെ കാണാൻ പോവാം. അത് ശരി​ക്കു​ള്ള​ത​ല്ല, ആ കാ​ട​ന്മാർ ശരി​ക്കു​ള്ള​വ​ര​ല്ല. അവ​രൊ​ക്കെ ചു​ക്കി​ച്ചു​ളി​ഞ്ഞി​ട്ടു​ള്ള ചു​ക​പ്പൻ മു​റി​ക്കു​പ്പാ​യ​മി​ടും; കൈ​മു​ട്ടു​ക​ളിൽ വെ​ള്ള​യി​ഴ​യി​ട്ടി​ട്ടു​ള്ള​തു നി​ങ്ങൾ​ക്കു കാണാം. പി​ന്നെ, നമു​ക്കു സം​ഗീ​ത​നാ​ട​ക​ശാ​ല​യിൽ പോവാം. കളി നന്നാ​യെ​ന്നു പറയാൻ വി​ളി​ച്ചു കൂ​ട്ടി​ക്കൊ​ണ്ടു​പോ​കു​ന്ന​വ​രു​ടെ കൂ​ട്ട​ത്തിൽ നമു​ക്കും പോവാം. സം​ഗീ​ത​നാ​ട​ക​ശാ​ല​യി​ലെ കാ​ര്യം വളരെ നന്നാ​യി​ട്ടാ​ണ് കൊ​ണ്ടു​ന​ട​ത്തു​ന്ന​ത്. എനി​ക്ക് അതിലെ ആളു​ക​ളു​മാ​യി കൂ​ട്ടു​കെ​ട്ടി​ല്ല. സം​ഗീ​ത​നാ​ട​ക​ശാ​ല​യിൽ, ഇതു നോ​ക്കൂ! ചി​ലർ​ക്ക് മു​പ്പ​തു സൂ​വാ​ണ്; പക്ഷേ, അവർ വി​ഡ്ഢി​ക​ളാ​ണ്. പി​ന്നെ നമു​ക്കു മര​ണ​ശി​ക്ഷ നട​ത്തു​ന്ന പണി കാണാം. ഞാൻ കൊ​ല​യാ​ളി​യെ കാ​ട്ടി​ത്ത​രും. അയാ​ളു​ടെ താമസം റ്യു ദെ മരെ​യി​ലാ​ണ്. മൊ​സ്യു സാ​ങ്സോ​ങ്. അയാ​ളു​ടെ വീ​ട്ടു​വാ​തി​ല്ക്കൽ ഒരെ​ഴു​ത്തു​പെ​ട്ടി​യു​ണ്ട്; ഹാ! നമു​ക്ക് എന്തു രസം പി​ടി​ക്കു​മെ​ന്നോ!’

ആ സമ​യ​ത്ത് ഒരു തു​ള്ളി മെഴു ഗവ്രോ​ഷി​ന്റെ കൈ​വി​ര​ലി​ന്മേൽ വീണ് അവനെ വാ​സ്ത​വ​ജീ​വി​തം ഓർ​മ്മ​യാ​ക്കി.

‘എട, മാരണേ!’ അവൻ പറ​ഞ്ഞു. ‘എന്റെ മെ​ഴു​തി​രി കെടാൻ പോണു. നോ​ക്കൂ! വി​ള​ക്കു​ക​ത്തി​പ്പി​നു മാ​സ​ത്തിൽ ഒരു സൂ​വി​ല​ധി​കം എനി​ക്കു ചെ​ല​വി​ടാൻ വയ്യാ. കി​ട​ക്ക​യിൽ ചെ​ന്നു​കി​ട​ന്നാൽ അപ്പോൾ ഉറ​ങ്ങ​ണം. മൊ​സ്യു പോൾ ദ് കോ​ക്കി​ന്റെ കെ​ട്ടു​ക​ഥാ​പു​സ്ത​ക​ങ്ങൾ വാ​യി​ക്കാൻ നമു​ക്കി​ട​യി​ല്ല. എന്ന​ല്ല, വെ​ളി​ച്ചം വി​ള്ള​ലു​ക​ളി​ലൂ​ടെ പു​റ​ത്തേ​ക്കു കട​ന്നേ​ക്കും; തീ​പ്പെ​ട്ടി​ക്കോ​ലു​കൾ​ക്ക് അതൊ​ന്നു കാ​ണു​ക​യാ​ണാ​വ​ശ്യം.’

‘പി​ന്നെ,’ മൂ​ത്ത​വൻ പേ​ടി​ച്ചും​കൊ​ണ്ടും പറ​ഞ്ഞു—അവ​ന്നു മാ​ത്ര​മേ ഗവ്രോ​ഷി​നോ​ടു സം​സാ​രി​ക്കാ​നും മറു​പ​ടി പറ​യാ​നും ധൈ​ര്യ​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു​ള്ളൂ. ‘ഒരു തീ​പ്പൊ​രി വൈ​ക്കോ​ലിൽ വീണാൽ കഴി​ഞ്ഞു; നമു​ക്കു നോ​ക്ക​ണം, വീടു മു​ഴു​വൻ കത്തി​ച്ചു​ക​ള​ഞ്ഞു​കൂ​ടാ.’

ആളു​ക​ളാ​രും, ‘വീടു കത്തി​ച്ചു​ക​ളക.’ എന്നു പറ​യാ​റി​ല്ല.’ ഗവ്രോ​ഷ് അഭി​പ്രാ​യ​പ്പെ​ട്ടു; ‘കുടിൽ കരി​ക്കുക’ എന്നേ ഉള്ളൂ.

കാ​റ്റും മഴയും ശക്തി​വെ​ച്ചു വന്നു; ഇര​മ്പിയ മഴ​ത്തു​ള്ളി​കൾ ഇടി​വെ​ട്ടി​നി​ട​യ്ക്ക് ആ പെ​രും​പ്ര​തി​മ​യു​ടെ പു​റ​ത്തു വന്ന​ടി​ച്ചു. ‘മഴേ നി​ന്റെ മു​ക​റി​ളി​ഞ്ഞു!’ ഗവ്രോ​ഷ് പറ​ഞ്ഞു. ‘വീ​ഞ്ഞു​കു​പ്പി വീ​ട്ടി​ന്റെ കാ​ലു​ക​ളി​ലൂ​ടെ പാ​ഞ്ഞു വീ​ഴു​ന്ന​തു കേൾ​ക്കാൻ എനി​ക്കു ബഹു​ര​സ​മാ​ണ്. മഴ​ക്കാ​ലം ഒരു മണ്ട​നാ​ണ്; അത​തി​ന്റെ കച്ച​വ​ട​സ്സാ​മാ​നം വെ​റു​തെ കള​യു​ന്നു; അത​തി​ന്റെ അധ്വാ​നം വെ​റു​തെ​യാ​ക്കു​ന്നു; അതിനു നമ്മെ നന​യ്ക്കാൻ വയ്യാ; അത് ആ കിഴവൻ വെ​ള്ള​ത്തൊ​ട്ടി​ക്കാ​ര​നെ ശു​ണ്ഠി​പി​ടി​പ്പി​ക്കു​ന്നു.’

ഈ അല​ങ്കാ​ര​ത്താൽ സൂ​ചി​പ്പി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന ഇടി​വെ​ട്ടി​ന്റെ—പത്തൊ​മ്പ​താം നൂ​റ്റാ​ണ്ടി​ലെ ഒരു തത്ത്വ​ജ്ഞാ​നി എന്ന നി​ല​യ്ക്ക് അതി​ന്റെ ഫല​ങ്ങ​ളെ​യെ​ല്ലാം ഗവ്രോ​ഷ് കൈ​ക്കൊ​ണ്ടു—പി​ന്നി​ലാ​യി ഒരു പടു​കൂ​റ്റൻ മി​ന്നൽ മി​ന്നി; അത്ര​മേൽ കണ്ണ​ഞ്ചി​ച്ചു​ക​ള​യു​ന്ന അതി​ന്റെ ഒരു സൂചന വി​ള്ള​ലി​ലൂ​ടെ ആന​യു​ടെ വയ​റ്റി​ലേ​ക്കു കട​ന്നു. അതേ​സ​മ​യ​ത്തു വലിയ ശു​ണ്ഠി​യെ​ടു​ത്ത് ഒരു വല്ലാ​ത്ത ഇടി​യും വെ​ട്ടി. ആ രണ്ടു ചെ​റു​സ​ത്ത്വ​ങ്ങ​ളും​കൂ​ടി ഒരു നി​ല​വി​ളി നി​ല​വി​ളി​ച്ചു​കൊ​ണ്ട് മു​ക​ളി​ല​ത്തെ വല​ക്ക​ണ്ണി​കൾ താ​ഴ​ത്തേ​ക്കു വീ​ഴു​മാ​റു വല്ലാ​തെ ഞെ​ട്ടി​ത്തെ​റി​ച്ചു; പക്ഷേ, ഗവ്രോ​ഷ് അവ​രു​ടെ നേർ​ക്കു തന്റെ ധീ​രോ​ദാ​ത്ത​മായ മുഖം തി​രി​ച്ച്, ആ ഇടി​വെ​ട്ടി​ന്റെ തി​ര​ക്കിൽ പൊ​ട്ടി​ച്ചി​രി​ച്ചു.

‘അന​ങ്ങാ​തെ കി​ട​ക്കിൻ, കു​ട്ടി​ക​ളേ കെ​ട്ടി​ടം മു​ഴു​വ​നും മേ​ലേ​ക്കു വീ​ഴ്ത്താ​തി​രി​ക്കാൻ. നന്നാ​യി ഒന്നാ​ന്ത​രം ഇടി; ശരി. ഒരു കോ​മാ​ളി മി​ന്ന​ലൊ​ന്നു​മ​ല്ല. കൊ​ള്ളാ​വു​ന്ന​വ​നായ ഈശ്വ​രൻ ഉശിരൻ!’

ഇങ്ങ​നെ പറ​ഞ്ഞ് അവൻ ആ വല​പ്പ​ണി ശരി​പ്പെ​ടു​ത്തി, രണ്ടു കു​ട്ടി​ക​ളേ​യും കി​ട​യ്ക്ക​യിൽ താ​ഴോ​ട്ടു വലി​ച്ചു​കി​ട​ത്തി, അവരെ നല്ല​വ​ണ്ണം നീ​ണ്ടു​നി​വർ​ന്നു കി​ട​ത്തി​ക്കാൻ​വേ​ണ്ടി കാൽ​മു​ട്ടു​കൾ പി​ടി​ച്ച​മർ​ത്തി; എന്നി​ട്ട് പറ​ഞ്ഞു: ‘കൊ​ള്ളാ​വു​ന്ന​വ​നായ ഈശ്വ​രൻ തന്റെ മെ​ഴു​തി​രി കൊ​ളു​ത്തു​ന്ന സ്ഥി​തി​ക്ക് എനി​യെ​ന്റേ​തു ഊതാം. അപ്പോൾ, പി​ഞ്ചു​കു​ട്ടി​ക​ളേ, എന്റെ കു​ട്ടി​മ​നു​ഷ്യ​രേ, നി​ങ്ങൾ നി​ങ്ങ​ടെ നോ​ട്ട​ക്കു​ഴ​ലു​കൾ അട​യ്ക്ക​ണം. ഉറ​ങ്ങാ​തി​രി​ക്കു​ന്ന​തു വളരെ ചീ​ത്ത​യാ​ണ്. അതു നി​ങ്ങ​ളെ​ക്കൊ​ണ്ട് അരി​പ്പ തി​ന്നി​ക്കും, അല്ലെ​ങ്കിൽ പരി​ഷ്കാ​രി​കൾ പറ​യു​മ്പോ​ലെ തൊ​ണ്ട​യിൽ നാ​റ്റി​ക്കും. ഈ തോ​ന്ന​ലി​ന്നു​ള്ളിൽ മൂ​ടി​ക്ക​ട​ന്നോ​ളിൻ! ഞാ​നി​താ​വി​ള​ക്കു കെ​ടു​ത്താൻ പോണു. തയ്യാ​റാ​യോ?’

‘ഉവ്വ്, മൂ​ത്ത​വൻ മന്ത്രി​ച്ചു.’ ഞാൻ തയ്യാ​റാ​യി​ക്ക​ഴി​ഞ്ഞു. എന്റെ തല​യ്ക്കു ചു​വ​ട്ടിൽ പക്ഷി​ത്തൂ​വ​ലു​ക​ളു​ള്ള​തു​പോ​ലെ തോ​ന്നു​ന്നു.

‘ആളുകൾ ‘തല’ എന്നു പറ​യാ​റി​ല്ല; അവർ ‘മണ്ട’ എന്നേ പറയൂ.’ ഗവ്രോ​ഷ് അഭി​പ്രാ​യ​പ്പെ​ട്ടു.

രണ്ടു കു​ട്ടി​ക​ളും അന്യോ​ന്യം ചേർ​ന്നു മു​ട്ടി​ക്കി​ട​ന്നു; ഗവ്രോ​ഷി​ന്റെ വക അവ​രു​ടെ കി​ട​പ്പു ശരി​പ്പെ​ടു​ത്തൽ അവ​സാ​നി​ച്ചു; കമ്പി​ളി അവ​രു​ടെ ചെ​കി​ടു​വ​രെ പൊ​ന്തി​ച്ചി​ട്ടു; എന്നി​ട്ടു മൂ​ന്നാ​മ​ത്തെ പ്രാ​വ​ശ്യ​മു​ള്ള അവ​ന്റെ ചട​ങ്ങു​ഭാ​ഷ​യി​ലു​ള്ള കല്പന: ‘നോ​ട്ട​ക്കു​ഴ​ലു​കൾ അട​ച്ചാ​ട്ടെ!’

അവൻ തന്റെ നേരിയ വെ​ളി​ച്ചം കെ​ടു​ത്തു.

വെ​ളി​ച്ചം കേ​ട്ടു കെ​ട്ടി​ല്ലെ​ന്നാ​യ​പ്പോ​ഴേ​യ്ക്ക് ആ മൂ​ന്നു കു​ട്ടി​ക​ളും കി​ട​ക്കു​ന്ന​തി​നു മു​ക​ളി​ലു​ള്ള വല​പ്പ​ണി​യിൽ ഒരു സവി​ശേ​ഷ​ച​ല​നം ആരം​ഭി​ച്ചു.

നഖം​കൊ​ണ്ടും പല്ലു​കൊ​ണ്ടും ചെ​മ്പു​ക​ണ്ണി​ക​ളിൽ കാരാൻ തു​ട​ങ്ങി​യ​തു​പോ​ലെ, ഒരു മു​ഴ​ക്ക​മു​ണ്ടാ​ക്കു​ന്ന ഒരു​പാ​ടു മാ​ന്ത​ലു​ക​ളാ​യി​രു​ന്നു അത്. അതോ​ടു​കൂ​ടി എല്ലാ​ത്ത​രം ചെ​റു​നി​ല​വി​ളി​ക​ളും.

തല​യ്ക്കു​മീ​തെ​നി​ന്നു​ള്ള ഈ ലഹള കേ​ട്ട് ആ അഞ്ചു വയ​സ്സു​ള്ള കു​ട്ടി ഭയം​കൊ​ണ്ടു തു​ള്ളി​വി​റ​ച്ചു. ജ്യേ​ഷ്ഠ​ന്റെ കൈ​മു​ട്ടി​ന്മേൽ തട്ടി; പക്ഷേ, ഗവ്രോ​ഷ് പറ​ഞ്ഞ​പോ​ലെ, മൂ​ത്ത​വൻ തന്റെ നോ​ട്ട​ക്കു​ഴ​ലു​കൾ അട​ച്ചു​ക​ഴി​ഞ്ഞി​രു​ന്നു. പേടി അട​ക്കാൻ വയ്യാ​തായ ചെ​റു​കു​ട്ടി ശ്വാ​സം​മു​ട്ടി​ക്കൊ​ണ്ട് അതി​ല​ഘു​സ്വ​ര​ത്തിൽ ഗവ് രോ​ഷോ​ടു ചോ​ദി​ച്ചു: ‘സേർ?’

‘എന്താ​ണ്?’ കണ്ണ​ട​ച്ചു എന്നാ​യി​രു​ന്ന ഗവ്രോ​ഷ് വി​ളി​കേ​ട്ടു.

‘എന്താ​ത്?’

‘അതെ​ലി​ക​ളാ​ണ്.’ ഗവ്രോ​ഷ് മറു​പ​ടി പറ​ഞ്ഞു.

അവൻ പി​ന്നെ​യും തല പാ​യ​യിൽ​ത്ത​ന്നെ വെ​ച്ചു.

വാ​സ്ത​വ​ത്തിൽ, ആന​യു​ടെ ശവ​ത്തിൽ ആയി​ര​ക്ക​ണ​ക്കാ​യി വന്നു​കൂ​ടി​യി​രു​ന്ന എലികൾ—ഞങ്ങൾ പറ​ക​യു​ണ്ടാ​യ​വി​ധം ആ ജീ​വ​നോ​ടു​കൂ​ടിയ കറു​ത്ത പു​ള്ളി​കൾ അവ​യാ​യി​രു​ന്നു—മെ​ഴു​തി​രി കത്തി​യി​രു​ന്നേ​ട​ത്തോ​ളം നേരം അതി​ന്റെ വെ​ളി​ച്ചം കണ്ടു പേ​ടി​ച്ച് അന​ങ്ങാ​തെ കൂ​ടി​യി​രു​ന്നു; അവ​റ്റ​യു​ടെ നഗ​ര​മായ ആ ഗു​ഹ​യിൽ വീ​ണ്ടും ഇരു​ട്ടു​വ്യാ​പി​ച്ച​പ്പോൾ, നല്ല കഥാ​കാ​ര​നായ പേറോൾ പറ​യും​വി​ധം ‘പച്ച​മാം​സം’ മണ​ത്ത​റി​ഞ്ഞ്, അവ ഗവ്രോ​ഷി​ന്റെ കൂ​ടാ​ര​ത്തെ കൂ​ട്ടം​കൂ​ട്ട​മാ​യാ​ക്ര​മി​ച്ചു; അതി​ന്റെ മു​ക​ളി​ലേ​ക്കു കയ​റി​ച്ചെ​ന്ന് ഈ പു​തു​മോ​ടി​യി​ലു​ള്ള കെ​ണി​യെ തു​ള​ച്ചു​ക​ട​ക്കാ​നെ​ന്ന​പോ​ലെ, കണ്ണി​ക​ളെ കടി​ച്ചു​പൊ​ട്ടി​ക്കാ​നു​ള്ള ശ്ര​മ​മാ​യി.

പി​ന്നെ​യും ചെ​റു​കു​ട്ടി​ക്ക് ഉറ​ങ്ങാ​ന് വയ്യാ.

‘സേർ?’ അവൻ പി​ന്നെ​യും തു​ട​ങ്ങി.

‘എന്താ​ണ്?’ ഗവ്രോ​ഷ് ചോ​ദി​ച്ചു.

‘എലി എന്നു​വെ​ച്ചാ​ലോ?

‘ചു​ണ്ടെ​ലി.’

ഈ സമാ​ധാ​നം കു​ട്ടി​യെ കു​റ​ച്ചൊ​ന്നു ധൈ​ര്യ​പ്പെ​ടു​ത്തി. അവൻ തന്റെ ജീ​വ​കാ​ല​ത്തി​നി​ട​യിൽ വെ​ളു​ത്ത ചു​ണ്ടെ​ലി​യെ കാ​ണു​ക​യു​ണ്ടാ​യി​ട്ടു​ണ്ട്; അവയെ അവ​ന്നു പേ​ടി​യി​ല്ല. എന്താ​യാ​ലും, അവൻ ഒരി​ക്കൽ​ക്കൂ​ടി സം​സാ​രി​ക്കാൻ തു​ട​ങ്ങി.

‘സേർ?’

‘എന്താ​ണ്?’

‘എന്താ ഒരു പൂ​ച്ചേ വളർ​ത്താ​ത്ത​ത്?’

‘ഞാൻ ഒന്നി​നെ വളർ​ത്തി’, ഗവ്രോ​ഷ് മറു​പ​ടി പറ​ഞ്ഞു. ‘ഞാൻ ഒന്നി​നെ ഇവിടെ കൊ​ണ്ടു​വ​ന്നു; പക്ഷേ, അവറ്റ അതിനെ തി​ന്നു​ക​ള​ഞ്ഞു.’

ഈ രണ്ടാ​മ​ത്തെ സമാ​ധാ​നം ആദ്യ​ത്തേ​തു​കൊ​ണ്ടു​ണ്ടായ ഗുണം കെ​ടു​ത്തി; ആ ചെ​റു​ക്കൻ പി​ന്നേ​യും വി​റ​യ്ക്കാൻ തു​ട​ങ്ങി.

അവനും ഗവ്രോ​ഷു​മാ​യി നാ​ലാ​മ​ത്തെ സം​ഭാ​ഷ​ണം ആരം​ഭി​ച്ചു:

‘മൊ​സ്യു?’

‘എന്താ​ണ്?’

‘എന്തി​നെ​യാ​ണ് തി​ന്ന​ത്.’

‘പൂ​ച്ച​യെ.’

‘ആരാ പൂ​ച്ചേ തി​ന്ന​ത്?’

‘എലികൾ?’

‘ചു​ണ്ടെ​ലി​ക​ളോ?’

‘അതേ, ചു​ണ്ടെ​ലി​കൾ.’

പൂ​ച്ച​യെ തിന്ന ചു​ണ്ടെ​ലി​ക​ളെ​പ്പ​റ്റി വി​ചാ​രി​ച്ചു നടു​ങ്ങി, അമ്പ​ര​പ്പോ​ടു​കൂ​ടി കു​ട്ടി പറയാൻ തു​ട​ങ്ങി: ‘സേർ, ഈ ചു​ണ്ടെ​ലി​കൾ നമ്മെ തി​ന്നു​മോ?’

‘അതി​ല്ലേ പി​ന്നെ!’ ഗവ്രോ​ഷ് ഉച്ച​ത്തിൽ പറ​ഞ്ഞു.

കു​ട്ടി​യു​ടെ ഭയം അങ്ങേ അറ്റ​ത്തെ​ത്തി. പക്ഷേ, ഗവ്രോ​ഷ് തു​ടർ​ന്നു: ‘പേ​ടി​ക്കേ​ണ്ടാ, അവ​യ്ക്ക് അക​ത്തു കട​ക്കാൻ വയ്യാ. എന്ന​ല്ല. ഞാ​നു​ണ്ട്. ഇതാ, എന്റെ കൈ​പി​ടി​ച്ചോ​ളൂ. നാ​വ​ന​ക്ക​രു​ത്! നോ​ട്ട​ക്കു​ഴ​ലു​കൾ അട​യ്ക്ക​ണം.’

അതോ​ടു​കൂ​ടി ഗവ്രോ​ഷ് സഹോ​ദ​ര​ന്റെ മീതെ കൈ നീ​ട്ടി, ആ കു​ട്ടി​യു​ടെ കൈ പി​ടി​ച്ചു. കു​ട്ടി ആ കൈ​യ​ടു​പ്പി​ച്ച് അമർ​ത്തി​പ്പി​ടി​ച്ചു; അവ​ന്നു ധൈ​ര്യം തോ​ന്നി. ധൈ​ര്യ​ത്തി​നും ശക്തി​ക്കും തങ്ങ​ളു​ടെ സാ​ന്നി​ദ്ധ്യം അറി​യി​ക്കു​വാൻ ഇങ്ങ​നെ ചില നി​ഗൂ​ഢ​മാർ​ഗ്ഗ​ങ്ങ​ളു​ണ്ട്. ഒരി​ക്കൽ​ക്കൂ​ടി അവ​രു​ടെ ചു​റ്റും നി​ശ്ശ​ബ്ദത വ്യാ​പി​ച്ചു; അവ​രു​ടെ ഒച്ച എലി​ക​ളെ പേ​ടി​പ്പി​ച്ചോ​ടി​ച്ചു. കു​റ​ച്ചു നി​മി​ഷ​ങ്ങൾ​ക്കു​ശേ​ഷം വീ​ണ്ടും അവ പാ​ഞ്ഞെ​ത്തി; പക്ഷേ, ഫല​മു​ണ്ടാ​യി​ല്ല. ആ മൂ​ന്നു ചെ​റു​കു​ട്ടി​ക​ളും ഉറ​ക്ക​മാ​യി; ഒന്നും കേൾ​ക്കാ​താ​യി.

രാ​ത്രി ക്ഷ​ണ​ത്തിൽ പറ​പ​റ​ക്കു​ന്നു. പ്ലാ​സ് ദ് ലാ ബസ്തീൽ മു​ഴു​വ​നും ഇരു​ട്ടാ​യി. മഴ​യോ​ടു​കൂ​ടിയ ഒരു തണു​പ്പു​കാ​റ്റ് ലഹള പി​ടി​ച്ച​ടി​ക്കു​ന്നു; പാ​റാ​വു​കാർ എല്ലാ വാ​തി​ല്ക്ക​ലും ഇട​വ​ഴി​ക​ളി​ലും വേ​ലി​ക്ക​ക​ങ്ങ​ളി​ലും ഒളി​ഞ്ഞു​കി​ട​ക്കു​ന്ന മൂ​ല​ക​ളി​ലും തി​ര​ഞ്ഞു​നോ​ക്കി; രാ​ത്രി​ഞ്ച​ര​രായ തെ​ണ്ടി​ക​ളെ അന്വേ​ഷി​ക്കു​ന്ന തി​ര​ക്കിൽ അവർ ആന​യു​ടെ മുൻ​പി​ലൂ​ടെ മി​ണ്ടാ​തെ കട​ന്നു​പോ​യി; നി​വർ​ന്ന്, ഇള​കാ​തെ, ഇരു​ട്ടി​ലേ​ക്കു തന്റെ തു​റ​ന്ന കണ്ണു​ക​ളെ​ക്കൊ​ണ്ട് തു​റി​ച്ചു​നോ​ക്കു​ന്ന ആ പടു​കൂ​റ്റൻ ജന്തു തന്റെ പു​ണ്യ​കർ​മ്മ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി സസ​ന്തോ​ഷം മനോ​രാ​ജ്യം വി​ചാ​രി​ക്ക​യാ​ണോ എന്നു തോ​ന്നി; അത് ആകാ​ശ​ത്തിൽ​നി​ന്നും മനു​ഷ്യ​രിൽ​നി​ന്നും ആ ഉറ​ങ്ങു​ന്ന മൂ​ന്നു സാ​ധു​ക്കു​ട്ടി​ക​ളെ രക്ഷി​ച്ചു.

ഇനി വരാൻ പോ​കു​ന്ന​തു മന​സ്സി​ലാ​കാൻ​വേ​ണ്ടി, അക്കാ​ല​ത്തു ബസ്തീ​ലി​ലെ പാ​റാ​വു​പുര അങ്ങേ വശ​ത്താ​യി​രു​ന്നു എന്നും, ആന​യു​ടെ അടു​ത്തു​വെ​ച്ചു കഴി​യു​ന്ന സം​ഭ​വ​ങ്ങൾ പാ​റാ​വു​കാ​ര​നു കാ​ണാ​നോ കേൾ​ക്കാ​നോ നി​വൃ​ത്തി​യി​ല്ലെ​ന്നും വാ​യ​ന​ക്കാർ ഓർ​മ്മി​ക്കേ​ണ്ട​താ​ണ്.

പു​ലർ​കാ​ലം തു​ട​ങ്ങു​ന്ന ഒന്നാം മണി​ക്കൂ​റി​ന്റെ അവ​സാ​ന​ത്തോ​ടു​കൂ​ടി ഒരാൾ റ്യു സാങ്-​ആന്ത്വാങ്ങിലൂടെ ഓടി​വ​ന്നു, ജൂ​ലാ​യി സ്മാ​ര​ക​സ്തം​ഭ​ത്തി​ന്റെ വേ​ലി​ച്ചു​റ്റി​നു പ്ര​ദ​ക്ഷി​ണം​വെ​ച്ചു, അഴി​കൾ​ക്കി​ട​യി​ലൂ​ടെ ചെ​രി​ഞ്ഞു​ക​ട​ന്ന്, ആന​യു​ടെ വയ​റ്റി​നു ചു​വ​ട്ടി​ലെ​ത്തി. വല്ല വെ​ളി​ച്ച​വും ആ മനു​ഷ്യ​നെ തെ​ളി​യി​ച്ചി​രു​ന്നു​വെ​ങ്കിൽ, തി​ക​ച്ചും ഈറൻ​പി​ണ്ടി​യാ​യി​രി​ക്കു​ന്ന അയാ​ളു​ടെ മട്ടു​കൊ​ണ്ട്, അയാൾ രാ​ത്രി മു​ഴു​വ​നും മഴ​യ​ത്താ​ണ് കഴി​ച്ചു​കൂ​ട്ടി​യി​ട്ടു​ള്ള​തെ​ന്ന് ഊഹി​ക്കാം. ആന​യു​ടെ അടു​ത്തെ​ത്തിയ ഉടനെ ആ മനു​ഷ്യൻ ഒര​സാ​ധാ​ര​ണ​ശ​ബ്ദം പു​റ​പ്പെ​ടു​വി​ച്ചു; അതു യാ​തൊ​രു മനു​ഷ്യ​ഭാ​ഷ​യി​ലും ഉൾ​പ്പെ​ട്ട​ത​ല്ല; ഒരു മു​ള​ന്ത​ത്ത​യ്ക്കു മാ​ത്ര​മേ അത​നു​ക​രി​ക്കാൻ സാ​ധി​ക്കു. രണ്ടു​പ്രാ​വ​ശ്യം അയാൾ ആ ഒച്ച ആവർ​ത്തി​ച്ചു; അതി​ന്റെ വർ​ണ്ണ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തെ​പ്പ​റ്റി ഇതു കഷ്ടി​ച്ചൊ​രു ബോ​ധ​മു​ണ്ടാ​ക്കി എന്നു​വ​രാം: ‘ക്കി ക്യു ക്യു.’

രണ്ടാ​മ​ത്തെ വി​ളി​യോ​ടു​കൂ​ടി സ്പ​ഷ്ട​വും സന്തോ​ഷ​മ​യ​വു​മായ ഒരു ചെ​റു​പ്പ​ക്കാ​ര​ന്റെ ശബ്ദം ആന​യു​ടെ വയ​റ്റി​നു​ള്ളിൽ​നി​ന്നു മറു​പ​ടി പറ​ഞ്ഞു: ‘ഓ.’

ഏതാ​ണ്ട് ഉത്ത​ര​ക്ഷ​ണ​ത്തിൽ​ത്ത​ന്നെ, ദ്വാ​രം മൂ​ടി​യി​രു​ന്ന പലക നീ​ങ്ങി, പഴു​തു​കൊ​ടു​ത്ത​തി​ലൂ​ടെ ഒരു കു​ട്ടി കട​ന്ന് ആന​യു​ടെ കാ​ലി​ന്മേ​ലി​ലൂ​ടെ കീ​ഴ്പോ​ട്ടി​റ​ങ്ങി ചു​റു​ചു​റു​ക്കോ​ടു​കൂ​ടി ആ നി​ല്ക്കു​ന്നാ​ളു​ടെ കാ​ല്ക്ക​ലെ​ത്തി വീണു; അതു ഗവ്രോ​ഷാ​യി​രു​ന്നു. ആ വന്നാൾ മൊ​ങ്പർ​നാ​സ്സും.

ക്കി ക്യു ക്യു എന്ന വി​ളി​യെ​പ്പ​റ്റി​യാ​ണെ​ങ്കിൽ—‘താൻ മൊ​സ്യു ഗവ്രോ​ഷി​നെ അന്വേ​ഷി​ച്ചാൽ മതി’ എന്നു പറ​ഞ്ഞ​പ്പോൾ ആ കു​ട്ടി ഉദ്ദേ​ശി​ച്ചി​രു​ന്ന​തു നി​ശ്ച​യ​മാ​യും ഈ ശബ്ദ​മാ​വ​ണം.

അതു കേട്ട ഉടനെ ഗവ്രോ​ഷ് തന്റെ ‘ഉറ​ക്കറ’യിൽ​നി​ന്നു പു​റ​ത്തേ​ക്ക് ഇഴ​ഞ്ഞു​ന​ട​ന്നു. വല​പ്പ​ണി അല്പ​മൊ​ന്നു നീ​ക്കി, വീ​ണ്ടും സശ്ര​ദ്ധ​മാ​യി കൂ​ട്ടി​ച്ചേർ​ത്തു, ചെ​റു​വാ​തിൽ തു​റ​ന്നു കീ​ഴ്പോ​ട്ടി​റ​ങ്ങി.

ആ മനു​ഷ്യ​നും കു​ട്ടി​യും ഇരു​ട്ട​ത്ത് തമ്മിൽ മി​ണ്ടാ​തെ കണ്ട​റി​ഞ്ഞു മൊങ് പർ​നാ​സ് ഇങ്ങ​നെ​യൊ​ന്നു​ച്ച​രി​ച്ച​തു​കൊ​ണ്ടു തൃ​പ്തി​പ്പെ​ട്ടു: ‘ഞങ്ങൾ​ക്കു തന്നെ​ക്കൊ​ണ്ടാ​വ​ശ്യ​മു​ണ്ട്. വരൂ, ഒരു​പ​കാ​രം ചെ​യ്യൂ.’

പി​ന്നെ വി​വ​ര​മൊ​ന്നും കു​ട്ടി ചോ​ദി​ച്ചു​നോ​ക്കാൻ നി​ന്നി​ല്ല.

‘ഞാ​നി​താ കൂടെ.’ അവൻ പറ​ഞ്ഞു.

‘രണ്ടു​പേ​രും​കൂ​ടി മൊങ് പർ​നാ​സ് വന്ന റ്യു സാങ്-​ആന്ത്വാങ്ങിലേക്ക്, ആ സമ​യ​ത്തു ചന്ത​സ്ഥ​ല​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്കു പു​റ​പ്പെ​ടാ​റു​ള്ള കാ​യ്ക​റി​ക്ക​ച്ച​വ​ട​ക്കാ​രു​ടെ സാ​മാ​ന​വ​ണ്ടി​ക​ളു​ടെ നീണ്ട വരി​യി​ലൂ​ടെ, വള​ഞ്ഞും തി​രി​ഞ്ഞും ക്ഷ​ണ​ത്തിൽ പാ​ഞ്ഞു.

പകുതി ഉറ​ങ്ങി​ക്കൊ​ണ്ടു തങ്ങ​ളു​ടെ സാ​മാ​ന​വ​ണ്ടി​ക​ളിൽ ‘സള്ളാ​ദ്’ എന്ന മാം​സ​ക്ക​റി​ക​ളും കാ​യ്ക​റി​സ്സാ​മാ​ന​ങ്ങ​ളു​മു​ള്ള​തി​നി​ട​യിൽ, ഇര​മ്പി​യ​ടി​ക്കു​ന്ന മഴ കാരണം കണ്ണു​വ​രെ മൂ​ടി​ക്കെ​ട്ടി ഇരി​ക്കു​ന്ന വണ്ടി​ക്കാ​രാ​ക​ട്ടെ, ആ അസാ​ധാ​ര​ണ​മ​ട്ടി​ലു​ള്ള രാ​ത്രി​ഞ്ച​ര​രു​ടെ നേരെ നോ​ക്കി​യ​തേ ഇല്ല.